Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI C 1348/23 upr

Uzasadnienie wyroku z dnia 12 sierpnia 2024 r.

ograniczone do wyjaśnienia przede wszystkim podstawy prawnej wyroku (art. 505 ⁸ § 4 k.p.c.)

1.  Powód, spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, r.pr. R. K., wniosła o zasądzenie od (...) Publicznego Szpitala (...) im. prof. W. O. Centrum Medycznego (...) w W. kwoty 2.680,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie wynikającymi z ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych liczonymi od kwoty 2.493,73 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Roszczenia tego dochodziła z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych za okres od 4 lipca do 25 listopada 2022 r. (144 dni) za opóźnienie pozwanego szpitala w płatności w jednej z faktur oraz z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.

2.  W sprzeciwie od nakazu zapłaty, pozwany zaskarżając wydany nakaz zapłaty w całości, wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany szpital opierał swoją obronę w niniejszej sprawie przede wszystkim na zarzucie, iż umowa zawarta pomiędzy powodem a spółką (...) S.A. z siedzibą w Ł. – lub też (...) narusza ustawowy zakaz obrotem wierzytelnościami szpitalnymi (art. 54 ustawy o działalności leczniczej), zaś należność dochodzona w niniejszym postępowaniu – mimo iż formalnie dochodzona przez pierwotnego wierzyciela pozwanego szpitala – w rzeczywistości jest należnością, która została objęta umową subpartycypacji i jako taka przypadać będzie finalnie funduszowi (...)/ spółce (...). Z tego powodu powództwo w niniejszej sprawie, jako naruszające przepis z art. 54 ustawy o działalności leczniczej, podlega oddaleniu.

3.  Pozwany wskazał, że zgodnie z posiadanymi przez niego informacjami, powszechną praktyką wśród kontrahentów podmiotów leczniczych jest otrzymywanie przez nich płatności od podmiotu (...) S.A., który na podstawie odrębnych umów z konkretnym kontrahentem dokonuje zapłaty z tytułu wystawionej faktury VAT, a następnie prowadzi czynności windykacyjne wobec dłużnika, pozornie w imieniu wierzyciela, a w rzeczywistości – na swoją rzecz. W ocenie pozwanego powództwo w tej sprawie oparte jest na umowie obsługi zobowiązań i powierzeniu w ramach tej umowy pełnomocnictwa do dochodzenia zobowiązań wskazanej kancelarii prawnej. Jest to działanie, w którym dochodzi do tzw. pozornego pełnomocnictwa, gdzie wierzyciel pierwotny został zaspokojony przez profesjonalny podmiot, a dochodzenie należności na drodze sądowej jest tylko działaniem mającym niejednokrotnie poprawić stronę przychodzą transakcji.

4.  W odpowiedzi na zarzut pozwanego szpitala powód wskazał, że nawet gdyby przyjąć, że doszło do zaspokojenia powoda przez podmiot trzeci, to taka czynność byłaby nieważna w świetle art. 54 ust. 5 i 6 Ustawy o działalności leczniczej. Tym samym zaspokojenie powodowej spółki na podstawie nieważnej umowy miałoby charakter świadczenia nienależnego i nie skutkowałoby umorzeniem zobowiązania pozwanego szpitala.

5.  W toku postępowania powodowa spółka została zobowiązana przez sąd do złożenia umowy łączącej powoda z (...) Polska dotyczącą należności wynikającej z faktury VAT, której dotyczyło roszczenie dochodzone w tej sprawie. Powodowa spółka nie wykonała zobowiązania wskazując, że nie łączy ją ani nie łączyła żądana umowa (k. 120-120v). Powodowa spółka wnosiła o pominięcie wszystkich dowodów, o przeprowadzenie których wnioskował pozwany, wskazując na to, iż są one nieistotne dla rozstrzygnięcia.

6.  W toku postępowania na zobowiązanie sądu powodowa spółka przedłożyła do akt sprawy ramową umowę subpartycypacji z dnia 3 sierpnia 2021 r., zawartą pomiędzy powódką a (...) Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym z siedzibą w W. (k. 191-231), a także umowę subpartycypacji zawartą pomiędzy powódką a w/w funduszem z dnia 16 maja 2022 r. (k. 232-259).

Ocena prawna roszczenia

7.  Powództwo podlegało oddaleniu jako zmierzające do obejścia art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (art. 5 k.c.). Zawarta pomiędzy powodową spółką a (...) umowa subpartycypacji oraz umowa ramowa subpartycypacji – którymi objęta została wierzytelność powodowej spółki wobec szpitala, stanowiąca przedmiot roszczenia w tej sprawie – miały na celu de facto zmianę wierzyciela pozwanego szpitala i stanowiły naruszenie zakazu obrotu wierzytelnościami szpitalnymi. Roszczenie powoda nie zasługiwało na ochronę prawną z tego względu, że powód uzyskał już zaspokojenie swojej należności odsetkowej wobec pozwanego szpitala od (...), a – zgodnie z umową subpartycypacji – wszelkie należności, które powód uzyskałby na skutek uwzględnienia powództwa w tej sprawie, w tym koszty zastępstwa procesowego (oraz koszty zastępstwa prawnego w ewentualnym postępowaniu egzekucyjnym) powód zobowiązany byłby przekazać funduszowi (...). Tym samym w sprawie ziściły się wszelkie przesłanki ku temu, aby uznać, że umowa subpartycypacji zmierzała do faktycznej zmiany wierzyciela, mimo tego, że podmiotem formalnie uprawnionym do dochodzenia wierzytelności w tej sprawie pozostała, w świetle umowy subpartycypacji, powodowa spółka. Akceptowanie tego rodzaju umów prowadziłoby do zaprzeczenia istoty zakazu z art. 54 u.d.l. i przyzwolenia na wykorzystywanie przez podmioty takie jak (...) S.A. złej sytuacji finansowej niektórych podmiotów zapewniających publiczną opiekę zdrowotną dla własnej korzyści ekonomicznej.

8.  Niewątpliwie trafne jest stwierdzenie, że zobowiązania należy wykonywać i jeżeli zawarło się umowę dwustronnie zobowiązującą, to wykonanie świadczenia przez jedną stronę wymaga zrealizowania świadczenia także przez drugą stronę. Nie można więc aprobować nagminnego zjawiska nie wykonywania przez publiczne zakłady opieki zdrowotnej świadczeń pieniężnych za dostawy lub usługi świadczone przez kontrahentów, mimo że zakłady te nie otrzymują wystarczających środków budżetowych na swoją działalność i tym tłumaczą swoje zadłużenie. Jednocześnie nie można się godzić na wykorzystywanie sytuacji przez firmy windykacyjne, które uczyniły sobie źródło zarobku z procederu skupowania wierzytelności przedsiębiorców wykonujących określone świadczenia na rzecz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, wchodząc następnie w miejsce zaspokojonego wierzyciela i próbując egzekwować należności od dotychczasowych dłużników (uzasadnienie wyroku SN z 2 czerwca 2016 r., I CSK 486/15).

9.  W art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. – a wcześniej w art. 53 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej – sformułowane zostały przepisy wprowadzające zakaz obrotu wierzytelnościami szpitalnymi. Czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący. Podmiot tworzący wydaje zgodę albo odmawia jej wydania, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ciągłości udzielania świadczeń zdrowotnych oraz w oparciu o analizę sytuacji finansowej i wynik finansowy samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej za rok poprzedni. Zgodę wydaje się po zasięgnięciu opinii kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Czynność prawna dokonana z naruszeniem przepisu ust. 5 jest nieważna (art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r.).

10.  Istotne z punktu widzenia przytoczonego przepisu jest określenie kategorii „czynności prawnych mających na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej”. Sformułowanie to zostało użyte w ustawie o działalności leczniczej w celu objęcia nim wielu przypadków zmiany wierzyciela – a zatem pojęcie to nie powstało z zamiarem ograniczenia jego stosowania jedynie do tradycyjnego przelewu wierzytelności. Uformowana linia orzecznicza wskazuje, że katalog tych czynności tworzą również inne formy przelewu (np. w wariancie powierniczym), instytucji zbliżonych do przelewu (np. indosu wekslowego) lub nawiązujących do konstrukcji przelewu (np. różnych form faktoringu). Zamierzeniem ustawodawcy nie było budowanie zamkniętego katalogu czynności wspomnianych w art. 54 ust. 5 ustawy, przy założeniu, że obejmuje on jedynie takie czynności prawne, w których zmiana podmiotu uprawnionego stanowiłaby niezbędny element konstrukcyjny danej czynności. Chodziło raczej o ogólne wskazanie na takie czynności prawne z punktu widzenia ich jurydycznego celu, przewidywanego przez strony czynności, niezależnie od samych etapów jego osiągnięcia. Nie ma tu zatem znaczenia dogmatyczno-prawna konstrukcja tych czynności i typowa dla nich funkcja prawna. Innymi słowy , ustawodawca zmierzał do wyeliminowania sytuacji, w której w wyniku dokonania określonej czynności prawnej - niekoniecznie tylko między wierzycielem zakładu opieki zdrowotnej i osobą trzecią - pojawi się nowy wierzyciel zakładu, dochodzący należności wynikającej z pierwotnie zawartej umowy. Rolą sądu pozostaje zatem ocena, czy określona czynność prawna, niezależnie od jej prawnej konstrukcji i zasadniczej funkcji, ma w istocie na celu in concreto zmianę wierzyciela w rozumieniu art. 54 ust. 5 ustawy. (por. SN w wyroku z dnia 9 stycznia 2015 r., V CSK 111/14).

11.  Zamierzeniem ustawodawcy było ograniczenie handlu wierzytelnościami przysługującymi od samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej poprzez wprowadzenie instrumentu, jakim była konieczność uzyskania zgody podmiotu, który utworzył zakład. Za takie czynności uznano przelew wierzytelności w różnych wariantach, instytucje zbliżone do przelewu, indos wekslowy, faktoring, forfaiting, również umowy o współpracę w zakresie zarządzania płynnością, gwarancję, a więc prowadzące w konsekwencji do subrogacji wierzytelności. O celu czynności prawnej świadczy nie tyle konstrukcja prawna i typowe skutki, do jakich umowa prowadzi, ale to, czy w konkretnych okolicznościach może być wykorzystywana do osiągnięcia skutku w postaci zmiany wierzyciela na podmiot trudniący się profesjonalnie obrotem wierzytelnościami i czy skutek ten może być uzyskany poprzez obejście nakazu uzyskania zgody organu założycielskiego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, wyrażonego w art. 54 ust. 5 u.d.l. Nawet w sytuacji, w której istotą czynności prawnej nie jest zmiana wierzyciela, lecz np. współpraca, gwarancja czy poręczenie, nie jest wykluczone uznanie takiej umowy za czynność prawną mającą na celu zmianę wierzyciela. Jeżeli taka czynność prawna prowadzi do subrogacyjnego nabycia wierzytelności, to w istocie jej celem jest właśnie zmiana wierzyciela bez konieczności uzyskania zgody wymaganej w ustawie. (wyrok SA w Warszawie z dnia 27 października 2020 r., V ACa 322/18).

12.  Zamiarem ustawodawcy niewątpliwie było przeciwdziałanie skupywaniu zobowiązań samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, co może powodować transfer majątku tych zakładów, a także (w konsekwencji) zagrożenie w realizacji przez nie świadczeń opieki zdrowotnej (J. Ciechorski [w:] Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz do wybranych przepisów, LEX/el. 2023, art. 54.).

13.  W postanowieniu z dnia 1 marca 2023 r., II NsNc 161/23 Sąd Najwyższy wskazał, że nie jest dopuszczalne zawarcie umowy konsorcjum nie w celu wspólnej realizacji zobowiązań wynikających z umowy podstawowej, tylko w celu uzyskania uprawnień do wierzytelności należnej z tytułu wykonania świadczeń z tej umowy wyłącznie przez jednego z uczestników konsorcjum. Prowadzi to do faktycznego obrotu wierzytelnościami pod "przykryciem" umowy konsorcjalnej i narusza obowiązek określony w art. 54 ust. 5 ustawy z 2011 r. o działalności leczniczej.

14.  W niniejszej sprawie należność dochodzona pozwem objęta była Umową subpartycypacji – zawartą przez powoda z funduszem (...) w wykonaniu Umowy ramowej subpartycypacji. Umowa subpartycypacji to umowa nazwana, uregulowana w art. 183 ust. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. I tak, zgodnie z art. 183 ust. 4 tej ustawy, umowa o przekazywanie funduszowi wszystkich świadczeń otrzymywanych przez inicjatora przeniesienia ryzyka z wierzytelności lub inny podmiot, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, z określonej puli wierzytelności lub z określonych wierzytelności ( umowa o subpartycypację) zawiera zobowiązanie tych podmiotów do przekazywania funduszowi całości pożytków z wierzytelności, kwot głównych z wierzytelności, kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń wierzytelności - w przypadku gdy zaspokojenie się inicjatora przeniesienia ryzyka z wierzytelności lub uprawnionego z wierzytelności innego podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nastąpiło przez realizację zabezpieczeń. Umowę tą należało uznać za czynność prawną mającą na celu zmianę wierzyciela w rozumieniu art. 54 ust. 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej.

15.  W § 2 ust. 1 Umowy ramowej powodowa spółka zobowiązała się do przekazywania Funduszowi w całości wszelkich świadczeń pieniężnych uzyskanych od dłużnika lub osoby trzeciej po dniu zawarcia zlecenia z tytułu wierzytelności wskazanych w poszczególnych zleceniach, w szczególności: kwoty głównej każdej wierzytelności, pożytków w postaci odsetek, odsetek za opóźnienie, kwot uzyskanych z tytułu jakiegokolwiek zabezpieczenia wierzytelności oraz kwot uzyskiwanych w ramach dochodzenia wierzytelności, w tym dochodzenia jej w postępowaniu egzekucyjnym. W § 2 ust. 2 Umowy ramowej, powodowa spółka zobowiązała się do przekazania Funduszowi równowartości wszelkich świadczeń spełnionych przez dłużnika w sposób inny niż zapłata, a także świadczeń pieniężnych, które zgodnie z prawem doprowadziły do zaspokojenia wierzytelności, a które nie zostały przez powodową spółkę otrzymane. W szczególności powodowa spółka miała przekazać Funduszowi równowartość wierzytelności spełnionej przez potrącenie wierzytelności z wierzytelnością przysługującą dłużnikowi wobec powodowej spółki, także równowartość świadczeń pieniężnych spełnionych przez dłużnika na rzecz komornika lub innego organu egzekucyjnego, w związku z prowadzeniem egzekucji z wierzytelności.

16.  W § 3 ust. 7 Umowy ramowej wskazano, że poprzez zawarcie umowy subpartycypacji Fundusz przejmuje na siebie od dnia zawarcia zlecenia ryzyko wypłacalności oraz ryzyko kredytowe dłużnika, w szczególności ryzyko braku spłaty wierzytelności przez dłużnika.

17.  W § 7 ust. 1 Umowy ramowej wskazano, że mając na uwadze fakt, że ryzyko braku spłaty Wierzytelności obciąża Fundusz, a podmiotem uprawnionym do dochodzenia wierzytelności wobec dłużników pozostaje powodowa spółka, strony postanawiają, że kontrahent (powodowa spółka) będzie zobowiązany do dochodzenia wierzytelności z należytą staranności.

18.  W § 7 ust. 3 Umowy ramowej powodowa spółka zobowiązała się do prowadzenia czynności mających na celu dochodzenia zaspokojenia z wierzytelności wyłącznie o profesjonalnych pełnomocników, którzy będą reprezentować kontrahenta zarówno w postępowaniu sądowym lub egzekucyjnym, jak i w jego imieniu podejmować działania mające na celu polubowną windykację wierzytelności.

19.  W § 7 ust. 4 Umowy ramowej strony umówiły się, że powódka będzie mogła zwolnić się z odpowiedzialności za należyte dochodzenie wierzytelności przez profesjonalnego pełnomocnika w zakresie, w jakim powierzy dochodzenie wierzytelności profesjonalnemu pełnomocnikowi uprzednio zaakceptowanemu przez fundusz.

20.  W § 7 ust. 6 Umowy ramowej strony postanowiły, że co do zasady opłaty i koszty związane z czynnościami prawnymi lub faktycznymi mającymi na celu ochronę, zachowanie lub odzyskanie wierzytelności będzie pokrywała powodowa spółka. W szczególności dotyczy to kosztów opłaty sądowej, opłaty skarbowej oraz kosztów zastępstwa procesowego, a także wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Fundusz będzie jednak zobowiązany do pokrywania opłaty i kosztów związanych z czynnościami prawnymi lub faktycznymi zmierzającymi do ochrony, zachowania lub odzyskania wierzytelności, które są wykonywane przez podmiot, w tym profesjonalnego pełnomocnika, wybrany przez powodową spółkę i uprzednio zaakceptowany przez fundusz.

21.  W § 7 ust. 7 Umowy ramowej strony umówiły się, że od momentu zawarcia zlecenia powódka zobowiązuje się powstrzymać od podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby naruszać prawa funduszu przyznane umową, w tym nie dokonywać cesji lub innego rozporządzania wierzytelnością ani nie obciążać wierzytelnościami jakimikolwiek prawami. W § 7 ust. 8 Umowy ramowej powódka zapewniła, że żadne działania jakichkolwiek osób trzecich, w szczególności wierzycieli powódki, nie spowodują uszczuplenia świadczeń należnych funduszowi. W § 7 ust. 14 Umowy ramowej powódka zobowiązała się współpracować z funduszem, w związku z wszystkimi czynnościami faktycznymi i prawnymi, których podjęcie jest wymagane do ochrony interesów funduszu wynikających z umowy. W § 7 ust. 15 Umowy ramowej powódka uprawniła fundusz do współpracy z profesjonalnym pełnomocnikiem, reprezentującym powódkę, w celu dostarczenia profesjonalnemu pełnomocnikowi posiadanych przez fundusz informacji niezbędnych do dochodzenia wierzytelności.

22.  W § 13 ust. 1 Umowy ramowej wskazano, że zapłata przez fundusz na rzecz powodowej spółki wynagrodzenia nie jest spełnieniem świadczenia z tytułu wierzytelności za dłużnika. Powódka pozostaje wierzycielem dłużnika. Umowa ramowa, żadne zlecenie ani żadna umowa subpartycypacji nie jest umową cesji, jak również poręczenia, jej zawarcie nie ma na celu zmiany wierzyciela ani nie skutkuje zmianą wierzyciela w stosunku do wierzytelności.

23.  W § 3 Umowy subpartycypacji strony umówiły się, że wynagrodzenie należne powodowej spółce od Funduszu w zamian na nabycie prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu wierzytelności opisanych w Umowie ramowej, jest równa sumie kwot należności głównych wierzytelności, kwot odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz wartości not odsetkowych wskazanych w załączniku do umowy.

24.  W umowie subpartycypacji strony umówiły się, że powód zapłaci funduszowi prowizję operacyjną (§ 4). W załączniku do umowy – wykazie wierzytelności wskazano, że umowa obejmuje m. in. wierzytelność powoda wobec (...) Publicznego Szpitala (...). W. O. Centrum Medycznego (...) w W. z tytułu faktury VAT (...) (k. 239-240).

25.  Jak wynika ze strony (...) spółki (...) , następcy (...) S.A., spółka ta ma być liderem w Europie w zakresie zarządzania wierzytelnościami sektora publicznego. Jedną z usług oferowanych przez spółkę są umowy zlecenia dla dostawców sektora medycznego. Umowa taka – wedle informacji publikowanych przez spółkę na jej stronie internetowej – pozwala uzyskać finansowanie w oparciu o wymagalne i niewymagalne faktury względem sektora opieki zdrowotnej, w którym wprowadzono zakaz cesji wierzytelności. Na podstawie umowy (...) zapewnia finansowanie klientowi, który przekazuje profesjonalnemu pełnomocnikowi zarządzanie i kontrolę nad wskazanymi fakturami swoich dłużników. Umowa taka zapewnia możliwość finansowania w oparciu o faktury należne z każdego polskiego szpitala. Korzyścią zawarcia takiej umowy ma być umożliwienie wykonawcy wyksięgowania należności po zawarciu umowy z (...) oraz fakt, iż „nie dochodzi do zmiany wierzyciela” (k. 126).

26.  Kolejną usługą oferowaną przez (...) ma być umowa subpartycypacji, opartej na przepisach ustawy o funduszach inwestycyjnych. Stroną umowy jest fundusz sekurytyzacyjny udzielający finansowania klientowi w oparciu o wymagalne i niewymagalne faktury VAT. (...) jest jedynym inwestorem w funduszu i zarządza funduszem. Na podstawie umowy subpartycypacji fundusz udziela finansowania klientowi w zamian za jego zobowiązanie do przeniesienia wszystkich przepływów pieniężnych z wierzytelności. Z informacji zamieszczonych na stronie internetowej wynika, że subpartycypacja ma być zgodna z Ustawą o działalności leczniczej, w której wprowadzono zakaz cesji wierzytelności wobec samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej. Jednocześnie umowa subpartycypacji spełnia wymogi (...) w zakresie księgowania aktywów po stronie klienta i prezentowania ich w bilansie funduszu ”. Na stronie (...) spółki (...) wskazano, że korzyściami wynikającymi z umowy subpartycypacji jest: przejęcie pełnego ryzyka niewypłacalności dłużnika, poprawienie przepływów pieniężnych, pełne wyksięgowanie należności.

27.  Członkiem zarządu spółki (...) S.A. (poprzednio (...) S.A.) jest R. K. - pełnomocnik procesowy powodowej spółki. Jak wynika z zeznań świadka R. K. (k. 142v) po zakończonym postępowaniu powodowa spółka powinna zwrócić spółce (...) wszystkie sumy uzyskane od pozwanego szpitala.

28.  Spółka (...) S.A. z siedzibą w W. posiada 100% certyfikatów w funduszu inwestycyjnym (...). Spółka ta jest podmiotem dominującym w Grupie (...). W skład Grupy (...) wchodzą m. in. (...). Podmiotem stowarzyszonym z grupą (...) jest Kancelaria (...) sp. k. (k. 279-287). Ze sprawozdania z działalności Grupy (...) wynika, że spółka ta „operuje w niszy rynkowej, stosując niestandardowe produkty i usługi, których konstrukcja, przy braku szczegółowych rozwiązań prawnych, oparta jest o ogólne zasady prawa, tj. o zasadę swobody umów wyrażoną w art. 3531 k.c. Konsekwencją tego jest koncentracja rynkowa i zależność przychodów od sytuacji i zmian w sektorze służby zdrowia, ustaw regulujących ustrój i funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego.” „Produkty oferowane przez (...) S.A. nie są oparte na statusie spółki jako wierzyciela w stosunku do SP ZOZ – ów, tak więc zdaniem spółki art. 54 ust.5 uodl nie powinien mieć zastosowania do produktów spółki. Powyższe potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, we wszystkich sprawach dot. pośrednio produktów oferowanych przez spółkę: umowa zlecenia, ramowa umowa zlecenia.”

29.  Analiza postanowień umownych Umowy ramowej subpartycypacji oraz Umowy subpartycypacji – w powiązaniu z innymi okolicznościami tej sprawy, opisanymi w punktach 25-27 tego uzasadnienia – wskazuje na to, że celem umowy była faktyczna zmiana podmiotu uprawnionego do zaspokojenia się z wierzytelności przysługującej pierwotnemu wierzycielowi wobec szpitala, wraz z kosztami zastępstwa procesowego, powstałymi tak w postępowaniu sądowym, jak i ewentualnym postępowaniu egzekucyjnym. Zawarcie analizowanych umów prowadzi do takich samych konsekwencji, co omawiane już w orzecznictwie Sądu Najwyższego umowy poręczenia, faktoringu, konsorcjum, naruszające zakaz handlu wierzytelności szpitalnymi, a to generowanie zarobku dla podmiotów trzecich – niebędących kontrahentami szpitala. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że powód zobowiązał się wobec funduszu powstrzymać od podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby naruszać prawa funduszu przyznane umową, w tym nie dokonywać cesji lub innego rozporządzania wierzytelnością ani nie obciążać wierzytelnościami jakimikolwiek prawami (§ 7 ust. 7 Umowy ramowej). W świetle zawartej umowy wykluczone było zatem m. in. aby kontrahent szpitala zwolnił szpital z długu w pewnym zakresie (choćby należności odsetkowych) lub zawarł ze szpitalem ugodę, której przedmiotem byłoby częściowe umorzenie zobowiązań szpitala wobec powoda. Jednocześnie postanowienia umowy subpartycypacji powodowały, że powodowa spółka była zobowiązana do dochodzenia roszczenia w niniejszym postępowaniu za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, zaś najkorzystniejszą opcją dla powoda było skorzystanie z usług profesjonalnego pełnomocnika „zaakceptowanego” przez fundusz. Nie można stracić z pola widzenia, że pełnomocnikiem powodowej spółki jest w tej sprawie członek zarządu spółki (...) S.A., a także wspólnik podmiotu stowarzyszonego z grupą (...) – niewątpliwie zatem powód był związany wyborem pełnomocnika, który będzie reprezentował go w tym postępowaniu. Wszystkie te okoliczności świadczą o tym, że umowa subpartycypacji stoi w sprzeczności z istotą zakazu określonego w art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l., którym jest m. in. zapobieżenie, aby podmioty trzecie czerpały zysk m. in. z kosztów zastępstwa procesowego (zastępstwa w egzekucji), generując dla szpitali de facto jeszcze większe zadłużenie. Ze strony internetowej (...) S.A., jak i zeznań świadka R. K., wyraźnie wynika, że umowa subpartycypacji jest zawierana z kontrahentami szpitali z uwagi na ustawowy zakaz cesji wierzytelności. Niewątpliwie zatem spółka (...) S.A. – wcześniej (...) S.A. – wprowadziła do swoich usług umowę, mającą jedynie formalnie nie stanowić umowy zmierzającej do zmiany wierzyciela, w celu uniknięcia zakazu określonego w art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. Sens umowy subpartycypacji jest jednak takim sam, jak umowy cesji. Ryzyko wypłacalności szpitala ponosi fundusz, który jednocześnie uprawniony jest do uzyskania na swoją rzecz wszelkich należności z tytułu wierzytelności (odsetek, kosztów zastępstwa w postępowaniu sądowym, kosztów zastępstwa w egzekucji), czerpiąc wymierne korzyści finansowe z tytułu opóźnienia szpitala w wykonaniu zobowiązania wobec pierwotnego kontrahenta i generując z tegoż opóźnienie dalsze zobowiązania finansowe po stronie szpitala.

30.  Na marginesie zwrócić należy uwagę na postanowienie umowne zawarte w § 13 ust. 1 Umowy ramowej, w którym to strony wskazały, że zapłata przez fundusz na rzecz powodowej spółki wynagrodzenia nie jest spełnieniem świadczenia z tytułu wierzytelności za dłużnika, powódka pozostaje wierzycielem dłużnika, a umowa ramowa, żadne zlecenie ani żadna umowa subpartycypacji nie jest umową cesji, jak również poręczenia, jej zawarcie nie ma na celu zmiany wierzyciela ani nie skutkuje zmianą wierzyciela w stosunku do wierzytelności. Przytoczone postanowienie umowne tym bardziej potwierdza faktyczny, ukryty cel zawartej umowy. Gdyby strony zawieranej umowy – w szczególności osoby działające w imieniu funduszu (...) nie były świadome, że umowa subpartycypacji może być oceniona jako zmierzająca do obejścia zakazu handlem wierzytelnościami wobec szpitali, to analizowane postanowienie umowne w umowie by się nie znalazło.

31.  Grupa (...) – w tym funduszu inwestycyjny (...) specjalizuje się w oferowaniu produktów i usług dla podmiotów działających na rynku medycznym, w tym bierze udział w procesie związanym z finansowaniem wierzycieli SP ZOZ-ów oraz przejmowaniu zarządzania tymi wierzytelnościami i ich dochodzenia (w tym na drodze sądowej) od podmiotów leczniczych. W wyniku zawarcia podobnej umowy z (...) S.A., (...) lub innym podmiotem tworzącym z nim grupę (...) dotychczasowy wierzyciel traci prawo zarządzania wierzytelnością i kontrolę nad nią, a nadto od tej chwili nie może w żaden sposób modyfikować należności. Otrzymaną od dłużnika (SP ZOZ-u) wierzytelność zobowiązany jest zaś przekazać odpowiedniemu podmiotowi wchodzącemu w skład grupy (...) (w tej sprawie – funduszowi (...)). Niewątpliwie zatem umowa subpartycypacji miała na celu zmianę wierzyciela mimo iż formalnie do skutku subrogacji nie doszło. Z tych powodów powództwo podlegało oddaleniu.

32.  O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Na koszty te składała się opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17,00 zł) oraz koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej, wynikającej z § 2 pkt 3 Rozporządzenia MS z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (900,00 zł).

ASR Agnieszka Pikała

W., 02 września 2024 r.