Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2024 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2024 r. w S.

na rozprawie

sprawy z odwołania E. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania E. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 27 listopada 2023 r., znak (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 27 listopada 2023 r., znak (...) w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu E. P. prawo do emerytury pomostowej;

II.  stwierdza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. nie ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz ubezpieczonego E. P. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygnatura akt VI U 757/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 kwietnia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu E. P. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że po dniu 31 grudnia 2008 roku ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy za udowodniony uznał staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy w wymiarze 30 lat i 27 dni, z czego 20 lat, 6 miesięcy i 8 dni stażu pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 4 ustawy.

Dalej pozwany organ wskazał, że odmówił przyznania prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ na dzień 1 stycznia 2009 roku E. P. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy (tj. pracy wymienionej w załączniku 1 i 2 do ustawy pomostowej) wynoszącego co najmniej 15 lat. Organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił okresów zatrudnienia:

- od 1 marca 1985 roku do 31 sierpnia 1988 roku w (...) Państwowej (...) O. Oddział w S.,

- od 24 czerwca 1991 roku do 31 grudnia 2008 roku w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w S.,

ponieważ pracodawcy nie potwierdzili takiej pracy zaświadczeniem określonym w art. 51 ustawy pomostowej.

Z tą decyzją nie zgodził się ubezpieczony E. P., który w odwołaniu z 6 maja 2024 roku wniósł o jej zmianę, poprzez przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Wniósł również o stwierdzenie odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że w nieuznanych przez ZUS okresach pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych jako kierowa autobusu w transporcie publicznym, a praca ta wymieniona jest pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. Dodał, że nie może ponosić negatywnych konsekwencji bezprawnego działania pracodawcy. Obecnie wystawienie zaświadczenia jest niemożliwe ze względu na jego likwidację.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania, z uzasadnieniem jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. P. urodził się (...), wiek 60 lat ukończył 24 października 2023 roku.

Ubezpieczony udokumentował przed organem rentowym 30 lat i 27 dni okresów składkowych oraz nieskładkowych. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych w myśl art. 4 ustawy pomostowej - 20 lat, 6 miesięcy i 8 dni.

Niesporne , a nadto: karta przebiegu zatrudnienia, k. 13 plik II akt ZUS

W dniu 6 marca 2024 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę pomostową.

Dowód: wniosek o emeryturę pomostową, k. 1- 3 plik II akt ZUS.

W okresie od 3 września 1981 roku do 31 sierpnia 1988 roku E. P. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Krajowej Państwowej (...) O. Oddział w S..

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okres od 1 marca 1985 roku do 31 sierpnia 1988 roku, tj. okres pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy konduktora autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15, wymienionym w Dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji dnia 29.06.1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej(DZ.U. KM. Nr 10, poz.77).

Dowód: świadectwo pracy z 31.08.1988r. - k. 5 plik I akt ZUS, świadectwo pracy w warunkach szczególnych - k.6 plik I akt ZUS.

W okresie od 24 czerwca 1991 roku do 31 grudnia 2008 roku E. P. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Po ustaniu stosunku pracy pracodawca wystawił mu w dniu 31 sierpnia 1988 roku świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazał, że od 24 czerwca 1991 roku do 10 kwietnia 2006 roku i od 4 lipca 2006 roku do 31 grudnia 2008 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku konduktora kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15, wymienionym w Dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji dnia 29.06.1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej(DZ.U. KM. Nr 10, poz.77).

Dowód: świadectwo pracy z 31.12.2008r. - k. 8 plik I akt ZUS, świadectwo pracy w warunkach szczególnych - k.9 plik I akt ZUS.

W powyższych okresach zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu, ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się prowadzeniem autobusu marki A. (...), który przystosowany był do przewozu 48 pasażerów łącznie z miejscami stojącymi. Prowadził autobus na liniach rozkładowych (...) po całym województwie, ale najczęściej w C., które znajduje się blisko jego miejsca zamieszkania. W ramach obowiązków zajmował się również sprzedażą biletów pasażerom wchodzącym do autobusu. Kilka razy w całym okresie zatrudnienia zdarzyło się, że wykonywał przewozy inne niż wynikające ze stałego rozkładu jazdy, tj. jechał z dziećmi do teatru w S. na polecenie pracodawcy. W spornych okresach (...) był podstawowym publicznym przewoźnikiem na swoim obszarze (oprócz (...)).

Dowód: zeznania ubezpieczonego - k. 25-26.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie E. P. jest zasadne.

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023r., poz. 164) określa warunki nabywania i utraty prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 1 ust. 1 pkt 1).

Zgodnie z art. 4 ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z kolei stosownie do przepisu przejściowego ustawy zawartego w art. 49 prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przepis art. 49 ustawy pomostowej ma charakter przepisu dostosowawczego i jego zadaniem jest umożliwienie przejścia na emeryturę pomostową osobom, które po dniu wejścia w życie ustawy nie spełniły warunku wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określonej w wykazach nr 1 i 2. W dniu wejścia w życie spełniły jednak wszystkie pozostałe warunki (tak I. Jędrasik-Jankowska, K. Jankowska „Prawo do emerytury – komentarz do ustaw z orzecznictwem”).

Stosownie natomiast do treści art. 3 ust. 1 ustawy, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

W myśl ust. 3 cytowanego przepisu, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawało, że ubezpieczony posiada co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, że urodził się po 31 grudnia 1948 roku oraz, że w dniu 24 października 2023 roku ukończył 60 lat.

Organ rentowy nie kwestionował również, że ubezpieczony w trakcie zatrudnienia na stanowisku konduktora kierowcy autobusu w okresach: od 1 marca 1985 roku do 31 sierpnia 1988 roku, od 24 czerwca 1991 roku do 10 kwietnia 2006 roku i od 4 lipca 2006 roku do 31 grudnia 2008 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych wskazaną w wykazie A, Dziale VIII (W transporcie i łączności) pod pozycją 2, tj. pracę kierowcy autobusów o liczbie miejsc powyżej 15. Powyższe wynikało bowiem zarówno ze świadectw pracy przedłożonych przez ubezpieczonego w organie rentowym, jak i ze świadectw pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy odmówił jednak ubezpieczonemu zaliczenia spornych okresów wykonywania pracy na stanowisku kierowcy autobusu jako okresów pracy w warunkach szczególnych wskazując, że okresy pracy w szczególnych warunkach przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 roku ubezpieczony powinien wykazać zaświadczeniem, o którym mowa w art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych, to jest dokumentem wskazującym, że określone prace zostały wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Postępowanie przed organem rentowym jest postępowaniem sformalizowanym i w istocie dla uzyskania emerytury pomostowej okresy pracy w warunkach szczególnych przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 roku, powinny zostać udokumentowane zaświadczeniem o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, wystawionym przez pracodawcę.

Podkreślić jednocześnie należy, że warunki szczególne, o których mowa w ustawie o emeryturach pomostowych, to nie są te same warunki szczególne, o jakich mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 32) i w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W wykazach wykonywania prac w szczególnych warunkach stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych i do ww. rozporządzenia wykonawczego z 1983 roku, ujęte są odmienne rodzaje pracy. W związku z powyższym nie zawsze jest tak, że legitymowanie się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uprawnia do uzyskania emerytury pomostowej.

Tym samym formalnie postępowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który pomimo przedłożenia przez E. P. świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych odmówił mu prawa do emerytury pomostowej, nie może budzić wątpliwości, gdyż obowiązujące w tej mierze przepisy nakazywały mu oprzeć się jedynie na zaświadczeniu wystawionym w warunkach ustawy o emeryturach pomostowych.

Powyższe nie oznacza jednak, że również Sąd zobowiązany był do dokonania identycznej oceny dowodów wykonywania pracy w szczególnych warunkach, przedstawionych przez ubezpieczonego.

Ubezpieczony zasadnie przywołał wyrok Sądu Apelacyjnego (...) z 19 lutego 2020 r. (III AUa 1200/19), w którym orzeczono, że nieprzedłożenie przez pracodawcę za okres przypadający po 31 grudnia 2008 r. deklaracji (...) z tytułu zgłoszenia danych pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie może pociągać dla niego negatywnych skutków w postaci utraty prawa do emerytury pomostowej, jeśli w danym okresie faktycznie wykonywał pracę, która takiemu zgłoszeniu winna podlegać.

W sierpniu 1988 roku kiedy ustał stosunek pracy ubezpieczonego z (...) w S. i następnie w grudniu 2008 roku, kiedy ustał jego stosunek pracy z Przedsiębiorstwem (...) w S. i zaprzestał on świadczenia pracy w warunkach szczególnych, nie mógł on mieć wiedzy, że dokument w postaci zaświadczenia o treści zgodnej z załącznikiem nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, będzie wymagany przez organ rentowy dla uzyskania uprawnień do świadczenia. Tego rodzaju świadczenie pieniężne nie było przewidziane przez ówczesny system ubezpieczeń społecznych, bowiem ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych weszła w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2009 roku, tj. po ustaniu stosunku pracy ubezpieczonego z ww. pracodawcami.

Obecnie uzyskanie zaświadczenia o treści zgodnej z art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych jest dla ubezpieczonego niewykonalne, skoro jego pracodawca został zlikwidowany. O ile więc wnioskodawca legitymuje się dokumentem potwierdzającym fakt wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawionym przez podmiot uprawniony (np. świadectwem pracy), to brak jest podstaw, by z powodów czysto formalnych (brak zaświadczenia o treści przystosowanej do nowo wprowadzonej regulacji ustawy o emeryturach pomostowych), przy spełnieniu pozostałych kryteriów ustawowych, odmawiać prawa do świadczenia.

E. P. wraz z wnioskiem o emeryturę pomostową, przedłożył poświadczone za zgodność z oryginałem kserokopie świadectw pracy w szczególnych warunkach z dnia 31 sierpnia 1988 roku i 31 grudnia 2008 roku, z których to dokumentów bezspornie wynika, że od 1 marca 1985 roku do 31 sierpnia 1988 roku w czasie zatrudnienia w Krajowej Państwowej (...) w S. oraz w okresach pracy w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w S. od 24 czerwca 1991 roku do 10 kwietnia 2006 roku i od 4 lipca 2006 roku do 31 grudnia 2008 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku konduktora kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15.

W załączniku nr 2 (wykaz prac w szczególnym charakterze) do ustawy o emeryturach pomostowych pod pozycją 8 zostały wymienione prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań ubezpieczonego i korespondujących z nimi dokumentów potwierdza, że ubezpieczony w spornych okresach zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prowadził autobus (...) na stałych liniach rozkładowych po całym województwie, co oznacza że wykonywał pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych czyli wymienioną w pozycji 8 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych - pracę kierowcy autobusu w transporcie publicznym.

W tych okolicznościach uzasadnione jest stwierdzenie, że ubezpieczony legitymuje się ponad 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. To zaś prowadzi do wniosku, że E. P. spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury pomostowej,

W tym stanie rzeczy Sąd działając na podstawie, art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej od 1 marca 2024 roku, tj. od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie, o czym orzekł w punkcie I wyroku.

W punkcie II wyroku Sąd na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie wydanie decyzji odmawiającej przyznania emerytury pomostowej w terminie, albowiem dopiero postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd pozwoliło ustalić charakter pracy odwołującego i zakwalifikować ją do odpowiedniej pozycji załącznika do ustawy o emeryturach pomostowych.

W punkcie III wyroku Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c., w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) i zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować (z udziałem asystentki I. D.),

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego,

3.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

7.10.2024