Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 stycznia 2024 r. w Warszawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę powodową

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 lipca 2023 r. sygn. akt VI P 76/23

oddala apelację.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 lipca 2023 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VI P 76/23 w sprawie z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. przeciwko A. S. o zapłatę, w punkcie pierwszym oddalił powództwo w całości, a w punkcie drugim wyroku zasądził na rzecz pozwanego A. S. od powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. kwotę 1.350,00 zł (słownie: jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 8 lutego 2023 roku w H. strony zawarły przedwstępną umowę o pracę, zgodnie z którą, począwszy od dnia 22 lutego 2023 roku, pozwany miał rozpocząć pracę na stanowisku przedstawiciela handlowego. W §4 strony ustaliły, że w przypadku, gdyby nie doszło do zawarcia umowy o pracę, strona uchylająca się obowiązana jest do zapłaty kary umownej w wysokości 100% umówionego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, w terminie 7 dni od dnia 22 lutego 2023 roku wraz z odsetkami. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego ustalono na kwotę 6.500,00 zł brutto. Dnia 22 lutego 2023 roku pozwany A. S. nie stawił się w hurtowni powodowej spółki, celem podjęcia zatrudnienia. Jednocześnie pozwany wystosował do powódki pismo w zakresie braku związania postanowieniem dotyczącym kary umownej. Pozwany podpisał umowę przedwstępną w biurze powodowej spółki. Pracownik powódki, który był przy podpisaniu umowy przedwstępnej informował pozwanego, że w umowie jest zastrzeżona kara na wypadek jego niestawiennictwa w pracy. Po tym jak pozwany poinformował powodową spółkę, że nie stawi się w pracy, pracownik spółki poinformował go z kolei, że będzie musiał zapłacić karę umowną. Pozwany nie stawił się w pracy w powodowej spółce, gdyż znalazł lepszą ofertę pracy. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, których wiarygodność nie została skutecznie zakwestionowana w toku postępowania przez żadną ze stron. Sąd oparł się również na zeznaniach świadka A. B., które Sąd uznał za wiarygodne w całości oraz na zeznaniach pozwanego A. S., którym Sąd nie dał jednak wiary w zakresie, w jakim pozwany twierdzi, że świadek A. B. nie poinformowała go o karze umownej. W tym zakresie Sąd dał wiarę świadkowi, mając na uwadze, że było to istotne postanowienie umowne dla powodowej spółki, które miało w zamyśle powódki zabezpieczyć ją przed rozmyśleniem się pozwanego, stąd też bardziej logicznym jest uznanie, że pracownik powodowej spółki powiadomił pozwanego o tym zapisie. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, że miał na uwadze, że pozwany jest osobą dorosłą, a umowa przedwstępna nie była zbyt skomplikowana i była wyraźnie napisana, stąd też w ocenie Sądu zdawał on sobie sprawę z istnienia w jej treści zapisu o karze umownej. Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom pozwanego także w zakresie, w jakim twierdzi on w swoich zeznaniach, że nie zdawał sobie sprawy z wagi zapisu o karze umownej i z jego umieszczenia w umowie przedwstępnej. W pozostałym zakresie zeznania pozwanego co do procedury podpisania umowy przedwstępnej oraz co do przyczyn zrezygnowania przez niego z podjęcia umowy o pracę z powódką Sąd uznał za wiarygodne. W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie spór co do istoty sprowadzał się do ustalenia czy zapis zawarty w §4 przedwstępnej umowy o pracę z dnia 8 lutego 2023 roku, odnoszący się do obowiązania strony uchylającej się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę do zapłaty kary umownej, ma charakter wiążący dla stron. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, że co do zasady dopuszczalne jest zawieranie przedwstępnej umowy o pracę, co nie budziło też wątpliwości stron postępowania. Jednak, jeśli chodzi o zawarcie w takiej umowie postanowienia dotyczącego obowiązku zapłaty kary umownej przez pracownika uchylającego się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę należy zakwalifikować takie postanowienie jako sprzeczne z zasadami prawa pracy, w tym z zasadą swobody nawiązania stosunku pracy, wyrażoną w art. 10 KP. Sąd Rejonowy zauważył, że kara umowna jest instytucją wywodzącą się z regulacji Kodeksu cywilnego, nie jest uregulowana, podobnie zresztą jak instytucja umowy przedwstępnej, w Kodeksie pracy. Zgodnie zaś z art. 300 KP w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Sąd Rejonowy podkreślił, że przepisy Kodeksu cywilnego są stosowane odpowiednio, co może oznaczać zarówno ich stosowanie wprost, jak i w ogóle uznanie, że dany przepis KC nie może być zastosowany w realiach prawa pracy. Istotne jest tutaj przeprowadzenie testu zgodności regulacji KC z zasadami prawa pracy. Jak zaś już wyżej wskazano jedną z zasad pracy jest zasada swobody wyboru zatrudnienia. Następnie Sąd Rejonowy powołał się na regulację zawartą w art. 10 § 1 zd. 1 KP, zgodnie z którą każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Z kolei z art. 11 KP, zgodnie z którym nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, wynika zasada swobody nawiązania stosunku pracy. Zasady te mają swoje źródło w art. 65 ust. 1 Konstytucji RP statuującym wolność wyboru zatrudnienia („Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy"). Sąd Rejonowy podkreślił, że niewątpliwie kara umowna ogranicza wolność wyboru zatrudnienia przez pracownika. Tym samym jest sprzeczna z zasadami prawa pracy dekodowanymi zarówno z przepisów Kodeksu pracy, jak i z treści Konstytucji RP. Wobec tego, zgodnie z art. 300 KP, przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące możliwości zastrzeżenia w umowie przedwstępnej o pracę kary umownej, przynajmniej w zakresie, w jakim obowiązek zapłaty tej kary dotyczy pracownika jako sprzeczne z zasadami prawa pracy, nie mogą być stosowane. Sąd Rejonowy wskazał, że zastrzeżenie kary umownej w umowie przedwstępnej rozpatrywanej w niniejszej sprawie należy uznać za nieważne, jako zmierzające do obejścia ustawy. Sąd Rejonowy odniósł się do aktualnego poglądu doktryny wyrażony w tym samym duchu (B. Grygiel-Skrzypczak, M. Szwanenfeld, Niedopuszczalność zastrzeżenia w umowie przedwstępnej o pracę kary umownej na rzecz pracodawcy, Monitor Prawa Pracy nr 2/2023), a także stanowisko orzecznictwa również sprzeciwiające się możliwości zastrzeżenia kary umownej w umowie przedwstępnej o pracę. Reasumując, Sąd Rejonowy uznał klauzulę dotyczącą kary umownej zastrzeżonej w przedwstępnej umowie o pracę zawartej między stronami za nieważną, a co za tym idzie wskazał na brak podstawy prawnej dla zasądzenia roszczenia powodowej spółki, wobec czego powództwo podlegało oddaleniu w całości. Sąd Rejonowy w kwestii kosztów postępowania orzekł na podstawie art. 98 KPC oraz §9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800, ze zm.), zasądzając na rzecz pozwanego od powodowej spółki kwotę 1.350,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd miał na uwadze, że pozwany wnosił o zasądzenie na jego rzecz kosztów w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej, jednak Sąd nie uznał, aby nakład pracy pełnomocnika, który sporządził w toku postępowania odpowiedź na pozew oraz jedno dodatkowe pismo procesowe i stawił się na terminie rozprawy, uzasadniał zasądzenie kwoty wyższej niż pojedyncza stawka minimalna (wyrok Sądu Rejonowego z dnia 26 lipca 2023 r. sygn. VI P 76/23 wraz z uzasadnieniem k. 63, 67-68 a.s.).

Apelację od powyższego wyroku złożył w dniu 30 października 2023 r. pełnomocnik powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w L., zaskarżając powyższy wyrok w całości zarzucił skarżonemu wyrokowi naruszenie na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. prawa materialnego, t.j.:

1. art. 10 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.) w zw. z art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. poprzez błędne ich zastosowanie w przedmiotowej sprawie i uznanie, że zawarte w przedwstępnej umowie o pracę postanowienie dotyczące obowiązku zapłaty kary umownej przez pracownika uchylającego się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę należy zakwalifikować jako sprzeczne z zasadami prawa pracy, w tym z zasadą swobody nawiązania stosunku pracy i wolności wyboru zatrudnienia, podczas gdy w przypadku przedwstępnej umowy o pracę nie mamy jeszcze do czynienia ze stronami stosunku pracy, a zatem nie można mówić o stosowaniu przepisów ochronnych prawa pracy, zaś z zasady swobody umów wynika dopuszczalność zastrzeżenia przez strony przedwstępnej umowy o pracę dodatkowych postanowień umownych, a wyznaczenie przez strony kary umownej w przedwstępnej umowie o pracę pozwala na umowne określenie zakresu odszkodowania i pełni funkcję dyscyplinującą, a nadto kara umowna zastrzeżona została dla obu stron umowy, tj. zarówno dla przyszłego pracownika, jak i przyszłego pracodawcy, wobec czego została zachowana równowaga stron przy zastrzeganiu kary umownej;

2. art. 300 k.p. w zw. z art. 390 § 1 k.c. w zw. z art. 483 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie w niniejszej sprawie i uznanie za niedopuszczalne zawarcie w przedwstępnej umowie o pracę postanowienia dotyczącego obowiązku zapłaty kary umownej w przypadku uchylania się przez którąkolwiek ze stron od zawarcia umowy przyrzeczonej, podczas gdy wskutek przyjęcia dopuszczalności stosowania art. 389 k.c. do stosunków pracy odpowiednie zastosowanie do tych stosunków ma także art. 390 § 1 k.c., co oznacza, że dopuszczalne jest dochodzenie przez osobę poszkodowaną roszczenia o naprawienie szkody, którą osoba ta poniosła wskutek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, a wyznaczenie przez strony kary umownej w umowie przedwstępnej o pracę pozwala na umowne określenie zakresu takiego odszkodowania w przypadku uchylenia się przez którąkolwiek ze stron od zawarcia umowy przyrzeczonej.

W oparciu o powyższe zarzuty, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. pełnomocnik powoda wniósł o:

I.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego A. S. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. kwoty 6.500,00 zł (słownie: sześć tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 2 marca 2023 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

II.  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu apelacji strona powodowa wskazała, że zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie dopuszcza się możliwość zastrzegania przez strony przedwstępnej umowy o pracę kary umownej na wypadek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej przez którąkolwiek ze stron, z tym jedynie zastrzeżeniem, że wysokość kary umownej co do zasady nie powinna przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę przewidzianego na stanowisku objętym umową przedwstępną. Ponadto zwraca się uwagę, że zastrzeżenie zapłaty kary umownej nie może być przewidziane na niekorzyść pracownika, co w praktyce sprowadza się do tego, że kara umowna nie powinna zostać przewidziana jedynie na wypadek uchylenia się pracownika od zawarcia umowy o pracę, lecz także w sytuacji, gdy to pracodawca uchyla się od zawarcia umowy o pracę. Takie ukształtowanie zapisu o karze umownej pozwala na zachowanie zasady równowagi stron pomiędzy przyszłymi stronami stosunku pracy. Kolejno apelujący powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1977 r. (I PZP 5/77) wskazującej, że kodeks pracy nie określa roszczeń przysługujących osobie poszkodowanej na skutek odmowy zawarcia przez drugą stronę przyrzeczonej umowy o pracę. Zagadnienie roszczeń przysługujących w razie odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej zostało unormowane w art. 390 § 1 i 2 k.c. Przepis ten w związku z art. 300 k.p. - w konsekwencji przyjęcia dopuszczalności stosowania art. 389 k.c. do stosunków pracy - ma także odpowiednie zastosowanie do tych stosunków. Wśród wymienionych w art. 390 k.c. roszczeń znajduje się roszczenie o naprawienie szkody, którą osoba poszkodowana wskutek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. W umowie przedwstępnej o pracę wyznaczenie przez strony kary umownej pozwala na umowne określenie zakresu odszkodowania w przypadku uchylenia się przez którąkolwiek ze stron od zawarcia umowy przyrzeczonej. Ponadto powołano się na wyrok Sądu Rejonowego w Inowrocławiu, który w wyroku z 5 listopada 2018 roku (sygn. akt IV P 83/18) wskazał, że absolutnie nie może być mowy o naruszeniu in casu zasad prawa pracy poprzez jego nadużycie polegające na obciążeniu Pozwanego karą umowną, gdyż z zasady swobody umów wynika dopuszczalność zastrzeżenia przez strony przedwstępnej umowy o pracę dodatkowych postanowień umownych. Stanowią one wspomniane accidentalia negotii tej umowy. Apelujący podkreślił, że należy zwrócić przy tym uwagę, że w sytuacji, w której z winy pracownika nie dojdzie do zawarcia umowy o pracę, pomimo wcześniejszych deklaracji złożonych poprzez zawarcie umowy przedwstępnej, pracodawca nie ma możliwości domagania się przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej, gdyż pracownik nie może zostać zmuszony wyrokiem sądu do zawarcia umowy o pracę. Pracodawca może jednak dochodzić odszkodowania w wysokości poniesionej szkody. Przez szkodę rozumiane są nakłady, jakie zostały przez pracodawcę poniesione w celu przygotowania miejsca pracy, przeprowadzenia procesu rekrutacji etc. Kolejno wskazano, że w świetle powyższego nie ma przeciwwskazań, aby w umowie przedwstępnej została określona kara umowna na wypadek, gdyby przyszły pracownik odmówił zawarcia umowy przyrzeczonej. Kara umowna powinna być jednak określona w sposób niewygórowany, tak by rekompensować wysokość przewidywanej szkody, którą może ponieść pracodawca, w sytuacji, gdy pracownik odmówi zawarcia umowy przyrzeczonej. W apelacji podkreślono, że w przypadku przedwstępnej umowy o pracę nie mamy jeszcze do czynienia ze stronami stosunku pracy. Celem umowy przedwstępnej jest bowiem dopiero doprowadzenie do powstania stosunku pracy. Z uwagi na to, że w przypadku umowy przedwstępnej nie ma jeszcze stosunku pracy, w takiej sytuacji nie można zatem mówić o stosowaniu przepisów ochronnych prawa pracy, gdyż poruszamy się poza sferą prawnie przez nie chronioną. Podkreślono również, że nawet gdyby uznać, że przepisy ochronne prawa pracy znajdowałyby zastosowanie, to niewątpliwie nie można przyjąć, że zawarcie postanowienia o karze umownej ogranicza pracownikowi wolność wyboru zatrudnienia. Apelujący powołał się również na orzecznictwo, które przemawia za dopuszczalnością zastrzeżenia kary umownej dotyczące także zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 101 ² k.p.). W wyroku z 10 października 2003 roku (I PK 528/02) Sąd Najwyższy uznał, że w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez byłego pracownika obowiązku powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej (art. 483 k.c. w związku z art. 300 k.p.). (apelacja z dnia 27 października 2023 r. k. 72- 74 a.s.).

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji przeprowadził przewód sądowy zgodnie z wymogami procedury i nie dopuścił się żadnych podlegających uwzględnieniu uchybień, które w konsekwencji skutkowałyby koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Ponadto, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie i dokonał właściwej jego subsumcji. Sąd Okręgowy zaaprobował zatem ustalenia poczynione w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, przyjmując je za własne oraz ocenę prawną tych ustaleń. Ustalenia Sądu Rejonowego znajdują pełne potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, a wyciągnięte z niego wnioski są logiczne i mieszczą się w granicach swobodnej oceny dowodów. W apelacji ponadto nie podnoszono zarzutu naruszenia postępowania, a jedynie zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Na wstępie należy wskazać, że przedwstępna umowa o pracę stanowi szczególnego rodzaju umowę obligacyjną, którą przygotowuje się wówczas, gdy w danej chwili zawarcie umowy o pracę jest niemożliwe, a na podstawie, której jedna lub dwie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o pracę. Instytucja ta nie jest znana przepisom prawa pracy, jednak poprzez art. 300 k.p. w zw. z art. 389-390 k.c. jej stosowanie jest dopuszczalne w stosunkach pracy, co podkreślił również Sąd Rejonowy. W judykaturze wskazuje się, że dopuszczalne jest zawarcie umowy, przez którą strony zobowiązują się do zawarcia umowy o pracę tj. umowy przedwstępnej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1972 r., III PZP 13/72, OSNC 1972/11/201, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 1974 r. III PZP 22/74OSNC 1975/2/23). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 czerwca 1972 r. wskazał, że dopuszczalne jest zawarcie umowy, przez którą strony zobowiązują się do zawarcia umowy o pracę (umowa przedwstępna - art. 389 k.c. w związku z art. XII § przep. wprow. k.c.), a uchylenie się przez zakład pracy od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę daje podstawę do odpowiedniego zastosowania art. 390 § 1 k.c. w związku z art. XII § 3 przep. wprow. k.c. w zakresie przewidzianego tymi przepisami żądania naprawienia szkody. Z kolei w uchwale z dnia 26 lipca 1974 r. Sąd Najwyższy wskazał, że sprawa o naprawienie szkody, związanej z odmową zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, jest sprawą ze stosunku pracy w rozumieniu art. XII przep. wprow. k.c. i art. 459 § 1 k.p.c. W art. 389 k.c. nie określono bliżej charakteru umowy przyrzeczonej, co przemawia za przyjęciem, zgodnie z zasadą lege non distinguente, że może nią być każda umowa z dziedziny prawa cywilnego. Umowa przedwstępna może zatem zobowiązywać zarówno do zawierania kontraktów obligacyjnych, ale również umów z dziedziny prawa rzeczowego, spadkowego, autorskiego, wynalazczego (Wyrok SN z 21.02.2013 r., IV CSK 463/12, LEX nr 1311811.). W prawie pracy od dawna dopuszcza się możliwość zawarcia umowy przedwstępnej zobowiązującej do zawarcia umowy o pracę. Ponieważ w przepisach prawa pracy brak jest właściwej regulacji, odpowiednio stosuje się w tej sprawie art. 389–390 KC (por. wyr. SN z 3.10.1979 r. I PRN 128/79, OSNC 1980, Nr 2, poz. 39). Sąd Najwyższy przyjmuje też – na tle wykładni definicji sprawy z zakresu prawa pracy zawartej w art. 476 § 1 KC – że sprawa o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę należy do kategorii spraw z zakresu prawa pracy i nie może być uznana za spór dotyczący ustanowienia nowych warunków pracy i płacy w rozumieniu art. 262 § 2 pkt 1 KP, co prowadziłoby do braku roszczenia materialnoprawnego, a nie do braku drogi sądowej (wyr. SN z 10 stycznia 1998 r. I PKN 482/97, OSNAPiUS 1998, Nr 23, poz. 686). (art. 300 KP re. Walczak 2014, wyd. 13/A. Rycak- Legalis). Argumentacja skarżącego jakoby do przedwstępnej umowy o pracę nie można było stosować przepisów ochronnych prawa pracy z uwagi na okoliczność, że w przypadku przedwstępnej umowy o pracę nie mamy do czynienia ze stronami stosunku pracy nie zasługuje na uznanie. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sprawy dotyczące roszczeń wynikających z przedwstępnej umowy o pracę są sprawami z zakresu prawa pracy zatem mają również do nich zastosowanie przepisy dotyczące ochrony pracownika.

Zgodnie natomiast z art. 483 k.c. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna), jednak w przedmiotowej sprawie należało rozważyć, czy, czy zastrzeżenie kary umownej na gruncie przepisów prawa pracy, na rzecz przyszłego pracodawcy jest zgodne z przepisami prawa.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest stosunkowo sceptyczne wobec żądania zapłaty kary umownej od pracownika i generalnie możliwości takiej w czasie trwania stosunku pracy nie dopuszcza. Kara umowna (art. 483 § 1 k.c.) nie może być zastrzeżona na wypadek wyrządzenia pracodawcy przez pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (Wyrok SN z 8 stycznia 2008 r., II PK 120/07, Lex nr.478475). Jak zostało ustalone w toku postępowania przed Sądem Rejonowym i na co wskazywał pozwany A. S. znalazł korzystniejszą ofertę zatrudnienia, dlatego zdecydował się nie podejmować pracy w spółce (...). Skoro dla pozwanego warunki zatrudnienia w innym miejscu były korzystniejsze, toteż mógł po rozważeniu wszystkich okoliczności podjąć pracę u pracodawcy, który zaproponował mu korzystniejsze warunki zatrudnienia. Pracownik ma prawo do wyboru zatrudnienia i pracodawcy. Zgodnie z art. 65 ust. 1. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, a wyjątki określa ustawa. Na podstawie art. 65 ust. 2 Konstytucji obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę. Zatem Konstytucją RP gwarantuje każdemu prawo do wyboru miejsca pracy, co oznacza zagwarantowaną prawem ustawy zasadniczej wolność wyboru zatrudnienia i zawodu z ograniczeniem wypływającym z właściwej ustawy. Należy zauważyć w tym miejscu, że poprzez nałożenie przez pracodawcę w umowie przedwstępnej o pracę kary umownej zostaje ograniczona pracownikowi swoboda wyboru pracy, ponieważ nawet w sytuacji, gdy pracownik znajdzie ofertę korzystniejszą to z uwagi na obawę przed zapłatą kary umownej wynikającej z umowy przedwstępnej będzie ograniczony co do możliwości podjęcia pracy, która okazała się dla niego korzystniejsza. W ocenie Sądu tak zastrzeżona kara w umowie przedwstępnej o pracę nakłada na przyszłego pracownika obowiązek podjęcia konkretnej pracy u danego pracodawcy i stawia pracownika w niekorzystnej dla niego sytuacji, ponieważ nie ma możliwości zrezygnowania z umowy przedwstępnej bez ponoszenia finansowych konsekwencji. Bezpośrednie stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego w stosunkach pracy przy mechanizmie kary umownej powodowałoby ograniczenie swobody wyboru pracy, wbrew zasadom art. 65 Konstytucji. Kara umowna nie może prowadzić do przymusu lub ograniczenia wolności zatrudnienia. Kara umowna zawarta w umowie przedwstępnej narzuca obowiązek - sankcjonowany koniecznością zapłaty określonej kwoty - zawarcia umowy o pracę z jednym, konkretnym pracodawcą. Dlatego trzeba uznać jak zasadnie wskazał Sąd Rejonowy, że kara umowna, jako ograniczenie konstytucyjnej zasady swobody wyboru pracy, pozostaje niezgodna z podstawowymi zasadami prawa pracy. Z tego też względu mechanizm kary umownej z art. 484 k.c. nie będzie mógł znaleźć zastosowania poprzez art. 300 k.p., z powodu naruszenia art. 10 k.p. Na podstawie art. 10 § 1 k.p. każdy ma prawo do swobody przy wyborze pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.

Ponadto należy zauważyć, że powód nie wykazał żadnej szkody jaklą poniósł w związku z niewywiązaniem się pozwanego z umowy przedwstępnej, zatem nie można mówić w tej sytuacji o naprawieniu szkody, którą pracodawca poniósł wskutek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej. Stosownie do treści art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W niniejszej sprawie, to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, że poniósł on szkodę wynikającą z nie zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie sprostał temu obowiązkowi. Brak jest bowiem dowodów na to, aby strona powodowa w istocie poniosła szkodę w wyniku niewywiązania się pozwanego z umowy.

Wobec powyższego, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda.

Sędzia SO Renata Gąsior