Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2023 r. w Warszawie

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego

na skutek odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 01 lutego 2022 r. znak: (...) (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego odwołującego się M. S., przyjmując jako okres udowodniony okres od 01 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 01 marca 1996 r. do 05 maja 1997 r., przyjmując jako wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wysokość 15,76 %, podstawę wymiaru na kapitału początkowego w wysokości 192,41 zł, ustala wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. – 14.565, 21 zł;

2.  w pozostałym zakresie odwołanie oddala;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz pełnomocnika z urzędu odwołującego się M. S. radcy prawnego J. P. prowadzącej Kancelarię Radcy Prawnego w W. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt) powiększoną o należną stawkę podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu się z urzędu z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

SSO Monika Rosłan - Karasińska

Sygn. akt VII U 400/22

UZASADNIENIE

W dniu 24 marca 2022r. M. S. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z dnia 1 lutego 2022 r., znak: (...) (...), o odmowie ustalenia kapitału początkowego. Odwołujący wskazał, że została przyznana mu druga emerytura (odwołanie k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że decyzją z dnia 1 lutego 2022 r. organ rentowy odmówił ustalenia kapitału początkowego.

Organ rentowy podkreślił, że zgodnie z art.173 ust.3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 504) kapitał początkowy ustala się na dzień 1 stycznia 1999 r. W ocenie organu ubezpieczony nie udowodnił okresów składkowych i nieskładkowych przypadających przed dniem 1 stycznia 1999 r.

ZUS wskazał, że jak wynika z Zaświadczenia Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA z dnia 2 listopada 2021 r. M. S. ma ustalone prawo do emerytury policyjnej. Zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy emerytalnej okresów zatrudnienia nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych.

Organ rentowy zaznaczył, że okresy od 1 marca 1971 r. do 2 lipca 1974 r. i od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r. nie zostały przyjęte do ustalenia kapitału początkowego, ponieważ zostały uwzględnione do ustalenia emerytury policyjnej. Ponadto organ rentowy nie przyjął do ustalenia kapitału początkowego okresu zatrudnienia od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995r. i od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r., ponieważ ubezpieczony nie przedłożył dokumentów potwierdzających zatrudnienie we wskazanych okresach. Organ nadmienił, że ww. okresy zostały doliczone przez zakład emerytalny MSWiA do wysługi emerytalnej i miały one wpływ jedynie na wysokość wypłacanego świadczenia (odpowiedź na odwołanie k. 6-6v a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. S., urodzony (...) był zatrudniony w (...) od 1 marca 1971 r. do 2 lipca 1974 r., następnie pracował w Wydziale (...) (...) od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r. na stanowisku starszego kelnera, pracował także od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. na stanowisku agenta ochrony. Ubezpieczony od 1 marca 1996 r. do 31 sierpnia 1996 r. pracował w (...) sp. z o.o. Od 17 sierpnia 1996 r. pracował w (...) sp. z o.o. do 5 maja 1997 r. Ponadto, ubezpieczony od 2 maja 1972 r. do 10 kwietnia 1974 r. pełnił zasadniczą służbę wojskową, a od 2 lutego 1976 r. do 15 lutego 1991 r. pełnił służbę w Policji (świadectwo pracy z 2 lipca 1974 r. k. 15 a.s. 1976 r. świadectwo pracy z 16 stycznia 1980 r. k. 14 a.r., zaświadczenie o zatrudnieniu k. 51 a.s., zaświadczenie z 9 września 1997 r. k. 53 a.s., świadectwo pracy z 31 sierpnia 1996 r. k. 54-55 a.s., zaświadczenie z 12 września 1997 r. k. 59 a.s., świadectwo pracy z 23 marca 2007 r. k. 60 a.s., zaświadczenie z MSWiA z 2 listopada 2021 r. k. 8 a.r.).

M. S. ma ustalone prawo do emerytury policyjnej. Przy ustalaniu tego prawa zaliczono do wysługi lat emerytalnej okresy służby:



od 2 maja 1972 r. do 10 kwietnia 1974 r. – zasadnicza służba wojskowa



od 2 lutego 1976 r. do 15 lutego 1991 r. – służba w MO/Policji.

Ponadto w wysłudze emerytalnej uwzględniono również okresy zatrudnienia/ składkowego przed służbą:



od 1 marca 1971 r. do 1 maja 1972 r.,



od 11 kwietnia 1974 r. do 2 lipca 1974 r.,



od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r.

Na wniosek świadczeniobiorcy organ emerytalny doliczył do wysługi emerytalnej okresy zatrudnienia i opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe przypadające po zwolnieniu z służby zgodnie z art. 14 ustawy zaopatrzeniowej, które miały wpływ jedynie na wysokość wypłacanego świadczenia:



od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r.,



od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r.,



od 1 lutego 2000 r. do 31 października 2012 r.,



od 5 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r.,



od 1 lutego 2014 r. do 30 września 2015 r. (zaświadczenie z MSWiA z 2 listopada 2021 r. k. 8 a.r.).

W dniu 15 października 2021 r. ubezpieczony złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę z dnia 15 października 2021 r. k. 1 – 3 a.r.).

Decyzją z dnia 1 lutego 2022 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 października 2021 r., świadczenie to podległo jednak zawieszeniu z uwagi na zbieg z emeryturą odwołującego przyznaną przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA (decyzja z dnia 1 lutego 2022 r. k. 14 a.r., zawiadomienie o zawieszeniu k. 12 a.r.).

Decyzją z dnia 1 lutego 2022 r., znak: (...) (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ustalenia kapitału początkowego dla M. S., wskazując, że nie udowodnił on okresów składkowych wymienionych w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) przebytych przed 1 stycznia 1999 r. tj. przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Zakład wskazał, że nie uwzględnił okresów



od 1 marca 1971 r. do 2 lipca 1974 r. oraz od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r., ponieważ okres ten został uwzględniony na prawo do świadczenia ustalonego na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych (art. 5 ust. 2a ustawy emerytalnej),



od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. oraz od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r., gdyż nie został wystarczająco udowodniony (decyzja z dnia 1 lutego 2022r., k. 3 akt kapitałowych).

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł M. S., inicjując niniejsze postępowanie .

W toku postępowania sądowego Sąd Okręgowy zobowiązał organ rentowy do hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego i emerytury z ZUS, przyjmując okres zatrudnienia kwestionowany przez organ rentowy tj. od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995r. i od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r.

ZUS przedstawił hipotetyczne wyliczenia, zgodnie z którymi podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosłaby 192,41 zł, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosiłby 15,76 %. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósłby 14.565,21 zł (decyzja z hipotetycznymi wyliczeniami ZUS k. 89-90 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, aktach rentowych oraz aktach odwołującego się z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA. Strony nie kwestionowały wiarygodności zgromadzonego materiału dowodowego .Również Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby ich nie uwzględnić.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. S. było uzasadnione częściowo.

Kapitał początkowy, o którego ustalenie wnosił M. S., zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm. dalej jako ustawa emerytalna), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emerytalnej, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

1) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

W myśl art. 175 ust. 1 zd. 2 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalania prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu, jak i wysokości przychodów).

W rozpatrywanej sprawie, zaskarżając decyzję z 1 lutego 2022 r., M. S. podnosił, że organ rentowy nie uwzględnił wszystkich jego okresów zatrudnienia, które powinien uwzględnić przy ustalaniu kapitału początkowego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do dwóch okresów zatrudnienia odwołującego tj. od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r. ZUS wskazał, że nie zaliczył odwołującemu się tych okresów, wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył dokumentów potwierdzających zatrudnienie we wskazanych okresach. Jednak należy wskazać, że ubezpieczony przedstawił takie dokumenty w trakcie postępowania sądowego.

Zgodnie z obowiązującym § 22 ust 1 i ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz. 1412), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa; legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. Natomiast zgodnie z § 21 ust. 1 tego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r. I UK 111/07). Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być wprawdzie udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, jednakże zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r. II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007 r. I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013 r., III AUa 269/13).

W niniejszej sprawie M. S. domagał się uwzględnienia przy obliczeniu jego kapitału początkowego okresu zatrudnienia od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r. ZUS. Zgodnie z powyższymi przepisami należało przeanalizować sporny okres. Rozpoznając sprawę, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego co do niemożności uwzględnienia spornego okresu. Sąd Okręgowy opierał się na dodatkowych przedstawionych przez ubezpieczonego dokumentach takich jak zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z (...) sp. z o.o., świadectwo pracy oraz zaświadczenie o zatrudnieniu z (...) sp. z o.o. W ocenie Sądu dokumenty te w sposób wystarczający potwierdzają zatrudnienie ubezpieczonego w spornym okresie.

Sąd zważył, że należało odwołującemu uwzględnić zatrudnienie w okresie od 1 listopada 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 1 marca 1996 r. do 5 maja 1997 r. zgodnie z przedstawionymi przez niego dokumentami, które były ze sobą spójne. Treść tych dokumentów nie budziła żadnych zastrzeżeń. Należy zauważyć, że odwołujący się wykonywał pracę, a przedstawione przez niego dokumenty potwierdzają tę okoliczność.

Uznając ten okres zatrudnienia, Sąd zgodnie z przedstawionymi przez ZUS hipotetycznymi wyliczeniami ustalił wartość kapitału początkowego odwołującego się na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 14.565,21 zł, przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wartości jako 15,76 %, a podstawę wymiaru kapitału początkowego wyniosłaby 192,41 zł

Reasumując, ustalony stan faktyczny prowadzi do wniosku, że nie było podstaw do zakwestionowania przedłożonych przez odwołującego dokumentów, a wskazane w tych dokumentach informacje dotyczące zatrudnienia odwołującego w spornym okresie były w ocenie Sądu wiarygodne. Rozstrzygnięcie powyższej okoliczności pozwalało zatem na uwzględnienie spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznając odwołanie M. S. za zasadne w tej części zważył, że skarżona decyzja podlegała stosownej zmianie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zgodnie z pkt 1 sentencji wyroku.

Przechodząc w dalszej części do nieuwzględnionych przez ZUS przy ustalaniu kapitału początkowego okresów od 1 marca 1971 r. do 2 lipca 1974 r. i od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r. Sąd zauważa, że nie zostały one przyjęte do ustalenia kapitału początkowego, ponieważ zostały uwzględnione do ustalenia emerytury policyjnej. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela stanowisko organu rentowego.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na treść art. 173 ust. 1a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym kapitał początkowy ustala się także dla zwolnionych ze służby: żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 1999 r. pozostawali oni w służbie i nie mają ustalonego prawa do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.

W niniejszej sprawie ubezpieczony miał przyznane prawo do emerytury policyjnej. Spór sprowadzał się do interpretacji przepisów i ustalenia, czy wnioskodawca może mieć ponadto zaliczony przy obliczaniu wysokości emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okres od 1 marca 1971 r. do 2 lipca 1974 r. i od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r. zaliczony już wcześniej przy ustalaniu przyznanej mu emerytury policyjnej. Sąd Okręgowy wskazuje w tym zakresie, że zmiana art. 2 ust. 1 ustawy emerytalnej obowiązująca od dnia 1 marca 2009 r. (ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), dała możliwość m.in. funkcjonariuszom Policji (Milicji Obywatelskiej) uprawnionym do emerytur policyjnych, nabycia prawa do świadczeń (w tym emerytur) z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na warunkach określonych w ustawie. Z kolei art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości, okresów o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i pkt 6 lit. a-e i g, nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2 (takich jak ubezpieczony). Skarżący ma przyznane prawo do emerytury policyjnej. Ponadto w wysłudze emerytalnej uwzględniono ubezpieczonemu okresy zatrudnienia przed służbą od 1 marca 1971 r. do 1 maja 1972 r., od 11 kwietnia 1974 r. do 2 lipca 1974 r. oraz od 11 lipca 1974 r. do 1 lutego 1976 r. Wobec powyższego nie ma żadnych prawnych podstaw do ponownego uwzględnienia przez ZUS tego samego okresu, który został uwzględniony przy ustalaniu emerytury policyjnej. A zatem okresy te nie mogą być zaliczone ubezpieczonemu do emerytury przyznanej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy w tej części oddalił odwołanie M. S., o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku.

W punkcie 3 sentencji wyroku Sąd przyznał ze Skarbu Państwa - Kasy Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie na rzecz radcy prawnego J. P. kwotę 180 zł powiększoną o podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu. Zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2437). w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym opłaty wynoszą 90 zł. Stawka ta w niniejszej sprawie została z uwagi na jej charakter powiększona podwójnie.