Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 marca 2024 roku w Warszawie

sprawy M. R.

przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W.

o ustalenie stopnia niepełnosprawności

w związku z odwołaniem M. R.

od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W.

z dnia 12 października 2022r., nr (...) (...) (...) (...)

na skutek apelacji M. R.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 kwietnia 2023 roku, sygn. akt VI U 586/22 oraz

od wyroku uzupełniającego Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 15 listopada 2023 roku, sygn. akt VI U 586/22

1.  uchyla zaskarżony wyrok z 26 kwietnia 2023 roku, znosi postępowanie w dniu 26 kwietnia 2023 roku i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi – Południe VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej;

2.  uchyla zaskarżony wyrok uzupełniający z 15 listopada 2023 roku, znosi postępowanie w dniu 15 listopada 2023 roku i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi – Południe VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2023 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt VI U 586/22, Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone przez M. R. orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. z dnia 12 października 2022 roku, znak: (...) (...) (...) (...) (...) oraz poprzedzające je orzeczenie Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. z dnia 11 lipca 2022 roku, nr (...) w ten sposób, że postanowił:

⚫

w pkt I – zaliczyć do stopnia niepełnosprawności - umiarkowanego;

⚫

w pkt III – orzeczenie wydaje się – na stałe;

⚫

w pkt V – stwierdza, że ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 2003 roku;

w zakresie wskazań dotyczących niepełnosprawności:

⚫

w pkt 6 – konieczności korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki – wg ustaleń specjalistycznych.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

M. R. cierpi na cukrzycę typu 1 powikłaną retinopatią cukrzycową. Cukrzyca jest u niego dobrze wyrównana, w rytmie czterech wstrzyknięć na dobę. Ma podwyższoną wartość trójglicerydów oraz glikemii przygodnej. Z powodu cukrzycy występuje dysfunkcja w obrębie układu wzroku. Jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym z powodu cukrzycy typu 1 na stałe, od 2003 roku.

Powyższe Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłego diabetologa G. R., która zawiera opisy badań oraz pozwala na odtworzenie procesu myślowego biegłego. Zarazem nie zachodziła konieczność zasięgania opinii uzupełniającej biegłego wskazanej specjalności ani dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z innej dziedziny, gdyż takiego wniosku żadna ze stron nie składała. Jeśli chodzi o zarzuty WZON do opinii, to według Sądu pierwszej instancji stanowiły one polemikę z ustaleniami biegłego G. R., nie wnosiły nic nowego do sprawy. Nie zawierały merytorycznie zasadnych argumentów, z których wynikałoby, że biegły w jakimkolwiek fragmencie opinii dokonał dowolnej interpretacji wyników badań i stanu zdrowia odwołującego.

Dokonując oceny prawnej, Sąd Rejonowy wskazał, że z art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wynika że do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Z ustaleń Sądu Rejonowego, dokonanych na podstawie opinii biegłego diabetologa wynika, że odwołujący się jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Ma naruszoną sprawność organizmu z powodu cukrzycy typu 1. Powoduje to u niego komplikacje zdrowotne w zakresie codziennego funkcjonowania oraz wpływa na stan zdrowia oczu. Nie ma przy tym rokowań poprawy, ponieważ nie jest możliwe wyleczenie takiego typu cukrzycy. Odwołujący się musi stale kontrolować wskazania poziomu cukru i hemoglobiny glikowanej. Dodatkowo może wymagać częściowej pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu, gdy dojdzie do epizodu niedocukrzenia i będzie potrzeba, by podać mu stosowane cukry lub środki medyczne. Jego niepełnosprawność powstała w 2003 roku.

Dalej Sąd pierwszej instancji argumentował, że zmiany wymagało orzeczenie WZON również w zakresie punktu 6, a więc wskazań dotyczących konieczności korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki. Wynika to z faktu, że odwołujący się okresowo, ze względu na cukrzycę powinien korzystać z organizacji wsparcia socjalnego w codziennej egzystencji np. przez pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, gdy czuje się gorzej fizycznie z powodu następstw cukrzycy (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z 26 kwietnia 2023r. wraz z uzasadnieniem, k. 107 i 118 a.s.).

Apelację od powyższego wyroku złożył M. R. w zakresie, w którym zaskarżony wyrok nie uwzględnia odwołania od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. z 12 października 2022 roku:

-

co do przyjęcia jako symbolu przyczyny niepełnosprawności - 04-0 oraz 11-1 (pkt II);

-

co do przyjęcia daty istnienia niepełnosprawności - od urodzenia (pkt IV).

Zaskarżonemu orzeczeniu odwołujący się zarzucił:



nierozstrzygnięcie sprawy cywilnej, rozumianej jako nierozpoznanie wszystkich wniosków i zarzutów z odwołania;



nierozpoznanie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu diabetologii, co skutkowało nieuwzględnieniem jako symbolu niepełnosprawności zarówno wady wzroku, jak i cukrzycy (kody 04-0 oraz 11-1).

Odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w następującym zakresie:



przyjęcia jako symbolu przyczyny niepełnosprawności - 04-0 oraz 11-1;



przyjęcia daty istnienia niepełnosprawności - od urodzenia.

Ponadto wniósł o przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii biegłego z zakresu diabetologii, a uzasadniając apelację wskazał, że orzeczeniem z dnia 11 lipca 2022r. Miejski Zespół Orzekania o Niepełnosprawności w W. postanowił zaliczyć go do lekkiego stopnia niepełnosprawności. W odwołaniu został zawarty wniosek o zaliczenie do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (pkt I), przyjęcie jako symbolu przyczyny niepełnosprawności 04-0 oraz 11-1 (pkt II), przyjęcie daty istnienia niepełnosprawności - od urodzenia (pkt IV) oraz w zakresie wskazań orzeczenia - przyjęcie prawa do korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystnie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki - częściowa pomoc usługowa.

Ponadto odwołujący się wyjaśnił, że wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy diabetologa oraz okulisty na okoliczność rodzaju schorzeń, na które cierpi, faktu niepełnosprawności, stopnia niepełnosprawności oraz daty jej powstania. Sąd Rejonowy zmienił zaskarżone orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. z 12 października 2022 roku w ten sposób, że zaliczył odwołującego się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, orzeczenie wydał na stałe, a także stwierdził, że ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 2003r., jednakże nie rozstrzygnął w przedmiocie przyjęcia jako symbolu przyczyny niepełnosprawności 04-0 oraz 11-1, a nadto w zakresie przyjęcia daty istnienia niepełnosprawności - od urodzenia.

Z powyższych względów odwołujący się ocenił, że Sąd Rejonowy nie rozstrzygnął o całości jego żądania. Podkreślił również, że w sprawie nie został przeprowadzony dowód z opinii biegłego okulisty, pomimo złożenia takiego wniosku w odwołaniu (apelacja M. R. z 30 maja 2023r., k. 129-131 a.s.).

Wyrokiem uzupełniającym z 15 listopada 2023r., wydanym w sprawie o sygn. akt VI U 586/22, Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe, orzekł o uzupełnieniu wyroku z 26 kwietnia 2023 roku w ten sposób, że dotychczasową treść sentencji oznaczył numerem I. i dodał punkt II. oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Uzasadniając wskazane rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 351 § 1 k.p.c. strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w uzasadnieniu sporządzonym do wyroku z dnia 26 kwietnia 2023r., w części rozważań prawnych, Sąd omyłkowo wskazał, że odwołanie podlegało uwzględnieniu w całości, podczas gdy odwołanie było zasadne w przeważającej części, w zakresie orzeczonym wyrokiem. Tym samym, Sąd nie uznał żądania odwołującego się w pełnym zakresie, oddalając odwołanie w pozostałej części, tj. odnośnie przyjęcia jako symbolu przyczyny niepełnosprawności 04-0 oraz 11 -I oraz istnienia niepełnosprawności od daty urodzenia powoda. Okoliczność tę ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego diabetologa, której odwołujący się nie kwestionował ani nie wnosił o jej uzupełnienie. Z opinii tej wynika symbol niepełnosprawności 11 -I oraz powstanie niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym około 2003r., a zdiagnozowanie samej cukrzycy w drugim roku życia odwołującego się.

W dalszej części Sąd Rejonowy podkreślił, że M. R. został zobowiązany do przedstawienia wszelkich dokumentów najpóźniej w dniu badania przez biegłego, a więc 13 marca 2023r. Złożona z uchybieniem tego terminu, bo w dniu 13 kwietnia 2023r. kopia dokumentu z 29 maja 1979r. (k. 102-103) nie wniosła nic nowego do sprawy, albowiem potwierdziła wyłącznie wnioski biegłego zawarte w opinii o zdiagnozowaniu choroby w 2 roku życia.

Wobec powyższego Sąd w wyroku uzupełniającym oznaczył dotychczasową treść sentencji wyroku z dnia 26 kwietnia 2023r. numerem I. i dodał punkt II., orzekając o oddaleniu odwołania w pozostałym zakresie (wyrok uzupełniający Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z 15 listopada 2023r. wraz z uzasadnieniem, k. 153 i 158 a.s.).

Apelację od wyroku uzupełniającego złożył odwołujący się, zaskarżając ten wyrok w zakresie punktu II, w którym oddalono odwołanie w pozostałym zakresie. W apelacji przedstawił te same zarzuty i wnioski oraz w znaczącej części takie samo uzasadnienie jak w apelacji od wyroku z 26 kwietnia 2023r. Dodatkowo wskazał jedynie, że w wyroku uzupełniającym jego odwołanie w pozostałej części zostało oddalone, co czyni koniecznym i uzasadnionym wniesienie apelacji. Poza tym podkreślił, że cierpi również na schorzenie w zakresie narządu wzroku, co nie było przedmiotem rozpoznania w sprawie, w której doszło do nierozstrzygnięcia sprawy cywilnej, rozumianego jako nierozpoznanie wszystkich wniosków i zarzutów zgłoszonych w odwołaniu ( apelacja M. R. z 12 grudnia 2023r., k. 164-166 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje M. R. podlegały uwzględnieniu w zakresie wskazującym na konieczność uchylenia zaskarżonych orzeczeń i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia jest stwierdzenie nieważności postępowania. Taka nieważność postępowania nie została w apelacjach zarzucona, niemniej jednak zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania

Przechodząc do szczegółowej analizy przyczyn stwierdzonej nieważności postępowania, na wstępie należy przypomnieć, że z treści art. 379 k.p.c. wynika, że nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;

6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w analizowanej sprawie zaistniał przypadek, o jakim mowa jest w punkcie 5 cytowanego przepisu. Wskazuje on na sytuację, która zachodzi wówczas, gdy strona zostaje faktycznie pozbawiona możliwości działania. Ocena takiego zdarzenia wymaga dostrzeżenia, czy sąd naruszył przepisy prawa procesowego oraz czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony, a więc czy istniał związek przyczynowy między naruszeniem przepisu, a pozbawieniem możności działania. Dodatkowo należy uwzględnić, czy mimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 lutego 2010r., II CSK 404/09, LEX nr 590206; z dnia 16 lipca 2009r., II PK 13/09, LEX nr 533099). Tylko przy kumulatywnym spełnieniu tych wszystkich przesłanek można mówić o skutkującym nieważnością postępowania pozbawieniu strony możliwości obrony swoich praw ( art. 379 pkt 5 k.p.c.). Nie każde zatem naruszenie przepisów proceduralnych może być w ten sposób traktowane. Trzeba też zwrócić uwagę, że uczestnictwo w procesie, podejmowanie czynności procesowych, udział w rozprawach i innych czynnościach jest prawem, nie zaś obowiązkiem strony (chyba że co innego wynika z przepisów) i nie musi ona z tego przywileju korzystać, obowiązkiem sądu jest natomiast zapewnienie jej takiej możliwości.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego jedną z sytuacji, których zaistnienie skutkuje pozbawieniem strony możliwości obrony praw, a w konsekwencji powoduje nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c., jest wydanie wyroku przez Sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, zamiast na rozprawie, w sytuacji braku spełnienia ku temu ustawowych przesłanek (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 grudnia 2018r., V CZ 85/18, niepubl. i z 30 września 2020r., I CZ 26/20, niepubl. oraz z 20 października 2023r., III CZ 27/23 niepubl. i z 28 marca 2012r., II PZ 5/12; postanowienie Sądu Najwyższego z 2 lutego 2024r., III CZ 477/22).

W analizowanej sprawie nie zachodziły przesłanki do rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym zgodnie z art. 148 ¹ k.p.c. Przepis ten w dacie, gdy zostało wydane pierwsze z zaskarżonych orzeczeń, przewidywał w § 1, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Z kolei z § 3 ww. przepisu wynikało, że
rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo. Zacytowany § 3 ww. przepisu uległ zmianie od 1 lipca 2023r., a więc kiedy Sąd Rejonowy wydawał wyrok uzupełniający brzmiał on następująco: „Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o wysłuchanie jej na rozprawie albo przepis szczególny przewiduje taki obowiązek, chyba że pozwany uznał powództwo”.

M. R. w pierwszym piśmie, jakie skierował do sądu, tj. w odwołaniu z 22 listopada 2022r., nie zgłosił wprost wniosku o przeprowadzenie rozprawy, ale wśród zgłoszonych dowodów wskazał na dowód z jego przesłuchania na okoliczność stanu zdrowia, rodzaju schorzeń, daty ich powstania, wpływu schorzeń na bieżące funkcjonowanie i możliwości podejmowania pracy zarobkowej. W tym zakresie należy zauważyć, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych utrwaliło się już stanowisko, że powołanie w pozwie terminu "rozprawa" we wnioskach innych niż żądanie przeprowadzenia rozprawy sformułowane explicite, stanowi dorozumiany wniosek o przeprowadzenie rozprawy (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2020r., I CZ 26/20 - odnośnie do oświadczenia o gotowości zawarcia ugody po otwarciu rozprawy - oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 marca 2021r., V ACa 669/20 - co do wniosku o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność strony). Ponadto, w przypadku zawarcia w treści pozwu wniosków dowodowych, których przeprowadzenie może nastąpić wyłącznie na rozprawie, zasadne jest przyjęcie, że powód występuje jednocześnie o przeprowadzenie rozprawy. W innym przypadku żądane dowody nie mogłyby bowiem w ogóle zostać przeprowadzone. Stanowisko takie wyraził już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2021r. ( II DPUA 1/21) i sądy apelacyjne w wyrokach z dnia 25 marca 2021r. (Sąd Apelacyjny w Warszawie, VI ACa 801/20) oraz z 24 maja 2019r. (Sąd Apelacyjny w Białymstoku, I ACa 102/19). Na tle art. 148 ¹ § 3 k.p.c. jest to stanowisko trafne. Podtrzymał je Sąd Najwyższy w postanowieniach z 18 maja 2022r. (III CZ 151/22) oraz z 22 lutego 2024r. (III CZ 20/24).

Brak przeprowadzenia rozprawy w niniejszej sprawie, mimo że M. R. o to wnioskował w sposób dorozumiany, żądając w odwołaniu przeprowadzenia dowodu z jego zeznań, spowodował, że nie miał możliwości obrony swoich praw. Potwierdzeniem tego jest i to, że Sąd Rejonowy – mimo zgłoszenia w odwołaniu wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego okulisty – nie podjął w tym zakresie żadnej decyzji. O wskazanym wniosku nie rozstrzygnął ani pozytywnie, ani negatywnie, podobnie zresztą jak i o dowodzie z przesłuchania odwołującego się. Wobec tego odwołujący się miał podstawy przypuszczać, że rozprawa zostanie przeprowadzona. To, że tak się nie stało pozbawiło odwołującego się możliwości obrony swoich praw. Zachodzi ono wówczas, gdy strona na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej nie mogła brać udziału w postępowaniu lub w jego istotnej części. Pozbawienie to musi w sposób bezwzględny wyłączać możność obrony, chociaż nie można go utożsamiać z całkowitym wyłączeniem strony od udziału w postępowaniu. Regułą jest, że rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym wbrew przepisom prawa prowadzi od nieważności postępowania.

Z okoliczności przedmiotowej sprawy w sposób jednoznaczny wynika, że odwołujący się domagał się wydania wyroku po przeprowadzeniu rozprawy, jednak takiej rozprawy Sąd Rejonowy nie wyznaczył, co skutkowało pozbawieniem go możności obrony jego praw ( art. 379 pkt 5 k.p.c.), a tym samym nieważnością postępowania. Nieważność postępowania zachodzi w każdym przypadku rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym, gdy rozprawa jest obligatoryjna. Nie ma przy tym znaczenia, czy strona pozbawiona została w ten sposób możności podejmowania czy też niepodejmowania czynności procesowych zmierzających do ochrony jej sfery prawnej. Obowiązkiem sądu jest umożliwienie stronie zaprezentowania jej stanowiska na wyznaczonej rozprawie. Skoro art. 148 ¹ k.p.c. stanowi wyjątek od zasady jawnego rozpoznania sprawy na rozprawie, to przesłanki wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym powinny być traktowane w sposób ścisły. Szybkość rozpoznania sprawy nie jest wartością, na rzecz której można poświęcić ochronę praw podmiotowych (zob. wyroki TK: z dnia 28 lipca 2002r., P2/04, OTK-A 2004, Nr 7, poz. 72; z dnia 12 marca 2002r., P 9/01, OTK-A 2002, Nr 2, poz. 14; z dnia 13 stycznia 2004r., SK 10/03, OTK-A 2004, Nr 1, poz. 2). W przypadku rozważanej instytucji ( art. 148 ¹ k.p.c.) dochodzi - w założeniu - do świadomej i dobrowolnej rezygnacji strony z przysługującego jej prawa do jawnego rozpoznania sprawy. Strona nie zostaje zatem pozbawiona, poza przypadkiem uznania roszczenia, konstytucyjnego prawa do jawnego rozpoznania sprawy na rozprawie.

Ponieważ odwołujący się złożył wniosek o przesłuchanie jego osoby, którego dopuszczenie i przeprowadzenie wymaga wyznaczenia rozprawy, to nie można było przyjąć, iż w sposób dorozumiany, ale jednoznaczny zrzekł się prawa do przeprowadzenia rozprawy lub też kwestię wyznaczenia rozprawy pozostawił do rozstrzygnięcia Sądowi Rejonowemu (na wypadek uznania przez ten sąd, że przeprowadzenie rozprawy jest konieczne).

Powyższe odnosi się zarówno do rozstrzygnięcia, jakie Sąd Rejonowy wydał w dniu 26 kwietnia 2023r., jak i tego, które zapadło w dniu 15 listopada 2023r., ponieważ przypadku obu rozstrzygnięć z uwagi na okoliczności, o których była mowa, Sąd Rejonowy powinien najpierw przeprowadzić rozprawę. Skoro tego nie uczynił, to Sąd Okręgowy ocenił, że oba zaskarżone wyroki zostały wydane w warunkach nieważności postępowania, co skutkowało koniecznością ich uchylenia, zniesienia postępowania w przedmiocie posiedzenia niejawnego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Sąd ten, ponownie rozpoznając sprawę, powinien przede wszystkim przeprowadzić rozprawę lub rozprawy – w zależności od potrzeby, jaka zaistnieje. Poza tym konieczne jest rozpoznanie wniosków dowodowych odwołującego się, o których była mowa, a więc albo ich przeprowadzenie, albo pominięcie, czego Sąd Rejonowy w dotychczas prowadzonym postępowaniu nie uczynił. Wadliwości te powinien usunąć, ponownie rozpoznając sprawę.

Uwzględniając powyższe, Sąd drugiej instancji na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Agnieszka Stachurska