Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Częstochowie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Anna Bojanowska - Wysmołek

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2024 roku w Częstochowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko Gminie C.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda A. M. na rzecz pozwanej Gminy C.3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3.  nakazuje pobrać od powoda A. M. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Częstochowie kwotę 508,18 zł (pięćset osiem złotych osiemnaście groszy) tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sędzia Anna Bojanowska - Wysmołek

Sygnatura VIII GC 325/22

UZASADNIENIE

Pozwem z 11 kwietnia 2022 roku powód A. M. prowadzący działalność gospodarczą (...) Przedsiębiorstwo (...)wniósł o zasądzenie od Gminy C. 17.087,81 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 11.325,38 złotych od 5 listopada 2021 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.762,43 złotych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Powód wskazał, że łączyła go z pozwaną Gminą umowa dotycząca budowy sieci kanalizacji sanitarnej oraz sieci wodociągowej. Pozwana, pomimo braku uwag komisji odbiorowej co do wykonanych prac, nie wyraziła woli ich odbioru wobec nieprawidłowego wykonania nawierzchni poboczy, co nie stanowiło przedmiotu umowy. W związku z przeciągającymi się czynnościami odbiorowymi, powód sporządził jednostronny protokół odbioru z 5 października 2021 roku i wystawił fakturę VAT, aczkolwiek dokumenty te zostały przez pozwaną zwrócone z argumentacją, że powód nie zakończył w sposób należyty robót, nie przedłożył kompletnej dokumentacji podwykonawczej, nie skropił emulsją asfaltową krawędzi jezdni, niestarannie wykonał pobocza, rozprowadził ziemię po terenie prywatnym oraz niestarannie wykonał zjazd po przeciwnej stronie. W ocenie powoda prace zostały wykonane zgodnie z dokumentacją oraz technologią robót i do ich zakończenia doszło w terminie przewidzianym w umowie. Jedynie w ramach dobrej współpracy strony ustaliły, że powód wykona dodatkowe prace nieujęte w umowie. Po wykonaniu tych prac strony podpisały 22 grudnia 2021 roku protokół komisyjnego odbioru robót i pozwana Gmina 2 lutego 2022 roku uregulowała należność z tytułu faktury VAT wystawionej przez powoda 5 października 2021 roku, aczkolwiek bez należnych odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 5.463,23 złotych. Dalej powód podnosił, że pomimo wymagalności z dniem 5 listopada 2021 roku roszczenia powoda o zwrot 70% wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania przedmiotu umowy w wysokości 11.325,38 złotych, pozwana kwoty tej nie zwróciła. Pismem z 29 grudnia 2021 roku pozwana wezwała powoda do przedłużenia ważności należytego zabezpieczenia umowy i poinformowała, że naliczy karę umowną za zwłokę w dotrzymaniu terminu realizacji umowy. Pismem z 24 stycznia 2022 roku pozwana w związku z naliczeniem kary umownej przesłała powodowi notę księgową z wezwaniem do zapłaty, której to noty powód nie przyjął. W ocenie powoda naliczanie kar umownych wobec zwłoki w odbiorze przedmiotu przez pozwaną Gminę oraz w świetle art. 15r ¹ ustawy z 20 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, nie było dopuszczalne.

Powód wniósł o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów dotyczących postępowania w sprawach gospodarczych. Zgodnie z art. 458 ⁶ § 1 k.p.c. na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem przepisów działu IIa k.p.c. Powód jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, zaś złożony przez niego wniosek był dla sądu wiążący, wobec czego 22 kwietnia 2022 roku wydano postanowienie o rozpoznaniu sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych (k. 72).

Pozwana Gmina C. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że do terminowego odbioru prac nie doszło z przyczyn leżących po stronie powoda. Dnia 29 września 2021 w imieniu wykonawcy obecny był kierownik budowy, który nie miał należytego pełnomocnictwa do reprezentacji wykonawcy i odmówił podpisania protokołu, nie przekazano pełnej dokumentacji powykonawczej, tj. brak było powykonawczego operatu geodezyjnego oraz właściwości użytkowych wbudowanych materiałów podczas realizacji robót drogowych. Ponadto stwierdzono brak gotowości przedmiotu do odbioru wobec nienależytego odtworzenia poboczy i nieskropienia emulsją asfaltową krawędzi jezdni. Z tożsamych przyczyn nie doszło do odbioru podczas drugiej próby dokonania odbioru robót 14 października 2021 roku, a ponadto kierownik budowy odmówił przejazdu z miejsca inwestycji do siedziby Gminy w celu spisania protokołu. Ostatecznie protokół odbioru został podpisany 22 grudnia 2021 roku. Powód nie wykonał w terminie swojego zobowiązania, wobec czego naliczono kary umowne przy uwzględnieniu terminu wykonania umowy (14 września 2021 roku) oraz terminu rzeczywistego zakończenia robót (19 grudnia 2021 roku) w wysokości 30.416,74 złotych za 94 dni zwłoki. Wobec braku dobrowolnego uregulowania powyższej kwoty, pozwana Gmina dokonała zaspokojenia roszczenia z 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy, nie zaś potrącenia.

W piśmie z 11 lipca 2022 r. powód podtrzymał swoje stanowisko, argumentując, że naliczona powodowi kara umowna nie ma żadnego uzasadnienia, bowiem w sprawie nie doszło do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Nadto powód zarzucił, że pozwany w sprzeciwie nie powołał nawet procesowego zarzutu potrącenia.

Stan faktyczny:

W wyniku rozstrzygnięcia przetargu nieograniczonego powód – A. M. prowadzący działalność gospodarczą pn.: A. M. Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w B. w dniu 14 maja 2021 roku zawarł z pozwaną Gminą C. umowę nr (...) na podstawie, której pozwana zleciła powodowi realizację robót budowlanych w ramach zadania inwestycyjnego p.n.: ,,Budowa sieci kanalizacji sanitarnej oraz sieci wodociągowej w miejscowości C., G., P., S. i W. w Gminie C. w zakresie – rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągowej do „ Strzelnicy” w S.”. Powód zgodnie z umową ustanowił kierownika budowy w osobie M. K. (1) (branża sanitarna) oraz kierownika robót drogowych w osobie P. O..

W §4 ust. 1 umowy zamawiający określił następujące terminy realizacji przedmiotu umowy:

1) rozpoczęcia – data protokolarnego przekazania placu budowy

2) zakończenia robót budowlanych - w ciągu 120 dni od dnia rozpoczęcia

3) rozliczenia końcowego przedmiotu -w ciągu 150 dni od dnia rozpoczęcia

Zgodnie z §4 ust. 2 i 3 umowy z dnia 14 maja 2021 roku strony ustaliły, że za termin rozliczenia całego przedmiotu umowy uznaje się dzień podpisania odbioru końcowego przedmiotu umowy przez Zamawiającego, przy czym Wykonawca w ciągu 7 dni od upływu umownego terminu zakończenia robót budowlanych dla całego przedmiotu zamówienia, przedłoży dokumentację powykonawczą pozwalającą na ocenę prawidłowości wykonania Inwestycji i pozwalającą na jej odbiór końcowy.

Dowód: umowa z 14 maja 2021, k. 20-33

W pkt. 1.11.4 specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót wskazano, że całkowite zakończenie robót oraz gotowość do odbioru końcowego będzie stwierdzona przez Wykonawcę wpisem do dziennika budowy i bezzwłocznym powiadomieniem na piśmie o tym fakcie Zamawiającego. Odbiór końcowy robót nastąpi w terminie ustalonym w umowie, licząc od dnia potwierdzenia przez Zamawiającego zakończenia robót i przyjęcia dokumentów, o których mowa w punkcie 1.11.5. Odbioru końcowego robót dokona Zamawiający w obecności Wykonawcy. Zamawiający dokona ich oceny jakościowej na podstawie przedłożonych dokumentów, wyników badań i pomiarów, ocenie wizualnej oraz zgodności wykonania robót z Dokumentacją Projektową i STWiOR.”

Z kolei zgodnie z punktem 1.11.5 projektu „Do odbioru końcowego Wykonawca jest zobowiązany przygotować następujące dokumenty: (...), geodezyjną dokumentację podwykonawczą, (...).

W przypadku, gdy wg Zamawiającego, roboty pod względem przygotowania dokumentacyjnego nie będą gotowe do odbioru końcowego, Zamawiający w porozumieniu z Wykonawcą wyznaczy ponowny termin odbioru końcowego robót.

Dowód: projekt budowlany k. 168-176

14 maja 2021 roku pozwana pismem nr (...) zawiadomiła powoda o wyznaczeniu terminu przekazania placu budowy na dzień 18 maja 2021 roku i jednocześnie wyznaczyła Powodowi termin 7 dni (określony w §3 umowy) do przedłożeń zamawiającemu dokumentów niezbędnych do zgłoszenia Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego rozpoczęcia budowy tj. oświadczenia kierownika budowy o podjęciu obowiązków oraz kopii jego uprawnień budowlanych i kopii jego przynależności do Izby Inżynierów Budownictwa. Do przekazania placu budowy doszło w dniu 18 maja 2021 roku, zatem powód był zobowiązany do zakończenia robót budowlanych w terminie do 15 września 2021 roku – zgodnie z §4 ust. 1 umowy.

Dowód: pismo - k.34

W związku z pomyślną realizacją harmonogramu prac w dniu 15 września 2021 roku powód zgłosił pozwanej do odbioru końcowego roboty zrealizowane w ramach umowy nr (...) oraz zwrócił się o wyznaczenie terminu odbioru wykonanych robót.

Dowód: pismo - k.36

Działający w imieniu pozwanej M. K. (2) wiadomością e-mail z dnia 23 września 2021 roku wyznaczył termin odbioru końcowego na dzień 28 września 2021 roku. Na telefoniczną prośbę Wykonawcy odbiór ostał przełożony na dzień 29 września 2021 roku. W dniu 29.09.2021 r. nastąpiło spotkanie w celu dokonania odbioru w Gminy C. przy udziale przedstawiciela Gminy – M. K. (2) kierownika budowy M. K. (1). Z ramienia Wykonawcy kierownik budowy przekazał niepełną dokumentację powykonawczą. Inspektor Nadzoru Inwestorskiego Z. W. po sprawdzeniu dokumentacji uznał ja za niekompletną i wniósł zastrzeżenia zarówno do dokumentacji odbiorowej, jak i samej realizacji robót. W trakcie czynności stwierdzono brak gotowości przedmiotu umowy do odbioru ze względu na nienależyte i niestaranne odtworzenie poboczy i nieskropienie emulsją asfaltową krawędzi jezdni. Wykonawca nie zakończył w sposób należyty wykonanych robót oraz nie przedłożył do akceptacji Zamawiającego miarodajnej (kompletnej) dokumentacji powykonawczej. Zastrzeżenia w zakresie dokumentacji powykonawczej zgłoszone przez Inspektora Nadzoru Inwestorskiego dotyczyły braku Powykonawczego operatu geodezyjnego oraz Właściwości Użytkowych (DWU) wbudowanych materiałów podczas realizacji robót drogowych

Dowód: e-mail - k.37, notatka urzędowa z czynności odbiorowych- k. 118, zeznania M. K. (2)- k.227 v. - 228 , zeznania Z. W. – k. 226v.-227

W dniu 5 października 2021 roku powód sporządził jednostronny protokół odbioru, a następnie w oparciu o ten protokół wystawił na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...). Powyższe pismo oraz faktura przesłane do pozwanej zostały przez nią zwrócone.

Dowód: jednostronny protokół odbioru -k.42, faktura - k.43, pismo pozwanej – k. 44

Na 14 października 2021 roku wyznaczono kolejny termin odbioru. W tym dniu przeprowadzono w terenie komisyjny odbiór i próbę przekazania obiektu do użytku z udziałem M. K. (2), Z. W. oraz P. O. – kierownika robót drogowych (przedstawiciela Wykonawcy -Powoda). Ostatecznie nie doszło do podpisania jakiegokolwiek protokołu z Wykonawcą, gdyż P. O. odmówił podpisania protokołu odbioru z dnia 14 października 2021 roku, jako niezgodnego z rzeczywistością. Następnie pozwana wezwała powoda pismem z 18 października 2021 r. do uzupełnienia wskazanych w piśmie braków.

Dowód: protokół odbioru z dnia 14 października 2021 r. – k. 119, zeznania P. O. – k. 225v.-226, pismo pozwanej z 18 października 2021 r. – k. 45-46

W grudniu 2021 r. strony umowy w drodze negocjacji ustaliły, że powód utwardzi pobocze tłuczniem na długości około 30 metrów bieżących, dogęszczone zostaną pobocza naruszone przez rolników oraz utwardzony zostanie jeden ze zjazdów o powierzchni około 30 metrów kwadratowych. Powód w całości wykonał te prace. Następnie powód dokonał zgłoszenia zakończenia robót do odbioru telefonicznie w dniu 18 grudnia 2022 roku. W dniu 22 grudnia 2021 roku przeprowadzono komisyjny odbiór i przekazanie obiektu do użytku z udziałem M. K. (3) (przedstawiciela Pozwanej Gminy) Z. W. oraz P. O.. W tym dniu spisano protokół, w którym wskazano termin zakończenia robót budowlanych na dzień 18.12.2021r., skreślony i poprawiony przez P. O. na dzień 15.09.2021r. Okres gwarancji wskazany w protokole - od dnia 22.12.2021 roku do dnia 21.12.2026 roku.

Dowód: fakty niesporne, protokół odbioru – k. 52-53.

Po odbiorze końcowym 4 stycznia 2022 r. powód przesłał pozwanej duplikat faktury związanej z rozliczeniem umowy. Pozwana zapłaciła f-rę w terminie 30 dniowym tj. w dniu 1 lutego 2022 r.

Pismem z dnia 5 stycznia 2022 r., pozwana wskazała, że kwota naliczonych kar umownych zostanie zaspokojona z zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Pismem z dnia 24 stycznia 2022 r. pozwana przesłała powodowi notę księgową nr (...) na kwotę 30.416,74 zł za 94 dni zwłoki z wezwaniem do zapłaty w terminie 7 dni. W piśmie wskazano, że w przypadku braku dobrowolnej wpłaty pełnej kwoty w ciągu 7 dni od otrzymania niniejszego pisma, należność za kary umowne zostanie w części potrącona z kwoty zabezpieczenia należytego wykonania umowy w stosunku: 70% zabezpieczenia należytego wykonania Umowy na częściowe pokrycie kar umownych, 30% zabezpieczenia należytego wykonania Umowy pozostaje, zgodnie z §15 ust. 15 Umowy, na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady i gwarancji.

Wobec braku dobrowolnego uregulowania kar umownych Gmina dokonała zaspokojenia roszczenia z 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy zdeponowanego w pieniądzu w wysokości 11 350,50 zł.

Dowód:- pismo powoda z dnia 04.01.2022 r. – k. 58, pismo pozwanej z dnia 05.01.2022 r. – k. 59(132) oraz z dnia 24 stycznia 2022 r. – k. 120, nota z potwierdzeniem odbioru– k. 121, k. 125, wyciąg nr (...) – k. 124, przelew z dnia 1 lutego 2022 r. – k. 123

Pismem z 23.02.2022 r. powód wezwał zamawiającego do zwrotu 70% zabezpieczenia wniesionego w formie gotówki tj. 11 325,38 zł. W odpowiedzi – piśmie z dnia 02.03.2022r., pozwana wskazała, że podtrzymuje dotychczasowe stanowisko powołując się na wystawioną notę i potrącenie należności z niej wynikającej z kwotą zabezpieczenia.

Dowód: pismo z 23.02.2022 r. z potwierdzeniem nadania – k. 68-69 (127), pismo z dnia 02.03.2022r.,k. 126

Przedmiot umowy (...) z dnia 14 maja 2021 roku w postaci sieci kanalizacji sanitarnej oraz sieci wodociągowej do „Strzelnicv’’ w S. wraz z odtworzeniem istniejącej konstrukcji jezdni ul. (...) i z wykonaniem nowej konstrukcji jezdni ulicy (...) (ok. 270 mb) w dniu 15 września 2021 roku był faktycznie wykonany z zastrzeżeniem, że tkwiły w tym przedmiocie umowy wady fizyczne. Wyżej wspomniane wady fizyczne polegały na niewłaściwie zagęszczonych poboczach i braku zalania płynnym asfaltem połączeń istniejącej nawierzchni asfaltobetonowej ulicy (...) z nową nawierzchnią wykonaną przez powoda oraz nie uszczelniono jednej krawędzi podłużnej nowej jezdni w ulicy (...).

Niewłaściwe zagęszczenie pobocza gruntowego ze względu na powodowanie powstawania kolejnych wad (obłamywanie krawędzi jezdni) oraz ze względu na stwarzanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego jest wadą istotną.

Podobnie brak zalania płynnym asfaltem połączeń istniejącej nawierzchni asfaltobetonowej ulicy (...) z nowa nawierzchnią wykonaną przez powoda oraz brakiem uszczelnienia jednej położonej wyżej krawędzi (jednostronne nachylenie równe 2%) podłużnej nowej jezdni ulicy (...) ze względu na powodowanie powstawania kolejnych wad (powstawanie ubytków w jezdni) jest wadą istotną. Te czynności nie zostały wcale wykonane. Nie mniej jednak ze względu na fakt, że oblanie krawędzi jezdni i zalanie szwów jest niewielkim, ale istotnym „detalem” wykonania nawierzchni bitumicznej jezdni należy niewykonanie tych „detali” traktować jako wadę istotną, a niejako niedokończenie przedmiotu umowy.

Także wada wykonania przedmiotu umowy w postaci niewłaściwego przywrócenia nawierzchni zjazdu do „Strzelnicy” (brak wykonania nawierzchni Z kruszywa o pow. 30 m ^{( 2)}) po wykonaniu przyłączy wodociągowych i kanalizacji sanitarnych stanowi element uprzątnięcia placu budowy i przywrócenia terenu do stanu poprzedniego. Nieprzywrócenie nawierzchni zjazdu do Strzelnicy do stanu poprzedniego jest wada istotną.

Powód nie uprzątnął także w sposób właściwy terenu budowy tj. nie wywiózł nadmiaru ziemi wykopów, co też jest wadą istotną, albowiem w konsekwencji prowadzi do braku możliwości korzystania z przedmiotu umowy.

Przyjmując na podstawie dokumentów, że powód zakończył roboty budowlane i zgłosił gotowość ich odbioru w dniu 15 września 2021 roku (środa) to powinien przedłożyć pozwanej kompletną dokumentację powykonawczą w terminie do dnia 22 września 2021 roku (środa).

W dniu 22 września 2021 roku przedmiot umowy (...) z dnia 14 maja 2021 roku był faktycznie wykonany z zastrzeżeniem, że tkwiły w tym przedmiocie umowy nie tylko wady fizyczne, ale i wady prawne uniemożliwiające normalne korzystanie z rzeczy. Wyżej wspomniane wady prawne uniemożliwiające normalne korzystanie z rzeczy wynikały z niekompletnej dokumentacji powykonawczej poprzez nieprzekazanie przez powoda, pozwanej Gminie powykonawczego operatu geodezyjnego i Deklaracji Właściwości Użytkowej wbudowanych materiałów podczas realizacji robot drogowych. Brak wyżej wspomnianych dokumentów wyklucza możliwość dokonania odbioru przedmiotu umowy, jak również wyklucza możliwość wystąpienia pozwanej Gminy do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w L. o dopuszczenie do użytkowania sieci wodociągowej sieci kanalizacyjnej sanitarnej (w myśl Prawa budowlanego), a co za tym idzie normalnego użytkowania tych sieci przez Gminę i jej mieszkańców.

Wykonanie powykonawczego operatu geodezyjnego ze względu na jego pracochłonność i procedury administracyjne, jakie Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej musi przeprowadzić na opracowanym przez geodetę materiale, było niewykonalne w terminie 7 dni od daty zakończenia robót przez powoda tj. do dnia 22 września 2021r roku. W ocenie powoda opracowywanie powykonawczego operatu geodezyjnego wraz z jego akceptacją przez ODGiK trwa do kilku tygodni, nawet w normalnych warunkach nie uwzględniających ograniczonego dostępu do urzędów i instytucji w związku z pandemią Covid-19.

Dowód: opinia zasadnicza biegłego z zakresu budownictwa P. K. - k. 240-276, opinia uzupełniająca biegłego – k. 309-312, II-ga opinia uzupełaniająca – k. 345-356, k. 357-359.

Ocena dowodów:

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty, których autentyczność i wiarygodność nie budziły wątpliwości Sądu. Jednocześnie żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności.

Przy dokonywaniu ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd oparł się także na zeznaniach świadków, w zakresie w którym znalazły potwierdzenie w materiale dowodowym oraz w zakresie, który był niezbędny do rozstrzygnięcia. W zakresie różnić wynikających z zeznań świadków np. P. O. (k.226) i Z. W. (k.227), to Sąd rozstrzygał kwestie sporne mając na uwadze opinię biegłego sądowego, która była podstawą ustaleń w sprawie w zakresie wiadomości specjalnych.

Sąd zaaprobował dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa P. K.. Opinia została sporządzona przez osobę kompetentną i dysponującą odpowiednią wiedzą specjalistyczną. Biegły sporządzając opinię oparł się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonując jego dogłębnej analizy. Biegły zawarł w opinii jasne i pełne stanowisko, które miało logicznie uzasadnienie, stanowiąc konsekwentne zwieńczenie przedstawionego w opinii procesu rozumowania.

Wobec kwestionowania opinii zasadniczej przez powoda Sąd dopuścił kolejne opinie uzupełniające. Biegły uzupełniając opinie podtrzymał wnioski zawarte w opinii zasadniczej dodatkowo szczegółowo je uzasadniając.

Sąd uznał opinię biegłego po uzupełnieniu, w tym na rozprawie, za w pełni przekonywującą. Wobec powyższego Sąd pominął dowód z opinii innego biegłego sądowego z zakresu budownictwa na podstawie art. 235 ² §1 pkt 5 k.p.c. Decydując w przedmiocie pominięcia dowodu, Sąd miał na uwadze zaawansowany etap postępowania i dotychczas przeprowadzone dowody, a także dokumentację, która została dostarczona przez strony. W istocie Sąd ocenił, iż powód prowadząc polemikę z biegłym, nie dostarczył jakiejkolwiek dokumentacji pozwalającej dokonać przez biegłego odmiennej oceny zagadnień spornych w zakresie stwierdzonych wad, w tym wady w postaci niewłaściwie zagęszczonego pobocza gruntowego wzdłuż jezdni asfaltobetonowej.

Ocena prawna.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, natomiast inwestor zobowiązuje się do jego odebrania. Dokonanie odbioru obiektu jako rezultatu robót budowlanych jest zatem obowiązkiem inwestora. Odbiór ten powinien nastąpić niezwłocznie po tym, gdy wykonawca zaofiarował przedmiot umowy o roboty budowlane inwestorowi, chyba że łącząca strony umowa określa termin i sposób dokonania odbioru. Zaofiarowany przez wykonawcę obiekt powinien być wykonany zgodnie z treścią zobowiązania, uwzględniając w pierwszym rzędzie treść umowy, a nadto inne elementy kształtujące treść czynności prawnej (art. 56 k.c.), jak również ogólne kryteria prawidłowego wykonania zobowiązania (art. 354 § 1 k.c.).

Inwestor jest uprawniony do odmowy odbioru obiektu tylko wówczas, gdy jest on dotknięty wadą istotną, tj. taką, która czyni go niezdatnym do umówionego użytku zgodnie z przeznaczeniem lub prowadzi do wykonania robót w sposób wyraźnie sprzeciwiający się umowie. Jeżeli natomiast wady nie są istotne w powyższym znaczeniu, to inwestor nie może odmówić jego odbioru, natomiast może skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi, ewentualnie gwarancji. W takiej sytuacji w protokole odbioru robót powinny się znaleźć ustalenia co do jakości wykonanych robót, w tym ewentualny wykaz ujawnionych wad wraz z ustalonymi terminami ich usunięcia albo oświadczenia inwestora o wyborze innego uprawnienia przysługującego mu z tytułu odpowiedzialności wykonawcy za ujawnione przy odbiorze wady. Odbiór obiektu jest jednostronną czynnością zamawiającego (inwestora), stanowiącą pokwitowanie spełnienia świadczenia przez wykonawcę (art. 462 k.c.), uznanie świadczenia wynikającego z umowy za wykonane zgodnie z treścią zobowiązania, co otwiera wykonawcy prawo do żądania wynagrodzenia (wyrok SN z 12.03.2021 r., V CSKP 14/21, LEX nr 3147680).

W sprawie bezsporne było, że zgodnie z łączącą strony umową z dnia 14 maja 2021 r., termin zakończenia robót przypadał na 15 września 2021 roku i w tym też dniu powód zgłosił gotowość do odbioru robót. Okolicznością sporną było natomiast, czy w tym dniu przedmiot umowy rzeczywiście został zakończony i nadawał się do odbioru. Rozstrzygnięcia wymagało, czy roboty zostały zakończone w terminie, a co za tym idzie czy zasadne było naliczanie przez pozwaną kary umownej z tego tytułu i jej zaspokojenie z kaucji wpłaconej przez powoda. Sporny w tym kontekście pozostawał zakres przedmiotowy łączącej strony umowy oraz to, czy wykonane przez powoda roboty były wolne od wad, a jeśli nie, to czy wady te były wadami istotnymi uzasadniającymi odmowę odbioru robót.

Dla rozstrzygnięcia kwestii prawidłowości wykonanych przez powoda robót budowlanych konieczne okazało się zasięgnięcie wiadomości specjalnych i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa P. K.. Podzielając w całości wnioski płynące z opinii biegłego należy zgodzić się, że analiza przedłożonej w sprawie dokumentacji świadczy o tym, że roboty budowlane nie nadawały się do odbioru w terminie ich zgłoszenia (15 września 2021 roku), ani też w umówionym przez strony terminie protokolarnego odbioru prac (28-29 września 2021 roku).

W pierwszej kolejności należy odnieść się do istniejących wad fizycznych robót. Wady te polegały na niewłaściwie zagęszczonych poboczach i braku zalania płynnym asfaltem połączeń istniejącej nawierzchni asfaltobetonowej ulicy (...) z nową nawierzchnią wykonaną przez powoda oraz nieuszczelnieniu jednej krawędzi podłużnej nowej jedni przy ulicy (...). Ponadto powód nie uprzątnął w sposób właściwy terenu budowy, nie wywiózł nadmiaru ziemi z wykopów oraz nie odtworzył nawierzchni zjazdu do „Strzelnicy”. Wady te niewątpliwie miały charakter wad istotnych, a to z następujących przyczyn. Niewłaściwe zagęszczenie pobocza w trakcie eksploatacji powoduje obłamywanie się krawędzi jezdni, co może doprowadzić do zagrożenia na drodze. Brak zalania płynnym asfaltem połączeń nawierzchni asfaltowej oraz brak uszczelnienia krawędzi jezdni skutkuje z kolei niezabezpieczeniem jezdni przed przenikaniem wód opadowych do konstrukcji jezdni, co powoduje powstawanie w niej ubytków. Z kolei nieuprzątnięcie terenu budowy i brak odtworzenia nawierzchni zjazdu jest sprzeczne z przepisami prawa budowlanego i wyklucza możliwość uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego, a tym samym korzystania z przedmiotu umowy. Powód nie wykazał, aby masy ziemne, których uprzątnięcia odmówił, znajdowały się na terenie budowy jeszcze przed przekazaniem mu placu budowy. Przede wszystkim nie zastrzegł takiej informacji w protokole przekazania placu budowy. Tym samym, zobowiązany był do doprowadzenia terenu budowy do należytego stanu i porządku – tak, aby oddany przedmiot robót nadawał się do użytkowania.

Co więcej, zgodnie z łączącą strony umową powód powinien przedłożyć pozwanej Gminie kompletną dokumentację podwykonawczą w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia gotowości robót do odbioru, czyli do 22 września 2021 roku. Nieprzekazanie pozwanej powykonawczego operatu geodezyjnego i Deklaracji Właściwości Użytkowej wbudowanych materiałów podczas realizacji robót drogowych uniemożliwiało dokonanie odbioru przedmiotu umowy i normalne korzystanie z rzeczy. Pozwana nie mogła bowiem wystąpić do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego o dopuszczenie do użytkowania sieci wodociągowej i sieci kanalizacji sanitarnej zgodnie z przepisami prawa budowlanego. Podkreślić jednak trzeba, że zobowiązanie powoda do złożenia podwykonawczego operatu geodezyjnego we wskazanym w umowie terminie, było zobowiązaniem niemożliwym do wykonania i nie może pociągać za sobą negatywnych skutków dla powoda. Biegły podkreślił, że wykonanie podwykonawczego operatu geodezyjnego ze względu na jego czasochłonność i procedury administracyjne jakie Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej musi przeprowadzić na opracowanym przez geodetę materiale, choć w istocie uniemożliwiało odbiór robót, to nie było możliwe do wykonania w oznaczonym terminie 7 dni. Nie zmienia to jednak faktu, że wobec stwierdzonych wad istotnych przedmiotu umowy oraz nieprzedłożenia przez powoda niezbędnej do jego odbioru dokumentacji w postaci Deklaracji Właściwości Użytkowej wbudowanych materiałów podczas realizacji robót drogowych, nie był on gotowy do odbioru 15 września 2021 roku.

W zakresie podnoszonej przez pozwaną zarzutu, że występujący w imieniu wykonawcy kierownik budowy nie był umocowany do złożenia podpisu protokołu odbioru prac, zgodzić się trzeba ze stanowiskiem, że odbiór obiektu jest jednostronną czynnością zamawiającego (inwestora) i obecność wykonawcy nie stanowiła warunku determinującego możliwość odbioru prac. Okoliczność ta nie mogła więc stanowić samodzielnej przyczyny odmowy odbioru prac.

Podsumowując, pozwana Gmina miało prawo odmówić dokonania odbioru przedmiotu umowy aż do czasu usunięcia wad istotnych wykonanych robót budowlanych oraz przedłożenia niezbędnej do tego dokumentacji, co nastąpiło dopiero 22 grudnia 2021 roku. Dopiero z momentem odbioru przez inwestora obiektu aktualizuje się uprawnienie wykonawcy do żądania wynagrodzenia. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, wystawiona przez powoda faktura z 5 października 2021 roku, została pozwanej Gminie doręczona po odbiorze robót 3 stycznia 2022 roku (k. 62). Pozwana uregulowała należność w przewidzianym w umowie terminie 30 dni od dnia otrzymania faktury, tj. 2 lutego 2022 roku (§ 7 pkt 11 umowy). Tym samym, roszczenie powoda o zasądzenie kwoty 5.762,43 złotych z tytułu skapitalizowanych odsetek wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty – jako bezzasadne - podlegało w całości oddaleniu. Orzeczono na podstawie art. 647 k.c., art. 656 k.c. w zw. z art. 638 k.c. w zw. z art. 560 § 1 i 4 k.c. oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 482 k.c. a contrario.

Powód domagał się również zasądzenia od pozwanej Gminy kwoty 11.325,38 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 5 listopada 2021 roku do dnia zapłaty w związku niezwróceniem mu 70% wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania przedmiotu umowy. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, pozwana Gmina wobec niedotrzymania terminu realizacji umowy naliczyła karę umowną na podstawie § 16 ust. 1 pkt 2 umowy (k.28) w wysokości 30.416,74 złotych, którą to kwotę częściowo zaspokoiła z wniesionego przez powoda zabezpieczenia.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Z kolei w myśl art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Kwestia nieterminowego zakończenia robót została omówiona w pierwszej części dokonanej oceny prawnej i nie może budzić wątpliwości. Pozwana naliczyła karę umowną zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy.

Dalej zgodzić należy się powodem, że w toku procesu pozwana nie złożyła zarzutu potrącenia, niewątpliwie jednak powoływała się na wygaśniecie zobowiązania w związku z zaspokojeniem roszczenia o zapłatę kary umownej z zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Koniecznym było zbadanie zgłoszonego zarzutu wygaśnięcia zobowiązania co wymagało ustalenia czy przed procesem złożono oświadczenie o potrąceniu w sposób zgodny z art. 498 i 499 k.c. i czy wskutek tego doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron.

Stosownie do art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (§ 1). Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Potrącenie następuje przez jednostronne oświadczenie woli złożone drugiej stronie. Oświadczenie o potrąceniu ma materialnoprawny charakter i stanowi wyraz skorzystania z przyznanego wierzycielowi uprawnienia kształtującego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia lutego 2006 r., I CK 361/05, OSNC 2006/11/189, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., III CZP 58/07, OSNC 2008/5/44). Zauważyć należy, że oświadczenie o potrąceniu w trybie art. 499 k.c. może być złożone w każdy sposób, który w dostatecznym stopniu ujawnia treść tego oświadczenia (art. 60 k.c.). Na przykład dostatecznym wyrazem woli potrącenia może być zajęte przez pozwaną w toku postępowania stanowisko, że należne powodowi odszkodowanie nie należy się z uwagi na dokonane przez nią nakłady, o określonej i wykazanej dowodami przed sądem wartości (wyr. SN z 12.11.1973 r., II CR 606/73). Za wystarczające uznano także wystawienie noty księgowej – obciążeniowej z wnioskiem o jej zaksięgowanie i przesłanie jej drugiej stronie (por. wyr. SA w Poznaniu z 29.12.2005 r., I ACa 556/05, OSA 2007, Nr 8, poz. 23). Powyższe stanowisko podziela również Sąd Okręgowy w Częstochowie, np. w sprawie o sygn. akt V Ga 287/21.

W ocenie Sądu w sprawie niniejszej doszło do skutecznego potrącenia ustawowego w oparciu o przepisy art. 498 i nast. k.c. Wbrew bowiem poglądowi powoda pozwana złożyła dorozumiane oświadczenie o potrąceniu, kiedy jej wierzytelność z tytułu kary umownej była już wymagalna, tj. po wezwaniu do zapłaty wyliczonych kar umownych wraz z notą księgową w piśmie z 24 stycznia 2022 r., po upływie terminu 7 dni, kiedy Gmina dokonała zaspokojenia roszczenia z 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy zdeponowanego w pieniądzu w wysokości 11.350, 50 zł. W sprawie niniejszej wola potrącenia została przez pozwaną wyrażona zarówno poprzez wystawienie przez nią noty księgowej i wezwanie do zapłaty kary umownej (k. 120-121), jak i następnie w treści pisma pozwanej z dnia 02.03.2022r., (k. 126), w którym odmówiła zwrotu kwoty 11.325,38 zł, powołując się na wystawioną notę i potrącenie należności z niej wynikającej z kwotą zabezpieczenia.

Powód podnosił także, że naliczanie kar umownych w świetle art. 15r ^{( 1)} ustawy z 20 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, nie było dopuszczalne. Zgodnie z art. 15r ^{( 1)} ust. 1 powyższej ustawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający nie może potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Warto podkreślić, że przepis nie obejmował tylko zakazu potrącania kar, których naliczenie wywołane było okolicznościami związanymi z wystąpieniem COVID-19, ale obejmował wszystkie kary umowne. Proponowane rozwiązanie miało przyczynić się do ograniczenia obciążeń finansowych wykonawców w okresie walki ze skutkami epidemii COVID-19, a w konsekwencji do zwiększenia ich zasobów finansowych (uzasadnienie rządowego projektu ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Druk sejmowy Nr 382, s. 61, Sejm IX kadencji). Jednocześnie, w celu odpowiedniego zabezpieczenia interesów zamawiających, przepisy przewidywały wstrzymanie rozpoczęcia lub zawieszenie biegu terminów przedawnienia ww. roszczeń, na okres istnienia ograniczeń w dopuszczalności dokonywania potrąceń oraz dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia. Wprowadzeniu czasowego ograniczenia dopuszczalności dokonywania potrąceń oraz zaspokajania się z zabezpieczeń należytego wykonania umowy, towarzyszyło stosowne przesunięcie terminów na dochodzenie roszczeń przez zamawiających oraz dostosowanie terminów ważności zabezpieczeń należytego wykonania umowy (Uzasadnienie, s. 61–62, Sejm IX kadencji).

Podsumowując, przepis art. 15r ¹ ust. 1 powyższej ustawy, wbrew twierdzeniom powoda, nie skutkował niedopuszczalnością naliczania kar umownych, lecz przesuwał jedynie w czasie możliwość ich egzekwowania.

Jak wynika z przedłożonej do akt sprawy dokumentacji, pozwana Gmina 29 grudnia 2021 roku wezwała powoda do przedłużenia ważności należytego zabezpieczenia umowy powołując się na treść art. 15r ¹ ust. 3 omawianej ustawy. Zgodnie z tym przepisem w przypadku, gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływał w okresie obowiązywania stanu epidemii lub 90 dni po jego zakończeniu, zamawiający nie mógł dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia, na ww. zasadach, o ile wykonawca, na 14 dni przed upływem ważności tego zabezpieczenia, każdorazowo przedłużył jego ważność lub wniósł nowe zabezpieczenie, którego warunki zostały zaakceptowane przez zamawiającego. Jeśli wykonawca nie dopełni tego obowiązku w terminie wskazanym w przepisie, zakaz wynikający z art. 15r ¹ ust. 1 tej ustawy nie ma zastosowania, gwarantując zamawiającemu czas na dokonanie czynności zmierzających do zaspokojenia swoich roszczeń z zabezpieczenia. (K. Szmid (red.), Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Komentarz, Warszawa 2020)

Powód nie uczynił zadość warunkom przewidzianym w powyższym przepisie, a zatem pozwana Gmina - zgodnie z § 15 ust. 2 umowy - miała prawo zaspokoić swoje roszczenie z tytułu naliczonej kary umownej w związku z nieterminowym wykonaniem umowy z wniesionego przez powoda zabezpieczenia. Tym samym powód nie może korzystać z ochrony przewidzianej w art. 15r ¹ ust. 1 cytowanej ustawy.

Podsumowując, podniesiony w toku niniejszego procesu zarzut wygaśnięcia zobowiązania przez pozwaną okazał się zasadny. Kara umowna przewyższyła kwotę zabezpieczenia, wobec czego powodowi nie przysługuje roszczenie o zwrot 70% wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania przedmiotu umowy w wysokości 11.325,38 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 5 listopada 2021 roku do dnia zapłaty. Tym samym powództwo również w tej części jako niezasadne podlegało oddaleniu. Orzeczono na podstawie wyżej powołanych przepisów oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. a contrario.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Powód przegrał proces w całości, stąd winien zwrócić pozwanej poniesione przez nią niezbędne koszty procesu w wysokości 3617 złotych. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 3.600 złotych ustalone zgodnie z treścią przepisu § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Ponadto, na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd nakazał pobrać od powoda kwotę 508,18 zł jako należność wypłaconą tymczasowo ze środków Skarbu Państwa tytułem kosztów wynagrodzenia biegłego (por. odpowiednio postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 2.03.2023 – k. 278).

Sędzia Anna Bojanowska-Wysmołek