Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.04.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wykonując wyrok sądu z dnia 13.01.2023 r. odmówił W. C. prawa do ponownego przeliczenia emerytury.

Zdaniem ZUS ustalenie wysokości emerytury w oparciu o przepisy wynikające z art. 53 ust 3 i 4 w związku z art. 21 ustawy emerytalnej ma zastosowanie w przypadku przyznania nowej emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury wcześniejszej np. w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzny. Organ rentowy decyzją z dnia 8.09.2005 r. przyznał wnioskodawczyni emeryturę od dnia 1.07.2005 r. w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego tj. 60 rok życia.

Z uwagi na to, że ubezpieczona nie przedłożyła żadnych nowych dokumentów mających wpływ na prawo i wysokość świadczenia – to brak jest podstaw prawnych do ponownego ustalenia emerytury w trybie art. 114 ustawy emerytalnej.

(decyzja – k. 163 plik VI załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła W. C., wnosząc o jej zmianę i ponowne ustalenie wysokości przysługującej jej emerytury. Do odwołania wnioskodawczyni załączyła szereg dokumentów – świadectwa pracy, co do których jej zdaniem ZUS w żaden sposób się nie ustosunkował, a prezentujących wysokość osiąganych przez nią zarobków w poszczególnych okresach zatrudnienia. Ubezpieczona wniosła także o ustanowienie dla niej w niniejszym postępowaniu pełnomocnika z urzędu, powołując się na to, że z uwagi na sytuację życiową nie jest w stanie ponieść kosztów profesjonalnej pomocy prawnej.

(odwołanie – k. 3-5, załączniki – k. 6-13 verte, oświadczenie o stanie majątkowym i rodzinnym – k. 14-16)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji i wskazując, że wszystkie załączone przez nią do odwołania świadectwa pracy zostały już uwzględnione w wysokości należnej jej emerytury.

(odpowiedź na odwołanie – k. 17-17 verte)

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2023 roku tutejszy sąd ustanowił dla wnioskodawczyni pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

(postanowienie – k. 21)

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2024 roku tutejszy sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego księgowego.

(postanowienie - rozprawa z dnia 8 stycznia 2024 roku e-protokół (...):08:08 – 00:09:27 – płyta CD – k. 40)

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2024 roku wnioskodawczyni oświadczyła, że pracowała w okresie od 2000 r. do 2005 r., ale nie przepracowała 30 miesięcy. Z kolei pełnomocnik ZUS wyjaśnił, że okres zatrudnienia wnioskodawczyni po 2005 r. został już uwzględniony do stażu jej pracy i pozostawał bez wpływu na zwiększenie kwoty bazowej.

(wyjaśnienia stron - rozprawa z dnia 8 stycznia 2024 roku e-protokół (...):01:26-00:08:08– płyta CD – k. 40)

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł złożone przez nią odwołanie, wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oświadczając, że koszty nie zostały pokryte ani w całości ani w części.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 8 stycznia 2024 roku e-protokół (...):01:26-00:08:08 i 00:09:03 – 00:09:27 – płyta CD – k. 40)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

W. C. urodziła się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Od 18.06.2000 r. wnioskodawczyni pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 29.07.2005 r. wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o przeliczenie należnej jej emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat.

(wniosek – k. 2 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Prawomocną decyzją z dnia 8 września 2005 roku ZUS po rozpatrzeniu w/w wniosku przyznał skarżącej emeryturę od dnia 1 lipca 2005 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek zgodnie z art. 27 ustawy emerytalnej w dotychczasowej wysokości. W uzasadnieniu wskazano, że brak jest podstaw do ustalenia 24 % kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania prawa do emerytury, ponieważ po przyznaniu wcześniejszej emerytury ubezpieczona nie podlegała przez co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

(okoliczność bezsporna)

Odwołanie skarżącej od w/w decyzji ZUS zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi (sprawa o sygn. akt VIII U 1563/05).

(okoliczność bezsporna)

Prawomocną decyzją z dnia 17 listopada 2010 roku organ rentowy odmówił skarżącej prawa do ponownego ustalenia prawa do emerytury.

(decyzja – k. 15 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 13.04.2011 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego z dnia 17 listopada 2010 roku (sprawa o sygn. akt VIII U 1965/10).

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 6 września 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku W. C. z dnia 16 sierpnia 2022 roku odmówił jej prawa do obliczenia emerytury zgodnie z art. 55a ustawy emerytalnej. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie ustawy z 5 marca 2015 roku ponieważ emerytura została ubezpieczonej przyznana przed dniem 1 stycznia 2009 roku, a zatem brak jest podstaw do obliczenia emerytury z zastosowaniem art. 55 i art. 55a ustawy emerytalnej.

(decyzja – k. 159 plik VI załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła W. C. wnosząc o jej zmianę poprzez ponownie ustalenie wysokości przysługującego jej świadczenia.

(okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy w Łodzi – VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 2061/22, po rozpoznaniu sprawy z odwołania W. C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. o emeryturę na skutek odwołania od decyzji z dnia 6.09.2022 roku w pkt 1 oddalił odwołanie, w pkt 2 wniosek W. C. o przeliczenie emerytury przy zastosowaniu kwoty bazowej z 2005 roku przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. celem rozpoznania.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, głównie w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty zawarte w aktach emerytalnych wnioskodawczyni. Zebrane dokumenty, nie były kwestionowane w toku postępowania a nadto nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego księgowego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., ponieważ wnioskodawczyni nie wykazała prawa do przeliczenia emerytury. Zatem opinia biegłego była całkowicie zbędna, zważywszy że Sąd nie uznał, co do zasady racji ubezpieczonej. Sąd Okręgowy uznał, że spór w niniejszej sprawie dotyczy wyłącznie tego, czy możliwe jest zastosowanie do przeliczenia emerytury wnioskodawczyni art. 53 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej. Samo ustalenie stażu ubezpieczeniowego skarżącej ostatecznie nie jest sporne, albowiem na ostatnim terminie rozprawy strony wyjaśniły, że ubezpieczona nie udokumentowała okresu pozostawania w ubezpieczeniu społecznym przez co najmniej 30 miesięcy, o którym mowa w art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej, a ponadto że okres zatrudnienia wnioskodawczyni po 2005 r. został już uwzględniony do stażu jej pracy i pozostawał bez wpływu na zwiększenie kwoty bazowej jako jednego ze składników przy udziale, którego obliczana jest emerytura.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 114 ust. 1 pkt 1 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442/.

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Możliwość wzruszenia decyzji rentowych polega przede wszystkim na niwelowaniu tzw. wad materialnoprawnych, czyli uchybień organu rentowego w zakresie rozstrzygania o faktach warunkujących nabycie prawa do emerytur i rent albo zaniedbań samych ubezpieczonych wywołanych nieporadnością w dokumentowaniu prawa do świadczeń lub niedostateczną znajomością warunków, od których spełnienia zależy przyznanie uprawnień ubezpieczeniowych.

Dla oceny zasadności stanowiska ubezpieczonej, konieczne jest dokonanie analizy przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), zwanej dalej ustawą emerytalną.

Ubezpieczona, jak wynika z jej odwołania od decyzji z dnia 14.04.2023 r., widzi możliwość przeliczenia jej emerytury przy uwzględnieniu aktualnej kwoty bazowej. Podstawą prawną takiej operacji, w jej ocenie, może być art. 53 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej.

W myśl bowiem art. 53 ust. 1 powołanej ustawy emerytura wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych – z uwzględnieniem art. 55.

Po myśli ust. 3 tego samego przepisu emeryturę, której podstawę stanowi kwota świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających od dnia nabycia uprawnień do emerytury.

Z mocy zaś jego ust. 4, przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Możliwość uwzględnienia nowej kwoty bazowej do tzw. „części socjalnej” świadczenia istnieje zatem tylko wówczas gdy po nabyciu prawa do świadczenia ubezpieczony podlega przez okres co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu. Zwrot „po nabyciu prawa do świadczenia” nie oznacza każdego dowolnie wybranego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu ale tylko okresu przypadającego pomiędzy nabyciem prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym a nabyciem prawa do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Przepis art. 53 ust. 4 cyt. ustawy nie stanowi bowiem samoistnej podstawy do obliczenia wysokości emerytury ale jest związany z ustaleniem prawa do świadczenia. Tylko zatem przy ustalaniu prawa do emerytury (kolejnej) jest możliwe zastosowanie tego przepisu.

Takie stanowisko przyjęte zostało w judykaturze, a mianowicie że przeliczenie określone w art. 53 ust. 4 w związku z ust. 3 ustawy emerytalnej ma charakter jednorazowy. Dotyczy tylko sytuacji, gdy ubezpieczony pobierał wcześniej rentę lub emeryturę (wcześniejszą lub w obniżonym wieku), po czym osiąga powszechny wiek emerytalny i występuje o przeliczenie emerytury w trybie art. 53 ust. 3 i 4 (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 marca 2013 r., III AUa 1331/12).

Tym samym, aby ubezpieczona mogła skorzystać z nowej kwoty bazowej do części socjalnej świadczenia, musi nabyć prawo do innej (nowej) emerytury oraz wykazać, co najmniej 30 miesięcy ubezpieczenia po nabyciu prawa do poprzedniego świadczenia.

Zatem, kwotę bazową obowiązującą w dacie złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 27 ustawy przez osobę mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej trzydzieści miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej później ustalanej emerytury. W obecnym bowiem brzmieniu art. 53 ust. 1 pkt 1 jednoznacznie należy uznać, iż nowe rozwiązanie z ust. 3 i 4 odnosi się tylko do części socjalnej emerytury.

W okolicznościach niniejszej sprawy, od 18.06.2000 r. wnioskodawczyni pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej. Następnie prawomocną decyzją z dnia 8 września 2005 roku ZUS przyznał skarżącej emeryturę od dnia 1 lipca 2005 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek zgodnie z art. 27 ustawy emerytalnej w dotychczasowej wysokości. Wówczas organ rentowy ustalił, iż ubezpieczona nie może skorzystać z prawa do obliczenia emerytury na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej, bowiem po przyznaniu wcześniejszej emerytury ubezpieczona nie podlegała przez co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Obecnie - w ocenie Sądu Okręgowego także nie jest możliwe zastosowanie przywołanego przepisu z przyczyn opisanych powyżej. Ponadto, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znaczenie ma okoliczność, że w okresie pomiędzy tymi dwoma w/w świadczeniami tj. w okresie od 2000 r. do 2005 r. wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniu przez co najmniej 30 miesięcy. Pełnomocnik ZUS wyjaśnił, że okres zatrudnienia wnioskodawczyni po 2005 r. został już uwzględniony do stażu jej pracy i pozostawał bez wpływu na zwiększenie kwoty bazowej.

Podkreślić należy, że Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że prawo do przeliczenia emerytury na podstawie wyżej wskazanego przepisu przysługuje tym ubezpieczonym, którzy legitymują się okresem 30 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym po przyznaniu jednej emerytury i przed przyznaniem kolejnej emerytury. W wyroku z dnia 27 maja 2014 r., I UK 413/13 (OSNP 2015/10/138), Sąd Najwyższy wskazał, że okres "podlegania co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym" (art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) liczy się od daty decyzji przyznającej prawo do uprzedniej emerytury do daty przyznania następnej emerytury. Każda kolejna emerytura może być obliczona z wykorzystaniem nowej kwoty bazowej w części socjalnej, jeśli do jej obliczenia ubezpieczony wskazuje podstawę wymiaru pierwszej emerytury, po której przyznaniu podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W tej sytuacji ubezpieczona nie nabyła prawa do przeliczenia emerytury na podstawie art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej, organ rentowy zasadnie odmówił jej w zaskarżonej decyzji prawa do przeliczenia świadczenia w oparciu o przywołany przepis .

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawczyni oddalił jako bezzasadne.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu orzeczono na podstawie z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2023 r. poz. 2631) uwzględniając zwrot stawki podatku VAT (§ 4 ust.3). Przy tym wysokość kosztów ustalono mając na uwadze treść wyroku TK z 23.04.2020 SK 66/19 Dz. U. z 2020 r. poz.769, wyroku TK z 19.04.2023 SK 85/22 Dz.U. 2023, poz. 796 oraz postanowienia SN z 7.01.2021 I CSK 598/20.