Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 września 2023 roku Zakład (...) I Oddział w Ł. z urzędu ustalił T. B. wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 540,85 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 44,30 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 44,30% przez kwotę 1.220,89 zł tj. kwotę bazową określoną w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (44,30% z 1.220,89 zł = 540,85 zł).

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy uwzględnił 8 lat i 29 dni, tj. tj. 96 miesięcy okresów składkowych oraz 3 miesiące, 29 dni tj. 3 miesiące okresów nieskładkowych.

Decyzja przewidywała, iż współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wynosi 40,58%.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat wynosi - 209 miesięcy.

W decyzji sprecyzowano, iż kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosi 36.809,08 zł i podlega waloryzacji według zasad określonych w art. 173 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zwaloryzowany kapitał początkowy uwzględniany jest w podstawie obliczenia emerytury ustalanej według nowych zasad (z zastosowaniem art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

(decyzja– k. 10-11 załączonych akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 15 września 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 lipca 2023 roku, przyznał T. B. emeryturę w kwocie ostatecznej od dnia 1 lipca 2023 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił termin płatności świadczenia na 10 dzień każdego miesiąca.

W decyzji wskazano, iż podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

W decyzji podano, iż kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 232.372,58 zł, kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 53.489,44 zł, kwota składek zewidencjonowanych na subkoncie 18.037,54 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 208,60 m-cy, wyliczona kwota emerytury wynosi 1456,85 zł.

(decyzja k. 15-16 załączonych akt emerytalnych)

W dniu 13 października 2023 roku T. B. złożył odwołanie od powyższych decyzji, wskazując, że organ rentowy nie uwzględnił w jego stażu ubezpieczeniowym jako okresów składkowych okresów pracy na podstawie umów cywilnoprawnych: w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w latach 1981-1984 oraz w (...) w T. w latach 1985-1987, pomimo udokumentowania tych okresów. Zarzucił nadto nieuwzględnienie w jego stażu ubezpieczeniowym okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, co również udokumentował. Podnosząc powyższe zarzuty ubezpieczony wniósł o zmiany zaksrżonych decyzji poprzez skorygowanie stażu ubezpieczeniowego oraz kapitału początkowego i emerytury powszechnej. (odwołanie – k. 3-12)

Odpowiadając na odwołania pismem z dnia 31października 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o ich oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonych decyzjach. Podniósł, że wnioskodawca nie przedłożył dowodów na faktyczne świadczenie pracy (list płac,angaży, legitymacji ubezpieczeniowej. (odpowiedź na odwołanie – k. 30-30v)

Postanowieniem z dnia 7 listopada 2023 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych połączył sprawę z odwołania od obu decyzji celem łącznego rozpoznania. (postanowienie k. 16 akt połączonej sprawy VIII U 1845)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. B. urodził się w dniu (...). (bezsporne)

W latach 80-tych XX wieku wnioskodawca pracował wraz ze swoim ojcem w kurniku położonym na terenie gospodarstwa rolnego swego ojca w miejscowości D. pod T.. Zajmował się wraz z ojcem, w ramach umów kontraktacji, hodowlą kur oraz fermą futerkową – hodowlą lisów. (zeznania świadków W. K. i A. S. złożone na rozprawie w dniu 22 lutego 2024 r., płyta CD k 69)

Z tego tytułu nie był nigdy zgłoszony do rolniczego ubezpieczenia społecznego. (pismo KRUS k 80)

Następnie ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w następujących okresach:

- od 1 marca 1987 roku do 28 lutego 1991 roku,

- od 17 kwietnia 1993 roku do 31 sierpnia 1994 roku,

- od 20 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku

Za wskazane wyżej okresy prowadzenia tej działalności - za wyjątkiem okresu od 2 października 1997 roku do 29 stycznia 1998 roku (kiedy pobierał zasiłek chorobowy) - opłacał składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od następujących dochodów:

- za 1987 rok – 210.000 złotych,

- za 1988 rok – 324.000 złotych,

- za 1989 rok – 861.300 złotych

- za 1990 rok – 4.615.141 złotych

- za 1991 rok – 1.256.816 złotych

- za 1993 rok – 18.853.640 złotych

- za 1994 rok – 21.876.600 złotych

- za 1995 rok – 344,16 złotych

- za 1996 rok – 6.268,10 złotych

- za 1997 rok – 5.303,44 złotych

- za 1998 rok – 7.915,09 złotych

(zestawienie k 6 akt kapitałowych ZUS)

Zasiłek chorobowy wypłacony wnioskodawcy w 1997 roku wyniósł 1.503 złote, a w 1998 roku - 627 złotych.

Wszystkie wyżej wskazane kwoty dochodu (wraz z kwotami wypłaconych zasiłków chorobowych) zostały uwzględnione przez organ rentowy jako kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. (wykaz k 8-8v akt kapitałowych)

Najkorzystniejsze lata z okresu powyższego ubezpieczenia to lata 1987 – 1996, prowadzące do przyjęcia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wymiarze 44,30%.

Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto:

(obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego k 9v akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 lipca 2023 roku, przyznał T. B. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 lipca 2023 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W decyzji wskazano, iż podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

W decyzji podano, iż kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 53.489,44 zł, kwota środków zewidencjowanych na subkoncie z uwzględnieniem waloryzacji 18.037,54 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 208,60 m-cy, wyliczona kwota emerytury wynosi 342,89 zł.

W decyzji wskazano, że decyzja ostateczna zostanie wydana po dostarczeniu dodatkowych dokumentów potwierdzających zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w latach 1981-1984 oraz w (...) w latach 1985-1988.

Podał, że złożone przez ubezpieczonego dokumenty/wypisy/odcinki nie stanowią podstawy do zaliczenia wskazanych okresów.

(decyzja– k. 11-13 załączonych akt emerytalnych)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składały się zeznania świadków oraz dokumentacja załączona do akt niniejszego postępowania, a ponadto znajdująca się w aktach organu rentowego.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy, że w latach 1981-1984 łączyła go umowa cywilnoprawna z (...) Przedsiębiorstwem (...) w Ł. a w latach 1985-1987 z (...). Twierdzenia te nie zostałay w żaden sposób udowodnione przez odwołującego. Złożone przez niego dowody nadania przekazów pocztowych do (...) Przedsiębiorstwa (...) w Ł. nie dowodzą w żaden sposób faktu zatrudnienia wnioskodawcy przez to przedsiębiorstwo, tym bardziej faktu opłacania przez nie za wnioskodawcę jakichkolwiek składek na ubezpieczenie społeczne. Nadto z zeznań powołanych przez T. B. świadków nie wynika fakt wykonywania przez niego na rzecz wskazanych podmiotów jakichkolwiek czynności w ramach umów cywilnoprawnych. Świadkowie wprost zeznali, że nie mają żadnej wiedzy na temat zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. i w (...). Potwierdzili jedynie pracę wnioskodawcy wraz z jego ojcem w zakresie hodowli lisów i kur na podstawie umowy kontraktacji, nie wskazując na strony tej umowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Oba odwołania podlegają oddaleniu.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2023 r. poz. 1251) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 cytowanej ustawy, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Na mocy art. 26 ust 1 ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Ponadto stosownie do ust. 2 i 3 omawianego przepisu wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach, a średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Zgodnie z treścią art.173 ust.1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art.174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art.26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat (art.173 ust.2 ww. ustawy). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art.173 ust.3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 i 2 ww. ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art.53, z uwzględnieniem ust.2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art.6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl art.5 ust.2 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Zgodnie z brzmieniem art.7 pkt 9 ustawy okresem nieskładkowym, który może być zaliczony w wymiarze w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. jest okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust.3)

Z kolei w myśl art.15 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6 cytowanego artykułu).

Zgodnie z treścią § 21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja § 21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia

7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno - rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru.

Skarżący zarzucił spornym decyzjom niewłaściwe pominięcie okresu jego zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych w latach 1981-1984 w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł., a w latach 1985-1987 z (...). Wskazał, że złożone przez niego dokumenty potwierdzają, że w okresach tych był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego, ponieważ dokonywał przelewów składek do zakładów, z którymi współpracował.

Zarzut ten jest bezpodstawny, bowiem sposób ustalenia kapitału początkowego wskazany jest w powołanych wyżej przepisach art.173-174 cytowanej ustawy i jakiekolwiek odstępstwo w tym zakresie – jest niedopuszczalne.

Niedopuszczalne jest zwłaszcza przyjęcie, że kwoty wynikające ze złożonych potwierdzeń przekazów pocztowych kierowanych do (...) Przedsiębiorstwa (...) są dostatecznym dowodem wykonywania przez wnioskodawcę umowy na rzecz tego przedsiębiorstwa, zgłoszenia go do ubezpieczenia społecznego i uiszczania przez nie składek za T. B..

Wnioskodawca nie udokumentował w żaden sposób istnienia oraz okresu faktycznego wykonywania czynności w ramach umów cywilnoprawnych mających za przedmiot prowadzenie ferm kurzych i hodowli zwierząt futerkowych.

Należy przypomnieć, że w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego. W związku z tym to na ubezpieczonym spoczywa ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 sierpnia 2016 r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641)

W konsekwencji powyższego w analizowanym postępowaniu brak było podstaw do przeliczenia kapitału początkowego i emerytury wnioskodawcy z uwzględnieniem dodatkowego stażu oraz dodatkowych dochodów (w niewykazanej też wysokości) z umów cywilnoprawnych.

Nie zasługuje także na uwzględnienie twierdzenie ubezpieczonego, że organ rentowy nie uwzględnił okresu prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Analiza akt kapitałowych T. B. prowadzi do wniosku, że ZUS uwzględnił do wyliczenia wysokości kapitału początkowego (a zatem na dzień 31 grudnia 1998 roku) właściwy okres - od 1 marca 1987 roku do 28 lutego 1991 roku, od 17 kwietnia 1993 roku do 31 sierpnia 1994 roku, od 20 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku, łącznie 8 lat i 29 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące i 29 dni okresów nieskładkowych (okres pobierania zasiłku chorobowego od 2 października 1997 roku do 29 stycznia 1998 roku).

Składki odprowadzane za dalszy okres – od 1 stycznia 1999 roku księgowane były już na indywidualnym koncie ubezpieczonego i zostały następnie zwaloryzowane – co wynika z treści zaskarżonej decyzji przyznającej wnioskodawcy emeryturę w kwocie ostatecznej. Nie mogły zatem składki po tej dacie zostać uwzględnione do kapitału początkowego.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wysokość kapitału początkowego, a co za tym idzie - wysokość emerytury skarżącego zostały ustalone zgodnie z prawem.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołania jako niezasadne.

SSO Paulina Kuźma