Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 lutego 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 stycznia 2023 r. odmówił J. W. ponownego ustalenia wysokości emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia warunków do ponownego obliczenia emerytury, ponieważ decyzją z dnia 4 października 2017 r. przyznającą emeryturę, świadczenie wnioskodawcy zostało obliczone z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia na podstawie tablic obowiązujących w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego (65 lat) w wariancie korzystniejszym. Jednocześnie organ podkreślił, że w przypadku wnioskodawcy nie pojawiły się nowe okoliczności ani dowody pozwalające na ponowne ustalenie wartości kapitału początkowego przeliczonego prawomocną decyzją z dnia 21 sierpnia 2018 r. i wysokości emerytury przyznanej prawomocną decyzją z dnia 4 października 2017 r. Zakład poinformował, że w wysokości kapitału początkowego uwzględnił już zarobki osiągnięte przez wnioskodawcę w roku 1978 r. na podstawie zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ZUS Rp-7 z dnia 26 sierpnia 2009 r. Podana w karcie wynagrodzeń liczba (...) jest nr karty wynagrodzeń. Natomiast suma zarobków, tj. 81724 zł została wypisana na dole karty i jest zgodna z przyjętą do obliczenia kapitału początkowego na podstawie w/w zaświadczenia. W celu uwzględnienia zarobków za rok 1977 oraz za lata wcześniejsze ubezpieczony powinien przedłożyć karty wynagrodzeń za te lata. Natomiast za okres pracy za granicą wynagrodzenie zastępcze, tj. kartę wynagrodzeń innego pracownika zatrudnionego w tym samym okresie na tożsamym stanowisku.

(decyzja z dnia 27 lutego 2023 r. – k. 15 pliku II akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. W. w dniu 7 marca 2023 r., uznając ją za krzywdzącą. Skarżący wskazał, że ustalenie jego średniego dalszego trwania życia nie nastąpiło po osiągnięciu 65 lat, a obliczenie dokonano po osiągnięciu 66 lat i 3 miesięcy, z tego wniosek, że okres ten powinien być skrócony o 15 miesięcy. Nadto, ubezpieczony wskazał, że pojawiły się nowe dowody w postaci przedstawionej karty wynagrodzeń z Zakładu (...) Sp. z o.o. w Ś., gdzie w lewym górnym rogu arkusza widnieje wynagrodzenie za 1978 r. – w kwocie 95 473,00 zł, natomiast suma 81 724,00 zł na dole arkusza nie wiadomo co stanowi, ponieważ nie ma opisu. Co więcej, poprzednie zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 19 lutego 2001 r. oraz 26 sierpnia 2009 r. za ten sam okres pracy z (...) nie są jednoznaczne – występują rozbieżności płacowe. W ocenie skarżącego dokumentacja z archiwum daje podstawę do uwiarygodnienia jego miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia za cały okres pracy w (...), który jest wpisany w legitymacji ubezpieczeniowej za okres zatrudnienia (od 23 maja 1974 r. do 30 kwietnia 1979 r.). Za dowód takich wynagrodzeń może świadczyć również zaświadczenie (...) z dnia 13 grudnia 1976 r. wystawione przez (...) znajdujące się w aktach ZUS.

W związku z powyższym ubezpieczony wniósł o obliczenie kapitału początkowego za okres pracy w (...) za cały okres zgodnie z wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej. Technicy tacy jak ubezpieczony byli zatrudniani na stanowiskach fizycznych ze względu na brak etatów kierowniczych i po krótkim przeszkoleniu pracowali jako mistrzowie na budowach z wynagrodzeniami z etatów mistrzów budowy. Dopiero w 1977 r. sprawa etatów została uregulowana nowymi angażami, gdzie dostarczono aktualizację angaży zgodnych z zajmowanym stanowiskiem.

Jednocześnie ubezpieczony zaznaczył, że ma wątpliwości co do prawidłowości wyliczeń wskaźnika wysokości podstawy wymiary kapitału początkowego przez ZUS. Wyliczenie wskaźnika wynosiło w 2006 r. 77,34%, po interwencjach ubezpieczonego w 2012 r. wynosiło 88,82%, a w 2014 r. 90,86% itd.

Reasumując, w ocenie ubezpieczonego istnieje podstawa do korekty kapitału i nowego naliczenia emerytury za okres 1975-1978 r.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-7)

W piśmie procesowym datowanym na dzień 25 października 2023 r. odwołujący się wskazał, że w związku z brakiem kompletnej dokumentacji płacowej za okresy pracy w (...) od 23 maja 1974 r. do 30 kwietnia 1979 r. wnosi o uwzględnienie przy wyliczeniu kapitału początkowego:



za okres od 1 stycznia 1979 r. do 30 kwietnia 1979 r. – zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 26 sierpnia 2009 r. – w kwocie 27 539,00 zł;



za rok 1978 – ostatnią kartę wynagrodzeń, zsumowanie lewego górnego rogu w karcie wynagrodzeń wynoszącego 97 903,00 zł;



za rok 1977 – przyjęcie przeciętnego wynagrodzenia wpisanego w legitymacji ubezpieczeniowej tj. 6080,00zł x 12 miesięcy = 72 960,00 zł;



za rok 1976 – oparcie się na innym dokumencie (...) z dnia 13 grudnia 1976 r. wystawionego przez (...), potwierdzającym wysokość przeciętnego wynagrodzenia skarżącego w w/w roku w kwocie 8256,00 zł x 12 miesięcy = 99 072,00 zł;



za rok 1975 – przyjęcie przeciętnego wynagrodzenia wpisanego w legitymacji ubezpieczeniowej tj. 6080,00zł x 12 miesięcy = 72 960,00 zł;



za rok 1974 – do 13 kwietnia 1974 r. – skarżący pełnił służbę wojskową, pracę (...) rozpoczął 23 maja 1974 r.

(pismo procesowe wnioskodawcy – k. 66-66 verte)

Na ostatniej rozprawie z dnia 20 maja 2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 20 maja 2024 r. e-protokół (...):21:02 - 00:22:10 – koperta k. 123)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. W. urodził się w dniu (...).

(bezsporne)

W okresie od 23 maja 1974 r. do 30 kwietnia 1979 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...). Początkowo na stanowisku montera urządzeń i instalacji chłodniczych, a następnie od 15 listopada 1977 r. na stanowisku mistrza budowy w Oddziale (...) W..

(świadectwo pracy – k. 15-16 pliku I akt ZUS wnioskodawcy, akta osobowe wnioskodawcy w kopercie k. 44)

We wskazanym okresie zatrudnienia wnioskodawca pracował na budowie eksportowej od 19 marca 1976 r. do 31 grudnia 1976 r. w NRD oraz od 5 lipca 1977 r. do 26 października 1977 r. w Czechosłowacji.

(dokumentacja – akta osobowe wnioskodawcy w kopercie k. 44)

W świetle wystawionego przez ten zakład świadectwa pracy wnioskodawca na stanowisku montera otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze wg. VII grupy zaś na ostatnio zajmowanym stanowisku mistrza budowy wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze wg. gr XIII 4.000 zł plus premia zgodnie z regulaminem Premiowania w Budownictwie i dodatek funkcyjny w wysokości 1.000 zł.

(świadectwo pracy – k. 15-16 pliku I akt ZUS wnioskodawcy, akta osobowe wnioskodawcy w kopercie k. 44)

W świetle zaświadczenia EK 176 z dnia 13 grudnia 1976 r. wystawionego przez wskazanego pracodawcę, wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku monter otrzymywał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 8256,00 zł

(zaświadczenie – k. 27 verte)

Zgodnie z wpisem do legitymacji ubezpieczeniowej zarobek w 1979 r. wnioskodawcy wynosił przeciętnie miesięcznie 6080,00 zł.

(legitymacja ubezpieczeniowa – k .26)

Zgodnie z kartą wynagrodzeń nr (...) dotyczącą 1978 r. suma wynagrodzeń ubezpieczonego w 1978 r. wyniosła 81724,00 zł.

(karta wynagrodzeń dot. 1978 r. – akta osobowe wnioskodawcy w kopercie k. 44)

W świetle zaświadczenia RP – 7 wystawionego przez (...) w dniu 26 sierpnia 2009 r. wnioskodawca otrzymywał następujące wynagrodzenie za pracę:



w 1978 r. – 81724 zł,



w 1979 r. – 27539 zł.

(zaświadczenie RP – akta osobowe wnioskodawcy w kopercie k. 44)

W dniu 7 czerwca 2017 r. J. W. wystąpił z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokość kapitału początkowego i załączył kserokopię zaświadczenia z dnia 13 grudnia 1976r. wystawionego przez (...) we W..

(wniosek – k. 249-250 pliku I akt ZUS wnioskodawcy)

Decyzją z dnia 12 września 2017 (znak: (...)-2006) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) po rozpoznaniu wniosku z dnia 7 czerwca 2017 r. ponownie ustalił J. W. wartość kapitału początkowego na dzień 1 czerwca 1999 r.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1978 do 31 grudnia 1987 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 90,86%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 90,86% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie (90,86% x 1 220,89 zł = 1109,30zł).

Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 24 lata, 6 miesięcy, 25 dni, tj. 294 miesiące okresów składkowych oraz 2 lata 1 miesiąc i 22 dni tj. łącznie 25 miesięcy okresów nieskładkowych

Współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do 31 grudnia 1998r – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 81,63%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł.

Do ustalenia współczynnika przyjęto:

wiek w dniu 31 grudnia 1998 r. - po zaokrągleniu do pełnych lat – wynoszący 47 lat,

łączny staż ubezpieczeniowy - po zaokrągleniu w górę do pełnych lat – wynoszący 27 lat.

Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173).

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 127 216,21 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego zakład nie uwzględnił okresów:



od 13 kwietnia 1974 r. do 17 kwietnia 1974 r., gdyż w/w okresie wnioskodawca nie podjął zatrudnienia po odbyciu zasadniczej służby wojskowej a więc nie była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne,



od 1 kwietnia 1988 r. do 30 kwietnia 1988 r., ponieważ nie była odprowadzona składka na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 2008 r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1180 ) do wyliczenia wartości kapitału początkowego za okres pracy od 1 lipca 1971 r. do 23 kwietnia 1972 r., od 23 maja 1974 r. do 31 grudnia 1977 r., od 9 października 1979 r. do 31 grudnia 1979 r., za który nie przedłożono dochodów przyjęto obowiązujące w tym okresie kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Organ rentowy wskazał, iż brak podstaw do przyjęcia kwoty 8256 zł wykazanej w zaświadczeniu z dnia 13 grudnia 1976 r. z uwagi na fakt, iż nie stanowi ona rzeczywistej kwoty wynagrodzenia jakie wnioskodawca otrzymywał miesięcznie w okresie od 1 stycznia 1976 r. do 31 grudnia 1977 r. W powyższej sprawie toczyło się postępowanie przed Sądem zakończone Wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 23 września 2009 r.

(decyzja z dnia 12 września 2017 – k. 265 -268 pliku I akt ZUS wnioskodawcy)

Odwołanie od decyzji z dnia 12 września 2017 r. złożył J. W.. Wyrokiem z dnia 10 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił w/w odwołanie (sygn. akt VIII U 2089/17), a następnie wyrokiem z dnia 6 października 2020 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację J. W. od w/w wyroku (sygn. akt III AUa 814/19).

(wyrok SO w Łodzi z dnia 10 lipca 2019 r. w sprawie o sygn. akt VIII U 2089/17 – k. 102 załączonych akt sądowych, wyrok SA w Łodzi z dnia 6 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 814/19 – k. 167 załączonych akt sądowych)

W decyzji z dnia 12 września 2017 r. w wyniku przeoczenia do ponownego ustalenia kapitału początkowego przyjęto kwoty minimalnego wynagrodzenia za lata 1971-1972. W związku z powyższym decyzją z dnia 21 sierpnia 2018 r. z urzędu ponownie ustalono kapitał początkowy wnioskodawcy z uwzględnieniem wykazanego w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 23 października 2000 r wynagrodzenia za lata 1971-1972. Wynagrodzenie za w/w lata pozostało bez wpływu na wartość kapitału początkowego. Nadal najkorzystniejszy był wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z lat 1978 -1987, który wynosił 90,86%.

(decyzja z dnia 21 sierpnia 2018 r. – k. 273/274 pliku I akt ZUS wnioskodawcy)

Świadczenie emerytalne wnioskodawcy zostało obliczone z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia na podstawie tablic obowiązujących w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego (65 lat) w wariancie korzystniejszym.

(komunikaty Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – k. 100-103)

W dniu 30 stycznia 2023 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o ponowne przeliczenie emerytury.

(wniosek – k. 15 pliku II akt ZUS)

W dniu 27 lutego 2023 r. organ wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja z dnia 27 lutego 2023 r. – k. 12-12 verte pliku II akt ZUS)

Hipotetyczne przeliczenie kapitału początkowego wnioskodawcy przy uwzględnieniu stawki godzinowej (angaż z dnia 23 maja 1974 r.) oraz stawki miesięcznej (angaż z dnia 1 kwietnia 1977 r. oraz z dnia 15 listopada 1977 r.) pozostaje bez wpływu na wartość kapitału początkowego, a zatem i na wysokość emerytury. Nadal korzystniejszy pozostaje wskaźnik obliczony z lat 1978-1987. Przy wyliczeniach w wysokości kapitału początkowego uwzględniono wynagrodzenia obliczone ze stawki godzinowej tj. w roku 1974 r. – 17088,00 zł (od 23 maja 1974 r. do 31 grudnia 1974 r.), w 1975 r. – 27960,00 zł (od 1 stycznia 1975 r. do 31 grudnia 1975 r.), w 1976 r. – 6936,00 zł (od 1 stycznia 1976 r. do 18 marca 1976 r. oraz od 21 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1976 r.) oraz w 1977 – 7008,00 zł (od 1 stycznia 1977 r. do 31 marca 1977 r.). Obliczona stawka godzinowa w okresach od 1 kwietnia 1977 r. do 4 lipca 1977 r. oraz od 27 października 1977 r. do 31 grudnia 1977 r. wynosi łącznie 12288,00 zł, a zatem jest mniej korzystna niż kwoty przyjęte na podstawie angaży ze stawką miesięczną – zatem przyjęto stawkę miesięczną – wynagrodzenie 25747,00 zł. W okresach pracy eksportowej od 19 marca 1976 r. do 30 grudnia 1976 r. oraz od 5 lipca 1977 r. do 26 października 1977 r. pozostawiono wynagrodzenie minimalne. Za lata 1978-1979 (do 30 kwietnia 1979 r.) przyjęto wynagrodzenie z (...).

(hipotetyczne wyliczenie ZUS – k. 72)

W aktach osobowych Z. G. (pracownika zatrudnionego na tożsamym stanowisku co wnioskodawca) dotyczących zatrudnienia w (...) za okres od 20 maja 1974 r. do 31 maja 1986 r. nie znajduje się kartoteka wynagrodzeń za lata 1974-1977.

(pismo z Zakładu (...) Sp. z o.o. – k. 110)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych do akt sprawy aktach osobowych oraz aktach ZUS wnioskodawcy, załączonych do sprawy aktach osobowych oraz aktach ZUS Z. G. oraz aktach sprawy o sygn. VIII U 2089/17. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251, dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art.174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art.26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat (art.173 ust. 2 ww. ustawy). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art.173 ust. 3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1.  okresy składkowe, o których mowa w art.6,

2.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 5,

3.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust.3)

Z kolei w myśl art. 15 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6 cytowanego artykułu).

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por. też uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku o sygn. III UZP 2/03 opubl. w OSNAPiUS z 2003 roku nr. 14 , poz.338)

Ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114. – art. 175 ust. 4 ustawy.

Natomiast zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442).

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego, a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku.

Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na zmianę stanowiska ZUS. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione, powinna bowiem prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonego. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.

Dokonując wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału procesowego Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że J. W. w toku postępowania przed organem rentowym wywołanym ponownym złożeniem wniosku o przeliczenie wysokości kapitału początkowego z dnia 30 stycznia 2023 r., nie spełnił przesłanki wniosku o ponowne przeliczenie na zasadach określonych w art. 114 ust. 1 w zw. z art. 175 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Na wstępie należy odnieść się do zarzutu skarżącego dotyczącego błędnie ustalonego przez organ rentowy średniego dalszego trwania jego życia. W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS:

1.  Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

2.  Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

3.  Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

4.  Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

5.  Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust.

6.  Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Ubezpieczony ma przyznaną i podjętą emeryturę od dnia 1 października 2017 r. (tj. od dnia wejścia w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny), a jego emerytura została ustalona – wbrew twierdzeniom skarżącego – z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia na podstawie tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego (tj. 65 lat), nie zaś na dzień złożenia wniosku. Organ do wyliczenia emerytury przyjął wartość korzystniejszą, która wynosi 206,4 miesiące.

Należy w tym miejscu zauważyć, że odwołujący zdaje się nie rozróżniać wskaźników wartości średniego dalszego życia od wartości 209 miesięcy (tj. wyrażonym w miesiącach średnim dalszym trwaniem życia ustalonym dla osób w wieku 62 lat) przyjętą do ustalania kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. Powyższe założenie jest oczywiście błędne, ponieważ wartość 209 miesięcy jest wartością niezmienną i wynika wprost z przepisu art. 173 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Tym samym sposób wyliczania średniego dalszego trwania życia prezentowany przez skarżącego i polegający na odjęciu 14 miesięcy od 209 miesięcy pozbawiony jest jakiejkolwiek podstawy prawnej, a tym samym nie może zostać uznany za prawidłowy.

Jednocześnie w toku trwania postępowania skarżący nie przedłożył nowych dowodów mających wpływ na wysokość ustalonego kapitału początkowego.

Szczegółowa analiza twierdzeń skarżącego podniesionych w piśmie procesowym datowanym na dzień 25 października 2023 r. prowadzi do wniosku, że odwołujący się w związku z brakiem kompletnej dokumentacji płacowej za okresy pracy w zakładzie pracy (...) od 23 maja 1974 r. do 30 kwietnia 1979 r. ostatecznie wniósł o uwzględnienie przy wyliczeniu kapitału początkowego:



za okres od 1 stycznia 1979 r. do 30 kwietnia 1979 r. – zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 26 sierpnia 2009 r. – w kwocie 27 539,00 zł;



za rok 1978 – ostatnią kartę wynagrodzeń, zsumowanie lewego górnego rogu w karcie wynagrodzeń wynoszącego 97 903,00 zł;



za rok 1977 – przyjęcie przeciętnego wynagrodzenia wpisanego w legitymacji ubezpieczeniowej tj. 6080,00zł x 12 miesięcy = 72 960,00 zł;



za rok 1976 – oparcie się na innym dokumencie (...) z dnia 13 grudnia 1976 r. wystawionego przez (...), potwierdzającym wysokość przeciętnego wynagrodzenia skarżącego w w/w roku w kwocie 8256,00 zł x 12 miesięcy = 99 072,00 zł;



za rok 1975 – przyjęcie przeciętnego wynagrodzenia wpisanego w legitymacji ubezpieczeniowej tj. 6080,00zł x 12 miesięcy = 72 960,00 zł;



za rok 1974 – do 13 kwietnia 1974 r. skarżący pełnił służbę wojskową, pracę (...) rozpoczął 23 maja 1974 r.

Mając na względzie powyższe w pierwszej kolejności należy podkreślić, że Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 10 lipca 2019 r. oddalił odwołanie J. W. od decyzji o ustalenie kapitału początkowego z dnia 12 września 2017 r. znak (...)-2006. W przedmiotowej sprawie w/w Sąd również zajmował się problematyką ustalenia wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w (...).

Zauważenia wymaga, że już w uzasadnieniu w/w wyroku Sąd Okręgowy w Łodzi wskazywał, że brak było podstaw do przeliczenia kapitału początkowego z uwzględnieniem „nowych” danych wynikających z zaświadczenia wystawionego przez (...) z dnia 13 grudnia 1976 r. tj. przyjęcia za lata 1976/1977 r. uśrednionego wynagrodzenia miesięcznego w kwocie 8256,00 zł. Odnosząc się do powyższego Sąd Okręgowy zaznaczył, iż wskazane okoliczności były znane na organowi rentowemu na długo przed wydaniem zaskarżonej decyzji z dnia 12 września 2017 r. jak i poprzedzającej go decyzji z dnia 9 stycznia 2012r. Na wskazane zaświadczenie J. W. powoływał się już w 2006 r. Już wówczas wnioskodawca domagając się przeliczenia wysokości kapitału początkowego do wniosku z dnia 18 października 2006 r. w dniu 7 listopada 2006 r. złożył organowi rentowemu powyższe zaświadczenie. Znamiennym jest również, że wydając decyzję z dnia 05 października 2009r. wykonującą wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23.09.2009r., który częściowo zmienił Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi, VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 25 września 2008r. sygn. akt VIII U 652/07 organ rentowy miał na względzie wynikające z tego zaświadczenia okoliczności, z tym że nie wyciągał z nich wniosków spodziewanych przez odwołującego. Kluczowym jest – co ustalono wówczas w toku przewodu sądowego i co miało swe odzwierciedlenie w opiniach wydanych przez biegłego sądowego z czerwca 2008 r. i września 2008r., iż kwota 8256,00 zł wynikająca z zaświadczenia nie mogła być uwzględniona przy wyliczeniu kapitału początkowego wnioskodawcy, gdyż mogła stanowić wynagrodzenie wraz ze składnikami, od których nie była odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne, ponadto nie wiadomo z ilu miesięcy wyliczono to wynagrodzenie, gdyż wystawione zostało 13 grudnia 1979 r. tj. przed zakończeniem roku.

W w/w uzasadnieniu Sąd Okręgowy zauważył również, że powyższe odnieść należy także do żądania odwołującego przeliczenia kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres od 23 maja 1974 do 31 grudnia 1975 r. w oparciu o dane dotyczące wynagrodzenia ze świadectwa pracy bądź wyliczenia kapitału z uwzględnieniem średniego wynagrodzenia miesięcznego za okres od 23 maja 1974 do 30 kwietnia 1979 r., tj. kwoty 6080 zgodnie z wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej. Po pierwsze, wydając wspomnianą decyzję z 12 września 2017 r. organ rentowy nie miał podstawy prawnej do zmiany prawomocnie ustalonej wysokości kapitału początkowego zgodnie z oczekiwaniami wnioskodawcy bowiem już wydając decyzje ją poprzedzające dysponował wówczas tym samym materiałem dowodowym tj. świadectwem pracy i legitymacją ubezpieczeniową. Po drugie wysokość świadczenia emerytalnego pozostaje funkcją uzyskiwanych niegdyś dochodów, dlatego do jego wyliczenia nieodzownym jest ustalenie rzeczywistych zarobków, jako decydujących o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenie społeczne. Niedopuszczalnym w tym zakresie jest opieranie się jedynie na hipotezach, czy założeniach wynikających z przyjęcia średnich wartości. Wysokość kapitału początkowego ustala się wyłącznie o wynagrodzenie wykazane (udowodnione), a nie jedynie uprawdopodobnione (III AUa 1327/15 - wyrok SA Wrocław z dnia 17-02-2016).

W dalszej kolejności wskazania wymaga, iż w przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, iż w okresach od 19 marca 1976 r. do 30 grudnia 1976 r. oraz od 5 lipca 1977 r. do 26 października 1977 r. ubezpieczony świadczył pracę eksportową. Za powyższe okresy organ rentowy przyjął wynagrodzenie minimalne, z czym nie zgodził się wnioskodawca.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z dyspozycją art. 22 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty, uwzględniające w szczególności:

1) przypadki, w których do podstawy wymiaru emerytury lub renty dolicza się niektóre wypłaty dokonane na rzecz pracownika, jeżeli wypłaty te w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy były uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty, mimo że były wyłączone z podstawy wymiaru składek;

2) przypadki, w których podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych.

Do chwili obecnej nie zostało wydane rozporządzenie w oparciu o delegację zawartą w art. 22, a zatem – stosownie do treści art. 194 ustawy - w zakresie niesprzecznym z ustawą, należy uwzględniać regulacje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 z późn. zm.).

Biorąc pod uwagę, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 2 lipca 2012 r., P 35/10 (OTK-A 2012 Nr 7, poz. 73) § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1.04.1985 r. w zakresie, w jakim uzależnia ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub renty od tego, czy pracownik był zatrudniony w kraju przed wyjazdem za granicę, został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, do ustalenia podstawy wymiaru emerytury pracownika zatrudnionego za granicą przed 1 stycznia 1991 r. i niebędącego pracownikiem przed wyjazdem z kraju należy przyjąć kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony za granicą.

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2016 r., III UK 33/16 (LEX nr 2188649), stwierdził, że nie ma podstaw do stwierdzenia, iż przewidziany przez § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. sposób ustalania podstawy wymiaru świadczenia za okresy zatrudnienia za granicą wyłącza możliwość stosowania art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Wskazać należy, że przepis § 10 w/w rozporządzenia stanowi, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru pracownik zatrudniony był za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1. kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju albo

2. jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, tzw. wynagrodzenie zastępcze.

Z przepisu tego wynika więc jednoznacznie, że – niezależnie od tego, ile dany pracownik faktycznie za granicą zarabiał – na potrzeby obliczenia wysokości jego emerytury możliwe jest wyłącznie posłużenie się dwoma sposobami wyliczenia podstawy wymiaru jego świadczenia za ten okres. Po pierwsze: można wziąć pod uwagę takie kwoty, od których odprowadzono składkę na ubezpieczenia, tj. sprawdzić na jakiej zasadzie odbyło się odprowadzenie tych składek - czy wzięto pod uwagę konkretne kwoty zarobków, czy też posłużono się jakimś uproszczonym mechanizmem - w tym drugim przypadku składki nie są jednak odprowadzane "od kwot", a więc nie można kierować się ich wysokością przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia. Po drugie: można (ale tylko w przypadku zarobków uzyskanych do końca 1990 r.) wziąć pod uwagę wysokość zarobków innego pracownika, zatrudnionego w tym czasie w kraju na porównywalnym stanowisku (tj. ustalić hipotetycznie ile dany ubezpieczony zarabiałby, a więc i od jakich kwot byłyby za niego odprowadzane składki na ubezpieczenia, gdyby w tym czasie pracował w kraju a nie zagranicą).

W tym miejscu należy dokonać wykładni celowościowej przepisu §10 rozporządzenia. Przepis §10 nakazuje przyjęcie, jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Zamiar ustawodawcy wydaje się w tym zakresie oczywisty. Okresy pracy za granicą przed dniem 1 stycznia 1991 roku zostały potraktowane jako okresy składkowe. Jednocześnie najczęściej za te okresy pracy nie były odprowadzane składki od realnie otrzymywanych wynagrodzeń przez pracowników za granicą, które to wynagrodzenia były znacznie wyższe niż wynagrodzenia pracowników porównywalnych w kraju. W związku z powyższym ustawodawca wprowadził fikcję prawną, która miała na celu uwzględnienie wynagrodzeń dla tych pracowników, jednakże nie w wysokościach faktycznie otrzymywanych (brak odprowadzania składek), ale w wysokościach otrzymywanych w tym czasie przez pracowników zatrudnionych na takich samych lub podobnych stanowiskach w kraju. Powyższe dawało pewność, że osoby pracujące za granicą będą miały uwzględnione wynagrodzenie przynajmniej w takiej wysokości.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych wyprowadzić można konstatację, że norma prawna wyprowadzana z treści § 10 pkt 2 rozporządzenia, jest taka, że dla zatrudnionych za granicą do końca 1990 r. do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie zastępcze (zob. wyrok SN z 27.10.2022 r., (...) 40/22, LEX nr 3519006).

W związku z powyższym, nie ulega wątpliwości, że wykładnia wskazanych wyżej przepisów prawa pozwala do podstawy wymiaru uwzględnić jedynie wynagrodzenie zastępcze i dotyczy to wszystkich pracowników pracujących za granicą przed dniem 1 stycznia 1991 r. (zob. wyrok SA w Szczecinie z 19.09.2019 r., III AUa 143/19, LEX nr 2946483). Przepis § 10 pkt 2 rozporządzenia stanowi lex specialis względem przepisu § 8 cytowanego rozporządzenia i tym samym wprowadza wyjątek od zasady, że do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie w wysokości, w jakiej zostało wypłacone. Oznacza to, że w przypadku wykonywania przez ubezpieczonego pracy za granicą w okresie przed 1 stycznia 1991 r. nie ma możliwości uwzględnienia do podstawy wymiaru jego emerytury wynagrodzenia rzeczywiście uzyskiwanego, a jedynie wynagrodzenie zastępcze, to jest w kwocie wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę (zob. wyrok SA w Szczecinie z 10.11.2016 r., III AUa 211/16, LEX nr 2193066).

Do akt niniejszej sprawy załączono dokumentację zastępczą dotyczącą zarobków osiąganych przez innego pracownika Z. G. (o których uwzględnienie wnosił skarżący), a wykonującego pracę w kraju w okresie zatrudnienia skarżącego za granicą i zatrudnionego w tym samym charakterze co skarżący, mając na uwadze, że zgodnie z § 10 pkt. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent, możliwe jest przyjęcie zarobków zastępczych innej osoby. Jednakże należy wskazać, że w aktach osobowych Z. G. z okresu zatrudnienia w (...) nie znajdują się karty wynagrodzeń. Nadto, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w przypadku Z. G. za okres pracy w (...) przyjął minimalne wynagrodzenie. Tym samym w przypadku skarżącego brak jest podstaw do przyjęcia wyższego wynagrodzenia niż wynagrodzenie minimalne w okresie jego pracy za granicą.

Ponadto odnosząc się do pisma procesowego ubezpieczonego z dnia 25 października 2023 r. wskazać należy, że za pozostały okres zatrudnienia od 1 stycznia 1978 do 30 kwietnia 1979 r. wynagrodzenie to ustalono w oparciu o wystawione przez pracodawcę zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach z dnia 26 sierpnia 2009 r. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe nie wykazało, że w w/w spornym okresie wnioskodawca osiągał wynagrodzenie wyższe niż przyjęte przez organ rentowy. Jednocześnie należy podkreślić, że wbrew twierdzeniom skarżącego, podana w karcie wynagrodzeń z 1978 r. liczba (...) nie stanowi kwoty otrzymywanego wynagrodzenia, a jest jedynie numerem karty wynagrodzeń. Z kolei kwota 81724,00 zł, która została wpisana na dole karty jest kwotą zarobków i jest zgodna z kwotą przyjętą do obliczenia kapitału początkowego przez organ rentowy na podstawie w/w zaświadczenia. Na marginesie należy zaznaczyć, iż skarżący nigdy nie kwestionował prawidłowości wystawionego przez pracodawcę zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach z dnia 26 sierpnia 2009 r.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania przed organem rentowym, wywołanego wnioskiem z dnia 30 stycznia 2023 r., nie zostało ujawnione nic nowego, co dawałoby Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych podstawę do ponownego przeanalizowania sytuacji prawnej wnioskodawcy.

W konsekwencji decyzję organu rentowego z dnia 27 lutego 2023 r. uznać należy za prawidłową.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie oddalił jako bezzasadne.