Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 marca 2023 roku, odmówił K. O. (1) prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na wymagane 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach wnioskodawca udowodnił jedynie 4 miesiące i 1 dzień - w (...) sp. z o.o. od 8 grudnia 2004 roku do 7 kwietnia 2005 roku)

Wskazał jednocześnie, że nie uznał okresów zatrudnienia:

- w Radio (...) S.A. - od 15 października 1991 roku do 31 października 1991 roku (zatrudnienie w wymiarze ½ etatu) i od 1 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku, ponieważ w zaświadczeniu z 16 lutego 2023 roku brak jest informacji czy praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale oraz brak podstawy prawnej – rozporządzenia lub zarządzenia resortowego,

- w (...) S.A. - od 30 października 2003 roku do 2 października 2004 roku, ponieważ w świadectwie pracy wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 20 lutego 2014 roku brak jest informacji czy praca w szczególnych warunkach wykonywania była stale, a w świadectwie prac z 4 października 2004 roku w pkt 8 podano informację, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach,

Nie uwzględniono nadto okresu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej - od 1 grudnia 1995 roku do 17 kwietnia 2002 roku.

[decyzja k. 40 pliku III akt ZUS]

W dniu 18 kwietnia 2023 roku ubezpieczony złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej uchylenie i przyznanie świadczenia. Podniósł, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych łącznie przez 24 lata i 10 miesięcy. [odwołanie k. 3-3v.]

Odpowiadając na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Organ wskazał nadto, że brak jest dokumentacji potwierdzającej zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze: w (...) w Ł., w Przedsiębiorstwie (...), w Zakładzie (...).B.P. (...) w Ł., w Zakładzie (...) w Ł., w (...) S.A. Oddział w Ł., w (...) Ltd w Ł., w Transport Osobowy (...), w (...), (...) Sp. z o.o., we (...) Sp. z o.o., w (...) sp. z o.o.

[odpowiedź na odwołanie k. 5-5v.]

Pismem procesowym złożonym 28 czerwca 2023 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik wnioskodawcy poparł wniesione odwołanie i wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz K. O. (1) kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. [pismo procesowe k. 13-14]

Decyzją z 15 listopada 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu dokumentów załączonych w niniejszej sprawie do pism procesowych, odmówił przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Organ rentowy w uzasadnieniu wskazał, że odmawia wnioskodawcy przyznania rekompensaty, ponieważ na wymagane 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach udowodnił 5 lat 10 miesięcy i 6 dni.

Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ZUS uznał jedynie okresy:

- od 4 września 1979 roku do 31 marca 1982 roku w (...) S.A.,

- od 2 kwietnia 1991 roku do 14 października 1991 roku ( (...) V.),

- od 30 października 2003 roku do 2 października 2004 roku ( (...)),

- od 8 grudnia 2004 roku do 7 kwietnia 2005 roku ( (...) spółka z o.o.),

- od 1 lipca 2007 roku do 31 grudnia 2008 roku ( (...) spółka z o.o.)

Organ rentowy jednocześnie nie uznał okresów:

- od 15 października 1991 roku do 31 października 1991 roku (zatrudnienie w wymiarze ½ etatu) i od 1 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku w RADIO (...) S.A., ponieważ w zaświadczeniu z 16 lutego 2023 roku brak jest informacji czy praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale oraz brak podstawy prawnej – rozporządzenia lub zarządzenia resortowego,

- od 1 grudnia 1995 do 17 kwietnia 2002 roku – okresu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej.

[decyzja k. 64-64v.]

K. O. (2), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, odwołał się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości.

Skarżonej decyzji zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych w związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że K. O. (2) nie udowodnił wymaganego co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji odmowę przyznania prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca przez cały okres pracy zawodowej (w szczególności we wskazanych w odwołaniu okresach) pracował jako kierowca autobusów o liczbie miejsc powyżej 15 i samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, a więc wykonywał pracę w szczególnych warunkach i spełnił warunki do przyznania rekompensaty,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, w szczególności w zakresie ustalenia rodzaju pracy wykonywanej przez wnioskodawcę jako niespełniającą kryteriów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, zarówno co do rodzaju, jak i czasookresu poprzez błędną ocenę treści zapisów zawartych w świadectwach pracy (i zaświadczeniach) wnioskodawcy, a w konsekwencji dokonanie przez organ rentowy oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logik i doświadczenia życiowego.

Mając powyższe na uwadze, odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz doliczenie do kapitału początkowego kwoty tej rekompensaty oraz ustalenie na nowo wysokości emerytury.

[odwołanie k. 3-5 akt VIII U 44/24]

Odpowiadając na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wskazał, że do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie uznał okresów zatrudnienia w RADIO (...) S.A. - od 15 października 1991 roku do 31 października 1991 roku z uwagi na zatrudnienie w niepełnym wymiarze ½ etatu i od 1 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku ( RADIO (...) S.A.), ponieważ w zaświadczeniu z 16 lutego 2023 roku brak jest informacji czy praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale oraz brak podstawy prawnej – rozporządzenia lub zarządzenia resortowego.

Nie uznał także okresu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej - od 1 grudnia 1995 roku do 17 kwietnia 2002 roku.

[odpowiedź na odwołanie k. 5-5v.]

Postanowieniem z 12 stycznia 2024 roku Sąd połączył sprawy obu odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. [postanowienie k. 9 akt VIII U 44/24]

W piśmie procesowym złożonym 17 listopada 2023 roku pełnomocnik organu rentowego wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach zaliczył łącznie 5 lat 10 miesięcy i 6 dni, tj. następujące okresy zatrudnienia wnioskodawcy:

- od 4 września 1979 roku do 31 marca 1982 roku – w (...) S.A.;

- od 2 kwietnia 1991 roku do 14 października 1991 roku – w (...) V.;

- od 30 października 2003 roku do 2 października 2004 roku – zatrudnienie w (...) S.A. (poprzednio (...) S.A.);

- od 8 grudnia 2004 roku do 7 kwietnia 2005 roku – zatrudnienie w (...) spółce z o.o.;

- od 1 lipca 2007 roku do 31 grudnia 2008 roku – zatrudnienie w (...) spółce z o.o.

[pismo procesowe k. 63]

Na rozprawie w dniu 26 marca 2024 roku bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołania i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołań.

[końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 r. 00:38:00-00:44:41 – płyta CD – k. 137]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. O. (2) urodził się w dniu (...). [bezsporne]

Od 2 czerwca 1971 roku posiada uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii B, od 3 grudnia 1973 roku - uprawnienia kategorii C, a od 19 kwietnia 1979 roku - uprawnienia kategorii D. [prawo jazdy k. 4]

Wcześnie ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze ani prawa do emerytury pomostowej.

Od 19 sierpnia 1972 roku do 2 października 1978 roku wnioskodawca był zatrudniony w Zakładzie nr (...) Przedsiębiorstwa (...) ( (...)) w Ł. , które to przedsiębiorstwo zajmowało się zaopatrywaniem sklepów. Początkowo K. O. (1) powierzono pracę na stanowisku kierowcy – ładowacza, polegającej na przyjmowani ładunku zgodnie ze specyfikacją, przyjmowaniem i rozładowywaniem ładunku. W tym okresie ubezpieczony jeździł pojazdami typu Ż. i N..

Następnie od 15 grudnia 1973 roku, po nabyciu uprawnień kierowcy w kategorii C zmieniono mu stanowisko z kierowcy – ładowacza na kierowcę handlowego.

Od tej daty rozpoczął prowadzenie pojazdów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, takich marek jak: S. (...), 28 czy 29 czy J..

Będąc kierowcą tych pojazdów K. O. (2) pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie był delegowany do żadnych innych prac.

Woził po całej Polsce dywany, firanki, galanterię, chałwę i inne słodycze czy sprzęt AGD z fabryk we W. czy W., a także porcelanę z fabryki w Ć..

Pracę kierowcy wykonywał co najmniej 8 godzin dziennie.

[świadectwo pracy k. 81, zeznania świadka Z. Ł. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:52:49-01:07:11 – płyta CD k.74, zeznania świadka B. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:21:34 – płyta CD k. 60, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 00:04:11 – płyta CD k. 60]

Następnie - od 7 lutego 1979 roku do 30 czerwca 1979 roku K. O. (2) ponownie został zatrudniony w Zakładzie nr (...) Przedsiębiorstwa (...) w Ł. jako kierowca samochodu ciężarowego. Pracę tę wykonywał codziennie od poniedziałku do soboty, znacząco w nadgodzinach. Wykonywał te same czynności co w Zakładzie Nr (...) w tym Przedsiębiorstwie.

[świadectwo pracy k. 19 piku III akt ZUS, zeznania świadka B. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:21:34 – płyta CD k. 60, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 00:16:32 – płyta CD k. 60]

Następnie, od 5 lipca 1979 roku do 1 września 1979 roku K. O. (2) był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) , gdzie w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca autobusów turystycznych o ilości miejsc siedzących od 45 do 50.

W okresie tego zatrudnienia ubezpieczony woził turystów po Polsce – nad morze, w góry czy na M.. Pracę tę wykonywał codziennie przez co najmniej 8 godzin. Gdy zawoził na urlop jedną grupę turystów, do Ł. wracał z inną grupą.

Nie wykonywał żadnych innych prac w okresie tego zatrudnienia.

[ świadectwo pracy k. 9 pliku I akt ZUS, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:24:53 – płyta CD k. 74, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 00:24:05 – płyta CD k. 60 ]

Następnie od 4 września 1979 roku do 31 marca 1982 roku wnioskodawca był zatrudniony w Zakładzie (...).B.P. ORBIS w Ł. na stanowisku kierowcy autokaru, w pełnym wymiarze czasu pracy.

W tym okresie woził turystów autokarami o liczbie miejsc od 45 do 50 po całej Europie.

Wyjeżdżał wraz z drugim kierowcą do Skandynawii, na Węgry, a także do P., R. czy L.. Oprócz tego wnioskodawca woził ludzi z zakładów pracy na targi, czy grupy statystów na plany filmowe.

Prowadził wówczas autokar praktycznie codziennie. P

o wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku woził żołnierzy i milicjantów z Ł. na punkty kontrolne m.in. w K. czy w K., praktycznie codziennie.

Za okres ten (...) S.A wystawiła wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

Okres ten został uznany przez ZUS za okres pracy w szczególnych warunkach. [bezsporne, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:24:53 – płyta CD k. 74, świadectwo pracy k. 20 pliku III akt ZUS, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w kopercie na k. 54, decyzja k. 64 ]

Następnie, od 20 grudnia 1983 roku do 30 czerwca 1986 roku K. O. (2) był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Centralnym O. Energetycznym Zakładzie (...) w Ł. , formalnie na stanowisku montera-kierowcy oraz ślusarza konstrukcji - kierowcy. Faktycznie jednak wykonywał tylko pracę kierowcy samochodu ciężarowego.

Nie były mu powierzane żadne inne obowiązki.

Jeździł samochodem marki R. o ładowności 5 ton, którym woził kable, przewody, konstrukcje, izolatory i osprzęt na budowy elektroenergetyczne w centralnej Polsce m.in. do R., Ż., Ł., S., a także pod B..

Zaczynał pracę od 7:00-7:30, a kończył 16-18.

W zakładzie nie było żadnych przestoi.

[świadectwo pracy k. 19 pliku III akt ZUS, zeznania świadka J. L. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:02:39-00:11:42, zeznania świadka K. R. e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:03:02-00:11:31 – płyta CD k. 134 , przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:37 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 00:43:37 – płyta CD k. 60 ]

W okresie tego zatrudnienia wnioskodawca nie zajmował się załadunkiem, robił to dźwig. [zeznania świadka J. L. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:08:41-00:11:42]

Następnie, od 1 lipca 1986 roku do 5 lutego 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony jako kierowca autokaru turystycznego w (...) oddział w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy, gdzie prowadził autokar turystyczny posiadający 50 miejsc siedzących.

Jeździł po Europie m.in. do Jugosławii, Czechosłowacji, na Węgry, a także do Turcji, Hiszpanii, Algierii, Syrii czy Maroka obsługując 7-10 dniowe wycieczki objazdowe.

Sporadycznie obsługiwał także przewozy na terenie Polski.

Ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy codziennie przez co najmniej 8 godzin. Jazda na dobę nieraz trwała 20 godzin. Miesięcznie jako kierowca pracował nawet 400 godzin.

Nie były mu w tym okresie powierzane żadne inne obowiązki.

[ świadectwo pracy k. 17-17v. pliku III akt ZUS, karta płac w kopercie na k. 127, zeznania świadka W. C. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:11:43-00:21:33 – płyta CD k. 74 , zeznania świadka W. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:39:54-02:53:11 – płyta CD k. 60, zeznania świadka D. M. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:45:22-02:14:19 – płyta CD k. 60, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:33:09 – płyta CD k. 74, zeznania świadka Z. Ł. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:52:49-01:04:17, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 00:51:37 – płyta CD k. 60 ]

W okresie od 2 kwietnia 1991 roku do 14 października 1991 roku wnioskodawca rozpoczął pracę w (...) Ltd w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy. Pracując na tym stanowisku prowadził ciągnik siodłowy marki (...) wraz z naczepą-chłodnią o ładowności powyżej 12 ton. Woził nim paleto-skrzynie z pieczarkami do Niderlandów, a także W., Francji. Wracając z Niderlandów jechał do Belgii po banany, cytrusy, kwiaty. W okresie tego zatrudnienia nie zajmował się załadunkiem i rozładunkiem towarów. Okres ten został uznany przez ZUS za okres pracy w szczególnych warunkach. [bezsporne, zeznania świadka D. M. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:45:22-02:14:19 – płyta CD k. 60, świadectwo pracy k. 16-16v. pliku III akt ZUS, zaświadczenie w kopercie na k. 54]

Następnie, w okresie od 15 października 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierowcy w (...) Radiu - (...) w (...) S.A. przy czym początkowo - do 31 października 1991 roku w wymiarze ½ etatu, a następnie od 1 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku - w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie tego zatrudnienia - od 2 marca 1992 roku do 6 marca 1992 roku odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego. Podczas pracy u tego pracodawcy wnioskodawca prowadził autokar marki A. z 51 miejscami siedzącymi, którym woził aktorów, piosenkarzy czy turystów. Nie były mu powierzane inne obowiązki.

Odwołujący pracował po 12-16 godzin na dobę, a miesięcznie nawet 250-300 godzin. Początkowo obsługiwał imprezy radiowe w kraju pod nazwą (...), a później jeździł także do Szwajcarii, Austrii, Jugosławii, Francji, Niderlandów czy W.. W zagraniczne trasy jeździł w obsadzie dwuosobowej.

[zaświadczenie k. 14 pliku III akt ZUS, świadectwo pracy k. 15-15v. pliku III akt ZUS, zeznania świadka W. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:39:54-02:53:11 – płyta CD k. 60, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 00:40:12-00:48:51 – płyta CD k. 74, zeznania świadka W. G. e-protokół rozprawy z 18 stycznia 2024 roku 01:10:59-01:20:33 – płyta CD k. 74, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:02:16 – płyta CD k. 60, ]

Następnie, w okresie od 24 lutego 1995 roku do 30 listopada 1995 roku wnioskodawca był zatrudnionym w Transport Osobowy (...) formalnie na stanowisku kierowcy - inspektora autokaru turystycznego oraz inspektora transportu, jednak faktycznie wykonywał tylko pracę kierowcy, w pełnym wymiarze czasu pracy.

U tego pracodawcy były 3 autokary marek: (...), JELCZ i M. – każdy posiadający około 50 miejsc siedzących. W firmie zatrudnionych było 6-7 kierowców.

Wnioskodawca jeździł, wraz z drugim kierowcą, z wycieczkami objazdowymi o takich krajów jak W. czy Francja, jak również do A..

Nie wykonywał żadnych innych prac niż praca kierowcy autokaru.

[świadectwo pracy k. 13-13v. pliku III akt ZUS, zeznania świadka B. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:34:15 – płyta CD k. 60, zeznania świadka W. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:39:54-02:53:11 – płyta CD k. 60, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:11:44 – płyta CD k. 60 ]

W okresie od 1 grudnia 1995 roku do 17 kwietnia 2002 roku K. O. (2) prowadził działalność gospodarczą. [bezsporne]

Od 30 października 2003 roku do 2 października 2004 roku odwołujący był zatrudniony w (...) spółce z o.o. na stanowisku kierowcy autocysterny, w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zakładzie tym były 2 cysterny i 3 kierowców.

Podczas zatrudnienia u tego pracodawcy wnioskodawca przewoził materiały niebezpieczne, prowadząc cysternę o ładowności około 32 000 litrów. Skarżący woził olej opałowy, olej napędowy oraz benzynę z naftobazy w K., po województwie (...).

Za okres pracy w tym zakładzie wnioskodawcy wystawiono świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Okres ten został uznany przez ZUS za okres pracy w szczególnych warunkach. [świadectwo pracy k. 9-9v. pliku III akt ZUS,świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w kopercie na k. 54, decyzja k. 64zeznania świadka D. M. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:45:22-02:14:19 – płyta CD k. 60,]

Następnie w okresie od 8 grudnia 2004 roku do 7 kwietnia 2005 roku wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy autocysterny przy przewozie paliw w (...) spółce z o.o.

Ten okres pracy wnioskodawcy został uznany przez organ ZUS za okres pracy w szczególnych warunkach.

[świadectwo pracy k. 6-6v. pliku III akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 3 pliku III akt ZUS, decyzja k. 64]

Następnie, w okresie od 2 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2006 roku wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy w (...) spółce z o.o.

W okresie zatrudnienia u tego pracodawcy prowadził ciągnik z naczepą o ładowności 40 t, wożąc kwiaty cięte i doniczkowe z Niderlandów do Niemiec, Austrii, Polski oraz W.. Pracował wówczas w systemie: 10 dni pracy i 10 dni wolnych w obsadzie dwuosobowej.

Miesięcznie pracował około 300 godzin.

Podczas tego zatrudnienia zajmował się załadunkiem i rozładunkiem. Załadunek i towaru trwały po 1,5 godziny.

[ świadectwo pracy k. 4-5 pliku III akt ZUS, zeznania świadka B. F. e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 02:29:23 – płyta CD k. 60, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 26 marca 2024 roku 00:12:52-00:37:57 – płyta CD k. 74 w zw. informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy z 9 listopada 2023 roku 01:23:28 – płyta CD k. 60 ]

W okresie od 1 stycznia 2007 roku do 3 czerwca 2014 roku wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) spółce z o.o. jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 12 ton.

Ubezpieczony przewoził substancje płynne, takie jak: spirytus, mleko, śmietanę, oleje, czekoladę po całej Europie. Załadunki towaru odbywały się w wielu różnych miastach i państwach.

Wnioskodawca pracował wówczas w obsadzie pojedynczej przez co najmniej 180 godzin w miesiącu.

Za powyższy okres pracy pracodawca wystawił wnioskodawcy zaświadczenie, z którego wynika, że przez cały okres zatrudnienia, pracował on stale, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 12 (...) autocysterny o dopuszczalnym ciężarze powyżej 3,5 t.

Okres ten został uznany przez ZUS za okres pracy w szczególnych warunkach. [świadectwo pracy k. 11 pliku III akt ZUS, zaświadczenie w kopercie na k. 54]

W dniu 20 listopada 2018 roku K. O. (2) złożył wniosek o emeryturę. We wniosku nie wskazał, iż wnosi o rekompensatę w związku z pracą w szczególnych warunkach. [wniosek o emeryturę z 20 listopada 2023 roku k. 1-3 v. pliku II akt ZUS]

Decyzją z 6 grudnia 2018 roku, ZUS I Oddział w Ł. przyznał K. O. (1) emeryturę od 28 listopada 2018 roku. [decyzja z 6 grudnia 2018 roku k. 6 pliku II akt ZUS]

Dopiero w dniu 10 marca 2023 roku ubezpieczony wniósł o przyznanie mu prawa do rekompensaty. [wniosek k 1 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z 10.03.2023r.]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy, w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, dostępnych aktach osobowo-płacowych wnioskodawcy oraz na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań powołanych w sprawie świadków oraz przesłuchania wnioskodawcy.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę.

Zeznania świadków w zakresie warunków pracy wnioskodawcy w zakładach pracy innych niż Przedsiębiorstwo (...) – Zakładzie nr (...) – pracowników pracujących w tym samym czasie w tych samych zakładach pracy co wnioskodawca nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, nie są wzajemnie ze sobą ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów sprzeczne – dowody te wzajemnie ze sobą korespondują. Zasługują zatem na wiarę w całej rozciągłości.

Jeśli zaś chodzi o zeznania świadków D. M., B. F., którzy stwierdzili, że widzieli przed blokiem, w którym mieszkał wnioskodawca zaparkowany samochód służbowy, nawet po 3 razy dziennie – w czasie przerw w jego pracy, uznać z całą mocą należy, że fakty te mogły mieć miejsce w początkowym okresie zatrudnienia K. O. (1) – do dnia 14 grudnia 1974 roku.

W świetle bowiem niespornego faktu, że w dniu 3 grudnia 1972 roku wnioskodawca nabył uprawnienia do prowadzenia pojazdów kat. C (samochodów ładowności powyżej 3,5 tony) oraz zmiany od 15 grudnia 1974 roku jego stanowiska z kierowcy – ładowacza na kierowcę handlowego – od tej daty wnioskodawca jeździł po całej Polsce, rozwoził towar z W., W.. Nie jest zatem możliwe, by mógł robić sobie 3 razy dziennie przerwy i spędzać je w swoim mieszkaniu.

Dlatego też Sąd nie tyle odmówił wiary wskazanym świadkom, co uznał, że ich relacje mogły dotyczyć okresu przed zmianą stanowiska pracy ubezpieczonego, tj. przed 15 grudnia 1974 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Kwestią sporną ostatecznie było przy tym to czy wykonywane przez K. O. (1) prace w zakładach pracy: (...) w Ł., Przedsiębiorstwie (...), Zakładzie (...) w Ł., (...) S.A. Oddział w Ł., Transport Osobowy (...), (...) spółce z o.o. można uznać za pracę w warunkach szczególnych, gdyż ostatecznie organ do pracy w szczególnych warunkach uznał łącznie 5 lat 10 miesięcy i 6 dni, na który to składają okresy:

- od 4 września 1979 roku do 31 marca 1982 roku – zatrudnienie w (...) S.A.;

- od 2 kwietnia 1991 roku do 14 października 1991 roku – zatrudnienie w (...) V.;

- od 30 października 2003 roku do 2 października 2004 roku – zatrudnienie w (...) S.A. (poprzednio (...) S.A.);

- od 8 grudnia 2004 roku do 7 kwietnia 2005 roku – zatrudnienie w (...) Sp. z o.o.;

- od 1 lipca 2007 roku do 31 grudnia 2008 roku – zatrudnienie w (...) Sp. z o.o.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. [tak: M. Z. - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15 – LEX 2044406]

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty, zgodnie z powyższą ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy wskazać, że art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej z 1998 roku, stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)]

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Okresy pracy w warunkach szczególnych wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, a także przesłuchaniem stron. [tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 roku - III UZP 5/85 LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku - (...), LEX nr 14630 uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku - III UZP 6/84 LEX nr 14625]

Reasumując powyższe rozważania przyjąć należało, iż w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych, którymi związany jest ZUS we własnym postępowaniu. Tym samym pomimo nie przedstawienia stosownych dokumentów lub też stosownych zaświadczeń Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego może uznać, że w określonym czasie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dokumentacja pracownicza, a także zeznania wnioskodawcy oraz świadków, w istocie potwierdził, że K. O. (2) wykonywał w spornych okresach zatrudnienia:

- w Przedsiębiorstwie (...) ( (...)) w Ł. od 15 grudnia 1974 roku do 2 października 1978 roku (w zakładzie nr 2) i od 7 lutego 1979 roku do 30 czerwca 1979 roku (w zakładzie nr 5) - pracę kierowcy pojazdów o (...) powyżej 3,5 tony,

- w PRZEDSIĘBIORSTWIE (...) od 5 lipca 1979 roku do 1 września 1979 roku - pracę kierowcy autokaru turystycznego,

- w Centralnym O. Energetycznym Zakładzie (...) od 20 grudnia 1983 roku do 30 czerwca 1986 roku – pracę kierowcy pojazdów o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony,

- w (...) S.A. Oddział w Ł. od 1 lipca 1986 roku do 5 lutego 1991 roku - pracę kierowcy autokaru turystycznego (powyżej 15 miejsc siedzących),

- w (...) S.A. od 1 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1993 roku (a więc w okresie gdy wykonywał pracę w pełnym wymiarze czasu pracy) - pracę kierowcy autokaru (powyżej 15 miejsc siedzących),

- w przedsiębiorstwie (...)

od 24 lutego 1995 roku do 30 listopada 1995 roku - pracę kierowcy autokaru turystycznego (powyżej 15 miejsc siedzących),

- we (...) spółce z o.o. od 2 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2006 roku - pracę kierowcy pojazdów o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika także, że wskazane czynności wnioskodawca wykonywał stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Prace te ujęte są zaś w punkcie 2 w dziale VIII (w transporcie i łączności) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) tj. prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Będąc zatrudnionym na wymienionych stanowiskach, we wskazanych wyżej okresach, wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę polegającą na prowadzeniu samochody ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony albo autobusów o liczbie miejsc powyżej 15.

Należy mieć przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426]

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym – następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania „aptekarskiej” miary lub „stopera w ręku”. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310]

Samo to, że wnioskodawca pracując na wymienionych stanowiskach sporadycznie wykonywał czynności nie będące sticte kierowaniem pojazdem ciężarowym bądź autobusem, a np. czynnościami związanymi z załadunkiem pojazdu ciężarowego, którym następnie wyruszał w trasę, nie powinno prowadzić do odmowy uznania wykonywanych przez niego prac za prace w warunkach szczególnych, tym bardziej, że wnioskodawca w zasadzie pracował stale w nadgodzinach.

Podkreślić w tym miejscu również należy, że stanowiska, na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach zostały jedynie sprecyzowane w wykazie stanowiącym załącznik do wymienionego powyżej zarządzenia resortowego, które ma charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający ogólne pojęcia istniejące w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zaś jak wskazuje się w orzecznictwie, istotne znaczenie dla kwalifikacji danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. […] przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży. [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12, LEX nr 1339369]

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że wnioskodawca spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż do uznanego przez ZUS 5 lat, 10 miesięcy i 6 dni należało doliczyć okresy:

- 4 lata, 8 miesięcy i 21 dni pracy w Przedsiębiorstwie (...) ( (...)) w Ł.,

- 1 miesiąc i 26 dni pracy w PRZEDSIĘBIORSTWIE (...);

- 2 lata, 6 miesięcy i 11 dni pracy w Centralnym O. Energetycznym Zakładzie (...);

- 4 lata, 6 miesięcy i 5 dni pracy w (...) S.A. Oddział w Ł.;

- 2 lata i 1 miesiąc i 25 dni pracy w (...) S.A;

- 9 miesięcy i 5 dni pracy w przedsiębiorstwie (...);

- 1 roku pracy w (...) Sp. z o.o.

Łącznie daje to 15 lat 9 miesięcy i 3 dni.

Dodając okresy pracy w szczególnych warunkach uznane przez ZUS, należy więc przyjąć, iż K. O. (2) przepracował w warunkach szczególnych na stanowiskach, wskazanych w wykazie A, dział VIII, poz. 3 „Prace w transporcie i łączności” pod poz. 2 łącznie przez 21 lat 7 miesięcy i 11 dni – wobec czego przyznanie mu prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury jest uzasadnione.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackich (tekst jedn. Dz.U z 2023 r., poz. 1964) – przy uwzględnieniu, że niniejsze postępowanie dotyczyło odwołań od dwóch decyzji organu rentowego.

SSO Paulina Kuźma