Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny

z siedzibą w Pile

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Jacek Grudziński

Protokolant sekr. sąd. Małgorzata Gawrońska

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2024 roku w Pile

sprawy z powództwa Banku (...) SA z siedzibą w G.

przeciwko R. C. (1), P. C. (1), P. C. (2) i N. C.

o zapłatę

oddala powództwo.

J. Grudziński

Sygn. akt XIV C 389/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 kwietnia 2022 r. powód Bank (...) SA z siedzibą w G. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, że pozwani: R. C. (1), P. C. (1), P. C. (2) i N. C. powinni zapłacić solidarnie na rzecz strony powodowej:

1)  należność główną w kwocie 30.008,04 CHF

2)  dalsze odsetki karne w wysokości 1,8 krotności obowiązującej stopy odsetek ustawowych, które na dzień złożenia pozwu wyniosły 14,4 % w skali roku, liczonymi od kwoty kapitału tj. 29123,27 CHF od dnia 07.04.2022r. do dnia zapłaty ( zgodnie z § 11 umowy pożyczki).

wraz z kosztami postępowania nakazowego w ciągu dwóch tygodni od daty doręczenia albo wnieść w tymże terminie zarzuty.

Zarządzeniem z dnia 22 kwietnia 2022 r. Przewodniczący Wydziału stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym oraz przekazał sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwykłym, stwierdzając, że umowa pożyczki zawiera klauzule, które mogą być ocenione jako abuzywne.

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 grudnia 2022 r. (data wpływu 04.01.2023 r.) pozwani R. C. (1), P. C. (1), P. C. (2) i N. C. wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów postępowania według norm przypisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwani wskazali, że kwestionują powództwo co do zasady jak i co do wysokości, ponieważ powództwo nie zostało wykazane. Pozwani podnieśli, że powód w pozwie nie wskazał jaką z tytułu umowy pożyczki hipotecznej konkretną kwotę i komu wypłacił, w jakiej dacie to zrobił, w jaki sposób i w jakiej walucie.

Nadto pozwani wskazali, że powód nie wykazał w jaki sposób wyliczył kwotę dochodzoną pozwem, w szczególności w jaki sposób wyliczył dochodzony kapitał oraz w jaki sposób za jaki okres i od jakiej kwoty wyliczył odsetki karne, a także dlaczego żąda ich od pozwanych: P. C. (1), P. C. (2) i N. C. skoro ci pozwani nigdy nie byli stroną umowy, na którą wskazuje powód w pozwie. Kolejno pozwani wskazali, że w chwili zawierania z powodem pożyczki hipotecznej w dniu 22 lipca 2004r., pozwani mieli odpowiednio: P. C. (1) -11 lat, P. C. (2) -9 lat, a N. C. miała 4 lata.

Niezależnie od powyższych zarzutów niewykazania roszczenia przez powoda, pozwani podnieśli zarzut nieważności umowy, z uwagi na występowanie w umowie zawartej pomiędzy powodem a pozwanymi A. C. i R. C. (1) klauzul abuzywnych w postaci klauzuli waloryzacyjnej, co czyni całą umowę nieważną.

Zdaniem pozwanych, umowa kredytu jest sprzeczna z art. 69 prawa bankowego i przez to nieważna. W szczególności, zdaniem pozwanych, umowa wadliwie określała walutę kredytu. Walutą kredytu był w istocie polski złoty a nie frak szwajcarski, który pełnił w umowie jedynie funkcję miernika wartości. Ponadto powód w sposób dowolny i nieprecyzyjny ukształtował wysokość kursu, według którego obliczane były raty spłaty kredytu. Takie kształtowanie stosunku prawnego stoi w sprzeczności z art. 353 ¹ k.c. Ponadto pozwani podnieśli, że powód stosował w przedmiotowej umowie klauzule abuzywne. Niedozwolone klauzule umowne nie wiążą konsumenta.

Pismem z dnia 31 stycznia 2024 r. powód, w związku z zakwestionowaniem przez pozwanych ważności umowy pożyczki, rozszerzył powództwo o żądanie ewentualne, w przypadku nie uwzględniania przez Sąd roszczenia głównego wskazanego w pozwie, tj. wniósł o:

1.  zasądzenie in solidum od pozwanych na rzecz powoda kwoty 295.435,50 zł z tytułu kapitału udostępnionego pozwanym na podstawie umowy pożyczki wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty;

2.  zasądzenie in solidum od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasadzającego te odsetki do dnia zapłaty, a także opłat skarbowych za złożenie dokumentu pełnomocnictwa z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że domaga się zwrotu wyłącznie nominalnej wysokości udostępnionego kapitału pożyczki. Zdaniem powoda, zawarta umowa pożyczki jest ważna i skuteczna.

W odpowiedzi na pismo powoda z przedstawieniem roszczenia ewentualnego, pozwani wnieśli o oddalenie rozszerzonego powództwa w całości.

Na rozprawie dnia 16 maja 2024 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana R. C. (1) i A. C. pozostawili w związku małżeńskim od 30 stycznia 1993 r. W związku małżeńskim obowiązywał ustrój wspólnoty majątkowej małżeńskiej. Ze związku małżeńskiego pochodzi troje dzieci: P. C. (1) ur. (...), P. C. (2) ur. (...) i N. C. ur. (...)

Pozwana R. C. (1) prowadziła działalność gospodarcza pod firmą (...); działalność polegała na kompleksowej naprawie pojazdów mechanicznych.

A. C. również prowadził działalność gospodarczą, pod firmą (...) zakład techniki sanitarnej”; zajmował się elektroniką, w tym elektroniką samochodową.

W 2014 roku pozwana wspólnie z mężem zdecydowali się na zaciągniecie pożyczki. Kwestami związanymi z wyborem oferty kredytowej zajmował się A. C., albowiem pozwana zajmowała się w tym czasie trójką małych dzieci.

Umowa pożyczki została podpisana dnia 22 lipca 2004 r. Na podstawie umowy pożyczki, pożyczkobiorcom została udzielona pożyczka denominowana kursem waluty obcej (CHF).

Najważniejsze zapisy umowy były następujące:

Bank udziela Kredytobiorcy na warunkach określonych w umowie oraz Regulaminie kredytowania osób fizycznych w Banku (...) SA kredytu w wysokości 104.445,00 CHF, a Kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania i zwrotu kredytu wraz z odsetkami zgodnie z warunkami niniejszej umowy. Kredyt zostaje udzielony na 180 miesięcy, licząc od dnia wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy, z ostatecznym terminem spłaty w dniu 29.07.2019 r. (§ 2 ust. 1 i 2 umowy).

Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży (…), która będzie stała w okresie kredytowania (§ 4 ust. 2).

Strony zgodnie ustalają, że prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu stanowi wpisana na pierwszym miejscu hipoteka zwykła (…) i hipoteka kaucyjna (…) ustanowiona na rzecz Banku na finansowanej nieruchomości (…) (§ 7 ust. 1).

Kredytobiorca zobowiązuje się dokonać spłaty rat kredytu i odsetek w terminach i wysokościach określonych w Harmonogramie spłat stanowiącym integralną część umowy. Harmonogram spłat zostanie przesłany Kredytobiorcy w terminie 14 dni od dnia uruchomienia (§ 9 ust. 4). Strony umowy ustalają, że w okresie spłaty kredyt będzie spłacany w równych ratach miesięcznych obejmujących kapitał i odsetki (…) (§ 9 ust. 6). Strony umowy ustalają, że spłaty zadłużenia będą dokonywane poprzez obciążanie rachunku Kredytobiorcy, do którego Kredytobiorca wystawi pełnomocnictwo i z którego Bank będzie pobierał środki na spłatę zadłużenia w kwotach i terminach wynikających z zawartej umowy kredytu (…) (§ 9 ust. 8).

W przypadku kredytów walutowych zastosowanie mają dodatkowo postanowienia zawarte w Załączniku nr 7 do umowy kredytu (§ 16 ust. 2).

/umowa pożyczki hipotecznej z dnia 22 lipca 2004r. (k. 6-9)/

Pożyczka została wypłacona w ten sposób, że na wskazany przez pożyczkobiorców rachunek bankowy dnia 23 lipca 2004 r. Bank przelał środki pieniężne w wysokości 295.435,50 zł, które stanowiły równowartość kwoty 104.445 CHF.

/wniosek o wypłatę wraz z potwierdzeniem wykonania dyspozycji (k. 148-149)/

W grudniu 2010 r. R. C. (1) i A. C. rozwiedli się. Po rozstaniu byli małżonkowie ustalili, że R. C. (1) będzie spłacać pożyczkę hipoteczną wziętą pod budowę hali, natomiast A. C. będzie spłacać pożyczką zaciągnięta w Banku (...). Były to prywatne ustalenia stron, które nie zostały zgłoszone do żadnego z banków.

Po rozwodzie małżonkowie C. nie utrzymywali bliskich kontaktów, nie informowali się wzajemnie co do tego, czy spłacają wspólne zobowiązania kredytowe.

W związku z niedotrzymaniem terminów zapłaty, powód pismem z dnia 23 lipca 2013 r. wezwał pożyczkobiorców do natychmiastowego uregulowania zaległości w spłacie kredytu w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytowej.

/ wezwania do zapłaty z potwierdzeniem odbioru (k. 11-14)/

W dniu 29 sierpnia 2013 r. z uwagi na naruszenie warunków udzielonego kredytu, przez niedotrzymanie terminów zapłaty, Bank (...) S.A. z siedzibą w K. wypowiedział w całości umowę pożyczki hipotecznej z dnia 22 lipca 2004 r . na podstawie art. 75 prawa bankowe. W związku z tym powód wezwał pozwanych w terminie 30 dni od dnia otrzymania niniejszego wypowiedzenia, do zapłaty następujących kwot: 42.989,11 CHF tytułem kapitału, 37,79 CHF tytułem zaległych odsetek oraz kwoty 3,45 CHF tytułem odsetek za opóźnienie wraz z odsetkami liczonymi od dnia sporządzenia niniejszego pisma do dnia zapłaty należności.

Wypowiedzenie umowy kredytu wraz z wezwaniem do zapłaty, zostało odebrane przez pozwanego R. C. (2) dnia 2 września 2019r., natomiast wypowiedzenie skierowane do pozwanej R. C. (1) zostało odebrane dnia 2 września 2019r., z adnotacją, że pismo zostało odebrane przez pełnomocnika – P. C. (3), będącego księgowym w firmie pozwanych i posiadającego upoważnienie do odbioru korespondencji.

Oba wypowiedzenia umowy kredytu zostały wysłane na adres: (...), P.. Od rozwodu stron tj. od 2010r. pozwana R. C. (1) nie przebywała po adresem (...) w P. i nie odbierała pod tym adresem korespondencji.

/wypowiedzenie umowy kredytu i wezwanie do zapłaty z potwierdzeniami odbioru (k. 15-17)/

A. C. zmarł 10 grudnia 2014 r. Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Pile z dnia 30 grudnia 2014 r. spadek po A. C. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyły dzieci: P. C. (1), P. C. (2) i N. C., w 1/3 części każdy z nich.

/postanowienie Sądu Rejonowego w Pile, I Wydziału Cywilnego z dnia 30 grudnia 2014r., sygn. akt I Ns 1201/14 (k. 19)/

Wobec dalszego braku spłaty należności wynikających z umowy pożyczki powód pismami z dnia 3 grudnia 2021 r wezwał P. C. (1), P. C. (2), N. C. i R. C. (1) do spłaty zadłużenia.

/wezwanie do zapłaty z dnia 30 grudnia 2021r. wraz z potwierdzeniami odbioru (k. 25-k.32)/

Wierzytelność wynikająca z umowy pożyczki hipotecznej z dnia 22 lipca 2004r. jest zabezpieczona hipoteką umowną w kwocie 104.445,00 CHF oraz hipoteką umowną kaucyjną do 565.00,00 CHF na nieruchomości dla której Sąd Rejonowy Pile, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...). Prawo własności w.w. nieruchomości przysługuje: R. C. (1) w udziale 9/12, P. C. (1) w udziale 1/12, P. C. (2) w udziale 1/12 i N. C. w udziale 1/12.

/wyciąg z Księgi wieczystej numer (...) ( k. 34-41)/

Pozwana R. C. (1) obecnie pracuje jako pielęgniarka w Szpitalu (...) w C., za wynagrodzeniem 6.2000 zł brutto. Pozwana z uwagi na liczne zajęcia komornicze otrzymuje de facto wynagrodzenie w wysokości najniższego wynagrodzenia krajowego tj. kwotę około 3.000 zł netto miesięcznie.

Pozwany P. C. (1) urodził się w (...)r. ,w chwili podpisywania przez rodziców umowy pożyczki miał 11 lat. Pozwany jest osobą bezrobotną.

Pozwana P. C. (2) urodziła się w (...) r. i w chwili podpisywania przez rodziców umowy pożyczki miała 8 lat. Pozwana nie pracuje, pozostaje na utrzymaniu narzeczonego.

Pozwana N. C. urodziła się w (...) r. i w chwili podpisywania przez rodziców umowy pożyczki miała 4 lata. Pozwana jest studentką i aktualnie pozostaje na utrzymaniu matki.

/przesłuchanie pozwanej R. C. (1) (132-134, 186-187), przesłuchanie pozwanego P. C. (1) (k.133), przesłuchanie pozwanej N. C. (k.133-134); zeznania świadka B. K. 024r. (k. 157), zeznania świadka I. J. (k. 157-158).

Powyższe fakty zostały ustalone na podstawie niekwestionowalnych przez strony dokumentów, zeznań świadków i na podstawie dowodu z przesłuchania stron. Zasadnicze fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy należało uznać za bezsporne. Wynikały one przede wszystkim z dokumentów. Zeznania świadków i przesłuchanie stron miały uzupełniający. Dowody osobowe potwierdziły to, co wynikało z dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Trafnie wywodzili w odpowiedzi na pozew pozwani, że to na powodzie spoczywał obowiązek przedstawienia w sposób rzetelny i kompleksowy wszystkich okoliczności faktycznych, z których powód wywodził swoje roszczenia. Inaczej rzecz ujmując, to powoda obciążał obowiązek wykazania roszczenia dochodzonego pozwem, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Wynika to wprost z obowiązujących przepisów prawa.

Stosownie do treści art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Rozwinięciem tej zasady na gruncie procesowym jest przepis art. 232 k.p.c. Zgodnie z nim strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Art. 187 § 1 pkt. 2 k.p.c. stanowi, że pozew powinien zawierać wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie.

Zauważyć należy (na co trafnie zwrócili uwagę pozwani w odpowiedzi na pozew), że w pozwie jako podstawa faktyczna zostało wskazane udzielenie przez powodowy bank (...) umowy pożyczki hipotecznej w wysokości 104.455 CHF. Wedle twierdzeń pozwu „powyższa kwota została przez pozwaną R. C. (1) oraz A. C. pobrana”. To ostanie zdanie jest oczywistą nieprawdą, co samo w sobie przemawia przeciwko uwzględnieniu powództwa. Załącznik nr 7 do umowy pożyczki hipotecznej Nr (...)- - (...) stanowi wyraźnie, że „kwota pożyczki wypłacana jest w złotych …”. Ten sam załącznik twierdzi, że „kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote ...”. W świetle powyższego najzupełniej jasne jest, że zarówno wypłata pożyczki, jak i jej spłata następuje w złotych. Skoro powód dochodzi w pozwie zwrotu udzielonej pożyczki, to żądana kwota powinna być również wyrażona w złotych. Żądnie pozwu zostało zatem wadliwie określone, co samo w sobie musi skutkować oddaleniem powództwa. Jest to zupełnie niezrozumiałe, dlatego że w piśmie z 02.06.2023 r. powód przyznał, że „pożyczka została wypłacona Pożyczkobiorcom w pełnej wysokości, po przeliczeniu jej na złote polskie, zgodnie z wydaną przez nich dyspozycją” (k. 76 v.). Jednocześnie jednak powód nadal domagał się zasądzenia od pozwanych kwoty 30.008,04 CHF (franków szwajcarskich). Jak już wyżej wskazano, tak wadliwie sformułowane żądanie, musiało, niezależnie od innych argumentów niżej przytoczonych, skutkować oddaleniem powództwa. Za oddaleniem powództwa przemawia także pośrednio norma art. 358 § 1 k.c. Przepis ten mówi, że jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Ustanawia on wyjątek od zasady, że świadczenie pieniężne powinno być spełnione w tej walucie, na którą opiewa zobowiązanie, z którego obowiązek spełnia świadczenia takiego wynika. Zgodnie z tym przepisem tylko wówczas, gdy przedmiotem zobowiązania jest świadczenie pieniężne wyrażone w walucie obcej, świadczenie może być spełnione w walucie polskiej (poza wyjątkami w tym artykule wskazanymi). W przeciwną stroną zasada ta nie działa. Zatem, skoro zgodnie z zawartą przez strony umową, z uwzględnieniem załącznika nr 7, pożyczka została pożyczkobiorcom wypłacona w złotych polskich i tej walucie powinna być spłacana, to żądanie zwrotu pożyczki powinno być sformułowane także w polskich złotych. Żądanie wyrażone we frankach szwajcarskich podlegało oddaleniu.

Niezależnie od wyżej wskazanych powodów, roszczenie powoda podlegało oddaleniu także z uwagi na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia.

Zgodnie z treścią art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.). Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi (art. 117 § 2 ² k.c.). Według art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat sześć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne; jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie (art.120 § 1 k.c.).

Nie może być żadnych wątpliwości co do tego, że roszczenie dochodzone pozwem, jako związane z działalności gospodarczą powodowego banku, będącego przedsiębiorcą, ulega przedawnieniu z upływem lat trzech. Dla oceny zasadności tego zarzutu zasadnicze znaczenie ma wyznaczenie daty wymagalności roszczenia. Datę tę należy łączyć wypowiedzeniem pożyczki dokonanym przez powoda pismem z dnia 29.08.2013 r. Pismo to zawiera wezwanie do zapłaty należności w wysokości 43.030,35 CHF (wg. kursu sprzedaży podanego w tabeli kursów banku) w terminie 30 dni. Pismo to zostało doręczone pożyczkobiorcom w dniu 2 września 2013 r. Termin przedawnienia rozpoczął swój bieg 3 października 2013 r. i upłynął w dniu 31 grudnia 2016 roku. Pozew wpłynął do sądu w dniu 15.04.2022 r. a zatem znacznie po upływie terminu przedawnienia. Zarzut przedawnienia należało zatem uwzględnić, co musiało skutkować oddaleniem powództwa.

W ocenie Sądu nie zasługiwało na uwzględnienie również żądanie zasądzenia od pozwanych kwoty 295.435,50 zł z tytułu zwrotu kapitału udostępnionego pożyczkobiorcom na podstawie umowy pożyczki, zgłoszone jako żądanie ewentualne w piśmie z 29.01.2024 r.

Przede wszystkim żądanie to jest spóźnione.

Pozwani ponieśli zarzut nieważności umowy pożyczki w odpowiedzi na pozew z 30.12.2022 r. Powód swoje żądanie ewentualne powinien sformułować nie później niż w odpowiedzi na odpowiedź na pozew. Pismo takie powód złożył; nosi ono datę 02.06.2023 r. i jest zatytułowane „Replika na odpowiedź na pozew”. Pismo to żądanego „nowego” roszczenia nie zawiera. Przeciwnie, powód oświadcza w nim, że podtrzymuje w całości stanowisko wyrażone w pozwie z 7 kwietnia 2022 r. i wnosi o zasądzenie solidarnie od R. C. (1), , P. C. (1), P. C. (2) i N. C. na rzecz powoda kwoty 30.008,04 CHF wraz z odsetkami za opóźnienie i kosztami procesu. Żądanie zwrotu kapitału w wysokości 259.435,50 zł zostało sformułowane dopiero w piśmie z 29.01.2024 r.

Niezależnie jednak od powyższych rozważań, żądanie sformułowane w piśmie z 29 stycznia 2024 r. nie mogło zostać uwzględnione.

Sąd podziela stanowisko pozwanych co do tego, że umowa pożyczki hipotecznej z 22 lipca 2004 r. jest dotknięta nieważnością. W ocenie Sądu nieważność ta wynika z faktu, że umowa zawiera klauzule niedozwolone (abuzywne) w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Zgodnie z tym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Powyższy przepis stanowi implementację do polskiego prawa dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Rodzi to obowiązek dokonywania jego wykładni w taki sposób, który pozwala urzeczywistnić cele tej dyrektywy. Dlatego w ramach tej wykładni należy brać pod uwagę treść tej dyrektywy i dotyczące jej orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56).

Umowa pożyczki hipotecznej z 22 lipca 2004 r. reprezentuje typ umowy kredytu denominowanego do waluty obcej, spłacanego w walucie polskiej. Tego rodzaju umowa wykształciła się w obrocie jako podtyp umowy kredytu. Charakteryzuje się ona tym, że kwota kredytu zostaje wyrażona w walucie obcej, ale w dniu wypłaty jest przeliczana na złote według zasad przewidzianych w umowie i wypłacana kredytobiorcy w złotych; również raty kredytu są wyrażone w walucie, ale w terminach płatności są spłacane w złotych po przeliczeniu z waluty, według kursu ustalanego na zasadach przewidzianych w umowie.

Zastosowanie konstrukcji denominacji kredytu do waluty obcej nie narusza istoty umowy kredytu wyrażonej w art. 69 ust. 1 prawa bankowego, która polega na tym, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty (por. wyroki Sądu Najwyższego z 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, z 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, z 18 maja 2016 r., V CSK 88/16, nie publ.).

Trafnie natomiast wywodzą pozwani, że załącznik numer 7 do umowy pożyczki hipotecznej zawiera klauzula niedozwolone (abuzywne). Obciąża on bowiem że ryzykiem zmiany kursu waluty (CHF) wyłącznie pożyczkobiorców. Wbrew literalnemu brzmieniu zapisu w załączniku, że pożyczkobiorcy jest znane i wyjaśnione ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie, pożyczkobiorcy nie byli świadomi, że całe odium ewentualnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego spadnie wyłącznie na nich. Powodowy bak w taki sposób skonstruował umowę. Nie wprowadził do niej mechanizmów, które ryzyko walutowe pożyczkobiorców by ograniczały lub dzieliły na obie strony umowy. Nie uczynił tego, choć mógł i w świetle dobrych praktyk kontraktowych, powinien uczynić. Dlatego umowa pożyczki hipotecznej jest nieważna.

Stosownie do treści art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. j. Dz.U z 2023 r., poz. 1984) przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne. Przepis ten uniemożliwiłby uwzględnieniu przedawnienia roszczenia o zwrot pożyczki hipotecznej udzielonej przez powoda pozwanej R. C. (1) i jej zmarłemu mężowi A. C. (za wyjątkiem odsetek i kosztów procesu)

Według art. 94 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. W piśmiennictwie i orzecznictwie sądowym jednomyślne jest zapatrywanie co do akcesoryjnego, niesamoistnego charakteru hipoteki. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką sprawia bowiem, że umacniająca funkcja hipoteki staje się bezprzedmiotowa ( Sąd Apelacyjny w Katowicach, I ACa 475/19). W ocenie Sądu, skoro hipoteka ma w stosunku do wierzytelności charakter akcesoryjny, to oznacza, że nieważność czynności prawnej, z której ma wynikać roszczenie hipoteczne, skutkuje także nieważnością hipoteki. W związku z tym nie było przeszkód do uwzględnienia zarzutu przedawnienia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Jacek Grudziński