Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 54/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	St.sekr.sąd. Joanna Preizner – Offman

po rozpoznaniu 3 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 27 grudnia 2022 r. Nr (...)

1. oddala odwołanie;

2. zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmA 54/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 grudnia 2022 r. nr (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej Prezes UOKIK, Pozwany):

I. na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) (dalej u.o.k.i.k.), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone wszczętego przeciwko Poczcie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (dalej Powódka, Spółka), uznał stosowane przez tę Spółkę postanowienie wzorca umowy o treści:

„Doręczenie w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Dokładamy wszelkich starań, aby doręczyć kwiaty w wybranym przedziale czasowym, jednakże nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować w każdym przypadku – pomimo dochowania standardu należytej staranności wymaganej od profesjonalisty - ze względu na dużą ilość realizowanych w te dni zamówień” (art. I.14 załącznika Regulaminu: „Terminy i warunki doręczeń”)

za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), co stanowi naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów - i zakazał jego wykorzystywania;

II. na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...)spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu określonego w art. 23a ww. ustawy, opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, w postaci:

1. skierowania do konsumentów, będących stronami umów zawartych w okresie między 1 stycznia 2017 r. a 9 kwietnia 2022 r. na podstawie wzorca umownego, o którym mowa w pkt. I, pocztą elektroniczną, w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji, informacji o wydaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów niniejszej decyzji o treści:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. informuje, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją nr (...) z 27 grudnia 2022 r. uznał za niedozwolone postanowienie wzorca umownego, wykorzystywane przez Spółkę w obrocie z konsumentami, o następującej treści:

W związku z powyższym postanowienie to nie wiąże Pani/Pana, czyli jest bezskuteczne. Bezskuteczność powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za abuzywną należy zatem traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie.

Decyzja Prezesa UOKiK została udostępniona na stronie internetowej www.uokik.gov.pl.

Podpis osoby uprawnionej do reprezentacji Spółki”

2. zamieszczenia, na koszt (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., na głównej stronie internetowej Spółki (w dacie wydania decyzji jest to strona: www.(...).pl), nie później niż w terminie 14 (czternastu) dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji oraz utrzymywania przez okres 4 (czterech) miesięcy komunikatu o treści:

„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 27 grudnia 2022 r. nr (...), (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. informuje, że stosowała niedozwolone postanowienie umowne. Szczegóły tutaj (dalej jako: „oświadczenie nr 1”) odsyłającego do podstrony zawierającej następujące oświadczenie (dalej jako: „oświadczenie nr 2”):

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją nr (...) z 27 grudnia 2022 r. uznał za niedozwolone postanowienie wzorca umownego, wykorzystywane przez (...)spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w obrocie z konsumentami, o następującej treści:

Postanowienie to jest bezskuteczne. Klauzulę uznaną za abuzywną należy traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie. W związku z powyższym postanowienie to nie wiąże Pani/Pana, czyli jest bezskuteczne. Bezskuteczność powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej.”

Ww. decyzja jest prawomocna. Decyzja została udostępniona na stronie internetowej https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf” - adres ten będzie stanowić hiperłącze do treści decyzji.

Powyższe oświadczenia zostaną złożone w taki sposób, że:

a) oświadczenie nr 1 zostanie zamieszczone w górnej części strony głównej serwisu Przedsiębiorcy dostępnego z poziomu strony internetowej (na dzień wydania decyzji strona główna serwisu jest dostępna pod adresem www.(...).pl), bez możliwości zamknięcia informacji przez użytkownika (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),

b) oświadczenie nr 2 zostanie zamieszczone na podstronie serwisu Przedsiębiorcy dostępnego z poziomu strony internetowej, do której odsyłać będzie oświadczenie nr 1, bez możliwości zamknięcia informacji przez użytkownika (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),

c) tekst oświadczeń, o których mowa w lit. a) i b) powyżej, będzie wyjustowany oraz wpisany czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB #ffffff),

d) wielkość czcionki użyta w oświadczeniach powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej w serwisie Przedsiębiorcy,

e) w przypadku zmiany adresu internetowego, pod jakim dostępny jest serwis Przedsiębiorcy, oświadczenia, o których mowa w lit. a) i b) powyżej, zostaną zamieszczone na każdej innej stronie internetowej zastępującej adres www.(...).pl,

f) w przypadku zmiany nazwy (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jej przekształcenia lub przejścia praw oraz obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem Przedsiębiorcy lub następcy prawnego, ze wskazaniem nazw dawnej i nowej.

3. zamieszczenia komunikatu w serwisach (...), o następującej treści (dalej: „komunikat”):

„Konsumencie, w związku z decyzją Prezesa #UOKiK wydaną w dniu 27 grudnia 2022 r. nr (...) (...) informuje, że w stosowanym przez nią wzorcu umownym znajdowało się niedozwolone postanowienie umowne. #decyzjaUOKiK

Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej (...) [w tym miejscu należy zamieścić hiperłącze odsyłające do oświadczenia, o którym mowa w pkt II.2 niniejszej decyzji].”.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. opublikuje komunikat w terminie 14 (czternastu) dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, na swój koszt, na publicznie dostępnym profilu marki (...) w serwisie (...) (na dzień wydania decyzji serwis ten jest dostępny pod adresem https://(...).com/) oraz (...) (na dzień wydania decyzji serwis ten jest dostępny pod adresem https://www.(...).com/) w ten sposób, że:

a) komunikat będzie dostępny i utrzymywany na publicznie dostępnym profilu marki (...) prowadzonym w języku polskim (na dzień wydania decyzji profil ten jest dostępny na F. pod adresem https://www.(...) (...) na I. pod adresem https://www.(...) przez okres 4 (czterech) miesięcy od dnia zamieszczenia przedmiotowej informacji na ww. profilu,

b) komunikat zostanie zamieszczony w serwisach (...) w sposób umożliwiający stałe zapoznanie się użytkownika z jego treścią, tj. w taki sposób, aby tekst komunikatu wyświetlany był jako najbardziej aktualna informacja na ww. profilu,

c) wielkość znaków i rodzaj fontu powinna odpowiadać zwyczajowo używanym na profilu marki (...) w serwisach (...),

d) w przypadku zmiany profilu marki (...), do czasu zakończenia realizacji obowiązku komunikat zostanie opublikowany na innym polskojęzycznym profilu w serwisach (...) oraz I. prowadzonym przez (...)spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.,

e) w przypadku zmiany nazwy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jej przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem ww. przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i nowej.

III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) nałożył na (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 23a ww. ustawy karę pieniężną w wysokości 1 610 712 zł (słownie jeden milion sześćset dziesięć tysięcy i siedemset dwanaście złotych), za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt. I. niniejszej decyzji, płatną do budżetu państwa;

IV. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735) w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, postanowił obciążyć (...)spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kosztami postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone w wysokości 58,90 zł (słownie: pięćdziesiąt osiem złotych i dziewięćdziesiąt groszy) oraz zobowiązać (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Odwołanie od powyższej Decyzji złożyła Powódka, zaskarżając ją w całości oraz zarzucając naruszenie:

1) prawa materialnego tj. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 23a i 23b oraz 99b u.o.k.i.k poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. poprzez wszczęcie, prowadzenie i zakończenie postępowania wydaniem Decyzji, której skutki nie dotyczą interesu publicznego, rozumianego jako interes szerokiego, nieograniczonego podmiotowo zbioru konsumentów, lecz skutki te dotyczą (ewentualnie, czemu jednak Spółka przeczy) ściśle określonego grona konsumentów, którzy składali zamówienia w związku z tzw. świętami kwiatowymi, z których każdy może być wskazany indywidualnie, i z których każdy może dochodzić swoich ewentualnych roszczeń przeciwko Spółce na drodze procesu cywilnego;

2) prawa materialnego tj. art. 23a u.o.k.i.k. w zw. z art. 384 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że kwestionowane Decyzją postanowienie stanowi wzorzec umowy, podczas gdy pojedyncze postanowienia czy nawet zbiory postanowień stosowanych w umowach z konsumentami nie stanowią samodzielnie wzorca umowy:

3) prawa materialnego tj. art. 23a u.o.k.i.k. i art. 23b ust. 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 385(1) § 1 k.c. poprzez ich zastosowanie i uznanie, że postanowienie będące przedmiotem Decyzji stanowi niedozwolone postanowienie umowne, podczas gdy postanowienie to nie kształtuje praw i obowiązków stron (mają walor wyłącznie informacyjny), a ponadto nie spełnia przesłanek rażącego naruszenia interesu konsumenta oraz sprzeczności z dobrymi obyczajami (niezależnie od zarzutu wyrażonego w pkt 1) lub pkt 2) powyżej lub 4) poniżej);

4) prawa materialnego tj. art. 23a i art. 23b ust. 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 385(1) § 1 i art. 385(3) pkt 2) k.c. poprzez pominięcie przez Prezesa Urzędu całości postanowień i ocenę kwestionowanego postanowienia w oderwaniu od samego Regulaminu, podczas gdy abuzywność postanowień należy oceniać w kontekście całej umowy, tj. wszystkich jej postanowień (w tym przypadku w szczególności postanowień dotyczących postępowania reklamacyjnego);

5) przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k oraz art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego (''k.p.a.") w zw. z art. 83 u.o.k.i.k, poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanie dowolnej i wybiórczej, a nie swobodnej oceny całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, pozostającej ponadto niekiedy w sprzeczności z zasadami logicznego rozumowania i w konsekwencji:

a. błędne ustalenie, iż kwestionowane postanowienie było stosowane przez Spółkę wynikające, jak się wydaje (bo organ jest tu bardzo oszczędny w wywodzie), z błędnej oceny, iż dowodem stosowania kwestionowanego postanowienia przez Spółkę jest liczba opóźnionych lub niedoręczonych przesyłek (str. 8 Decyzji), podczas gdy zasady logicznego rozumowania nakazywałyby raczej szukać „dowodu” na stosowanie w praktyce postanowienia wyłączającego lub ograniczającego odpowiedzialność (bo tak to kwalifikuje Urząd) w postaci liczby odrzuconych reklamacji z tytułu nieterminowej realizacji lub jej braku (niezależnie od faktu, iż kwestia praktyki pozostaje relewantna w kontekście ustalania abuzywności wzorca – Powód podniósł, iż wniosek powyższy wynika tylko z faktu, iż sam organ sięga do „dowodów” z „praktyki” Spółki, przeinaczając je zresztą lub traktując wybiórczo),

b. błędne ustalenie, iż „kwestionowane postanowienie miało zastosowanie do wszystkich konsumentów, którzy zawarli umowę ze Spółka" (st. 25 Decyzji), a tym samym błędne ustalenie możliwych negatywnych skutków kwestionowanego postanowienia dla WSZYSTKICH KONSUMENTÓW a nie klientów zamawiających na dzień przypadający w święta kwiatowe oraz - w konsekwencji - błędnego ustalenia znacznego stopnia naruszenia przepisów u.o.k.i.k., bez rozważenia i udowodnienia takich skutków oraz bez wskazania faktów świadczących o znacznym stopniu naruszenia, a ponadto wbrew literalnemu brzmieniu kwestionowanego postanowienia (tj. odnoszącego się do świąt kwiatowych), co miało istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności na wysokość kary pieniężnej;

c. błędne ustalenie, iż Spółka umyślnie i celowo „zaprojektowała” kwestionowane postanowienie, „które w zamierzeniu uwalnia ją od odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań podczas świąt kwiatowych i które miało być zabezpieczeniem w razie reklamacji konsumentów" (str. 24 Decyzji) mimo, iż:

i. prowadzone przez Prezesa Urzędu postępowanie wyjaśniające nie dostarczyło informacji potwierdzających ani taki zamiar, ani praktykę polegającą na uwalnianiu się od odpowiedzialności ani zabezpieczania się przed reklamacjami przez Spółkę, co jak się wydaje było bezpośrednią przyczyną decyzji o wszczęciu postępowania o abuzywność wzorca (praktyka nic nie wykazała),

ii. wbrew twierdzeniu Prezesa Urzędu, według najlepszej wiedzy Spółki, w rejestrze klauzul nie ma postanowień o treści tożsamej czy podobnej do kwestionowanego wzorca, więcej, nawet te wskazane przez Prezesa (poz. 2346 ,1602) trudno uznać za podobne;

iii. treść kwestionowanej klauzuli ani treściowo ani celowościowo nie podpada pod wskazywaną przez Prezesa Urzędu klauzulę z art. 385(3) pkt 2) k.c.

d. wyprowadzenie błędnych wniosków w zakresie braku przygotowania Spółki do świąt kwiatowych i pominięcia w całości materiału przedłożonego przez Spółkę w zakresie podjętych środków technicznych, organizacyjnych, etc. mających ma celu zapobieżenie problemom w terminowych doręczeniach w święta kwiatowe, co wpłynęło na negatywną ocenę Spółki w szczególności na wysokość kary (Prezes czyni Spółce zarzut z wieloletniego funkcjonowania na rynku i, jakoby, braku dostosowywania działań do realiów),

e. poczynienia wniosków co do „praktyki” Spółki w oparciu o informacje nt. jednego tylko święta kwiatowego z okresu przyjętego przez urząd jako podstawa do zaostrzenia kary (2017-2022) - tj. Dnia Matki w 2021 r., który był o tyle trudnym rokiem dla całej branży e-commerce, w szczególności florystycznej, że był to drugi rok pandemii, kiedy to znakomita część populacji „przeniosła” się do internetu, cały świat zmuszony został do bieżącego (z dnia na dzień) dostosowywania zachowań do ogłaszanych (też z dnia na dzień) obostrzeń/lockdown’ów, etc.

a mimo to Urząd - mając też w tym zakresie notoria, które pominął - przyjął że Spółka powinna była przewidzieć rozmiar sprzedaży w ten dzień i negatywnie ocenił poczynione przez Spółkę przygotowania czy zastosowane środki, a dodatkowo rozciągnął tę ocenę na wszystkie kwalifikowane w Decyzji lata, podsumowując zdawkowo, że po to właśnie Spółka wprowadziła kwestionowane postanowienie (co wydaje się kuriozalnym wnioskiem już z tego powodu, że kwestionowane postanowienie istniało od 2017 r., kiedy to nikt na świecie nie mógł spodziewać się pandemii i to globalnych rozmiarów);

f. brak wyciągnięcia wniosków z faktu, iż Spółka, wbrew powszechnej praktyce rynkowej, w tym w obszarze e-commerce, nie ma w swych wzorcach postanowienia typu: Spółka nie odpowiada za opóźnienia kuriera, poczty polskiej;

6) prawa materialnego, tj. art. 23b ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 4 u.o.k.i.k. oraz 23d u.o.k.i,k. w zw. z art. 1 ust. 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 2 § 1 k.p.c. w zw. z art. 7 Konstytucji RP i w zw. z art. 6 k.p.a. poprzez niewłaściwe określenie środków usunięcia trwających skutków naruszenia, a to z uwagi na fakt, iż:

a. zastosowane środki są niedopuszczalne, gdyż prowadzą do zastąpienia kontroli indywidualnej postanowień umownych decyzją wydaną w kontroli abstrakcyjnej, ponieważ jak wskazał Powód Prezes Urzędu nakazał:

i. w pkt II. 1 Decyzji „ „skierowanie do konsumentów, będących stronami umów zawartych w okresie między 1 stycznia 2017r. do 9 kwietnia 2022r. na podstawie wzorca umownego, o którym mowa w pkt 1, pocztą elektroniczną, w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji, informacji o wydaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów niniejszej decyzji o treści:

„(...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. informuje, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją nr (...) z 27 grudnia 2022r. uznał za niedozwolone postanowienie wzorca umownego, wykorzystywane przez Spółkę w obrocie z konsumentami, o następującej treści: (...)”.

W związku z powyższym postanowienie to nie wiąże Pani/Pana, czyli jest bezskuteczne. Bezskuteczność powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za abuzywną należy traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie. (...)";

ii. w pkt II.2 Decyzji zamieszczenie na głównej stronie internetowej Spółki komunikatu o treści:

„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 27 grudnia 2022r nr (...),(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. informuje, że stosowała niedozwolone postanowienie umowne. Szczegóły tutaj (....).

iii. w pkt II. 3 Decyzji zamieszczenie komunikatu informującego o Decyzji i odsyłającego przez hiperłącza do informacji o treści Decyzji strony internetowej Spółki w serwisach (...).

b. zastosowane środki usunięcia trwałych skutków naruszenia, jako że są niedopuszczalne, nie mogą być uznane za proporcjonalne i konieczne (art. 23b ust. 4 u.o.k.i.k.);

c. zastosowanie trzech środków usunięcia trwających skutków naruszenia (poczta elektroniczna, informacja na stronie internetowej oraz komunikat z hiperłączami do strony i Decyzji w serwisach (...)) nie może być uznane za dopuszczalne, mając na uwadze nie tylko ryzyko, ale pewność co do tego, że konsumenci zostaną w ten sposób wprowadzeni w błąd (nie każdy klient PK będzie klientem, którego dotyczyć miałoby (zdaniem Urzędu) kwestionowane postanowienie);

7) prawa materialnego, tj. art. 23b ust. 2 pkt 1) u.o.k.i.k. w zw. z art. 83 u.o.k.i.k. w zw. z art, 6 k.p.a. w zw. z art. 8 k.p.a. oraz art. 7 Konstytucji poprzez sformułowanie w pkt II. 1 Decyzji środków usunięcia trwających skutków naruszeń w sposób niejasny i nieprecyzyjny, tj. nałożenie na Spółkę obowiązku skierowania „(...) do konsumentów, będących stronami umów zawartych w okresie między 1 stycznia 2017r. do 9 kwietnia 2022r. na podstawie wzorca umownego, o którym mowa w pkt I (...)".

podczas gdy:

- pkt I Decyzji mówi o postanowieniu wzorca umowy (nie o wzorcu umownym),

- w okresie 1 stycznia 2017r. - 9 kwietnia 2022r. po stronie klientów PK występowały nie tylko osoby, które dokonywały zakupów na święta kwiatowe, ale też osoby, których umów w ogóle kwestionowane postanowienie nie dotyczyło, z uwagi na fakt, iż tylko część konsumentów złożyła zamówienie na święta kwiatowe (sprzedaż na święta kwiatowe stanowi ok 30% sprzedaży rocznej). Powódka wskazała, iż kwestionowane postanowienie zawarte jest w Załączniku do Regulaminu pod nazwą „Terminy i warunki doręczeń", i mając na uwadze jego treść, nie mogłoby mieć w żadnym razie zastosowania do klientów innych niż składający zamówienia w okresie świąt kwiatowych (niezależnie od argumentu o niestosowaniu postanowienia przez Spółkę, czy też zarzutów z pkt 1) - 4) powyżej).

8) przepisów postępowania, tj. art. 8 § 1 k.p.a., art. 11 k.p.a., art. 107 § 1 pkt 6 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.i.k. poprzez nieustosunkowanie się przez Prezesa Urzędu w toku postępowania do propozycji zobowiązań złożonych przez Spółkę i przedstawienie stanowiska Prezesa Urzędu (i to dowolnego, wykraczającego poza granice uznania administracyjnego) co do odmowy wydania decyzji zobowiązującej dopiero w uzasadnieniu Decyzji, co świadczy o tym, że iż Prezes Urzędu dokonał oceny dopiero w momencie wydawania Decyzji;

9) prawa materialnego, tj. art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.i.k. w zw. z art 23a u.o.k.i.k., poprzez nałożenie na Spółkę kary pieniężnej, pomimo że nie zachodziły ku temu przesłanki, gdyż Spółka:

a. nie dopuściła się stosowania we wzorcu umów zawieranych z konsumentami niedozwolonego postanowienia umownego, a w każdym razie

b. nie ponosi winy, choćby nieumyślnej, w związku z zarzucanym naruszeniem;

10) prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.i.k., poprzez nałożenie na Spółkę kary pieniężnej, mimo że, nawet w przypadku uznania, iż doszło do zarzucanych naruszeń, interes publiczny w ochronie interesów konsumentów nie uzasadnia zastosowania takiej sankcji;

11) prawa materialnego, tj. art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art 111 ust. 1 pkt 1 oraz art. 111 ust. 2 i 3 pkt 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. b i d) u.o.k.i.k. w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. poprzez nałożenie na Spółkę kary pieniężnej nieproporcjonalnej do rzekomych stwierdzonych naruszeń oraz nadmiernie surowej - do czego doszło w wyniku nieuwzględnienia lub niewłaściwego uwzględnienia w Decyzji dyrektyw wymiaru kary wynikających z tych przepisów, tj.

i. nałożenie kary na Spółkę nie wypełniało żadnej z funkcji, jakie ustawodawca przewidział dla tej instytucji i stanowiło reakcję nieproporcjonalną do rzekomych stwierdzonych naruszeń oraz nadmiernie surową;

ii. Prezes Urzędu dokonał powierzchownej oceny stanu faktycznego, skutkiem czego ustalił tylko jedną okoliczność łagodzącą, tj. zaniechanie stosowania wzorca niezwłocznie po wszczęciu przedmiotowego postępowania, co w opinii Prezesa uzasadniało obniżenie kwoty bazowej kary jedynie o 10%, co skutkowało ustaleniem nadmiernej kary pieniężnej; jednocześnie Prezes w całości pominął okoliczność współpracy Spółki z organem choćby w kontekście dostarczania wyczerpujących informacji na żądanie w ramach postępowania wyjaśniającego, w tym kolejnych zapytań dotyczących praktyki Spółki;

iii. Prezes Urzędu dokonał powierzchownej oceny okoliczności obciążających, skutkiem czego nie ustalił w szczególności, iż kwota bazowa powinna być ustalona w oparciu o przychody z umów, które ewentualnie mogłyby być dotknięte kwestionowanym postanowieniem (tj. zamówienia na święta kwiatowe).

12) prawa materialnego, tj. art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. przez arbitralne wymierzenie niewspółmiernie wysokiej kary, która jest wobec tego nieadekwatna wobec okoliczności stwierdzonego przez Prezesa Urzędu naruszenia oraz okresu, stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów u.o.k.i.k.

W oparciu o powyższe zarzuty, wniosła o:

1) uchylenie Decyzji w całości, ewentualnie o:

- zmianę Decyzji poprzez uznanie, że postanowienia objęte Decyzją nie stanowią postanowień niedozwolonych oraz uchylenie Decyzji w zakresie nałożenia kary pieniężnej (tj. w pkt III Decyzji);

albo

- zmianę Decyzji w zakresie precyzyjnego określenia kręgu konsumentów, do których miałaby zostać skierowana komunikacja e-mail w sprawie Decyzji oraz uchylenie Decyzji w zakresie nałożenia kary pieniężnej (tj. w pkt III Decyzji);

albo

- zmianę Decyzji w zakresie precyzyjnego określenia kręgu konsumentów, do których miałaby zostać skierowana komunikacja e-mail w sprawie Decyzji oraz zmianę Decyzji w zakresie nałożenia kary pieniężnej (tj. w pkt III Decyzji) przez jej obniżenie do wysokości znacząco niższej;

2) dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów wskazanych w treści odwołania, na fakty tam wskazane;

3) dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wysłuchania strony na fakty podniesione w odwołaniu, w szczególności co do charakteru spornego postanowienia, celu jego wprowadzenia do wzorca;

4) zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany Prezes UOKiK w odpowiedzi na odwołanie wniósł:

1) o oddalenie odwołania w całości,

2) pominięcie wniosku dowodowego Powódki dotyczącego przesłuchania Prezesa Zarządu (...)w charakterze strony,

3) przeprowadzenie dowodu z wydruku zawierającego przykładowe zrzuty ekranu z serwisów z opiniami dotyczącymi sposobu realizacji zamówień przez Spółkę na wykazanie faktu:

a) występowania opóźnień w dostarczaniu przesyłek w tzw. święta kwiatowe (np. Dzień Babci, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki) lub braku wykonania zamówienia w ww. dni,

b) niesatysfakcjonującego sposobu rozpatrywania reklamacji konsumentów w przypadkach opisanych w lit. a powyżej,

c) nieterminowego udzielania odpowiedzi na skargi konsumentów w sytuacjach, o których mowa w lit. a powyżej,

4) przeprowadzenie innych dowodów wskazanych w treści odpowiedzi na odwołanie na fakty w niej określone,

5) zasądzenie od Powódki na rzecz Pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego 31 grudnia 2003 r. pod nr (...). Spółka prowadzi działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży kwiatów lub innych upominków i dostarczaniu ich w miejsca wskazane przez konsumentów. Całość procesu składania zamówienia odbywa się na odległość – poprzez stronę internetową www.(...).pl.

Przy zawieraniu umów z konsumentami (...) posługuje się Regulaminem, do którego załączony jest wzorzec umowny o nazwie: załącznik Regulaminu „Terminy i warunki doręczeń” (dowód: pismo Spółki z 16 listopada 2022 r. k. 650 akt adm., Regulamin bieżący k. 670- 674 akt adm., załącznik Regulaminu „Terminy i warunki doręczeń” k. 675-681 akt adm.).

We wskazanym wzorcu od 2017 r. do 10 kwietnia 2022 r. znajdowało się następujące postanowienie: Doręczenie w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Dokładamy wszelkich starań, aby doręczyć kwiaty w wybranym przedziale czasowym, jednakże nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować w każdym przypadku – pomimo dochowania standardu należytej staranności wymaganej od profesjonalisty - ze względu na dużą ilość realizowanych w te dni zamówień. (pkt I.14 ww. wzorca) (dowód: Regulamin k. 651-655 akt adm. wraz z załącznikiem Regulaminu „Terminy i warunki doręczeń” k. 656-662 akt adm.).

Po tej dacie Spółka usunęła powyższe postanowienie z przedmiotowego wzorca umownego (dowód: pismo Spółki z 16 listopada 2022 r. k. 650 akt adm., Regulamin k. 670- 674 akt adm., ,załącznik Regulaminu „Terminy i warunki doręczeń” k. 675-681 akt adm., pismo Spółki z 3 czerwca 2022 r. k. 547-550 akt adm.).

Powódka swoją ofertę promowała m.in. w mediach społecznościowych (np. na profilu: (...) na F.), na swojej stronie internetowej: www.(...).pl, w prasie, na billboardach w przestrzeni publicznej, w spotach radiowych (dowód: materiały reklamowe Spółki k. 39-59 akt adm.). W swoim przekazie marketingowym wyraźnie wskazuje na „wyręczanie” klienta w sytuacji, gdy chce on zaskoczyć, czy złożyć życzenia bliskiej osobie, również w tzw. święta kwiatowe. Spółka dostosowuje swoją ofertę do sezonowych okazji, zachęcając konsumentów do składania zamówienia na dzień przypadającej okazji. Przykładowo na blogu firmowym 20 maja 2021 r., w kontekście zbliżającego się Dnia Matki, została zamieszczona informacja: „ Terminowa dostawa wybranego prezentu tuż pod wskazany adres pokaże, że mimo braku możliwości spotkania kochamy naszą mamę, pamiętamy o niej i chcielibyśmy spędzić ten dzień z nią. (…) W tak wyjątkowym dniu warto pokazać im, że o nich pamiętamy i dbamy o nie”. (dowód: wpis na blogu firmowym k. 43 akt adm.). (...) kierowała też do konsumentów newslettery przykładowo o treści: „Bukiet na Dzień Matki? Jeszcze zdążymy! Dzień Matki już dziś a Ty jeszcze nie masz prezentu? Nic straconego! Zamów kwiaty dzisiaj do godz. 17:00 a doręczymy jeszcze dziś!” (dowód: newsletter k. 51 akt adm.). Na stronie internetowej Spółki pojawiły się zwroty takie jak: „Dołącz do zamówienia wino i słodki upominek i spraw bliskiej osobie niezapomnianą przyjemność. Postaw na jakość, postaw na (...)- Twoje kwiaty na telefon” (dowód: zrzut ze strony k. 616 akt adm.), „Obdaruj ukochaną osobę bukietem tulipanów i spraw by były to niezapomniane chwile. (...) - Twoje kwiaty na telefon” (dowód: zrzut ze strony k. 617 akt adm.), „Postaw na nasze wieloletnie doświadczenie i wysoką jakość świadczonych usług. (...), Twoja kwiaciarnia internetowa” (dowód: zrzut ze strony k. 618 akt adm.).

Poniżej widok wpisu na oficjalnym fanpage (...)w serwisie (...): www.(...) (...) (dowód: k. 610 akt adm.).

W przypadku tylko jednego święta kwiatowego, tj. Dnia Matki w 2021 r., liczba niedostarczonych przez Powódkę na czas przesyłek wyniosła (...), a w ogóle niedoręczonych –(...), przy całkowitej liczbie (...)zamówień na ten dzień (dowód: pismo Spółki z dnia 20 lipca 2021 r., k. 23-31 akt adm.).

W związku z problemami z realizacją zamówień złożonych przez konsumentów na Dzień Matki w 2021 r. prezentowali oni swoje niezadowolenie zarówno w sygnałach przekazywanych bezpośrednio do Prezesa UOKiK (dowód: k. 461-535 akt adm.), jak i np. opisując swoje doświadczenie z (...)na platformach zajmujących się zbieraniem opinii na temat przedsiębiorców, z których usług korzystali. Poniżej znajdują się przykłady takich wypowiedzi:

- „Rozumiem, że 26 maja to wyjątkowy dzień i firma ma dużo zamówień, ale w takim przypadku należy limitować ilość przyjmowanych zamówień i informować o braku możliwości dostarczenia w danym dniu” (fragment sygnału przekazanego do UOKiK o nr (...) z dnia 27 maja 2021 r., k. 502 akt adm.),

- „Usługa świadczona przez firmę (...).pl jest usługą szczególną i w sytuacji napotkania trudności w dotrzymaniu terminu realizacji, klient powinien zostać o tym jakkolwiek niezwłocznie powiadomiony. W przypadku powiadomienia mnie przez firmę o niemożliwości wywiązania się z umowy, z pewnością zapobiegłbym negatywnym konsekwencjom jakie to za sobą niosło. Oprócz tego, gdybym otrzymał jasną informację o braku dostarczenia zamówienia w dniu 08.03.2021 r. z pewnością zrezygnowałbym z niego” (fragment sygnału przekazanego do UOKiK o nr (...) z dnia 1 sierpnia 2021 r., karty nr 462-465 akt adm.),

- „ZAUFAŁEM I SIĘ ZAWIODŁEM... Mieszkając za granicą ubolewałem, że nie mogę świętować Dnia Matki z moją mamą i miałem nadzieję na uszczęśliwienie jej małym gestem wysłania kwiatów i bombonierki. Za ponad 200 zł liczyłem, że firma wywiąże się z obietnicy dostarczenia przesyłki tego samego dnia i moja mama otrzyma swój prezent. Firma nie dość, że nie dostarczyła przesyłki to jeszcze nie odpisują na złożoną reklamację , nie mówiąc już, że infolinia w ogóle nie działa. Nic nie wiadomo, moja mama nie dostała upominku, a ja nie wiem czy odzyskam pieniądze. NIE POLECAM!” (opinia k. 619 akt adm.),

- „TRAGEDIA! Kwiaty zamówione na Dzień Matki ..... Brak możliwości płatności przez google pay, nikt nie był w stanie mi pomóc, ostatecznie zapłata za zamówienie kartą. Koszt dostawy 22 zł mimo, iż jedyny przedział czasowy to 9-22:00, co samo w sobie już jest chore!!! Brak możliwości wyboru innej godziny! Kwiaty oraz prezent miały być dostarczone maksymalnie do godz. 22, ale przesyłka do tej pory nie dotarła. NIE POLECAM !!! Kosztowało mnie to wiele nerwów i wstydu. Miała być niespodzianka, a wyszło wielkie rozczarowanie. Brak jakiegokolwiek kontaktu ! PRZESTRZEGAM i NIE POLECAM !” (opinia k. 621 akt adm.),

- „Kwiaty nie doszły na wyznaczony dzień, moja mama została bez prezentu. Zepsuliście jej cały dzień i niespodziankę. Oczywiście na infolinii nikt nie odbiera, zero kontaktu z klientem. Porażka.” (opinia k. 623 akt adm.).

Konsumenci składali także reklamacje bezpośrednio do Powódki (dowód: korespondencja dotycząca reklamacji konsumentów k. 57- 88 akt sąd.).

W związku informacjami, jakie napływały do Urzędu, postanowieniem z 22 czerwca 2021 r., Prezes UOKiK wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia, czy działania (...)sp. z o.o. z siedzibą w W. podejmowane w zakresie realizacji zamówień złożonych przez konsumentów, mogą uzasadniać wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (sygn. (...)) (dowód: postanowienie nr (...) z 22 czerwca 2021 r. k. 19 akt adm.).

Po zapoznaniu się z wzorcem umownym stosowanym przez Spółkę oraz jej wyjaśnieniami udzielonymi w pismach z 20 lipca i 25 października 2021 r. (dowód: k. 23-59 akt adm. oraz k. 65-71 akt adm., załączniki k. 72-425 akt adm.), w których podała, że przedmiotowe postanowienie nie wyłącza ani nie ogranicza odpowiedzialności Spółki, pismem z 10 listopada 2021 r. Prezes Urzędu przekazał (...)wątpliwości dotyczące m.in. treści postanowienia zawartego w pkt I.14 załącznika Regulaminu: „Terminy i warunki doręczeń” (dowód: pismo Prezesa Urzędu z 10 listopada 2021 r. k. 426-428 akt adm.).

Mając na uwadze materiał zgromadzony w postępowaniu wyjaśniającym, Prezes Urzędu postanowieniem nr (...) z 15 marca 2022 r. wszczął przeciwko Spółce postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, w związku z podejrzeniem stosowania postanowienia, które może zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c., tj. postanowienia o treści przytoczonej na wstępie: Doręczenie w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Dokładamy wszelkich starań, aby doręczyć kwiaty w wybranym przedziale czasowym, jednakże nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować w każdym przypadku – pomimo dochowania standardu należytej staranności wymaganej od profesjonalisty - ze względu na dużą ilość realizowanych w te dni zamówień (dowód: postanowienie nr (...) z 15 marca 2022 r. k. 1-15 akt adm.).

Pismem z 15 marca 2022 r. Spółka została zawiadomiona o wszczęciu powyższego postępowania (dowód: pismo z 15 marca 2022 r. k. 537-538 akt adm.). Ponadto postanowieniem nr (...) z 16 marca 2022 r. Prezes Urzędu zaliczył w poczet materiału dowodowego ww. postępowania dokumenty, wyjaśnienia i inne dowody uzyskane w toku postępowania wyjaśniającego o sygn. akt: (...) oraz sygnały konsumenckie, które wpłynęły w przedmiotowej sprawie do Prezesa Urzędu (dowód: postanowienie nr (...) k. 17-18 akt adm.).

W odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu postępowania, Spółka pismem z 11 kwietnia 2022 r. poinformowała, że podtrzymuje swoją dotychczasową argumentację, przedstawioną na etapie postępowania wyjaśniającego, że kwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienie pełni wyłącznie rolę informacyjną – sygnalizuje klientom Spółki możliwe trudności w doręczeniu przesyłek. W ocenie Spółki klauzula ani wprost, ani pośrednio nie traktuje o wyłączeniu odpowiedzialności wobec konsumenta. Spółka wskazała także inne postanowienie wzorca, które w jej ocenie stanowi dowód, że Spółka w żaden sposób nie dąży do wyłączenia lub ograniczenia swojej odpowiedzialności, ani ukształtowania sytuacji konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przedmiotowe postanowienie znajduje się w pkt V.10 wzorca umownego „Regulamin”: „W celu uniknięcia wątpliwości stwierdza się, że żadne z postanowień niniejszego regulaminu nie ogranicza uprawnień Klienta będącego Konsumentem przysługujących mu na podstawie obowiązujących przepisów prawa. W każdym przypadku nadrzędne zastosowanie mają przepisy obowiązującego prawa, a w szczególności Kodeksu cywilnego oraz Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. 2014, poz. 827)” (dowód: pismo Spółki z 11 kwietnia 2022 r. k. 541-542 akt adm.).

W tym samym piśmie Spółka poinformowała Prezesa UOKiK o usunięciu kwestionowanego w postępowaniu postanowienia z wzorca umownego oraz zawnioskowała o wydanie decyzji poprzez zobowiązanie jej do zaniechania zawierania nowych umów z konsumentami z wykorzystaniem wzorca zawierającego kwestionowane postanowienie i usunięcie tego postanowienia z wzorca.

W związku z faktem wykazania inicjatywy ze strony Spółki w zakresie złożenia zobowiązania, pismem z 5 maja 2022 r. Prezes UOKiK wezwał ją m.in. do przekazania propozycji usunięcia skutków, które zostały opisane w postanowieniu nr (...) (dowód: pismo Prezesa Urzędu k. 543-544 akt adm.).

W odpowiedzi z 3 czerwca 2022 r. Spółka przedstawiła swoje propozycje. Wskazała także, że 11 kwietnia 2022 r. stanowił dzień usunięcia kwestionowanego w postępowaniu postanowienia z wzorca umownego (dowód: pismo Spółki z 3 czerwca 2022 r. k. 547-550 akt adm.).

Z kolei w piśmie z 4 listopada 2022 r. Prezes UOKIK poinformował Spółkę, że nie przewiduje uwzględnienia przedmiotowego zobowiązania (dowód: pismo Prezesa Urzędu z 4 listopada 2022 r. k. 567- 569 akt adm.).

Pismem z 24 listopada 2022 roku Prezes UOKiK zawiadomił Spółkę o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz o możliwości zapoznania się z aktami sprawy (dowód: pismo Prezesa UOKiK z 24 listopada 2022 r. k. 627 akt adm.)

Spółka skorzystała z tego uprawnienia i 5 grudnia 2022 r. upoważniony pracownik (...) stawił się w siedzibie urzędu w celu zapoznania się z aktami sprawy (dowód: notatka z przeglądania akt z 5 grudnia 2022 r. k. 644 akt adm.).

Ponadto przy piśmie z 15 grudnia 2022 r. Spółka przedłożyła tabelę, w której ustosunkowała się skarg konsumenckich, które stanowią materiał dowodowy, w tym wskazując sposób ich załatwienia (dowód: pismo (...) z 15 grudnia 2022 r. k. 694-697 akt adm.).

W dniu 27 grudnia 2022 r. Prezes UOKIK wydał zaskarżoną Decyzję (dowód: Decyzja k. 698- 725 akt adm.).

Spółka w 2021 r. osiągnęła obrót w wysokości (...) zł, w tym przychody netto ze sprzedaży produktów - (...) zł (dowód: rachunek zysków i strat k. 566 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach przedmiotowej sprawy, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń oraz w oparciu o niekwestionowane twierdzenia stron.

Sąd na podstawie art. 235² § 1 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania strony, ponieważ wszystkie okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy zostały wykazane innymi dowodami, a dowód ten przeprowadza się wyłącznie wtedy, gdy po przeprowadzeniu wszystkich wnioskowanych dowodów pozostały niewyjaśnione istotne okoliczności sprawy.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż zaskarżona Decyzja jest słuszna i odpowiada prawu, a sformułowane przez Powódkę zarzuty nie mogą skutkować uchyleniem czy zmianą Decyzji.

Na wstępie zaznaczyć trzeba, że działanie organu zostało podjęte w interesie publicznym, gdyż wzorzec, którym posługiwała się Powódka, zawierający kwestionowane postanowienie był skierowany do nieograniczonego kręgu konsumentów, osób które chciałby skorzystać z usług przez nią świadczonych (art. 1 ust. 1 u.o.k.i.k.). Podstawą z kolei do wszczęcia postępowania stały się skargi konsumentów skierowane do Pozwanego, w których wskazywali na nieodręczenie kwiatów i upominków w umówionym dniu albo na niedostarczenie ich w ogóle.

W pkt I zaskarżonej Decyzji Prezes UOKIK stwierdził naruszenie przez Powódkę zakazu z art. 23a u.o.k.i.k. poprzez stosowanie niedozwolonego postanowienia wzorca umowy, czyli postanowienia znajdującego się we wzorcu umowy. Zgodnie z treścią wspomaninego przepisu zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami, niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Jak stanowi zaś ten ostatni przepis: „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny”.

Jednocześnie w myśl art. 385¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Z przytoczonego wyżej przepisu art. 385¹ § 1 k.c. wynika, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z praktyki stosowania zależna jest od spełnienia następujących przesłanek:

1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom;

2) postanowienie nie określa sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron;

3) ukształtowane na podstawie postanowienia prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami;

4) ukształtowane na podstawie postanowienia prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta.

Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, natomiast brak pierwszej lub drugiej skutkuje tym, że nie ma potrzeby dalszej oceny danego postanowienia pod kątem abuzywności.

Przechodząc do badania zakwestionowanego przez Pozwanego postanowienia wzorca umowy, Sąd wziął pod uwagę, iż niedozwolone postanowienia umowne określają przepisy art. 385¹ – 385³ k.c., mające na celu ochronę konsumenta przed niekorzystnymi postanowieniami umowy łączącej go z profesjonalistą jakim jest przedsiębiorca. Niewątpliwie Powódka taki status posiada, ponieważ prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki prawa handlowego.

W niniejszej sprawie okolicznością niesporną było posługiwanie się przez Powodową Spółkę w obrocie z konsumentami wzorcem umowy- załącznikiem Regulaminu „Terminy i warunki doręczeń” zawierającym zakwestionowane postanowienie zapisane w pkt I.4., ponieważ był on ujawniony na stronie internetowej Powódki i regulował zgodnie z jej wolą stosunek prawny pomiędzy nią a konsumentem.

Należy również mieć na uwadze, że w postępowaniu w sprawach o naruszenie zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorca umowy, które łączą się z analizą abuzywności postanowienia wzorca, Prezes Urzędu nie bada konkretnych stosunków umownych pomiędzy kontrahentami, ale postanowienia wzorca, czyli treść hipotetycznych stosunków, jakie mogą powstać pomiędzy przedsiębiorcą a potencjalnym konsumentem na jego podstawie. Kontrola Prezesa Urzędu, z racji tego, że obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę jak w przypadku kontroli incydentalnej dokonywanej przez sąd cywilny, ma charakter abstrakcyjny. Decydujące znaczenie ma zatem fakt, że Spółka wprowadziła wzorzec do obrotu, występując do konsumentów z ofertą zawarcia umowy w oparciu o jego postanowienia. Nie ma przy tym znaczenia, czy były umowy, w których wzorzec ten nie został wykorzystany, wystarczy bowiem podanie go do publicznej wiadomości. Tym samym za nieuzasadnione Sąd uznał zarzuty Powódki odnośnie tego, że nie posługiwała się wzorcem umownym. W tym miejscu trzeba podkreślić, że TSUE w swoim orzecznictwie uznaje, że w celu zagwarantowania skutku odstraszającego art. 7 dyrektywy 93/13/EWG kompetencje sądu krajowego, który stwierdza istnienie nieuczciwego warunku w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, nie mogą zależeć od faktycznego stosowania lub niestosowania tego warunku. Dyrektywę 93/13 należy interpretować w ten sposób, że jeżeli sąd krajowy stwierdzi „nieuczciwy” charakter warunku umowy uzgodnionego z konsumentem przez przedsiębiorcę, okoliczność, iż ten warunek nie został wykonany, nie stoi jako taka na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy wyciągnął wszelkie konsekwencje wynikające z „nieuczciwego” charakteru tego warunku (postanowienie B. B. V. A., C-602/13, pkt 50, 54).

Ponadto trzeba dodać, że zakwestionowane postanowienie stanowiło część wzorca jakim był załącznik do Regulaminu, a zatem było postanowieniem wzorca w rozumieniu ww. przepisów kodeksu cywilnego. Nie budzi wątpliwości Sądu, że konsumenci nie mieli wpływu na jego treść. Wzorzec jest przygotowywany po to, aby kreować treść przyszłej umowy, przedstawia bowiem warunki zawarcia przez przedsiębiorcę umowy z konsumentem. Wzorzec umowy „Terminy i warunki doręczeń” będący załącznikiem do Regulaminu został ustanowiony samodzielnie przez Powódkę. Wobec ustanowienia konkretnego wzorca należy przyjąć, że Spółce zależało, aby właśnie zamieszczone w nim postanowienia kreowały jej stosunek prawny z konsumentami.

W tej sytuacji Sąd stwierdził, że postanowienie wzorca umowy jako nieuzgodnione indywidualnie powinno podlegać kontroli w niniejszym postępowaniu.

Zakwestionowane postanowienie nie określa głównych świadczeń umownych, gdyż dotyczy kwestii nieterminowego dostarczenia produktu w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki i Dzień Ojca.

Do rozstrzygnięcia pozostała zatem jedynie kwestia, czy zakwestionowane przez Pozwanego postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Należy wskazać, że „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać także działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pojęcie „dobrych obyczajów” (w szczególności w stosunkach umownych między profesjonalistą a konsumentem) zdefiniowała judykatura - w orzeczeniu SN z 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, IC Biul. SN 2006, nr 2, s. 86 wskazano, iż za „sprzeczne z dobrymi obyczajami” należy uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku umownym.

Częstokroć konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 roku, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 11 października 2007 roku, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że rację ma Prezes UOKIK, iż kwestionowana klauzula o treści „Doręczenie w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Dokładamy wszelkich starań, aby doręczyć kwiaty w wybranym przedziale czasowym, jednakże nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować w każdym przypadku – pomimo dochowania standardu należytej staranności wymaganej od profesjonalisty - ze względu na dużą ilość realizowanych w te dni zamówień” stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że dane postanowienie stanowi o niemożności zagwarantowania przez Spółkę doręczenia kwiatów na Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca w terminie. Takie uregulowanie nadaje zatem Powódce uprawnienie do niewywiązania się w terminie z usługi a skoro tak, w konsekwencji wyłącza odpowiedzialność Spółki za niewykonanie zobowiązania, tj. doręczenia kwiatów w dzień święta.

Tymczasem dla konsumenta decydującego się na zamówienia kwiatów z okazji Dnia Babci, Dnia Dziadka, Walentynek, Dnia Kobiet, Dnia Matki i Dnia Ojca istotne jest właśnie to, aby kwiaty dotarły tego konkretnego dnia a nie innego. Innymi słowy doręczenie kwiatów w innej dacie lub w ogóle należy traktować jako niewykonanie zobowiązania. Trzeba z całą stanowczością podkreślić, że Powódka zawierając umowę, zobowiązuje się w stosunku do konsumenta do wykonania konkretnej usługi tj. dostarczenia kwiatów/upominków w konkretnym dniu, a zatem działając rzetelnie i uczciwie powinna zobowiązanie to zrealizować. Istotnym jest również to, że Powódka reklamując swoje usługi utwierdza konsumentów w przekonaniu, że wykona je w terminie. Przykładowo na blogu firmowym 20 maja 2021 r., w kontekście zbliżającego się Dnia Matki, Powódka zamieściła informację o treści: „ Terminowa dostawa wybranego prezentu tuż pod wskazany adres pokaże, że mimo braku możliwości spotkania kochamy naszą mamę, pamiętamy o niej i chcielibyśmy spędzić ten dzień z nią. (…) W tak wyjątkowym dniu warto pokazać im, że o nich pamiętamy i dbamy o nie”. Powódka kierowała również do konsumentów newslettery o treści: „Bukiet na Dzień Matki? Jeszcze zdążymy! Dzień Matki już dziś a Ty jeszcze nie masz prezentu? Nic straconego! Zamów kwiaty dzisiaj do godz. 17:00 a doręczymy jeszcze dziś!” (dowód: newsletter k. 51 akt adm.).

Jednocześnie w zakwestionowanym postanowieniu Powódka informuje klientów, że postara się doręczyć kwiaty w wyznaczonym dniu, ale tego nie gwarantuje, co dodatkowo potwierdza, iż działanie Powódki jest nieuczciwe, gdyż z jednej strony zapewnia, że dostarczy kwiaty w konkretnym dniu, a z drugiej strony stwierdza, że może nie zdążyć. Trzeba sobie też uświadomić, że gdyby Powódka nie zawierała z konsumentami umów za pomocą wzorca, tylko każdą indywidualnie negocjowała, to można z całą stanowczością stwierdzić, że po takiej informacji jak wyżej, konsument zrezygnowałby z usług Powódki.

Sąd nie podziela też zapatrywania Powódki, iż omawiana klauzula ma charakter jedynie informacyjny, bowiem nie zawiera dla konsumenta żadnej istotnej informacji bowiem, czy można uznać za przydatną informację o treści „Dostarczymy kwiaty w tym dniu, ale może się zdarzyć, że tego nie zrobimy” ? W ocenie Sądu takie zdanie nie niesie za sobą żadnej treści poza tą, że jeśli Powódka nie dostarczy kwiatów w wybranym terminie, to nie poniesie z tego tytułu konsekwencji związanych z nienależytym wykonaniem zobowiązania np.: w postaci konieczności zwrotu wydatkowanych przez konsumenta środków pieniężnych. Taka klauzula mógłby mieć walor informacyjny, gdyby stwierdzała, że jeśli konsument zamówi przesyłkę do konkretnej godziny, to wtedy Spółka gwarantuje dostarczenie kwiatów w wybranym dniu.

Aby jeszcze lepiej zrozumieć całą sytuację, trzeba przypomnieć, że wprowadzenie do polskiego systemu prawnego kontroli abstrakcyjnej jest wynikiem implementacji Dyrektywy 93/13/EWG dotyczącej klauzul abuzywnych, a więc klauzul umownych, w których dochodzi do nadużycia pozycji rynkowej przez profesjonalistę wobec drugiej strony transakcji konsumenta. W orzecznictwie TSUE podkreśla się, że przyjęty w Dyrektywie system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania. W związku z tym godzi się na postanowienia wcześniej zaproponowane przez przedsiębiorcę nie mając wpływu na ich treść (tak TSUE w wyroku z 15 marca 2012 r., C-453/10, P. i P., ECLI:EU:C:2012:144 i powoływane w nim wcześniejsze orzecznictwo ETS).

Zawarcie umowy za pomocą wzorca następuje poprzez przystąpienie (ma charakter adhezyjny), a zatem konsument przed zamówieniem kwiatów nie zapoznaje się Regulaminem i Załącznikami do niego, dlatego też zgodnie z wolą ustawodawcy, w tym unijnego, we wzorcach umów nie mogą występować niedozwolone klauzule. W rozpoznawanej sprawie mamy zatem do czynienia za taką sytuacją, że przed zawarciem umowy konsument jest informowany, że Powódka dostarczy kwiaty konkretnego dnia, a w Załączniku do Regulaminu, z którym konsument zapoznaje się już po zawarciu umowy, jest informowany, że tak naprawdę to Powódka niczego nie gwarantuje.

Mimo, iż literalnie dana klauzula nie zawiera sformułowania o wyłączeniu odpowiedzialności Spółki, to jednak taki skutek w istocie powoduje. Zgodnie zaś z art. 385³ pkt 2 k.c. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami są te, które w szczególności wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Przedmiotowa klauzula stawia konsumenta w gorszym położeniu niż gdyby jej nie było, i w sprawie znajdowałyby zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Wówczas Spółka ponosiłaby odpowiedzialność za niedoręczenie kwiatów w terminie, tymczasem na mocy wprowadzonego zapisu Powódka daje sobie możliwość niezrealizowania zobowiązania bez konsekwencji. Inaczej rzecz ujmując, jeśli konsument którego zamówienie nie dotarło na czas, zażąda zwrotu pieniędzy, to Powódka może powołać się na kwestionowaną klauzulę, twierdząc, że przecież informowała, że w te konkretne dni może się nie wywiązać z zobowiązania w terminie.

Powyższej oceny zakwestionowanej klauzuli nie zmienia fakt, iż w pkt V.10 Regulaminu stosowanego przez Powódkę znajduje się zapis o treści „W celu uniknięcia wątpliwości stwierdza się, że żadne z postanowień niniejszego regulaminu nie ogranicza uprawnień Klienta będącego Konsumentem przysługujących mu na podstawie obowiązujących przepisów prawa. W każdym przypadku nadrzędne zastosowanie mają przepisy obowiązującego prawa, a w szczególności Kodeksu cywilnego oraz Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. 2014, poz. 827).”.

Po pierwsze, zapis ten znajduje się w samym Regulaminie, w części nie odnoszącej się do terminu doręczenia, w przeciwieństwie do zakwestionowanej klauzuli, a zatem konsument poszukujący informacji na temat niedoręczenia kwiatów w umówionym terminie, w pierwszej kolejności zapozna się z działem „Terminy i warunki doręczeń” i nie będzie miał powodów, aby szukać dalszych informacji na ten temat, skoro sama Powódka wskazała, że wszystkie informacje na temat terminów i warunków doręczeń znajdują się właśnie w tej części.

Po drugie, konsument nie musi mieć wiedzy prawniczej i tym samym wiedzieć, że w jednym postanowieniu Powódka stwierdza jedno, a w innym miejscu co innego oraz że zapis Regulaminu wyłącza zastosowanie zakwestionowanej klauzuli. Oznaczałby to, zobowiązanie konsumenta do podejmowania działań śledczych w poszukiwaniu interesujących go zapisów po całym Regulaminie, pomimo iż nazwy poszczególnych działów czy załączników wskazują, jakich informacji należy szukać w których działach oraz zakładać, że Powódka nie jest wobec niego uczciwa.

Po trzecie, istotnym jest to jak informacja zawarta w zakwestionowanym postanowieniu może zostać odczytana przez konsumenta, a nie jaka intencja przyświecała Powódce w umieszczeniu takiej klauzuli we wzorcu. Aczkolwiek zdaniem Sądu, intencja była jasna – wyłączenie odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania, o czym świadczy sposób rozpatrywania reklamacji przez Powódkę, a mianowicie Powódka nie zgadzała się na zwrot świadczenia pieniężnego, a proponowała jedynie różnego rodzaju zniżki na kolejne zamówienie, w ten sposób „wiążąc” ze sobą konsumenta, który w innej sytuacji nie skorzystałby już powtórnie z usług Powódki. Co więcej zapis V.9 Regulaminu o treści „Po zgłoszeniu reklamacji (...) wyjaśni ją i zaproponuje możliwe rozwiązanie.” dawał Powódce wyłączne prawo co do sposobu rozpatrzenia reklamacji, które w rzeczywistości było realizowane w ten sposób, że Spółka oferowała zniżki na kolejne zamówienia według własnego uznania, np. „kod rabatowy 15 % lub zwrot 10% wartości zamówienia” (k. 57, 64), „zwrot 22 zł za porę doręczenia” (k.61) albo bombonierkę w ramach przeprosin (k.85).

Tymczasem, gdyby podejście Powódki do konsumentów było uczciwe, zgodne z zasadami współżycia społecznego i obowiązującymi normami prawnymi, to powinna zwrócić konsumentowi całość wartości zamówienia, które jako wykonane po terminie nie miało już dla niego znaczenia. Warto zauważyć, że część konsumentów słusznie oczekiwała zwrotu całkowitego kosztu usługi skoro ta nie została zrealizowana (reklamacja z 09/03/2022 r. k. 64), tymczasem Powódka zaproponowała jedynie zwrot w wysokości 20 % (k.65). Z kolei inni konsumenci oczekiwali zwrotu przynajmniej 50 % (k.74) a i na to nie mogli liczyć, gdyż Powódka zaproponowała zwrot 20 % za zamówienie oraz kod rabatowy 20 % na następne zamówienie (k.74) .

W ocenie Sądu postępowanie Spółki jest tym bardziej nierzetelne, ponieważ Spółka reklamuje się, powołując się na swoje wieloletnie doświadczenie i wysoką jakość świadczonych usług jednocześnie wskazując, że doręcza prezenty w konkretne święta. Tym samym powinna dochowywać należytej staranności, pozyskać odpowiednie zasoby oraz przygotować się organizacyjnie, aby podołać wywiązaniu się z zobowiązań złożonych klientom. Jeśli Spółka takowych nie posiada nie powinna zbierać zamówień, jednocześnie asekurując się wprowadzeniem do wzorca zakwestionowanego postanowienia. Tymczasem statystyki tylko z jednego święta kwiatowego, tj. Dnia Matki w 2021 r., wskazują, że liczba niedostarczonych przez Spółkę na czas przesyłek wyniosła (...), a w ogóle niedoręczonych było (...). Prowadzi to do wniosku, że Spółka przerzuca na konsumentów ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej, podczas gdy powinna sama je ponosić.

Zakwestionowane postanowienie, nie tylko naruszało interes ekonomiczny konsumenta, który po zapoznaniu się z zakwestionowaną klauzulą mógł niejednokrotnie zrezygnować z dochodzenia roszczeń przeciwko Spółce w razie nieterminowego doręczenia kwiatów w tzw. święto kwiatowe, ale również interes pozaekonomiczny w postaci zawodu, rozczarowania związanego z niedoręczeniem kwiatów w tak ważny dzień ukochanej osobie. Trzeba podkreślić, że klauzula dotyczy świąt kwiatowych najważniejszych w naszym kraju czyli Dnia Babci i Dziadka, Dnia Kobiet, Walentynek, Dnia Matki i Dnia Ojca. Każdy konsument zamawiający kwiaty tego dnia liczy, że sprawi niespodziankę swojej ukochanej osobie, że będzie ona mile zaskoczona. Tymczasem na skutek działań Powódki w postaci niedoręczenia kwiatów w terminie dochodziło do rozczarowania, zdenerwowania i konieczności poszukiwania na szybko innych możliwości przekazania kwiatów czy prezentu ważnej osobie.

Podsumowując, zakwestionowany zapis bezsprzecznie kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, wedle których przedsiębiorca winien, działając rzetelnie i starannie realizować swoje świadczenie, za które konsument uiścił zapłatę, rażąco naruszając przy tym interesy konsumentów, na których przedsiębiorca przerzucił negatywne skutki swojego zaniechania.

Na marginesie trzeba zaznaczyć, że w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie ma prawnego nakazu oznaczania modelu przeciętnego konsumenta, w przeciwieństwie do spraw dotyczących naruszenia zbiorowych interesów konsumentów (art. 24 u.o.k.i.k.).

Wobec ustalenia, że Powódka naruszyła zakaz z art. 23a u.o.k.i.k., Prezes UOKiK był uprawniony do wydania na podstawie art. 23b ust. 1 u.o.k.i.k. Decyzji o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującej jego wykorzystywania.

Odnosząc się do zarzutu Powódki dotyczącego nieuwzględnienia propozycji zobowiązania się do podjęcia konkretnych działań, należy wyjaśnić, że Prezes UOKIK nie był zobligowany do przyjęcia złożonego w toku postępowania administracyjnego zobowiązania Spółki i wydania decyzji zobowiązującej w trybie art. 23c ust. 1 u.o.k.i.k. Zgodnie z tym przepisem jeżeli przedsiębiorca przed wydaniem decyzji, o której mowa w art. 23b ust. 1, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a, lub usunięcia skutków tego naruszenia, Prezes Urzędu może, wydając decyzję, o której mowa w art. 23b ust. 1, zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania tych zobowiązań. Decyzja Prezesa Urzędu wydawana w oparciu o wskazany przepis jest zatem uznaniowa, a zdaniem Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do podważania oceny organu, która zaważyła na odmowie przyjęcia zobowiązania Powódki. W szczególności należy zwrócić uwagę, że złożona przez Spółkę propozycja usunięcia trwających skutków naruszenia obejmowała rekompensatę tylko wobec ograniczonego kręgu konsumentów i to nieadekwatną, bo właściwie korzystną dla Spółki, która zapewniłaby sobie dodatkowe zamówienia dzięki przyznanym konsumentom rabatom na przyszłe zamówienia. Ponadto Spółka nie wyraziła woli indywidualnego informowania konsumentów o Decyzji, podczas gdy takie zawiadomienia są potrzebne w celu poinformowania konsumentów o nieuczciwych działaniach Powódki. Odnośnie podnoszonego przez Powódkę nieustosunkowania się przez organ do jej propozycji w toku postępowania administracyjnego wskazać trzeba, że organ zakomunikował Spółce przed wydaniem Decyzji o rzeczonej odmowie przyjęcia zobowiązania.

Wydanie Decyzji na podstawie art. 23b ust. 1 u.o.k.i.k. uprawniało Prezesa UOKIK do skorzystania z rozwiązań przewidzianych w art. 23b ust. 2 u.o.k.i.k.

Zgodnie z art. 23b ust. 2 u.o.k.i.k. w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do:

1) poinformowania konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca, o którym mowa w ust. 1, o uznaniu za niedozwolone postanowienia tego wzorca - w sposób określony w decyzji;

2) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.

Przy czym, co istotne, w myśl art. 23 ust. 4 u.o.k.i.k. środki, o których mowa w ust. 2, powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.

Prezes UOKIK zdecydował w pkt II ppkt 1 Decyzji o zastosowaniu środka polegającego na skierowaniu do konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca umowy, pocztą elektroniczną, w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji, informacji o tym, że zaskarżoną Decyzją Prezes UOKIK uznał przytoczone w tym miejscu postanowienie wzorca umowy za niedozwolone z zaznaczeniem, że postanowienie to nie wiąże konsumenta, czyli jest bezskuteczne, wraz z informacją, że bezskuteczność powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Natomiast klauzulę uznaną za abuzywną należy traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie. W ocenie Sądu przedmiotowe rozwiązanie jest bez wątpienia celowe, aby konsumenci mieli szansę na podjęcie ewentualnych działań prawnych.

Jak najbardziej zasadne jest także określone w pkt II ppkt 2 Decyzji zamieszczenie podobnej informacji na głównej stronie internetowej Spółki dla celów informacyjnych i prewencyjnych.

Sąd stwierdził, że informacja odnosząca się do braku związania konsumenta treścią klauzuli abuzywnej wynika z art. 385¹§ 1 k.c. oraz z art. 23d u.o.k.i.k., gdyż prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji, stąd nie można twierdzić, że organ powiadamiając konsumentów o skutkach tych przepisów w ramach kontroli abstrakcyjnej zastępuje kontrolę indywidualną.

Przede wszystkim, Powódka zdaje się zapominać, że wpis postanowienia do rejestru klauzul abuzywnych ma ten skutek, że sąd cywilny rozstrzygający spór pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcą, który stosował postanowienie wpisane do rejestru jest związany ustaleniem, iż postanowienie ma charakter niedozwolony (wyrok TSUE z 1 września 2023 r., mBank, C-139/22, EU:C:2023:692). Przedsiębiorca mógłby w takim postępowaniu podnosić jedynie, że postanowienie zostało ustalone indywidualnie, aczkolwiek istnieje domniemanie, że postanowienie nie jest uzgodnione indywidualnie jeśli pochodzi z wzorca umownego Wyrok SA w Katowicach z 2.09.2022 r., I ACa 1093/21, LEX nr 3426865). Co więcej orzecznictwo (...) idzie jeszcze dalej a mianowicie w wyroku z 18 stycznia 2024 roku w sprawie C-531/22, (...) BANK S.A. (...), LEX nr 3654543 TSUE stwierdził „W świetle całości powyższych rozważań na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 3 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 8 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym wpis warunku umowy do krajowego rejestru klauzul niedozwolonych powoduje uznanie tego warunku za nieuczciwy w każdym postępowaniu z udziałem konsumenta, w tym także wobec przedsiębiorcy innego niż ten, przeciwko któremu toczyło się postępowanie o wpis rzeczonego warunku do tego rejestru krajowego, i gdy ów warunek nie ma takiego samego brzmienia jak warunek wpisany do wspomnianego rejestru, ale posiada taki sam sens i wywołuje jednakowe skutki wobec danego konsumenta.”. W tym kontekście zamieszczenie informacji, o których mowa w pkt II ppkt 2 będzie miało istotny walor edukacyjny w stosunku do konsumentów, którzy będą mogli skorzystać z przysługujących im praw w przyszłości, gdyby doszło do podobnych naruszeń po stronie Powódki albo innych przedsiębiorców.

W ocenie Sądu dodatkowe nałożenie na Spółkę w pkt II ppkt 3 Decyzji środka w postaci zamieszczenia w serwisach (...) komunikatu o tym, że we wzorcu Powódki znajdowało się niedozwolone postanowienie nie jest rozwiązaniem nadmiarowym. Pozwoli na powzięcie wiedzy o stosowaniu przez Powódkę postanowienia, które jest niedozwolone. Będzie zatem spełniać walor edukacyjny, również w stosunku do przyszłych klientów Powódki.

Jednocześnie Sąd nie stwierdził niejasności w sformułowaniu rzeczonych środków, które skutkowałyby niemożnością ich wykonania, ponieważ Prezes UOKiK określił, jakiej treści informacje, gdzie należy umieścić oraz w jaki sposób.

Ustalenie, że Powódka dopuściła się naruszenia zakazu z art. 23a u.o.k.i.k. aktualizowało również możliwość nałożenia na nią kary pieniężnej. Zgodnie bowiem z treścią art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.i.k. Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a. Na podstawie art. 106 ust. 3 pkt 1 u.o.k.i.k. obrót oblicza się jako sumę przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat- w przypadku przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości.

Z art. 106 ust. 1 ustawy wynika więc, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny. Mimo tego, zdaniem Sądu, Prezes UOKIK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kary Powódce, biorąc pod uwagę charakter i skutki stosowanego przez nią niedozwolonego postanowienia umownego. W tym kontekście wymierzenie kary zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie jako środek odstraszający Spółkę od naruszania zakazu stosowania niedozwolonych postanowień w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze będzie również wyznacznikiem dla innych profesjonalnych uczestników rynku, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna).

Sąd zważył, iż jak wynika z treści art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k., Prezes UOKIK przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 3a, powinien uwzględnić w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Oprócz tego w myśl art. 106 ust. 2 u.o.k.i.k., ustalając wysokość kar pieniężnych zgodnie z ust. 1 Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Okoliczności łagodzące zostały wymienione w art. 106 ust. 3 u.o.k.i.k., zaś okoliczności obciążające w art. 106 ust. 4 u.o.k.i.k.

W ocenie Sądu, przy wymiarze kary Prezes UOKIK uwzględnił dyrektywy wymiaru kary określone w powołanym przepisie oraz okoliczności obciążające i łagodzące.

Należało mieć na uwadze, iż niedozwolone postanowienie uderzało w konsumentów jako słabszych uczestników rynku, którym nie gwarantowało terminowych dostaw kwiatów z okazji dni świątecznych, mimo, że to właśnie terminowość przesądzała o celowości zamówienia konsumenta. Ponadto klauzula wywoływała negatywne konsekwencje nie tylko w sferze ekonomicznych interesów konsumenta, ale również w sferze pozaekonomicznej. Spółka czerpała zaś korzyści finansowe dzięki kwestionowanej klauzuli w przypadku, gdy konsument na jej podstawie nie występował w ogóle z roszczeniem wobec niewykonania zobowiązania przez Spółkę bądź gdy Spółka w związku z reklamacją klienta przyznawała bonusy i zwroty niewielkiej części wartości zamówienia. Nie dość zatem, że klauzula była niekorzystna dla konsumenta pod względem finansowym, to jeszcze konsumenci musieli zmierzyć się z poczuciem zawodu jaki sprawili bliskim osobom wywołanym nieotrzymaniem prezentu mającym świadczyć o pamięci o święcie.

Spółka długotrwale, bo od 2017 r. wykorzystywała niedozwolone postanowienie w obrocie konsumenckim. Mogła zatem powoływać się na dany zapis począwszy od 2017 r.- 6 razy każdego roku, w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Przykładowo biorąc pod uwagę wskazywane już wcześniej dane liczbowe dotyczące nieterminowych doręczeń w Dzień Matki z 2021 r. niedozwolone postanowienie mogło się przełożyć na wyłączenie odpowiedzialności Spółki wobec bardzo dużej liczby konsumentów. I miało to miejsce, na co wskazuje korespondencja dotycząca reklamacji konsumentów.

Jednocześnie wobec tego, że Spółka działała na terenie całego kraju stwierdzone naruszenie miało znaczny zasięg terytorialny, co stanowi okoliczność obciążającą.

Sąd zdecydowanie zgadza się z Prezesem UOKIK, że Spółka sformułowała niedozwolone postanowienie umyślnie. Przedsiębiorca jak Powódka mająca niemal dwudziestoletnie doświadczenie na rynku przygotowuje wzorzec umowny, którym ma się posługiwać w obrocie z rozmysłem. Trudno zatem uznać, aby postanowienie objęte Decyzją nie było wynikiem przemyślanego działania. W tym przekonaniu utwierdza fakt, iż w trakcie tzw. świat kwiatowych obserwuje się znacznie zwiększony wpływ zamówień na doręczenie kwiatów. Powódka obawiając się więc problemów z terminowym wykonaniem umów zabezpieczyła się, wprowadzając chroniący ją przed odpowiedzialnością w tym zakresie zapis. Okoliczność ta jest dla niej obciążająca.

Zaznaczyć jednak trzeba, że niezwłocznie po wszczęciu postępowania administracyjnego Powódka usunęła 11 kwietnia 2022 r. niedozwolone postanowienie z wzorca umownego, co stanowi jedyną okoliczność łagodzącą. Spółka nie wyróżniła się współpracą z Prezesem Urzędu w toku postępowania, odpowiadała jedynie na wezwania organu.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.i.k. podstawę do wyliczenia kary stanowił cały obrót Spółki osiągnięty przez nią w 2021 r. w wysokości (...) zł, brak było podstaw do zawężania tego obrotu do obrotu ze świąt kwiatowych. W konsekwencji prawidłowo została ustalona kwota kary za stosowanie klauzuli abuzywnej na poziomie (...) obrotu Spółki z 2021 r., tj. w wysokości 1 610 712 zł. Kara ta mieści się w ustawowych granicach. Ponadto Spółka mogła uniknąć postępowania przed Prezesem UOKiK i w konsekwencji nałożenia kary, gdyby na etapie postępowania wyjaśniającego uznała argumentację pozwanego i zaprzestała stosowania niedozwolonej klauzuli umownej.

Podsumowując, w ocenie Sądu nałożona przez Prezesa UOKIK kara spełni w szczególności swoją funkcję represyjną i prewencyjną, zapobiegając podobnym naruszeniom w przyszłości. Stanowi ona sankcję o odpowiednim stopniu dolegliwości, proporcjonalnym do wagi, stopnia naruszenia przepisów ustawy, nie większym niż to niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu nałożonej kary.

Sąd uznał, iż Prezes UOKiK dokonał prawidłowych ustaleń, jak i trafnej oceny prawnej, którą Sąd aprobuje w pełnej rozciągłości.

Podniesione przez Powódkę zarzuty odnośnie naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie mogły odnieść skutku, albowiem do kognicji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie należy kontrola prawidłowości postępowania prowadzonego przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 13/05/2004 r., sygn. akt III SK 44/04, Lex nr 137437),, jest to bowiem postępowanie sądowe pierwszoinstancyjne, w którym strona może przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na potwierdzenie zasadności swojego stanowiska, tak więc co do zasady ewentualne uchybienia postępowania administracyjnego nie miały znaczenia dla rozpoznania sprawy przed tym Sądem.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił wniesione przez Powódkę odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, Powódkę należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz Pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

XVII AmA 54/23

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE