Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Tomasz Gal
Protokolant:	stażysta Adam Darnikowski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 października 2023 r. w Warszawie

sprawy z powództwa E. C.

przeciwko A. W.

o zapłatę

Zasądza od A. W. na rzecz E. C. kwotę 122.431,33 zł (sto dwadzieścia dwa tysiące czterysta trzydzieści jeden złotych, 33/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 105.500 zł od dnia 24 listopada 2021 r. do dnia zapłaty i od kwoty 16.931,33 zł od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty,

Zasądza od A. W. na rzecz E. C. kwotę 500 (pięćset) euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty,

Oddala powództwo w pozostałym zakresie,

Ustala, że strona powodowa wygrała niniejszy proces w 73,06 %, a strona pozwana wygrała go w 26,94 %, pozostawiając wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXV C 299/22

UZASADNIENIE

Powódka E. C. pozwem z dnia 24 stycznia 2022 r. (data nadania w placówce pocztowej, k. 103), skierowanym przeciwko pozwanemu A. W. , wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwot:

105.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 listopada 2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu połowy kwot pożyczek zaciągniętych u powódki przez C. W. (spadkodawcy), w celu nabycia spółdzielczego prawa do lokalu przy ul. (...) w W.

47.700 zł oraz 500 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu połowy kwot, wynikających z analogicznych umów pożyczek na pokrycie kosztów leczenia C. W.

15.193,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty wynikającej z poniesionych przez powódkę kosztów pochówku C. W..

Powódka wniosła ponadto o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu, powódka wskazała, że C. W. od listopada 2011 r. był właścicielem lokalu mieszkalnego o pow. 39,60 m ² położonego przy ul. (...) w W.. W celu nabycia przedmiotowego lokalu, powódka miała udzielić C. W. pożyczek: na podstawie umowy pożyczki z dnia 25 września 2011 r. kwotę 16.000 zł, na podstawie umowy pożyczki z dnia 29 września 2011 r. kwotę 165.000 zł, na podstawie umowy pożyczki z dnia 30 października 2011 r. kwotę 30.000 zł.

W związku natomiast z zachorowaniem na ciężką chorobę nowotworową, C. W. zawarł następujące umowy pożyczki na pokrycie kosztów leczenia: umowa zawarta z A. G. z dnia 18 kwietnia 2014 r. na kwotę 4.500 zł (spłacona przez powódkę w dniu 10 grudnia 2015 r.), umowa zawarta z K. T. (1) z dnia 20 kwietnia 2014 r. na kwotę 3.500 zł (spłacona przez powódkę w dniu 8 grudnia 2015 r.), umowa zawarta z D. B. (1) z dnia 5 maja 2014 r. na kwotę 4.000 zł (spłacona przez powódkę w dniu 2 lipca 2015 r.), umowa zawarta z A. Ś. (1) z dnia 27 maja 2014 r. na kwotę 4.600 zł (spłacona przez powódkę w dniu 26 czerwca 2015 r.), umowa zawarta z M. Ś. (1) z dnia 25 maja 2014 r. na kwotę 4.800 zł (spłacona przez powódkę w dniu 9 lipca 2015 r.), umowa zawarta z R. C. z dnia 3 kwietnia 2014 r. na kwotę 4.500 zł (spłacona przez powódkę w dniu 12 sierpnia 2015 r.), umowa zawarta z A. B. (1) z dnia 20 marca 214 r. na kwotę 4.000 zł (spłacona przez powódkę w dniu 15 lipca 2015 r.), umowa zawarta z W. P. zawarta w dniu 20 września 2014 r. na kwotę 4.000 zł (spłacona przez powódkę w dniu 1 września 2015 r.), umowa zawarta z M. U. z dnia 20 czerwca 2014 r. na kwotę 4.000 zł (spłacona przez powódkę w dniu 18 sierpnia 2015 r.), umowa z „pp. C.i” na kwotę 4.500 zł (spłacona przez powódkę w grudniu 2015 r.), umowa z dnia 3 września 2014 r. na kwotę 1.000 euro spłacona przez powódkę w dniu 8 lutego 2016 r.

Ponadto C. W. zawarł wraz z powódką następujące umowy pożyczki na jego leczenie: z dnia 16 marca 2014 r. na kwotę 18.000 zł, z dnia 25 marca 2014 r. na kwotę 25.000 zł, z dnia 27 maja 2014 r. na kwotę 10.000 zł.

Powódka wyjaśniła, że C. W. zmarł w dniu (...) i spadek po zmarłym nabyli na podstawie ustawy w udziałach po ½, powódka i pozwany. Dalej wskazała, że w dniu 5 października 2021 r. wypowiedziała pozwanemu wskazane umowy pożyczki na łączną kwotę 105.500 zł, stosownie do jego udziału w spadku. Jednocześnie powódka wezwała pozwanego do zapłaty, w terminie sześciu tygodni, przy czym wezwanie obejmowało również kwotę 47.700 zł oraz 500 euro, wynikających ze spłaty przez powódkę pożyczek zaciągniętych na leczenie spadkodawcy, w wymiarze ½ oraz do zwrotu kosztów związanych z pochówkiem spadkodawcy w kwocie 15.193,60 zł. Wezwanie to, jak wskazała powódka, okazało się bezskuteczne.

Powódka podała, że zwrot kwoty 16.000 zł oraz 165.000 zł objętych dwoma pierwszymi umowami pożyczek, uzależniony był od następczej sprzedaży mieszkania przy ul. (...) przez C. W.. Jednakże przed śmiercią, postanowił on przekazać lokal tytułem darowizny na rzecz powódki w związku z czym, strony ustnie zmieniły warunki zwrotu ww. pożyczek określając termin ich zwrotu na nieokreślony. Powódka podkreśliła, że zawarta umowa darowizny miała charakter całkowicie nieodpłatny, a umowy pożyczki zostały utrzymane, w tym obowiązek ich zwrotu.

Powódka powołała się na art. 723 k.c. oraz art. 1034 § 1 zd. 2 k.c. w kontekście których wskazała, że wobec nabycia spadku w udziale 1/2 , przypadająca na nią część długu spadkowego z ww. pożyczek wynosiła (...) zł, w związku jednak z tym, że w wyniku dziedziczenia stała się zarówno pożyczkodawcą jak i dłużnikiem w udziale 1/2, doszło do osiągnięcia skutku wykonania zobowiązania, bez faktycznego wykonania. Pozostała kwota długu w wysokości (...) zł przypada natomiast na pozwanego. Przypadająca na powódkę część długu spadkowego w związku z umowami pożyczek zawartymi na leczenie spadkodawcy wynosiła (...)zł ((...)), zaś pozostała kwota (...) zł oraz(...) euro, stosownie do udziału pozwanego w spadku, podlega zwrotowi na rzecz powódki. Zakreślając podstawę roszczenia powódka powołała się na art. 518 § 1 k.c. w zw. z art. 1034 § 1 zd. 1 k.c.

Z twierdzeń powódki wynikało, że w związku z pochówkiem C. W. poniosła koszty opłaty za grób w kwocie 8.467,20 zł, opłaty za prawo do dysponowania grobem w kwocie 162 zł, opłatę za grób w kwocie 9.500 zł, koszt 70 zł, koszt dopłaty do pogrzebu w kwocie 466 zł, koszt opłaty od pogrzebu w kwocie 2.500 zł, kwotę 500 zł, 7.200 zł tytułem opłaty za wymurowanie grobu, koszty konsolacji w kwocie 522 zł oraz koszt wybudowania ławki przy grobie zmarłego w kwocie 1.000 zł. Przypadająca na powódkę część długu wynosiła (...) zł, analogiczna kwota obciążała zaś pozwanego, stosownie do jego udziału w spadku. Podstawę roszczenia stanowi art. 1034 k.c. w zw. z art. 922 § 3 k.c.

Jako podstawę żądania odsetek powódka wskazała art. 481 § 1 k.c. Datę początkową żądania wiązała natomiast w upływem terminów wyznaczonych w wezwaniu do zapłaty (pozew – k. 3-20).

W odpowiedzi na pozew pozwany A. W. wniósł w dniu 13 października 2022 r. (data nadania w placówce pocztowej, k. 230) w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. z uwagi na rozstrzygnięcie zawarte w wyroku w sprawie II C 675/19 toczącej się przed Sądem Okręgowym dla Warszawy Pragi w Warszawie o wysokości zachowku należnego pozwanemu, a w konsekwencji dokonanie przez sąd rozliczenia masy spadkowej po zmarłym C. W.. Pozwany wniósł ewentualnie o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko, pozwany przyznał, że nabył spadek po zmarłym ojcu C. W., składając stosowne oświadczenie przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi Północ w Warszawie w sprawie o sygn. VII Ns 295/15. Pozwany twierdził, że powódka nie udzieliła mu informacji na temat pożyczek udzielonych spadkodawcy czy jego ewentualnego zadłużenia. W związku z tym, w sprawie I Co 92/16 toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi Północ złożył wniosek o wyjawienie przedmiotów wchodzących w skład spadku po zmarłym, a także wezwał powódkę do zawarcia ugody w sprawie zapłaty należnego mu zachowku. Następnie w sprawie II C 675/19 pozwany wnosił o zasądzenie na jego rzecz zachowku w kwocie 80.000 zł i w tym postępowaniu powódka nie złożyła żadnych dowodów wskazujących na zaciągnięcie przez zmarłego zobowiązań. Kwestia ta została podniesiona dopiero w sprzeciwie od wyroku zaocznego, w którym wskazywała jako wysokość pożyczek kwotę 211.000 zł, nie została ona jednak wykazana, w związku z czym pozwany zakwestionował wiarygodność przedłożonej dokumentacji. Za niewiarygodne pozwany uznał również okoliczności związane z ustną zmianą postanowień umowy pożyczki dotyczącą jej spłaty w terminie nieokreślonym. Zdaniem pozwanego, koniecznym jest także zweryfikowanie prawdziwości dokumentów poprzez dokonanie badania pisma ręcznego czy wykazanie sposobu otrzymania przez spadkodawcę pożyczek oraz sposobu ich wydatkowania. Pozwany zwrócił uwagę na możliwość korzystania z leczenia w ramach publicznej służby zdrowia, a więc nieodpłatnie, spadkodawca zmarł w szpitalu w W., w którym był leczony i z tego tytułu powódka nie poniosła żadnych kosztów. W ocenie pozwanego niewiarygodnym jest by powódka udzielała spadkodawcy tak istotnych pożyczek, także wobec twierdzenia, że C. W. nie pracował i nie posiadał środków do życia. Dalej pozwany zarzucił, że powódka nie informowała go i nie konsultowała z nim żadnych spraw związanych z pochówkiem i trudno wymagać by partycypował w kosztach ujawnionych mu po 8 latach od śmierci ojca. Pozwany podkreślił, że część kosztów z tym związanych została poniesiona na wybudowanie grobu, w którym spoczywa pierwszy mąż powódki. Za wątpliwy pozwany uznał fakt zawarcia umów pożyczek i przekazania pieniędzy spadkodawcy, w związku z czym kwestionował wypowiedzenie tych umów dokonane w listopadzie 2021 r. Zdaniem pozwanego wszelkie rozliczenia stron z tytułu działu spadku po zmarłym, w tym wszelkie roszczenia wynikające z zaciągniętych ewentualnie przez niego zobowiązań zostały w całości rozstrzygnięte w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym dla Warszawy Pragi w Warszawie (II C 675/19) o zachowek. Pozwany twierdził, że Sąd Okręgowy wydając wyrok z dnia 20 listopada 2020 r. wziął pod uwagę skład spadku, zatem także i zobowiązania zmarłego. W konsekwencji powyższego, pozwany podniósł zarzut powagi rzeczy osądzonej, który uzasadnia w jego ocenie odrzucenie pozwu. Na marginesie pozwany dodał, że powódka do chwili obecnej nie dokonała spłaty kwoty zachowku, zaś egzekucja prowadzona przez komornika z jej wynagrodzenia, skutkuje przekazywaniem środków w wysokości ok. 3.000-3.500 zł miesięcznie (odpowiedź na pozew – k. 169-177).

W dalszym piśmie powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko. Powódka wniosła o oddalenie wniosku o odrzucenie pozwu jako oczywiście bezzasadnego, bo kwestia ustalenia długów spadkowych jako element substratu zachowku nie była wyrażona w formie powództwa wzajemnego lub zarzutu potrącenia, była ustalana tylko na użytek tego postępowania i to ustalenie nie wiąże Sądu. Powaga rzeczy osądzonej nie dotyczy bowiem kwestii, które nie były objęte żądaniem, ale które Sąd musiał rozstrzygnąć dążąc do osądzenia sprawy. Przedmiotowe powództwo w ocenie powódki jest nowym powództwem, nie objętym powagą rzeczy osądzonej. W pozostałym zakresie, stanowisko powódki pozostało niezmienne. Stanowczo przy tym zaprzeczyła, by nie udzielała pożyczek C. W. czy zatajała ich wysokość. Dodała również, że dokonała całkowitej spłaty należnego pozwanemu zachowku (pismo przygotowawcze powódki z dnia 16 listopada 2022 r. – k. 278-285).

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2022 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu (postanowienie z dnia 29 listopada 2022 r. – k. 310; uzasadnienie postanowienia – k. 340-340verte).

Strony podtrzymały stanowiska na rozprawie w dniu 16 października 2023 roku.

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

C. W. od kilkudziesięciu lat był przyjacielem rodziny małżonków T. C. i E. C., przyjaźnił się z T. C., z którym wspólnie pracował. C. W. pochodził z W., zamieszkiwał jednak w O., w niewielkim lokalu komunalnym, do pracy dojeżdżał do W.. Po śmierci T. C., od 2004 r. pozostawał w bardzo bliskiej relacji z jego żoną E. C.. Relacja ta z czasem w 2006 r. przerodziła się w związek partnerski, osoby te wspólnie zamieszkiwały i prowadziły gospodarstwo domowe od 2010 r. przy ul. (...) w mieszkaniu E. C., a w dniu (...) r. zawarły związek małżeński. Po zawarciu związku małżeńskiego E. C. i C. W. byli objęci ustrojem wspólności majątkowej małżeńskiej. (zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335, zeznania powódki – k. 358 v., zeznania świadka D. C. – k. 350 i nast.).

C. W. zawodowo wykonywał prace remontowo – budowalne. Pracował zawodowo na stałe tylko do 2004 r. z wynagrodzeniem na poziomie najniższego wynagrodzenia, od tego czasu pracę wykonywał już tylko dorywczo na 1/10 etatu, ponieważ zaczął chorować na żołądek (zeznania powódki – k. 358 v.). Z uwagi na chorobę przestał pracować w 2006 roku, choroby powodowały, iż nie mógł funkcjonować zawodowo i społecznie. W 2008 r. został zatrudniony przez E. C. w charakterze gońca na część etatu z wynagrodzeniem w wysokości (...) zł miesięcznie. E. C. doprowadziła do tego zatrudnienia, aby C. W. czuł się potrzebny. Przed 2008 r. C. W. wykonywał pracę bezumownie i dlatego nie mógł korzystać ze świadczeń zdrowotnych finansowanych w ramach publicznej służby zdrowia, nie pobierał też świadczeń z ZUS. W 2014 r. okazało się, że u C. W. wykryto kolejną chorobę – nowotwór jelita grubego. W okresie prowadzenia wspólnego życia przez C. W. i E. C. C. W. był utrzymywany finansowo przez E. C., w tym w zakresie kosztów leczenia. E. W. wykonywała zawód księgowej i dodatkowo prowadziła własną działalność gospodarczą. Jej dochody w latach 2005 – 2014 r. wahały się miesięcznie w granicach od (...) zł netto do (...) zł netto. E. W. posiadała oszczędności na poziomie ponad (...) złotych. Z tych oszczędności sfinansowała nabycie mieszkania przy ul. (...) w W. przez C. W., a także dzięki nim wspierała go finansowo w procesie leczenia. Proces tego leczenia był kosztowny, były to kwoty liczone w tysiącach w skali miesiąca. W 2014 r. kiedy leczenie C. W. stało się jeszcze bardziej kosztowne E. W. organizowała zbiórki pieniędzy na ten cel w rodzinie i wśród znajomych. Zbiórki te przybierały także formę udzielania pożyczek (zeznania powódki – k. 358 v. – 359).

A. W. jest synem C. W. ze związku C. W. z inna kobietą niż E. W. (okoliczność bezsporna). A. W. po raz ostatni miał kontakt z ojcem w 2011 roku. A. W. za życia ojca nie posiadała informacji o stanie zdrowotnym ojca, o sytuacji finansowej ojca, w tym o jego zadłużeniu. A. W. nie wiedział także gdzie jego ojciec zamieszkuje (zeznania pozwanego – k. 361 v.).

C. W. i E. C. zawarli umowę pożyczki, na podstawie której C. W. pożyczył kwotę 30.000 zł na cele mieszkaniowe. W dniu 30 października 2009 r. C. W. złożył oświadczenie zgodnie z którym potwierdził przyjęcie pożyczki od E. C. w kwocie 30.000 zł na I wpłatę za mieszkanie przy ul. (...). Podpis zamieszczony pod tym oświadczeniem jest własnoręcznym podpisem C. W. (kopia oświadczenia – k. 37; oryginał oświadczenia – k. 289a, opinia biegłego – k. 389 - 427 ).

W dniu 12 lipca 2011 r. w W. pomiędzy C. W. a S. R. została zawarta umowa przyrzeczenia (zamiany mieszkań). Strony zobowiązały się dokonać zamiany w ten sposób, że C. W. przenosił należące do niego kwaterunkowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w zasobach Urzędu Gminy O., położone w O. przy ul. (...) o łącznej pow. 27,25 m ², za zgodą Urzędu Gminy O. na S. R., natomiast S. R. przenosiła należące do niej prawo do lokalu stanowiącego spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w zasobach Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej (...), w zasobach której znajduje się mieszkanie, położone w W. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 38,30 m ², wraz z pełnym wkładem mieszkaniowym na C. W., z tym, że C. W. dopłaci na rzecz S. R. kwotę 120.000 zł w dniu przepisania prawa do wkładu mieszkaniowego (§ 3). Na mocy umowy C. W. zobowiązał się do wygenerowania z istniejącego metrażu lokalu łazienki w ten sposób, że zostanie postawiona ścianka w przedpokoju, a w niej zostanie zamontowana kabina prysznicowa wraz z podłączeniami (§ 4). Umowa została zawarta na czas określony do dnia 31 grudnia 2011 r. (§ 5) (umowa przyrzeczenia (zamiany mieszkań) z dnia 12 lipca 2011 r. – k. 23-24 , k. 369). Podpis zamieszczony pod tą umową jest własnoręcznym podpisem C. W. (opinia biegłego – k. 389 - 427).

S. R. zdecydowała się na zamianę mieszkania z uwagi na zadłużenie jej lokalu na kwotę (...) zł. Kwotę tego zadłużenia spłacił C. W., korzystając z pożyczki udzielonej mu przez E. C. (zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335).

Przed wydaniem lokalu w O., C. W. był zobligowany wykonać jego remont. Środki na ten cel zostały przekazane przez E. C.. Środki te pochodziły z jej oszczędności (zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334 verte; zeznania powódki – k. 358 i nast.).

W dniu 29 września 2011 r. pomiędzy S. R., a C. W. – jak wskazano stanu wolnego, została zawarta umowa cesji do wkładu mieszkaniowego. W związku z uzyskaniem przez strony zgody na zamianę lokali od dysponentów budynków, w których znajdują się przedmiotowe lokale, strony dokonały wzajemnej zamiany lokali (§ 3). W związku z zamianą, S. R. przekazała C. W. prawo do wkładu mieszkaniowego w całości (§ 4). Wzajemne wydanie lokali miało nastąpić w ciągu 7 dni od podpisania umowy (§ 5) (umowa cesji do wkładu mieszkaniowego z dnia 29 września 2011 r. – k. 25).

C. W. i E. C. w dniu 29.09.2011 r. zawarli umowę pożyczki, na podstawie której C. W. pożyczył kwotę 165.000 zł na cele mieszkaniowe. C. W. złożył oświadczenie, zgodnie z którym w dniu 29 września 2011 r. pożyczył od E. C. kwotę 165.000 zł na zakup mieszkania położonego przy ul. (...). Zgodnie z oświadczeniem, spłata miała nastąpić „przy sprzedaży” . Podpis zamieszczony pod oświadczeniem jest własnoręcznym podpisem C. W. (kopia oświadczenia – k. 36; oryginał oświadczenia – k. 289, zeznania powódki – k. 359 , opinia biegłego – k. 389 - 427).

W dniu 14 listopada 2011 r. przed notariuszem E. B. za Rep. (...) pomiędzy Spółdzielnią Budowlano-Mieszkaniową (...) z siedzibą w W., a C. W. – według oświadczenia rozwiedzionego, została zawarta umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności na rzecz członka Spółdzielni. Na podstawie umowy, Spółdzielnia ustanowiła odrębną własność lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) o pow. użytkowej 38,30 m ^{( 2)} położonego w budynku przy ul. (...) w W., do którego przynależała piwnica nr (...)o pow. 1,30 m ^{( 2)}, z którym związany był udział wynoszący (...) części we współwłasności części wspólnych budynków, znajdujących się na tej nieruchomości i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, znajdujących się w budynkach oraz z takim samym udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu, na którym budynki te się znajdują i własność opisanego lokalu wraz z pomieszczeniem przynależnym oraz związanym z tym lokalem udziałem w częściach wspólnych i takim samym udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu, przeniosła nieodpłatnie na C. W., który oświadczył, że powyższy lokal mieszkalny wraz z pomieszczeniem przynależnym oraz udziałem we współwłasności części wspólnych budynków i innych urządzeń które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz z takim samym udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu, na którym te budynki się znajdują, przyjmuje (§ 2). Strony zgodnie oświadczyły, że dokonana została spłata wszelkich długów związanych z lokalem oraz przypadającej na przedmiotowy lokal części innych zobowiązań Spółdzielni związanych z budową budynku w którym lokal ten się znajduje, a nadto że rozliczenia między nimi są ostateczne oraz że z tego powodu nie będą wnosić w stosunku do siebie żadnych roszczeń (§ 3). C. W. oświadczył, że jest już w posiadaniu przedmiotowego lokalu mieszkalnego (§ 4). Koszty aktu oraz postępowania wieczystoksięgowego ponosił C. W. (umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności na rzecz członka Spółdzielni z dnia 14 listopada 2011 r. za Rep. (...) – k. 26-33).

Opłata związana z zawarciem przedmiotowej umowy wynosiła łącznie 1.347,08 zł i została uiszczona w gotówce w dniu 14 listopada 2011 r. (pokwitowanie – k. 34).

Prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiło majątek osobisty C. W. (kopia aktu notarialnego z dnia 20 października 2014 r. za Rep.(...) – k. 96-101).

C. W. w dniu 25 września 2012 r. zawarł z E. C. umowę pożyczki, na podstawie której pożyczył od E. C. kwotę 16.000 zł na remont mieszkania położonego przy ul. (...) w W.. C. W. podpisał treść oświadczenia, wedle którego w dniu 25 września 2012 r. pożyczył od E. C. kwotę 16.000 zł na remont mieszkania położonego przy ul. (...). Zgodnie z oświadczeniem zwrot miał nastąpić przy sprzedaży mieszkania. Podpis zamieszczony pod oświadczeniem jest własnoręcznym podpisem C. W. (kopia oświadczenia – k. 35; oryginał oświadczenia – k. 288, zeznania powódki – k. 359, opinia biegłego – k. 389 - 427).

W dniu 16 marca 2014 r. E. C. i C. W. zobowiązali się zwrócić do 31 grudnia 2015 roku kwotę 18.000 zł tytułem pożyczki udzielonej C. W. i E. C. od rodziny noszącej nazwisko K. na leczenie C. W. . Podpis zamieszczony pod tym zobowiązaniem jest własnoręcznym podpisem C. W.. Kwota tej pożyczki nie została dotychczas zwrócona (zobowiązanie do zwrotu pożyczki – k. 300; zeznania powódki – k. 359 v.; opinia biegłego – k. 389 - 427).

W dniu 20 marca 2014 r. M. G. zawarła umowę pożyczki z A. B. (1) na kwotę 4.000 zł, z terminem ich zwrotu najpóźniej do końca kwietnia 2015 r., w ratach lub w całości, bez naliczania odsetek. Kwota pożyczki została zwrócona w wysokości 4.000 zł w dniu 15 lipca 2015 r. przez M. G.. Celem tej umowy było wsparcie finansowe C. W. w związku z procesem jego leczenia. Pożyczkodawcy znany był cel tej umowy. W dacie zawierania tej umowy pożyczkodawca nie znał w ogóle C. W. i nie miał z nim żadnego kontaktu. Pokwitowanie znajdujące się na k. 295 akt sprawy A. B. (1) napisał pod dyktando M. G., nie zawiera ono prawdy w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy oraz osoby, która zwróciła te pieniądze (częściowo oryginał pokwitowania – k. 295, zeznania świadka A. B. (1) – k. 353 v. - 354).

W dniu 25 marca 2014 r. C. W. i E. C. oświadczyli, że pożyczone pieniądze przez nich od rodziny B. i G. w kwocie 25.000 zł na leczenie C. W. zwrócą do końca 2015 roku. Podpis zamieszczony pod zobowiązaniem jest własnoręcznym podpisem C. W.. Kwota pożyczki nie została dotychczas zwrócona (oświadczenie – k. 301; zeznania powódki – k. ; opinia biegłego- k. 389 - 427).

W dniu 3 kwietnia 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki z R. C. na kwotę 4.500 zł. Suma pożyczki została spłacona w dniu 12 sierpnia 2015 r. przez E. C. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 12 sierpnia 2015 r. podpisanego przez R. C. – k. 43; oryginał pokwitowania – k. 294).

W dniu 20 kwietnia 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki na kwotę 3.500 zł z K. T. (2). Kwota pożyczki została spłacona przez E. C. w dniu 8 grudnia 2015 r. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 8 grudnia 2015 r. podpisanego przez K. T. (2) – k. 39; oryginał pokwitowania – k. 290a).

W dniu 5 maja 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki z D. B. (2) na kwotę 4.000 zł. Kwota udzielonej pożyczki została spłacona przez E. C. w dniu 2 lipca 2015 r. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 2 lipca 2015 r. podpisanego przez D. B. (1) – k. 40; oryginał pokwitowania – k. 291).

W dniu 25 maja 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki z M. Ś. (2) na kwotę 4.800 zł. Kwota pożyczki została spłacona przez E. C. w dniu 9 lipca 2015 r. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 9 lipca 2015 r. podpisanego przez M. Ś. (2) – k. 42; oryginał pokwitowania – k. 293, zeznania świadka A. Ś. (1) – k. 353).

W dniu 27 maja 2014 r. E. C. zawarła umowę pożyczki z A. Ś. (2) na kwotę 4.600 zł. Kwota pożyczki została spłacona przez E. C. w dniu 26 czerwca 2015 r. Celem tej umowy było wsparcie finansowe C. W. w związku z procesem jego leczenia. Pożyczkodawcy znany był cel tej umowy. W dacie zawierania tej umowy pożyczkodawca nie znał w ogóle C. W. i nie miał z nim żadnego kontaktu. Pokwitowanie znajdujące się na k. 292 nie zawiera ono prawdy w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy (częściowo oryginał pokwitowania – k. 292, częściowo zeznania świadka A. Ś. (1) – k. 353).

W dniu 27 maja 2014 r. C. W. i E. C. oświadczyli, że pożyczone przez nich pieniądze w kwocie 10.000 zł od rodziny Ś. na leczenie C. będą oddane do końca 2015 roku. Kwotę te pożyczyła im M. Ś. (1). Podpis zamieszczony pod tym zobowiązaniem jest własnoręcznym podpisem C. W.. Pożyczka ta nie została dotychczas spłacona. (oświadczenie – k. 301a; zeznania świadka A. Ś. (1) – k. 353, zeznania powódki – k. 359 v.; opinia biegłego – k. 389 - 426).

W dniu 20 czerwca 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki z M. U. na kwotę 4.000 zł. Kwota ta została zwrócona w dniu 18 sierpnia 2015 r. przez E. C. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 18 sierpnia 2015 r. podpisanego przez M. U. – k. 46; oryginał pokwitowania – k. 297).

W dniu 16 sierpnia 2014 r. C. W. wstąpił w związek małżeński z E. C.. Małżonkowie nie zawierali umów majątkowych małżeńskich (kopia aktu notarialnego z dnia 20 października 2014 r. za Rep.(...)– k. 96-101; odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 149 akt II C 675/19, zeznania powódki).

W dniu 3 września 2014 r. C. W. zawarł umowę pożyczki z B. C. na kwotę 1.000 euro. Suma ta została zwrócona przez E. C. w dniu 8 lutego 2016 r. (kopia pokwitowania świadczenia pieniężnego z dnia 11 lipca 2016 r. podpisanego przez B. C. – k. 48).

W dniu 20 września 2014 r. D. C. zawarł umowę pożyczki na kwotę 4.000 zł z W. P.. Kwota udzielonej pożyczki została spłacona w pełnej wysokości w dniu 1 września 2015 r. przez D. C.. Celem tej umowy było wsparcie finansowe C. W. w związku z procesem jego leczenia. Pożyczkodawcy znany był cel tej umowy. W dacie zawierania tej umowy pożyczkodawca nie znał w ogóle C. W. i nie miał z nim żadnego kontaktu. Pokwitowanie znajdujące się na k. 296 akt sprawy W. P. napisał pod dyktando D. C., nie zawiera ono prawdy w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy oraz osoby, która zwróciła te pieniądze (częściowo oryginał pokwitowania – k. 296, zeznania świadka W. P. – k. 354 v.).

W dniu 2014 r. D. C. zawarł z A. G. umowę pożyczki na kwotę 4.500 zł. Kwota pożyczki w wysokości 4.500 zł została spłacona w 2015 r. przez D. C. . Celem tej umowy było wsparcie finansowe C. W. w związku z procesem jego leczenia. Pożyczkodawcy znany był cel tej umowy. W dacie zawierania tej umowy pożyczkodawca nie znał w ogóle C. W. i nie miał z nim żadnego kontaktu. Pokwitowanie znajdujące się na k. 290 akt sprawy A. G. napisała na formularzu pokwitowania przyniesionym przez D. C., nie zawiera ono prawdy w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy oraz osoby, która zwróciła te pieniądze, a także daty udzielenia pożyczki i daty jej zwrotu (częściowo oryginał pokwitowania – k. 290, zeznania świadka A. G. – k. 351 v. – 352) .

C. W. złożył oświadczenie zgodnie z którym pożyczone pieniądze od rodziny C. (5.000 euro) odda do grudnia 2015 r. Podpis zamieszczony pod zobowiązaniem jest własnoręcznym podpisem C. W.. Kwota pożyczki została zwrócona przez E. C. w zakresie jedynie co do kwot w/w 1.000 euro i kwoty 4.500 zł (oświadczenie – k. 298; pokwitowanie – k. 299 i 294; opinia biegłego – k. 389 - 427).

W sumie C. W. zawarł z innymi osobami umowy pożyczek celem sfinansowania jego kosztów leczenia na łączną kwotę 73.800 złotych i 5.000 euro. W sumie pożyczki te zostały dotychczas spłacone przez E. C. po śmierci C. W. na kwotę w łącznej wysokości 20.800 złotych i 1.000 euro.

W dniu 20 października 2014 r. przed notariuszem E. B. za Rep. (...)pomiędzy C. W., a jego żoną E. C. została zwarta umowa darowizny lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą o nr (...), o pow. 39,60 m ^{( 2)} wraz z przynależną piwnicą nr (...) oraz z udziałem wynoszącym (...) części we współwłasności części wspólnych budynku, z którego ten lokal został wydzielony i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, znajdujących się w tym budynku wielomieszkaniowym oraz z takim samym udziałem w prawie użytkowania działki gruntu, na której ten budynek się znajduje. E. C. darowiznę przyjęła (kopia aktu notarialnego z dnia 20 października 2014 r. za Rep. (...) – k. 96-101).

Po zawarciu umowy darowizny, małżonkowie dokonali ustnej zmiany zawartych pomiędzy nimi umów pożyczek udzielonych na zakup i remont lokalu przy ul. (...) w W., w ten sposób, że termin ich spłaty określili jako nieoznaczony (zeznania powódki – k. 358 v. i nast.).

C. W. zmarł w dniu (...). w W.. W dacie śmierci pozostawał w związku małżeńskim z E. C.. Ze związku z inna kobietą pozostawił jedno dziecko – syna A. W. (okoliczność bezsporna, a nadto kopia postanowienia z dnia 9 października 2015 r. w sprawie VII Ns 295/15 – k. 95; odpis skrócony aktu zgonu – k. 156 akt II C 675/19).

E. C. była zatrudniona na umowę o pracę oraz prowadziła własne biuro, w którym świadczyła usługi księgowej (zeznania świadka K. C. – k. 333 verte- 334 verte; zeznania powódki – k. 358 v.).

W dniu 20 listopada 2014 r. E. C. uiściła kwotę 500 zł tytułem opłaty za mszę świętą oraz nabożeństwo (kopia dowodu wpłaty nr (...) – k. 58; oryginał dowodu wpłaty – k. 308; zeznania świadka K. C. – k. 333 verte- 334 verte; zeznania powódki – k. 360).

W związku z pochówkiem C. W., E. C. pokryła w dniu 20 listopada 2014 r. koszt w wysokości 8.467,20 zł: tytułem kosztu zakupu miejsca ziemnego z prawem wymurowania „2,3,4 katakumb (pozost)” (6.480 zł), kosztu opłaty za 20 lat korzystania z terenu cmentarza (140,40 zł), pokładnego z tytułu pochowania w grobie murowanym (702 zł), kontroli prawidłowości wymurowania nowego grobu przez wykonawcę (183,60 zł), kosztu wywiezienia kwiatów i wieńców z kontenerów i wysypiska (54 zł), kosztu transportu trumny (urny) meleksem z kościoła do grobu (86,40 zł) kosztu składowania ziemi z 4 katakumb na wysypisku wewnętrznym (820,80 zł) (kopia faktury VAT nr (...) z dnia 20 listopada 2014 r. na kwotę 8.467,20 zł – k. 52; oryginał faktury – k. 302; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335).

Miejsce ziemne, w których pochowany jest C. W. (grób) przeznaczone jest dla 3 osób. W grobie tym został pochowany jako pierwszy C. W., a następnie do tego grobu został przeniesiony z innego cmentarza pierwszy małżonek powódki T. C. (zeznania powódki – k. 360).

W dniu 21 listopada 2014 r. E. C. uiściła opłatę w kwocie 70 zł tytułem odbioru zwłok i jednego dnia opłaty za chłodnie. Opłata dotyczyła zmarłego C. W. (kopia dowodu wpłaty nr (...)– k. 55; oryginał dowodu wpłaty – k. 305; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335).

W dniu 24 listopada 2014 r. E. C. uiściła na rzecz Zarządu Cmentarza (...) kwotę 162 zł tytułem opłaty za prawo do dysponowania grobem (kopia faktury VAT nr (...) z dnia 24 listopada 2014 r. – k. 53; oryginał faktury – k. 303; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335).).

Pogrzeb zmarłego odbył się w dniu (...). w W., na Cmentarzu(...) (kopia faktury VAT nr (...) z dnia 20 listopada 2014 r. na kwotę 8.467,20 zł – k. 52).

E. C. uiściła na rzecz Zakładu (...) przy Cmentarzu (...) kwotę 466 zł tytułem dopłaty do pogrzebu C. W. oraz kwotę 2.500 zł tytułem „opłaty do pogrzebu” (kopia dowodu wpłaty, pokwitowanie nr (...) – k. 56; kopia dowodu wpłaty, pokwitowanie nr (...) – k. 57; oryginały dowodów wpłaty – k. 306; k. 307; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334erte; e-protokół – k. 335).

E. C. zleciła firmie kamieniarskiej wykonanie na Cmentarzu (...) na grobie T. C. oraz C. W. (kwatera (...)) pomnika granitowego z wykonaniem napisów. Wartość prac wynosiła 9.500 zł, z terminem ich wykonania na listopad 2014 r. Całość należności została zapłacona (kopia zamówienia – k. 54; oryginał zamówienia – k. 304; zeznania świadka K. C. – k. 333verte- 334verte; zeznania powódki – k. 360).

Postanowieniem z dnia 9 października 2015 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi Północ w Warszawie w sprawie VII Ns 295/15 stwierdził, że spadek po C. W. zmarłym w dniu (...) w W., ostatnio stale zamieszkałym przy ul. (...) w W. na podstawie ustawy nabyli żona E. C. oraz syn A. W., po ½ części spadku każdy z nich (pkt 1). Postanowienie uprawomocniło się w dniu 31 października 2015 r. (kopia postanowienia z dnia 9 października 2015 r. w sprawie VII Ns 295/15 ze stwierdzeniem prawomocności – k. 95).

W odpowiedzi na wezwanie z dnia 12 października 2015 r. do wyjawienia majątku wchodzącego w skład spadku, E. C. przedstawiła stosowny wykaz, głównie przedmiotów codziennego użytku nieprzedstawiających wartości majątkowej (książki; odzież; artykuły gospodarstwa domowego; leki) oraz informowała, że w latach 2009-2012 r. udzieliła C. W., ówczesnemu konkubentowi pożyczek na zamianę mieszkania oraz jego późniejszego wykupu (wezwanie do wyjawienia majątku wchodzącego w skład spadku z dnia 12 października 2015 r. – k. 181; odpowiedź na pismo z dnia 7 listopada 2015 r. – k. 182-189).

Wniosek o przesłanie kopii umów pożyczek oraz kopii aktu notarialnego, pozostał bez odpowiedzi (pismo z dnia 16 listopada 2015 r. – k. 190).

Przed Sądem Okręgowym Warszawa Praga w Warszawie toczyło się postępowanie z powództwa A. W. przeciwko E. C. o zachowek po zmarłym C. W., prowadzone pod sygn. II C 675/19. Wyrokiem zaocznym z dnia 10 lipca 2020 r. zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 80.000 zł oraz zwrot kosztów postępowania (wyrok zaoczny z dnia 10 lipca 2020 r. w sprawie II C 675/19 – k. 191).

W treści wniesionego w sprawie sprzeciwu od wyroku zaocznego, pozwana nie wystąpiła z żadnym roszczeniem, nie zgłosiła powództwa wzajemnego ani nie podniosła zarzutu potrącenia. W uzasadnieniu swojego stanowiska powoływała się na pożyczki udzielane spadkodawcy na wykup i remont lokalu mieszkalnego przy ul. (...) (sprzeciw od wyroku zaocznego z dnia 31 lipca 2020 r. – k. 222-229).

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2020 r. w sprawie II C 675/19 uchylono w całości wyrok zaoczny z dnia 10 lipca 2020 r. (pkt I), zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 80.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty (pkt II), oddalono powództwo w pozostałym zakresie (pkt III) oraz orzeczono o kosztach procesu (pkt IV). Sąd ustalił, że spadek po C. W. był tzw. spadkiem pustym, gdyż spadkodawca nie pozostawił po sobie rzeczy przedstawiających wartość majątkową, jednakże darował na rzecz pozwanej prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego, które podlega doliczeniu do spadku. Sąd podkreślił, że ani w sprzeciwie od wyroku zaocznego, ani na późniejszym etapie postępowania pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie sformułowała wprost twierdzenia aby w skład spadku po C. W. wchodziły długi spadkowe, która to okoliczność nie została udowodniona. Za niewiarygodne Sąd uznał ponadto zeznania pozwanej, w części w jakiej powoływała się na istnienie długów spadkowych w postaci zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawcę u osób trzecich na sfinansowanie kosztów leczenia (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 20 listopada 2020 r. w sprawie II C 675/19 wraz z uzasadnieniem – k. 192-204).

Sąd Apelacyjny w Warszawie, w rozpoznaniu apelacji obu stron, wyrokiem z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie V ACa 57/21 oddalił obie apelacje. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu I instancji, iż pozwana nie udowodniła, że spadek obciążony był długami, a mianowicie, iż udzieliła C. W. pożyczek w kwotach 30.000 zł w dniu 30 października 2009 r., 16.000 zł w dniu 25 września 2012 r. oraz w 165.000 zł w dniu 29 września 2011 r. Sąd podkreślił min., że wnosząc apelację pozwana nie załączyła oryginałów oświadczeń C. W. o zaciągnięciu pożyczek i nie wnosiła o przeprowadzenie dowodu z w/w oryginałów. W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwana nie udowodniła, iż C. W. dokonał zamiany lokalu na zadłużone mieszkanie spółdzielcze, że nie posiadał środków finansowych na uiszczenie wymaganego wkładu spółdzielczego, jak i tego że na rachunku bankowym posiadała środki finansowe na udzielenie wskazanych przez siebie pożyczek. Sąd Apelacyjny przyznał rację Sądowi I instancji, iż pozwana nie udowodniła również, iż C. W. zaciągnął pożyczki u innych osób oraz że spłaciła te pożyczki po jego śmierci (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie V ACa 57/21 wraz z uzasadnieniem – k. 205-221).

W dniu 5 października 2021 r. E. C., działając za pośrednictwem pełnomocnika, wypowiedziała A. W. na podstawie art. 723 k.c. umowy pożyczki na łączną kwotę 105.500 zł, stosownie do udziału w spadku po zmarłym C. W.. W piśmie tym, wezwała jednocześnie wzywanego do zapłaty ww. kwoty w terminie sześciu tygodni od otrzymania przedmiotowego pisma na wskazany numer rachunku bankowego. E. C. powoływała się na następujące umowy pożyczki:

- z dnia 25 września 2011 r. na kwotę 16.000 zł

- z dnia 29 września 2011 r. na kwotę 165.000 zł

- z dnia 30 października 2011 r. na kwotę 30.000 zł

których łączna wysokość wynosiła 211.000 zł, w związku z zakupem lokalu przy ul. (...).

Ponadto w związku z chorobą spadkodawcy, E. C. wskazała na zawarte przez niego umowy pożyczki na pokrycie kosztów leczenia:

1) umowy zawarte z osobami trzecimi:

- z dnia 18 kwietnia 2014 r. na kwotę 4.500 zł

- z dnia 20 kwietnia 2014 r. na kwotę 3.500 zł

- z dnia 5 maja 2014 r. na kwotę 4.000 zł

- z dnia 27 maja 2014 r. na kwotę 4.600 zł

- z dnia 25 maja 2014 r. na kwotę 4.800 zł

- z dnia 3 kwietnia 2014 r. na kwotę 4.500 zł

- z dnia 20 marca 2014 r. na kwotę 4.000 zł

- z dnia 20 września 2014 r. na kwotę 4.000 zł

- z dnia 20 czerwca 2014 r. na kwotę 4.000 zł

- na kwotę 4.500 zł

- z dnia 3 września 2014 r. na kwotę 1.000 euro

2) umowy zawarte przez C. W. wraz z E. C.:

- z dnia 16 marca 2014 r. na kwotę 18.000 zł

- z dnia 25 marca 2014 r. na kwotę 25.000 zł

- z dnia 27 maja 2014 r. na kwotę 10.000 zł

które to sumy miały być w całości spłacone przez E. C.. W związku z powyższym, wzywała ona A. W. do zapłaty kwoty 47.700 zł oraz 500 euro, w terminie 7 dni na wskazany w piśmie numer rachunku bankowego.

Kolejno wzywająca wymieniła poniesione przez siebie koszty związane z pochówkiem zmarłego. Z tego tytułu wezwała A. W. do zapłaty kwoty 15.193,60 zł, w terminie 7 dni na wskazany w piśmie numer rachunku bankowego.

Do pisma załączono kopie umów, faktur i dowodów wpłaty (kopia pisma stanowiącego wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do zapłaty z dnia 5 października 2021 r. – k. 59-66; kopia pełnomocnictwa – k. 67; kopie załączników – k. 71-94).

Korespondencja w tym zakresie została doręczona adresatowi w dniu 12 października 2021 r. (kopia dowodu nadania przesyłki wskazująca numer nadania – k. 66; wydruk ze strony internetowej śledzenia przesyłek dla wskazanego numeru nadania – k. 68; kopia potwierdzenia odbioru – k. 69-70).

Postępowanie egzekucyjne prowadzone z wniosku A. W. przeciwko E. C. na podstawie wyroku Sądu Okręgowego Warszaw Praga w Warszawie z dnia 20 listopada 2020 r. o sygn. II C 675/19, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, zostało zakończone postanowieniem z dnia 12 października 2022 r. wobec spłacenia całej dochodzonej przez wierzyciela należności (postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi Północ w Warszawie P. P. o sygn. (...) z dnia 12 października 2022 r. – k. 286-287).

Sąd dokonał następującej oceny materiału dowodowego w sprawie:

Przedstawione przez strony dowody w postaci dokumentów Sąd uznał co do zasady za wiarygodny materiał dowodowy, z wyjątkami wskazanymi poniżej.

Sąd nie dał wiary oświadczeniu z k. 295 w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy i osoby dokonującej spłaty pożyczki, albowiem pozostaje to w sprzeczności z treścią zeznań świadka A. B. (1).

Sąd nie dał wiary oświadczeniu z k. 296 w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy i osoby dokonującej spłaty pożyczki, albowiem pozostaje to w sprzeczności z treścią zeznań świadka W. P..

Sąd nie dał wiary oświadczeniu z k. 292 w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy, albowiem pozostaje to w sprzeczności z treścią zeznań świadka A. Ś. (1).

Sąd nie dał wiary oświadczeniu z k. 290 w zakresie oznaczenia pożyczkobiorcy i osoby dokonującej spłaty pożyczki, albowiem pozostaje to w sprzeczności z treścią zeznań świadka A. G..

Sąd uznał za wiarygodne co do zasady zeznania przesłuchanych świadków, z wyjątkami niżej przedstawionymi.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka K. C. w zakresie w jakim świadek zeznał, iż powódka posiadała środki na udzielenie C. W. pożyczek na cele mieszkaniowe z kredytu zaciągniętego przez powódkę. Ta część relacji pozostaje w sprzeczności z zeznaniami powódki i świadka D. C., z których zgodnie wynika, iż powódka posiadała te środki majątkowe z własnych oszczędności z pracy zawodowej.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka D. C. w zakresie w jakim świadek zeznał, iż rodzina C. otrzymała zwrot udzielonych pożyczki ponad kwotę 1000 euro wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 299 akt sprawy (pokwitowaniu autorstwa B. C.) oraz ponad kwotę 4.500 zł wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 294 akt sprawy (pokwitowanie autorstwa R. C.). Ta część relacji jest gołosłowna, nie znajduje potwierdzenia w żadnym obiektywnym źródle dowodowym. Sąd miał na uwadze, iż świadek będąc synem powódki jest pośrednio zainteresowany wynikiem niniejszego procesu.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka A. Ś. (1) w zakresie w jakim świadek zeznał, iż potwierdza prawdziwość oświadczenie jego autorstwa z k. 292 w zakresie dotyczącym oznaczenia pożyczkobiorcy, albowiem z całokształtu zeznań tego świadka wynika, że w istocie nie udzielał on pożyczki C. W. tylko udzielił jej E. C. za pośrednictwem swojej żony M. Ś. (1).

Sąd uznał co do zasady za wiarygodne zeznania powódki, z wyjątkiem tych części, które zostały opisane poniżej.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie w jakim zeznała, iż oświadczenie znajdujące się na k. 301 akt sprawy podpisała w charakterze poręczyciela, albowiem takiego rodzaju fakt nie wynika z treści tego oświadczenia. Z treści przedmiotowego oświadczenia wynika, iż powódka podpisała je razem z C. W. jako współpożyczkobiorca. Dodatkowo należy podnieść, iż autorką tekstu w/w oświadczenia, jak i też tekstu oświadczenia z k. 300 była jedna i ta sama osoba – powódka. Z treści oświadczenia z k. 300 wynika, że w sposób nie budzący wątpliwości wskazano w nim, że pożyczkobiorcą w tym przypadku był tylko C. W.. Powyższe oznacza, że należy dokonać wykładni tych oświadczeń zgodnie z ich odmienna treścią.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie w jakim zeznała, iż zawarła umowy pożyczek z C. W., na podstawie których przekazała C. W. kwotę 30.000 zł na jego leczenie. Relacja powódki w tym zakresie jest gołosłowna, nie znajduje potwierdzenia w żadnym innym dowodzie przedstawionym w sprawie. Należy podkreślić, iż powódka jest osobą bezpośrednio zainteresowaną wynikiem niniejszej sprawy, a twierdzenie powódki o tym, że była wierzycielem C. W. wprost skutkuje korzystnie dla sytuacji procesowej powódki w niniejszej sprawie.

Z tego samego względu Sąd uznał za niewiarygodne zeznania powódki w zakresie w jakim podała, iż dokonała spłaty pożyczek udzielonych przez osoby z rodziny B. i G. oraz z rodziny C. w zakresie ponad kwotę 1000 euro wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 299 akt sprawy (pokwitowaniu autorstwa B. C.) oraz ponad kwotę 4.500 zł wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 294 akt sprawy (pokwitowanie autorstwa R. C.) oraz z rodziny Ś. w zakresie ponad kwotę 4.600 zł wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 292 akt sprawy (pokwitowaniu autorstwa A. Ś. (1)) oraz ponad kwotę 4.800 zł wskazaną w oświadczeniu znajdującym się na k. 293 akt sprawy (pokwitowanie autorstwa M. Ś. (1)).

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki także w tym zakresie w jakim powódka podała, iż w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku poinformowała A. W. o długach spadkowych jego ojca przedstawionych przez powódkę w niniejszej sprawie. Zeznania powódki w tej części pozostają w sprzeczności z dokumentami zgormadzonymi w aktach sprawy o stwierdzenie nabycia spadku po C. W., z których nie wynika, aby tego rodzaju informacja była przekazywana pozwanemu przez powódkę (akta sprawy VII Ns 295/15 SR dla Warszawy Pragi – Północ) oraz w sprzeczności z zeznaniami pozwanego.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania pozwanego w całości, albowiem są logiczne, spójne.

Sąd uznał opinię złożoną przez biegłego sądowego z zakresu badania pisma ręcznego dr A. B. (2) za bezstronny i wiarygodny dowód w sprawie. W ocenie Sądu opinia ta jest przekonywująca i wyczerpująco uzasadniona. Z jej treści wynika, iż przedmiotem analizy sporządzającego opinię były wszystkie czynniki, od których zależy ustalenie czy spadkodawca złożył własnoręczne podpisy pod spornymi oświadczeniami. Sposób argumentacji zaprezentowany przez biegłego sądowego wskazuje na prawidłowy tok podejmowania przez niego kolejnych czynności analitycznych. Przedmiotowe opinia jest jasna i logiczna. Strony nie zakwestionowały tej opinii. W tym stanie rzeczy Sąd również nie znalazł podstaw do podważania opinii i przyjął ją w pełni za podstawę do ustalenia stanu faktycznego.

Sąd pominął wnioski strony powodowej o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków K. T. (2), M. U. i B. C. (k. 352 v., k. 358) wobec cofnięcia tych wniosków przez stronę powodową.

Na podstawie art. 205 (3) par. 2 kpc Sąd pominął wnioski pozwanego o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków M. U. i B. C. jako wnioski spóźnione, złożone po upływie terminu zakreślonego przez przewodniczącego na składanie wniosków dowodowych. (k. 358).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie powódka E. C. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego łącznej kwoty 168.393,60 zł oraz 500 euro tytułem zwrotu spłaty połowy długów spadkowych wchodzących w skład masy spadkowej po C. W.. Na kwotę żądaną pozwem składy się trzy kategorie długów: 1) pożyczki zaciągnięte u powódki na zakup lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w W. (105.500 zł),

2) pożyczki zaciągnięte na pokrycie kosztów leczenia spadkodawcy (47.700 zł i 500 euro),

3) wydatki związane z pochówkiem spadkodawcy (15.193,60 zł).

Zakreślając podstawę prawną roszczenia, w zakresie I kategorii długów powódka powoływała się na art. 723 k.c. oraz art. 1034 § 1 zd. 2 k.c., odnośnie II kategorii na art. 518 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 1034 § 1 zd. 1 k.c., zaś w przypadku III kategorii na art. 1034 § 1 k.c. w zw. z art. 922 § 3 k.c.

W związku ze stanowiskiem procesowym pozwanego, który w pierwszej kolejności wnosił o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. powołując się na zarzut powagi rzeczy osądzonej, wskazać należy, że w sprawie nie było podstaw do uwzględnienia tego wniosku. Kwestia ta została rozstrzygnięta przez Sąd na mocy postanowienia z dnia 29 listopada 2022 r. i w tym zakresie Sąd odsyła do argumentacji wyrażonej w uzasadnieniu pisemnym postanowienia (k. 340-340verte), które w całości zachowuje aktualność.

Stosownie do treści art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa, spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych o charakterze cywilnoprawnym zmarłego spadkodawcy, które w chwili jego śmierci, w drodze dziedziczenia, przechodzą na spadkobierców. Spadkobiercy wstępują w ten sposób w prawa i obowiązki zmarłego, stają się jego następcami prawnymi pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna) (powołane za: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023, Sip Legalis).

W konsekwencji, w przypadku, gdy w dacie śmierci spadkodawcy istniało określone zobowiązanie, przechodzi ono na spadkobierców, w skład masy spadkowej wchodzą bowiem również i długi. Istotą sukcesji uniwersalnej jest bowiem to, że z chwilą otwarcia spadku spadkobiercy wstępują w sytuację prawną spadkodawcy, co oznacza, że jeżeli posiadał on dług, odpowiedzialność za ten dług przechodzi na spadkobierców.

W sprawie bezspornym było, iż na mocy prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ w Warszawie w sprawie VII Ns 295/15 spadek po C. W. na podstawie ustawy nabyli powódka i pozwany w udziale po ½ części spadku każdy z nich, zaś dział spadku jak do tej pory, nie został przeprowadzony (okoliczność bezsporna).

Zgodnie z art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów.

Z chwilą nabycia spadku przez kilku spadkobierców powstaje między nimi wspólność praw i obowiązków spadkowych, która utrzymuje się do chwili dokonania działu spadku. Zgodnie bowiem z art. 1035 k.c. w sytuacji, gdy spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Spadkobierca, który zaspokoił wierzyciela spadkowego w większym stopniu niż wynika to z udziału spadkowego, może wystąpić z roszczeniem regresowym, domagając się odpowiedniego zwrotu od pozostałych spadkobierców. Przepis ten odwołuje się do kryterium wielkości udziału spadkowego, zaś rozliczenia między spadkobiercami mogą nastąpić w odrębnym procesie.

W przypadku dziedziczenia przez kilku spadkobierców wymaga wyjaśnienia sytuacja, gdy jeden z tych spadkobierców jest jednocześnie wierzycielem spadku. De iure skupia on w sobie status wierzyciela i dłużnika. Dochodzi zatem do konfuzji, a zatem jego dług spadkowy wygasa. W to miejsce powstają jednak na jego rzecz roszczenia regresowe do pozostałych współspadkobierców, wynikające z solidarnego charakteru odpowiedzialności, o zapłatę części należności za długi spadkowe proporcjonalnej do wysokości należnych im udziałów ze spadku. Jeżeli zgodnie z zasadami odpowiedzialności solidarnej jeden ze spadkobierców pokryje długi spadkowe, to przysługują mu do pozostałych roszczenia regresowe w wysokości przypadających na nich udziałów w spadku (art. 1034 § 2 k.c.). Może dochodzić ich w oddzielnym postępowaniu, chyba że toczy się postępowanie o dział spadku – wówczas w jego trakcie dokonuje się rozliczeń między spadkobiercami z tytułu odpowiedzialności za długi spadkowe (art. 686 k.p.c.). Od przyjęcia spadku spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe z całego swojego majątku. Jeżeli przyjęli spadek wprost, to ponoszona przez nich odpowiedzialność nie jest ograniczona, natomiast jeżeli przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to jest to odpowiedzialność ograniczona do wartości czynnej spadku (ograniczenie odpowiedzialności pro viribus hereditatis) (tak: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022, Sip Legalis).

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia przed przystąpieniem do szczegółowych rozważań, była okoliczność związana z ustaleniem, czy w dacie udzielania pożyczek, na które powoływała się powódka w toku procesu, łączyła ją z C. W. relacja mogąca mieć wpływ na ocenę ważności tych umów. W sytuacji bowiem, gdyby powódka pozostawała w związku małżeńskim ze spadkodawcą w dacie ich udzielania, umowy te nie mogłoby wywołać skutku prawnego i należałoby je ocenić jako bezskuteczne. Jak bowiem stanowi art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

W czasie trwania wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, co do zasady, umowy pożyczki udzielane przez jednego z małżonków na rzecz drugiego, należałoby ocenić jako nieważne, gdyż nie może skutecznie przejść do przesunięć w ramach tej samej masy majątkowej.

Taka sytuacja nie miała jednak miejsca w niniejszym postępowaniu. Otóż wszystkie umowy pożyczki zawarte pomiędzy E. C. jako pożyczkodawczynią a C. W. jako pożyczkobiorcą, co do których powyżej poczynił ustalenia, że zaistniały zostały zawarte przed zawarciem przez te osoby związku małżeńskiego, a tym samym przed powstaniem pomiędzy nimi ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

Stosownie do treści art. 723 k.c. jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

Wypowiedzenie jest prawem kształtującym, które jest realizowane poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie umowy (art. 61 k.c.). Z uwagi na szczególne skutki jakie ze sobą niesie, a które prowadzą do zerwania pomiędzy stronami węzła obligacyjnego wobec treści z art. 60 k.c. zgodnie z którą z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli), zachowanie takie nie powinno pozostawiać żadnych wątpliwości co do prawidłowości jego złożenia.

Sąd dał wiarę okolicznościom powołanym przez powódkę, iż po zawarciu umowy darowizny strony w formie ustnej dokonały zmiany zapisów pierwotnych umów, oznaczając termin spłaty jako „nieokreślony”. Wskazać należy, że początkowo zwrot kwot udzielonych pożyczek został uzależniony od warunku w postaci sprzedaży przedmiotowego lokalu (k. 288; 289) lub nie został zastrzeżony (k. 289a). Skoro warunkiem spłaty pożyczki była sprzedaż lokalu mieszkalnego, który nie był już w posiadaniu pożyczkobiorcy z uwagi na objęcie go umową darowizny, zgodny z doświadczeniem życiowym i zasadami logiki jest wniosek, że strony musiały uzgodnić inny termin zwrotu pożyczek. Biorąc dodatkowo pod uwagę, iż w tym okresie pozostawali w związku małżeńskim, trudno uznać, iż określenie daty zwrotu pożyczek na „nieokreślony” mogłoby budzić wątpliwości. Sąd takich wątpliwości nie miał w związku z czym należało uznać, że ostatecznie pożyczki udzielone na zakup i remont lokalu przy ul. (...), zostały udzielone na czas nieokreślony. W celu postawienia ich więc w stan wymagalności, koniecznym było w świetle art. 723 k.c. ich wypowiedzenie. Takie wypowiedzenie wobec pozwanego zostało dokonane pismem z dnia 5 października 2021 r. (k. 59-66).

W tym zakresie należy zwrócić uwagę, że powódka, działając poprzez pełnomocnika, już na wstępie pisma powołała się na art. 723 k.c. i wskazała (poprzez odesłanie do uzasadnienia), które umowy wypowiada. Tak więc wypowiedzenie dotyczyło – jak wskazano, umowy z dnia 25 września 2011 r. na kwotę 16.000 zł, umowy z dnia 29 września 2011 r. na kwotę 165.000 zł oraz umowy z dnia 30 października 2011 r. na kwotę 30.000 złotych.

W doktrynie podkreśla się przy tym, że za równoznaczne w skutkach z wypowiedzeniem uznać należy wezwanie do zwrotu przedmiotu pożyczki lub wytoczenie powództwa o zwrot pożyczki (szerzej W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2018, art. 723, Nb 4 i n.) (tak: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023, Sip Legalis).

W ocenie Sądu, podważenie skuteczności dokonanego wypowiedzenia umów byłoby wyrazem nadmiernego rygoryzmu, nie znajdującym podstaw w sytuacji, gdy całościowa ocena pisma i załączników, wątpliwości co do intencji powódki nie budzi.

Pismo w tym zakresie zostało doręczone pozwanemu w dniu 12 października 2021 r. (k. 68; 70), co oznacza, iż wymagalność roszczenia należało wiązać z dniem 24 listopada 2021 r. jako dniem następującym po upływie sześciotygodniowego terminu wynikającego z dyspozycji art. 723 k.c.

W konsekwencji, powództwo w zakresie, w jakim powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty 105.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, okazało się w całości uzasadnione. Powódka wykazała, że udzieliła spadkodawcy trzech pożyczek w kwotach 16.000 zł, 165.000 zł oraz 30.000 zł i na datę śmierci spadkodawca, żadna ich część nie została spłacona. Suma tych kwot odpowiada kwocie 211.000 zł, co przy uwzględnieniu wymiaru, w jakim ustalono udział pozwanego w masie spadkowej (1/2) oznacza, iż jest on zobowiązany do zwrotu na rzecz powódki kwoty 105.500 zł.

Powyższe roszczenie powódki znajduje podstawę prawną w przepisach art. 723 k.c. oraz art. 1034 § 1 zd. 2 k.c..

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 723 k.c. w którym przewidziany został sześciotygodniowy termin na zwrot pożyczki. Co już Sąd sygnalizował na wcześniejszym etapie rozważań, oświadczenie o wypowiedzeniu z jednoczesnym wezwaniem do zapłaty zostało doręczone w dniu 12 października 2021 r., co czyniło żądanie powódki w tym zakresie w całości uzasadnionym wobec upływu terminu wskazanego w art. 723 k.c.

Przechodząc do dalszych rozważań, w II kategorii długów spadkowych, których zwrotu powódka domagała się stosownie do udziału pozwanego w spadku, znajdowały się zobowiązania wynikające ze spłaconych przez nią umów pożyczek zaciągniętych na pokrycie kosztów leczenia C. W.. Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że C. W. zachorował na ciężką chorobę, której leczenie wymagało istotnych nakładów finansowych. Według twierdzenia powódki łączna kwota pożyczek zaciągniętych na ten cel i spłaconych przez powódkę wynosiła kwotę 95.400 zł oraz 1000 euro. Powódka jako współspadkobierczyni domagała się połowy tych sum, czyli kwoty 47.700 zł oraz 500 euro.

Zgodnie z poczynionymi powyżej ustaleniami C. W. zawarł z innymi osobami umowy pożyczek celem sfinansowania jego kosztów leczenia na łączną kwotę 73.800 złotych i 1.000 euro. Zgodnie z tymi samymi ustaleniami Sądu pożyczki te zostały dotychczas spłacone przez E. C. po śmierci C. W. na kwotę w łącznej wysokości 20.800 złotych i 1.000 euro.

W ocenie Sądu powódka nie wykazała i nie udowodniła, aby C. W. zawarł umowy pożyczki na wyższa łącznie kwotę niż kwota wskazana w poprzednim akapicie uzasadnienia, ani też nie wykazała i nie udowodniła, aby dokonała spłaty tych pożyczek w wyższej kwocie łącznej niż kwota wskazana w poprzednim akapicie niniejszego uzasadnienia. Należy podnieść, że zgodnie z przepisem art. 6 kc ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na powódce jako na podmiocie wywodzącym skutki prawne z przedstawionych twierdzeń. W ocenie Sądu w tym zakresie powódka tylko w części sprostała temu ciężarowi procesowemu. Należy podkreślić, iż dla skutecznego chodzenia tego roszczenia powódka powinna wykazać nie tylko fakt zawarcia tych umów przez spadkodawcę, ale także fakt ich spłaty. Postawy faktycznej tego rodzaju roszczenia powódki nie mogą stanowić także te umowy pożyczek, które nie zostały zawarte przez C. W., a przez innych pożyczkobiorców. Okoliczność, że były one zawierane przez te inne osoby w celu pozyskania środków finansowych na leczenie C. W. nie ma znaczenia dla oceny roszczenia powódki, ponieważ tego rodzaju umowy nie wykreowały długu po stronie C. W., a jedynie długi po stronie tych innych pożyczkodawców, za które to długi C. W. nie ponosi odpowiedzialności.

Na podstawie przytoczonego już wyżej art. 1034 § 1 zd. 2 k.c. jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Przepis ten znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie w tym zakresie.

Wielkość udziału pozwanego w masie spadkowej wynosiła ½ i w takim też wymiarze kształtowała się jego odpowiedzialność za długi. Powódka wykazała w toku procesu, iż łączne spłacone przez nią długi spadkowe wynikające z umów pożyczek zawartych przez C. W. na pokrycie kosztów leczenia spadkodawcy wynosiły 20.800 zł oraz 1.000 euro, co oznacza, iż udział ½ w tych sumach odpowiadał żądanym przez nią kwotom jedynie w wysokości 10.400 zł oraz 500 euro.

W pozostałym zakresie roszczenie to podlegało oddaleniu.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Roszczenie powódki nie miało oznaczonego terminu płatności, co oznacza, iż w sprawie koniecznym było wezwanie pozwanego do zapłaty celem jego postawienia w stan wymagalności.

Powódka wezwała pozwanego do zapłaty także w zakresie kwoty 47.700 zł oraz 500 euro w piśmie z dnia 5 października 2021 r., w którym wyznaczyła pozwanemu siedmiodniowy termin na spełnienie jej żądań (k. 63). Korespondencja w tym zakresie została doręczona pozwanemu w dniu 12 października 2021 r., co oznacza, iż żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty okazało się w całości uzasadnione (siedmiodniowy termin upłynął bezskutecznie w dniu 19 października 2021 r.; odsetki należne więc były od dnia następnego).

Ostatnią kategorią ze zgłoszonych przez powódkę roszczeń było roszczenie z tytułu kosztów związanych z pochówkiem spadkodawcy.

Stosownie do treści art. 922 § 3 k.c. do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.

Odesłanie do zwyczajów przyjętych w danym środowisku oznacza, że obliczenie wysokości tych kosztów musi zostać dokonane przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zaś rozliczeniu podlegają jedynie rzeczywiście poniesione koszty pogrzebu spadkodawcy.

W ramach tego żądania, powódka domagała się zwrotu opłaty za grób 8.467,20 zł, opłaty za prawo do dysponowania grobem 162 zł, kosztów nagrobka 9.500 zł, kosztów poniesionych na przechowywanie zwłok 70 zł, dopłaty do pogrzebu 466 zł i opłaty za pogrzeb 2.500 zł, opłaty za mszę i nabożeństwo 500 zł, opłaty za wymurowanie grobu 7.200 zł, zwrotu kosztów konsolacji 522 zł oraz kosztów wybudowania ławki przy grobie zmarłego 1.000 zł (łącznie 30.387,20 zł; udział ½ wynosił więc 15.193,60 zł).

W doktrynie podkreśla się, że niewątpliwie w grę wejdą koszty zakupu trumny, kwatery na cmentarzu, przewozu zwłok, organizacji ceremonii pogrzebowej, zakupu odzieży pogrzebowej dla zmarłego, koszty wieńców i kwiatów, jak również kremacji. Jeżeli w danym środowisku przyjęta jest organizacja konsolacji, wówczas rozsądne koszty organizacji takiego poczęstunku należałoby również zaliczyć do kosztów pogrzebu (powołane za: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088. Wyd. 3, Warszawa 2022, Sip Legalis).

Nie jest wyłączone zaliczenie do kosztów pogrzebu zwyczajowego datku dla duchownego za odprawienie mszy żałobnej i nabożeństwa przy grobie, a także kosztów przejazdu taksówki dla niego, który odprawiał ceremonię na cmentarzu. Do kosztów pogrzebu w rozumieniu art. 922 § 3 k.c. (a także art. 446 § 3 k.c., który posługuje się tym samym pojęciem) zalicza się także wydatek poniesiony na wystawienie spadkodawcy nagrobka, jeżeli uwzględnia to zwyczaje przyjęte w danym środowisku, w tym zwyczaje w zakresie kosztów takiego nagrobka (tak z kolei: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022, Sip Legalis).

W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę zwyczaje panujące w miejscu zamieszkania spadkodawcy, a jednocześnie miejscu organizacji jego pogrzebu (W.), kategoria wydatków wskazanych przez powódkę co do zasady mieściła się w dopuszczalnych ramach. Niewątpliwie, celem organizacji pogrzebu powódka musiała zapłacić za miejsce, w którym zwłoki zostaną złożone, ponieść wszystkie z tym związane opłaty dodatkowe (pokładne, transport trumny, późniejszy wywóz kwiatów, opłata za korzystanie z cmentarza, opłata za składowanie ziemi, opłata za prawo do dysponowania grobem, przechowywanie zwłok w chłodni itd.), zwyczajowo przyjętym jest również wystawienie nagrobka, a w przypadku osób wierzących, odprawienie mszy z nabożeństwem. Wysokość tych kosztów, w przeważającej mierze była wysokością obiektywną w tym znaczeniu, że każda inna osoba, która chciałaby zorganizować pogrzeb, musiałaby uiścić właśnie takie kwoty. Różnice pojawiają się natomiast w przypadku wystawienia nagrobka czy kosztów konsolacji, choć i te, biorąc pod uwagę wysokość cen na terenie W. i zasady doświadczenia życiowego, nie odbiegały od pewnych przyjętych norm.

Powódka nie wykazała, aby wybudowała ławkę przy pomniku oraz aby poniosła dodatkowy koszt jej wybudowania (niezależny od kosztu wybudowania pomnika). Powódka nie wykazała także wysokości takiego kosztu. Nie przedstawiła w tym zakresie żadnego dowodu. Ponadto, w ocenie Sądu, ławka na cmentarzu nie stanowi kosztów pochówku osoby zmarłej, służy bowiem wyłącznie osobom żyjącym. Nie jest niezbędna do tego, aby pochować osobę zmarłą.

Należy dodatkowo zwrócić uwagę, iż C. W. nie został pochowany w grobie jednoosobowym – spoczął w grobie, który powódka zakupiła jako grób z przeznaczeniem dla trzech osób. Po pochowaniu w nim C. W. powódka przeniosła tam także jej pierwszego męża (pochowanego pierwotnie na innym cmentarzu). W tym zakresie, w jakim wymienione przez powódkę koszty, nie dotyczyły tylko i wyłącznie kosztów związanych z pogrzebem spadkodawcy, nie mogły zostać uwzględnione w całości w niniejszej sprawie. Skoro grób przewidziany został na 3 osoby, wszelkie koszty z nim związane powinny zostać podzielone odpowiednio na trzy części. Dotyczyło to wszystkich wydatków związanych z grobem i pomnikiem i otoczeniem pomnika (ławka).

W skład kosztów pogrzebu, uznanych przez Sąd za uzasadnione jako odpowiadające zwyczajom przyjętym w środowisku spadkodawcy wchodzą:

1) opłata za miejsce ziemne z prawem wymurowania dla 1 osoby w wysokości 2.160 zł

2) opłata za 20 lat korzystania z terenu cmentarza za 1 osobę 46,80 zł

3) pokładne z tytułu pochowania zwłok w grobie murowanym 702 zł

4) kontrola prawidłowości wymurowania nowego grobu przez wykonawcę w zakresie kosztu dla 1 osoby w wysokości 61,20 zł

5) wywiezienie kwiatów i wieńców z kontenerów i wysypiska 54 zł

6) transport trumny meleksem z kościoła do grobu 86,40 zł

7) wywóz ziemi z wykopanego grobu co do 1 osoby w wysokości 273,60 zł

8 ) opłata za prawo do dysponowania grobem co do 1 osoby w wysokości 54 zł

9) koszt nagrobka dla 1 osoby 3.166,66 zł

10) opłata za przechowywanie zwłok w chłodni 70 zł

11) dopłata do pogrzebu 466 zł

12) opłata do pogrzebu 2.500 zł

13) opłata za wymurowanie grobu dla 1 osoby 2.400 zł

14) opłata za msze i nabożeństwo 500 zł

15) konsolacja 522 zł.

Łącznie wszystkie opłaty i koszty związane z pochowaniem C. W. i wystawieniem dla niego nagrobka wyniosły kwotę 13.062,66 złotych. Połowa wartości tej sumy odpowiada kwocie 6.531,33 zł i taką też sumę Sąd zasądził tytułem zwrotu kosztów pogrzebu spadkodawcy na podstawie art. 1034 § 1 k.c. w zw. z art. 922 § 3 k.c.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono według analogicznej zasady, jak w przypadku roszczenia z tytułu spłaconych przez powódkę pożyczek zaciągniętych na pokrycie kosztów leczenia spadkodawcy. Także w tym przypadku, żądanie powódki nie miało oznaczonego terminu jego spełnienia, zastosowanie znajdzie więc zasada z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Powódka wzywała pozwanego do zapłaty w piśmie z dnia 5 października 2021 r., w którym wyznaczyła pozwanemu termin 7 dniowy na zapłatę (k. 64-65), doręczonym w dniu 12 października 2021 r. Odsetki ustawowe za opóźnienie należne były od dnia 20 października 2021 r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie, roszczenie powódki podlegało oddaleniu, jako niezasadne.

W konsekwencji podjętego w sprawie rozstrzygnięcia, orzeczenie o kosztach procesu oparto o dyspozycję art. 98 i 100 k.p.c., który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Wartość przedmiotu sporu w sprawie została przez powódkę określona na kwotę 170.661,50 zł (k. 3), ostatecznie zasądzono na rzecz powódki kwotę 122.431,33 zł i 500 euro, w pozostałym zakresie jej roszczenia oddalając. Oznacza to, iż wymiar wygranej powódki wyniósł 124.699,23 zł (przy kursie euro w NBP na dzień składania pozwu), czyli powódka wygrała spór w 73,06 %. Na podstawie art. 108 kpc Sąd pozostawił wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.