Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 16 stycznia 2023 r., sygn. akt I C 430/22

oddala apelację,

zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

na rzecz (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie należnymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 1527/23

UZASADNIENIE

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym i Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ograniczono uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy przeprowadził wnikliwe postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własną podstawę rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy powołał właściwe przepisy prawne i przeprowadził ich prawidłową wykładnię. Ostateczną ocenę materiału dowodowego i wnioski Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy uznał za trafne.

Na etapie postępowania odwoławczego sporna pomiędzy stronami pozostawała kwestia, czy zachowano roczny termin do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k., wskazując, że skoro pozwany dopiero w dniu 26 października 2021 r. uczynił zadość swoim obowiązkom, dokonując zwrotu proporcjonalnej części prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu przez poprzednika prawnego powoda, to termin do złożenia oświadczenia został zachowany. W konsekwencji uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego nie wygasło i może być dochodzone na drodze postępowania sądowego.

W ocenie Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone prawidłowo, w sposób wystarczający do wydania słusznego orzeczenia. Wszelkie ustalenia faktyczne poczyniono bez uchybienia zasadom z art. 233 § 1 k.p.c. Sama okoliczność, że strona skarżąca zaprezentowała odmienną ocenę materiału dowodowego, nie oznacza automatycznie, że konkluzje Sądu Rejonowego są błędne. W apelacji nie podniesiono konkretnych naruszeń reguł dotyczących oceny dowodów; z tej zaś przyczyny zarzut w istocie sprowadza się do nieuzasadnionej polemiki z rozstrzygnięciem Sądu.

Analiza zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., połączona z treścią uzasadnienia apelacji wskazuje, że skarżący zarzucając błędne ustalenie daty wykonania umowy -w istocie kwestionuje ocenę prawną ustaleń faktycznych. Treść tych zarzutów dotyczy więc subsumpcji do norm prawa materialnego. W związku z tym zostaną one omówione w dalszej części uzasadnienia.

Uruchomienie sankcji kredytu darmowego zależy od wykonania przez konsumenta uprawnienia prawokształtującego, bowiem sformułowanie, jakie zamieszczono w art. 45 ust. 1 u.k.k.: "po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia", jest typowe dla przypadków, w których w przepisach prawa cywilnego wprowadza się uprawnienie prawokształtujące. Ponadto pojęcia "oświadczenie", którym posłużono się w art. 45 ust. 1 u.k.k., ustawodawca używa w przepisach prawa cywilnego zazwyczaj dla oznaczenia oświadczenie woli, a nie oświadczenia wiedzy (informacyjne). Wykonanie uprawnienia prawokształtującego wymaga złożenia właśnie oświadczenia woli. Wykładnia językowa art. 45 ust. 1 u.k.k. wskazuje, że skutki związane z sankcją kredytu darmowego powstają - verba legis - "po złożeniu" oświadczenia.

Podstawą realizacji uprawnień wyrażonych w art. 45 ust. 1 u.k.k., jest złożenie oświadczenia w przewidzianym do tego terminie, które zdefiniowane jest jako „rok od wykonania umowy” (art. 45 ust. 5 u.k.k.). Kwestią sporną pozostaje rozumienie wskazanego terminu. W ocenie Sądu należy przez to rozumieć dzień wykonania zobowiązania przez kredytobiorcę. Co prawda sąd dostrzega rozbieżność jaka panuje w tej kwestii w judykaturze.

W niektórych orzeczeniach wyrażono pogląd, że termin określony w art. 45 ust. 5 rozpoczyna się po wykonaniu umowy przez kredytodawcę, tj. z chwilą wypłaty kredytu na rzecz konsumenta (tak np. wyrok SO w Poznaniu z 13.06.2018 r., XIV C 1375/17,; wyrok SR w Zawierciu z 30.11.2021 r., I C 1400/20,; wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 3.11.2022 r., II C 2736/22,; wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 10.11.2022 r., II C 2939/22,; wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 10.11.2022 r., II C 2943/22,; wyrok SR w Giżycku z 9.03.2023 r., I C 583/22,), a nawet jeszcze wcześniej: w chwili zawarcia umowy (tak np. wyrok SO w Poznaniu z 27.02.2019 r., XII C 1503/18,; wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 10.11.2022 r., II C 2950/22,; wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 27.12.2022 r., II C 3085/22). Kolejny pogląd przyjmuje, że wykonanie umowy następuje z chwilą, gdy należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego w tym obowiązki powstające z mocy ustawy (np. odnośnie do zapłaty odsetek za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c. oraz zwrotu prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu) – przyjęto w: wyrok SA w Warszawie z 1.07.2019 r., V ACa 118/18, wyrok SO w Łodzi z 19.07.2019 r., III Ca 642/19,; wyrok SA w Gdańsku z 8.10.2021 r., wyrok SO w Kielcach z 14.03.2023 r., II Ca 98/23). W tym przypadku chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo (arg. lege non distinguente; podobnie G. Kott [w:] M. Chruściak i in., Ustawa..., s. 158; J. Pisuliński [w:] System Prawa Prywatnego..., t. 8, s. 453, przypis 449).

Niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego termin, o którym mowa w powołanym przepisie należy oceniać z punktu widzenia wykonania obowiązków stron stanowiących essentalia negotii zawartej umowy, w tym wypadku obowiązków umownych kredytobiorcy. Sąd Okręgowy nie zgadza się ze stanowiskiem powoda, jakoby bieg rocznego terminu do złożenia przedmiotowego oświadczenia należy liczyć od momentu zwrotu proporcjonalnej części prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu przez kredytodawcę.

Umowa pożyczki/kredytu jest umową dwustronnie zobowiązującą, w której dłużnik obowiązany jest do wykonania określonego zobowiązania, zaś na wierzycielu ciąży obowiązek współdziałania przy wykonaniu zobowiązania. Kredytodawca wykonuje swoje zobowiązanie przedstawiając do dyspozycji kredytobiorcy umówioną ilość pieniędzy. Wykonanie umowy przez kredytobiorcę następuje z chwilą zwrotu tej samej ilości pieniędzy, w przypadku pożyczki odpłatnej wraz z ustaloną zapłatą. Inne świadczenia, tak jak zwrot części całkowitych kosztów pożyczki (kredytu konsumenckiego), o jakim mowa w art. 49 u.k.k. powstaje dopiero z chwilą wykonania umowy przez obie strony (wypłaty kwoty pożyczki przez kredytodawcę i jej spłaty przez kredytobiorcę). Ustawowy obowiązek kredytodawcy zwrotu części tych kosztów determinowany jest chwilą wykonania umowy przez kredytobiorcę.

Zgodnie z § 1 ust. 4 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami umownymi w 48 równych ratach kapitałowo-odsetkowych płatnych nie później niż do 10 dnia każdego miesiąca. Kredyt został w całości spłacony w dniu 26 kwietnia 2017 r. Z tą chwilą umowa była przez strony wykonana, a po stronie pożyczkobiorcy powstało uprawnienie żądania zwrotu części kosztów pożyczki. Od tej chwili rozpoczął się też bieg terminu, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k., którego upływ skutkował wygaśnięciem uprawnienia z ust 1 tego przepisu. Taka wykładania wskazanego przepisu gwarantuje z jednej strony możliwość realizacji uprawnienie wynikającego z sankcji kredytu darmowego przez konsumenta, z drugiej strony daje przedsiębiorcy pewność co do czasu, w którym konsument może powołać się na sankcję kredytu darmowego i wynikające z tego obowiązki po stronie pożyczkodawcy, tym samym stabilizujący sytuację prawna stron. Celem wprowadzonego przez ustawodawcę terminu prekluzyjnego, jak się wydaje, była chęć uporządkowania i stabilizacji obrotu przez wykluczenie sytuacji, w których możliwość powołania się na sankcję kredytu darmowego - i tym samym zmiana treści zobowiązania - trwałyby w nieskończoność, pozbawiając kredytodawcę pewności co do kształtu relacji łączącej go z konsumentem (tak: M. Grochowski, komentarz do art. 45 (w:) K. Osajda (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 20).

Jako że roczny termin do złożenia oświadczenia o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. upłynął w dniu 26 kwietnia 2018 r., a pozew został złożony w dniu 7 grudnia 2021 r., to orzeczenie Sądu Rejonowego oddalające powództwo z tej przyczyny należy uznać za prawidłowe. Wobec powyższego apelacja została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c., obciążając powoda – jako stronę przegrywającą spór – kosztami procesu. Na te koszty złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości wynikającej z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych , wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).