Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Edyta Bronowicka

Protokolant: Katarzyna Praszczałek

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. B., L. B., I. M. i J. K.

przeciwko (...) spółce z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z 8 listopada 2022 r. sygn. akt I C 956/22;

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie pierwszym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda K. B. kwotę 250 euro (dwieście pięćdziesiąt euro) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

- w punkcie drugim zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda K. B. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania,

- w punkcie trzecim zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki L. B. kwotę 250 euro (dwieście pięćdziesiąt euro) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

- w punkcie czwartym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki L. B. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania,

- w punkcie piątym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki I. M. kwotę 250 euro (dwieście pięćdziesiąt euro) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

- w punkcie szóstym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki I. M. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania,

- w punkcie siódmym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 250 euro (dwieście pięćdziesiąt euro) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

- w punkcie ósmym zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania,

2.  zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda K. B. kwotę 235 zł (dwieście trzydzieści pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej,

3.  zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki L. B. kwotę 235 zł (dwieście trzydzieści pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej,

4.  zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powódki I. M. kwotę 235 zł (dwieście trzydzieści pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej,

5.  zasądza od pozwanego (...) spółki z o.o. w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 235 zł (dwieście trzydzieści pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej,

Sygn. akt XXVII Ca 949/23

UZASADNIENIE

Pozwem z 5 kwietnia 2022 r. (data prezentaty Sądu Rejonowego) powodowie K. B.. L. B., I. M., J. K. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwot po 250 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 2 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie 22 kwietnia 2022 r., sygn. akt II Nc 1415/22 wydał nakaz zapłaty.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany (...) sp. z o. o. w W. zaskarżył nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, sygn. akt II Nc 1415/22 w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z 8 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, sygn. akt I C 956/22:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od każdego z powodów na rzecz pozwanego kwotę po 904,25 zł (dziewięćset cztery złote i dwadzieścia pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od wyroku wnieśli powodowie, którzy orzeczenie zaskarżyli w całości, zarzucając:

- naruszenie art. 205c ust. 6 ustawy Prawo lotnicze w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie oraz uznanie, że Pozwana sprostała ciążącemu na niej ciężarowi dowodu i udowodniła brak posiadania legitymacji biernej w oparciu o zeznania świadka J. P. podczas, gdy Pozwana nie przedłożyła umowy leasingu określającej jej przedmiot i treść, co skutkowało oddaleniem powództwa;

- naruszenie art. 2 lit. b Rozporządzenia (WE) 261/2004 polegające na jego błędnej wykładni poprzez uznanie, że Pozwana nie była obsługującym przewoźnikiem podczas, gdy to Pozwana jak leasingobiorca statku powietrznego wykonała dany lot i ponosiła odpowiedzialność operacyjną za lot oraz wnioskowała o przydział slotu;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zeznań świadka J. P. polegającą na uznaniu za wiarygodne zeznań świadka, to jest uznania, że:

I.  Pozwaną z (...) S.p.a. łączyła umowa dzierżawy kodu podczas, gdy z treści decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 23 czerwca 2021 r. o nr. (...) wprost wynika, że zawarta została umowa wet lease z dnia 18 stycznia 2019 r., to jest dzierżawy statków powietrznych;

II.  umowa wet lease polega na korzystaniu z numeru lotu innego przewoźnika, a nie dzierżawie statku powietrznego wraz z załogą i ponoszeniu odpowiedzialności operacyjnej za lot;

III.  przewoźnik wspólnotowy wykonujący loty czarterowe nie jest uprawniony do wykonania lotu z Polski do krajów trzecich podczas, gdy ograniczenia w ruchu lotniczym dotyczą wyłącznie lotów rejsowych;

IV.  Pozwana nie ponosiła odpowiedzialności operacyjnej podczas, gdy to Pozwana wnioskowała o uzyskanie zgody na strat i lądowanie (slotu);

V.  Pozwana wypłacała odszkodowania za loty o numerze (...) w imieniu (...) S.p.a. podczas, gdy tylko obsługujący przewoźnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania

VI.  Pozwana wypłacała odszkodowania za loty o numerze (...) chcąc przyśpieszyć postępowanie podczas, gdy wypłata była konsekwencją posiadania statusu obsługującego przewoźnika;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną ocenę dowodu z decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 23 czerwca 2021 r. o nr. (...) oraz dowodu z pisma Polskiej Agencji Powietrznej z dnia 16 września 2022 r. polegające na uznaniu, że Pozwana nie zawarła umowy najmu statków powietrznych, a rzekomą umowę dzierżawy kodu oraz uznanie, że Polska Agencja Żeglugi Powietrznej dokonała ustalenia obsługującego przewoźnika w oparciu o numer lotu podczas, gdy ustalenie to zostało dokonane na podstawie danych zawartych w przedstawionych organom służb ruchu lotniczego planach lotów, co wskazuje na udzielenie odpowiedzi w oparciu o całokształt dokumentacji dotyczącej danego lotu i wiarygodność tego dowodu, a podważa wiarygodność świadka J. P..

Mając na uwadze powyższe powodowie wnieśli o:

1.  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wiadomości email z dnia 10 listopada 2022 r. oraz 17 stycznia 2023 r. na fakt: braku obowiązku przewoźnika unijnego uzyskania zezwolenia na realizację lotu z Polski do Państwa trzeciego, identyfikacji przewoźnika wykonującego lot o numerze lotu (...);

2.  zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości,

3.  zasądzenie od Pozwanej na rzecz każdego Powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty od każdego z powodów z osobna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie, co prowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku.

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu między stronami było ustalenie, czy pozwanego – (...) Sp. z o.o. można uznać za obsługującego przewoźnika, zgodnie z przepisami Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 roku ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz. U. UE L z dnia 17 lutego 2004 r.), a tym samym czy posiada on legitymację bierną do występowania w sprawie. Pozwany podnosił bowiem, że nie był przewoźnikiem wykonującym sporny lot, w szczególności nie zawierał umowy z biurem podróży, które sprzedało wycieczkę pasażerom, ani bezpośrednio z pasażerami. Pozwany wskazywał, że przedmiotowe loty były wykonywane przez (...) S.p.A. z siedzibą we W..

Zgodnie z art. 5 ust. 1 Rozporządzenia, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy:

a)  otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8; oraz

b)  otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2, jak również, w przypadku zmiany trasy, gdy racjonalnie spodziewany czas startu nowego lotu ma nastąpić co najmniej jeden dzień po planowym starcie odwołanego lotu, pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. b) i c); oraz

c)  mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 7, chyba że:

i) zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu; lub

ii) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie od dwóch tygodni do siedmiu dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot najpóźniej dwie godziny przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej cztery godziny po planowym czasie przylotu; lub

iii) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie krótszym niż siedem dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot nie więcej niż godzinę przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej dwie godziny po planowym czasie przylotu.

Gdy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu, otrzymują oni wyjaśnienie dotyczące możliwości alternatywnego połączenia (ust. 2.) Obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (ust. 3). Ciężar dowodu tego czy i kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu lotu spoczywa na obsługującym przewoźniku lotniczym (ust. 4).

Według art. 7 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Nr 261/2004, w przypadku odwołania do tego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości 400 euro dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 kilometrów. Przy określaniu odległości, podstawą jest ostatni cel lotu, do którego przybycie pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego odmową przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu.

Jakkolwiek art. 7 Rozporządzenia Nr 261/2004 w swojej treści porusza wyłącznie kwestię pasażerów lotów odwołanych, to zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uprawnienie do żądania odszkodowania zostało rozciągnięte na pasażerów lotów opóźnionych w przypadku, gdy poniosą oni stratę czasową w liczbie co najmniej 3 godzin - to znaczy: jeżeli dotrą do miejsca docelowego co najmniej 3 godziny po przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Wynika to z wyroku z 19 listopada 2009 r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach połączonych C-402/07 i C-432/07, których przedmiotem było wydanie orzeczeń prejudycjalnych na skutek wniosków złożonych w postępowaniach C. S., G. S., A. S. przeciwko (...) (C-402/07) oraz S. B., K. L. przeciwko (...)SA (C-432/07).

Trybunał Sprawiedliwości w przywołanej sprawie orzekł, że artykuły 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego.

Oprócz powyższego, w wyroku z 23 października 2012 roku w połączonych sprawach C-581/10 oraz C-629/10, Trybunał w składzie (...) potwierdził tę interpretację zwracając uwagę na fakt, iż zarówno pasażerowie lotów odwołanych, jak i opóźnionych znajdują się w porównywalnej sytuacji związanej ze stratą czasu w liczbie co najmniej 3 godzin w stosunku do czasu wskazanego przez przewoźnika. Obie kategorie pasażerów są też pozbawione realnej możliwości zmiany planu podróży - jeżeli muszą dotrzeć do miejsca docelowego w danym momencie, w żaden sposób nie mogą uniknąć utraty czasu wynikającej z nowej sytuacji.

Naczelną zasadą Rozporządzenia, wskazaną w jego preambule, jest zapewnienie pasażerom maksymalnego poziomu ochrony. Rozpoznając zatem tę sytuację z perspektywy konieczności zapewnienia tego poziomu ochrony, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że pozwany nie może zwolnić się od odpowiedzialności we wskazanej sprawie. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że pozwaną spółkę należy uznać za przewoźnika obsługującego skarżony lot, którego dotyczą roszczenia powodów, a tym samym także za podmiot odpowiedzialny za jego opóźnienie i odwołanie.

Z treści kart pokładowych wynika, że przewoźnikiem obsługującym poszczególne loty była właśnie pozwana spółka. Konsumenci na etapie otrzymywania kart pokładowych posiadali wiedzę o kodowym oznaczeniu lotu, który pozwalał na identyfikację przewoźnika obsługującego lot. Nie mieli natomiast żadnej wiedzy na temat umów handlowych łączących organizatora umów turystycznych z przewoźnikiem, ani też innych umów łączących przewoźnika oznaczonego w rezerwacji z innymi przewoźnikami. Sąd orzekający w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, że nie można wymagać od pasażerów na etapie nieprawidłowego wykonania lotu prowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego zmierzającego do ustalenia, który przewoźnik ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowe wykonanie lotu, w sytuacji gdy powyższe informacje wynikają wprost z potwierdzenia rezerwacji czy też kart pokładowych. Pasażerowie jako konsumenci w razie nieprawidłowego wykonania lotu poprzez jego opóźnienie czy odwołanie nie powinni mieć problemów z ustaleniem podmiotu odpowiedzialnego za nieprawidłowe wykonanie umowy. Tym bardziej niezasadne jest wymaganie od nich prowadzenia szczegółowego dochodzenia polegającego na analizie umów przewoźnika z jego kontrahentami w celu ustalenia, czy faktycznie ten przewoźnik wykonywał przedmiotowy lot, czy też inny podmiot, a jeżeli tak, to czy w imieniu własnym, czy też w imieniu innego przewoźnika. Pozwany nie może zatem w tej konkretnej sytuacji powoływać, że nie ponosi względem konsumentów odpowiedzialności odszkodowawczej, ponieważ nie wykonywał tych lotów, skoro z treści kart pokładowych wprost wynika, że był on przewoźnikiem obsługującym przedmiotowy lot. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, że przedmiotowy lot nie był wykonywany w ramach umowy pomiędzy przewoźnikami typu code share ani nie były lotami łączonymi, a zatem nie istniały żadne wątpliwości co o tego, że przewoźnikiem obsługującym przedmiotowy lot jest inny, niż ten oznaczony w kartach pokładowych.

Zgodnie z art. 2 lit. b) Rozporządzenia „obsługujący przewoźnik” oznacza przewoźnika lotniczego wykonującego lub zamierzającego wykonać lot zgodnie z umową zawartą z pasażerem, lub działającego w imieniu innej osoby prawnej lub fizycznej mającej umowę z tym pasażerem. Aby przewoźnik lotniczy został uznany za obsługującego przewoźnika, muszą zostać spełnione przez niego dwie kumulatywne przesłanki: wykonanie danego lotu oraz istnienie umowy zawartej z pasażerem (zob. wyr. TSUE z 4.7.2018 r. W. i in., C-532/17, EU:C:2018:527, pkt 18). Obsługujący przewoźnik podejmuje zatem decyzję o przeprowadzeniu konkretnego lotu, ustala jego trasę oraz przygotowuje ofertę przewozu lotniczego. Konsekwencją podjęcia tych decyzji jest ponoszenie przez niego odpowiedzialności za wykonanie lotu (zob. wyr. TSUE z 4.7.2018 r. W. i in., C-532/17, EU:C:2018:527, pkt 20). Pasażer może kupić bilet od jednego przewoźnika lotniczego, ale podróżować z innym. To właśnie obsługujący przewoźnik lotniczy jest odpowiedzialny za zobowiązania określone rozporządzeniem Nr 261/2004 (zob. artykuł 2 Rozp. Nr 261/2004, Komentarz, red. Osajda 2020, wyd. 5/J. Luzak.).

W konsekwencji, zdaniem Sądu Okręgowego legitymacja bierna pozwanego wynika już tylko ze znajdującego się na kartach pokładowych oznaczenia kodowego lotu (...), przypisanego pozwanej spółce. Z treści tych dokumentów jednoznacznie wynika, że wskazany lot miał być realizowany przez pozwanego, a nie (...) który w ramach prowadzonej działalności posługiwał się zupełnie innym oznaczeniem - (...). Legitymacja bierna pozwanego znajduje także potwierdzenie w decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z 23 czerwca 2021 r. o nr. (...), zatwierdzającej umowę leasingu pomiędzy pozwaną a (...). Skoro zatem już sama treść decyzji wskazywała na fakt, że pozwana jest leasingobiorcą, to (...) jako leasingodawca nie mógł być w rozpoznawanej sprawie uznany za obsługującego przewoźnika. Powyższe potwierdza również przedstawiona w toku postępowania korespondencja pełnomocnika powodów z Polską Agencją Żeglugi Powietrznej, z której wprost wynika, że w oparciu o plany lotów przedstawiane służbom ruchu lotniczego przewoźnikiem obsługującym była (...) (k. 53).

W ocenie Sądu Okręgowego nie budziło wątpliwości, że rejsy powodów faktycznie wykonywał przewoźnik (...), jednak realizował je na zlecenie i dla (...) na podstawie zawartej 18 stycznia 2019 r. umowy leasingu statku powietrznego z załogą. Powodowie wykazali zatem, że spółkę (...) oraz przewoźnika (...) łączyła umowa, na podstawie której (...) była podwykonawcą pozwanego przewoźnika. Z treści tej umowy wynika bowiem, że (...) zobowiązała się wykonywać loty dla (...) na zasadzie (...) za wynagrodzeniem, korzystając ze statku powietrznego i załogi (...), zaś loty te miały być wykonywane pod numerami lotów spółki (...) i z jej znakiem wywoławczym. Jednocześnie, po stronie pozwanej należało również przygotowanie i złożenie wszelkich dokumentów i raportów oraz uzyskanie od właściwych podmiotów rządowych wszelkich zezwoleń dotyczących wykonywania lotów na podstawie zawartej umowy i to pozwany kierował i kontrolował wszelkie działania w sytuacjach awaryjnych, wymaganych w trakcie lotu i umożliwiał (...) dostęp do centrum zarządzania kryzysowego (...). Co istotne, za wykonanie lotów pozwany przewoźnik otrzymywał również wynagrodzenie (k. 130-143v).

Biorąc pod uwagę zgromadzony w aktach sprawy materiał dowodowy, w ocenie Sądu Okręgowego należało zgodzić się ze stroną powodową, że przyznanie wiarygodności dowodowi z zeznań świadka J. P. i głównie na podstawie złożonych zeznań uznanie, że pozwany nie posiada legitymacji biernej, było sprzeczne z zasadą swobodnej oceny dowodów określoną w art. 233 k.p.c. Ponadto, odpowiedzialność pozwanego przewoźnika potwierdzają właśnie zeznania świadka, który wprost przyznał, że pozwana spółka wypłacała w przeszłości odszkodowania za nieprawidłowe wykonanie lotów oznaczonych (...), natomiast nie wypłacała odszkodowań za loty o oznaczeniu BV. W istocie, z zeznań świadka wynikało, że pozwana spółka dobrowolnie decydowała się na wypłatę odszkodowań, do których uiszczenia zobowiązani byli inni przewoźnicy. W ocenie świadka, pozwany wypłacał odszkodowania mając na względzie interes pasażerów. Z powyższego jednoznacznie wynikało, że pozwana wiedziała, że to ona jest obsługującym przewoźnikiem i decyduje się na wypłatę odszkodowania, do którego wypłaty zobowiązywała kolejno (...), tj. leasingodawcę udostępniającego samolot.

Warto też zaznaczyć, że w punkcie 16 ust. 1 umowy z 18 stycznia 2019 r. (...) zobowiązała się zabezpieczyć (...) przed wszelką odpowiedzialnością, kosztami, roszczeniami, żądaniami, pozwami i wyrokami związanymi z prowadzeniem obrony. W myśl zaś art. 3 Rozporządzenia nr 261/2004, Rozporządzenie ma zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika lotniczego, który świadczy usługi transportowe na rzecz pasażerów spełniających wymogi ust. 1 i 2. Gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, nie będąc związanym umową z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego Rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem. Powyższe jednoznacznie świadczy zatem o tym, że pozwany ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec pasażerów za nieprawidłowo wykonany lot.

Pomimo jednak, iż w ocenie Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy nie można było przyjąć, że na skutek braku udzielenia odpowiedzi na wezwanie do zapłaty w terminie 30 dni, w oparciu o art. 205c ust. 6 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. prawo lotnicze, reklamacja została przez przewoźnika uwzględniona, wobec niejednolitości orzecznictwa sądów powszechnych w tym przedmiocie, to ciężarem dowodu w zakresie wykazania braku legitymacji biernej i zwolnienia się z obowiązku wypłaty powodom odszkodowania, został obciążony pozwany.

Sąd Okręgowy podziela tezę wyrażoną w uchwale Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 113/17, gdzie wskazano, że w postępowaniu wszczętym przez klienta przeciwko podmiotowi rynku finansowego o zapłatę kwoty roszczenia zgłoszonej w reklamacji klienta, art. 8 ustawy z 5.8.2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2270) nie wyłącza możliwości kwestionowania przez podmiot rynku finansowego zasadności dochodzonego roszczenia; na podmiocie tym spoczywa ciężar dowodu, że powodowi nie przysługuje roszczenie lub przysługuje w niższej wysokości. W uzasadnieniu uchwały wskazano nadto, że przyjęcie, że w przypadku nierozpoznania reklamacji w ustawowym terminie i powstałego na tym tle sporu, postępowanie sądowe miałoby się sprowadzić do „automatycznego” uwzględnienia przez sąd żądania klienta zawartego w tej reklamacji nie jest uzasadnione. Pozbawienie podmiotu możliwości zgłoszenia twierdzeń faktycznych, zarzutów i dowodów zmierzających do ustalenia prawdy materialnej, stanowi naruszenie konstytucyjnej zasady równości stron w postępowaniu sądowym oraz ograniczenie konstytucyjnego prawa podmiotu rynku finansowego do sądu. Wyłącza w istocie kontrolę przez sąd powszechny zasadności żądań klienta, w tym także klienta nie będącego konsumentem, bez względu na ich podstawę faktyczną i prawną oraz w oderwaniu od łączącego strony stosunku cywilnoprawnego.

Zgodnie z regulacją art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z przepisem art. 6 k.c. koresponduje nadto art. 232 k.p.c., który nakłada na strony obowiązek wykazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Jeśli zatem strona nie przedstawia dowodów, to – co do zasady – należy uznać, iż dany fakt nie został udowodniony. Wprawdzie cytowany przepis zawiera nadto postanowienie uprawniające Sąd do dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez strony, jednakże jest to tylko możliwość, a nie obowiązek (tak SN w wyr. z 11.07.2001r., sygn. akt V CKN 406/00, Prok. i Pr. 2002/4/45). Trzeba mieć bowiem na względzie fakt, iż działanie Sądu z urzędu w konkretnym przypadku może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego Sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron - art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP (tak SN w wyroku z dnia 12.12.2000r., sygn. akt V CKN 175/00, OSP 2001/7-8/116). Tak więc regułą winna być inicjatywa dowodowa stron.

W konsekwencji, określona przepisem art. 6 k.c. zasada dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze – bez względu na okoliczności sprawy – ciężar ten spoczywa na stronie powodowej. Jeśli bowiem strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających – jej zdaniem – oddalenie powództwa (tak SN w wyroku z dnia 20.04.1982 r., sygn. akt I CR 79/82, LEX nr 8416). Niczym nie usprawiedliwiona bezczynność strony w zakresie inicjatyw dowodowych przynieść może zatem ujemny dla niej skutek związany ze stanem nieudowodnienia powoływanych faktów, bez możliwości wykazywania sądowi naruszenia art. 232 zdanie 2 k.p.c. Powyższe reguły winny być przestrzegane rygorystycznie szczególnie w tych przypadkach, gdzie reprezentacja stron sprawowana jest przez fachowych pełnomocników, jak miało to miejsce w przedmiotowym postępowaniu. W takich bowiem okolicznościach inspirowanie jednej ze stron w kierunku przedstawienia określonego dowodu, czy wręcz dopuszczenie takiego dowodu z urzędu, zasadniczo narażałoby się na zarzut stronniczości sądu.

Pozwany, reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika nie zgłosił wniosków dowodowych na poparcie swoich twierdzeń, które wykazałyby, że za ten konkretny lot pozwany nie odpowiada. W ocenie Sądu Okręgowego nie wykazał braku odpowiedzialności za wykonanie spornego lotu, choć było to możliwe. W piśmie procesowym z 26 marca 2024 r. (data nadania) pozwany wskazał na inne loty, które realizowane były przez przewoźnika (...), mimo że lot oznaczony był kodem (...). Twierdzenia pozwanego, że załączone pisma mogły stanowić potwierdzenie stanowiska strony pozwanej również w rozpoznawanej sprawie było jednak chybione. Brak było racjonalnego uzasadnienia dla przyznania waloru dowodowego faktom wynikającym z pism dotyczących zupełnie innego, niż będący przedmiotem niniejszej sprawy lotu. Ponadto, pozwany dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku i to w mowie końcowej, zakwestionował fakt wystąpienia opóźnienia w dotarciu przez powodów do miejsca docelowego, na podstawie którego powodowie wystąpili z powództwem, co było oczywiście sprzeczne z postulatem szybkości postępowania wyrażonym w art. 6 k.p.c. i w zestawieniu z materiałem dowodowym sprawy nie zasługiwało w ocenie Sądu Odwoławczego na uwzględnienie. Były to zarzuty sprekludowane i jako takie nie podlegające uwzględnieniu.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00 samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Z zasadą ciężaru dowodu łączy się ponadto negatywna konsekwencja dla strony niepotrafiącej udowodnić swoich twierdzeń. Sąd powinien przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem i pominąć te, których nie wykazała w sposób przekonujący. Ponadto z komentowanego przepisu wynika jeszcze jedna konsekwencja – sąd ma obowiązek rozstrzygnięcia merytorycznego w danej sprawie, nawet wtedy, gdy postępowanie dowodowe nie przyniosło efektu. Zgodnie z podzielanym powszechnie poglądem doktryny, w takim wypadku sąd powinien rozstrzygnąć na niekorzyść osoby, która opierała swe twierdzenia na faktach nieudowodnionych (P. Machnikowski (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. I, s. 34; podobnie K. Piasecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., red. K. Piasecki, s. 770). Wynika z tego, że strona która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów (tak trafnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku, postanowienie z 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12).

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy uznał apelację powodów za zasadną i zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie pierwszym sentencji wyroku, o czym orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości, zasądzając na rzecz każdego z powodów kwotę 250 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. od dnia następnego po upływie terminu wskazanego w wezwaniu do zapłaty. W myśl art. 481 § 1 i 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach postępowania przed Sądem pierwszej instancji, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę 387 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.), na którą składała się opłata od pozwu w wysokości 100 zł, opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika strony powodowej w wysokości 270 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.)

O kosztach postępowania przed Sądem Odwoławczym orzeczono w punktach od drugiego do piątego sentencji wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w/w Rozporządzenia, zasądzając od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę 235 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.), na którą składała się kwota 100 zł, uiszczona tytułem opłaty sądowej od apelacji oraz kwota 135 zł zasądzona tytułem wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika strony powodowej.