Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2014r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania L. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 12 grudnia 2013r. znak: (...)

o wysokość emerytury

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy L. P. uprawnienie do ustalenia wysokości emerytury za okres od dnia 1 września 2013r. przy uwzględnieniu jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za rok 1972 kwoty 15.047 (piętnaście tysięcy czterdzieści siedem) złotych, za rok 1973r. kwoty 26.451 (dwadzieścia sześć tysięcy czterysta pięćdziesiąt jeden) złotych, za rok 1974 kwoty 26.496 (dwadzieścia sześć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt sześć) złotych i za rok 1975 kwoty 34.270 (trzydzieści cztery tysiące dwieście siedemdziesiąt) złotych;

II.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  oddala odwołanie w pozostałej części.

Sygn. akt IV U 137/14

UZASADNIENIE

Skarżący L. P. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 12 grudnia 2013r., znak (...) o przyznaniu prawa do emerytury. Skarżący kwestionował po pierwsze przyjętą przez organ rentowy sumę okresów składkowych i nieskładkowych wskazując, że powinna ona wynosić 30 lat i 7 m-cy, nie zaś 27 lat, 3 m-ce i 12 dni. Wedle pozwanego wynik taki daje dodanie do okresów składkowych z decyzji z dnia 8 listopada 2013r. (18 lat i 10 m-cy) dalszych okresów składkowych oraz okresów nieskładkowych. Po drugie ubezpieczony kwestionował przyjęcie wynagrodzenia minimalnego z okresu pracy w Zakładach (...) im. gen. K. Ś. w E. (dalej powoływanych jako Z.) twierdząc, że wynagrodzenie to można ustalić przy pomocy zeznań świadków i w oparciu o stawkę wskazaną w świadectwie pracy. Po trzecie wnioskodawca nie zgodził się z przyznaniem emerytury od września 2013r., skoro ustawowe prawo do emerytury uzyskał w dniu 26 czerwca 2013r.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołując się na przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r., poz. 1440 ze zmianami, powoływanej dalej jako „ustawa emerytalna”) i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412) organ rentowy wyjaśnił, że w powołanej w odwołaniu decyzji z dnia 8 listopada 2013r. suma 18 lat, 10 m-cy i 2 dni to nie suma okresów tylko składkowych, a okresów składkowych i nieskładkowych, stąd po dodaniu okresu składkowego z tytułu zatrudnienia w (...) Fabryce (...) od dnia 1 lipca 1975r. do dnia 28 lutego 1985r. (z wyłączeniem urlopu bezpłatnego oraz dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy) łączny okres ubezpieczenia wyniósł 27 lat, 3 miesiące i 12 dni. Odnośnie drugiego zarzutu wskazano, że podstawę wymiaru emerytury ustalono z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, przy czym za okres zatrudnienia w Z. od dnia 28 października 1971r. do dnia 30 czerwca 1975r. uwzględniono wynagrodzenie minimalne. Wedle pozwanego z przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów wynika jedynie godzinowa stawka zaszeregowania w systemie płacy czasowo-premiowym, nie wynika natomiast, jaką faktycznie ilość godzin wnioskodawca przepracował w tygodniu lub miesiącu. Co do trzeciego zarzutu odwołania organ rentowy wyjaśnił, że emeryturę przyznano skarżącemu od dnia 1 września 2013r., tj. od daty wniosku.

Na rozprawie skarżący sprecyzował, że w zakresie przyjęcia wynagrodzenia w Z. jego odwołanie dotyczy drugiego okresu zatrudnienia w tym zakładzie, tj. lat 1971-1975.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zaskarżoną decyzją przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury od początku miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od dnia 1 września 2013r. Wysokość emerytury ustalono według podstawy wymiaru obliczonej z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1971-1986, 1991-1993 i 1996. Wobec braku dokumentacji płacowej z okresu zatrudnienia w Z. w latach 1971-1975, przyjęto za ten okres wynagrodzenie minimalne. Suma okresów składkowych wyniosła 25 lat, 1 m-c i 24 dni, zaś okresów nieskładkowych 2 lata, 1 m-c i 18 dni, łącznie 27 lat, 3 m-ce i 12 dni.

(bezsporne po złożeniu odpowiedzi na odwołanie, ponadto dokumenty w aktach pozwanego, w szczególności wniosek, karta przebiegu zatrudnienia, obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury i zaskarżona decyzja k.1-2, 58 i 63-65 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 28 października 1971r. do dnia 30 czerwca 1975r. wnioskodawca był zatrudniony w Z. w E. na odlewni (wydział JM3) w pełnym wymiarze czasu pracy w czasowo-premiowym systemie wynagradzania z V. kategorią osobistego zaszeregowania do dnia 30 listopada 1971r. i VI. kategorią po tym dniu. Od dnia 1 listopada 1972r. stawka godzinowa wnioskodawcy wynosiła 10,50 zł + 5% premii, a bezpośrednio przedtem 10,60 zł. Od dnia 1 marca 1973r. stawka wynagrodzenia wnioskodawcy wzrosła do 11,50 zł za godzinę, a w okresie bezpośrednio poprzedzającym ustanie zatrudnienia – 14,50 zł za godzinę. W latach 1971, 1972 i 1975 skarżącemu nie odnotowano takiej absencji w pracy, która skutkowałaby utratą prawa do wynagrodzenia. Nieusprawiedliwione nieobecności wnioskodawca miał w dniach 13 sierpnia 1973r. (poniedziałek) i 19 stycznia 1974r. (sobota, został ukarany pozbawieniem 1/4 dniówki). Ponadto w dniu 24 kwietnia 1973r. spóźnił się do pracy o godzinę, za co został ukarany pozbawieniem 1/4 dniówki, zaś w dniach od 23 do 25 września 1974r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Łącznie z tych tytułów nie wypłacono skarżącemu wynagrodzenia za 11 godzin w 1973r. (8 godzin nieusprawiedliwiona nieobecność, 1 godzina spóźnienie, 2 godziny kara za spóźnienie) i za 32 godziny w 1974r. (6 godzin nieusprawiedliwiona nieobecność, 2 godziny kara za tę nieobecność, 24 godziny urlop bezpłatny).

(dowód: co do stawek wynagrodzenia i kategorii zaszeregowania – karta przebiegu zatrudnienia, angaż z dnia 30 października 1972r., karta obiegowa przyjęcia do pracy umowa o pracę, arkusze oceny pracownika fizycznego, zawiadomienie o decyzji komisji, świadectwo pracy k. 9, 31, 35, 42-44, 49 i 56 akt osobowych koperta k.22, zarządzenie nr 8/73 Dyrektora Zakładu z dnia 1 marca 1973r. k.31-39 oraz pismo z dnia 29 stycznia 2014r. (...) Spółki z o.o. w K. k.40, co do nieobecności, spóźnienia, urlopu bezpłatnego i kar dyscyplinarnych – karty kontroli obecności, wnioski o ukaranie pracownika, nałożenie kary i protokoły k.3-6, 37-41, 48, 50 i 58 akt osobowych koperta k.22)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego okazało się po części uzasadnione, gdyż dokumenty z akt osobowych i rentowych, w powiązaniu z zeznaniami świadków i wyjaśnieniami wnioskodawcy, pozwoliły na ustalenie podstawy wymiaru składek wyższej od równej wynagrodzeniu minimalnemu za okres od października 1972r. do końca zatrudnienia w Z., tj. do czerwca 1975r.

Ustalenie podstawy wymiaru innej, niż wynikająca z wynagrodzenia minimalnego, nie mogło powieść się w oparciu o kryteria wskazane w odwołaniu, tj. czy to przez proste porównanie zarobków współpracowników, czy też przez proste ich wyliczenie w oparciu o stawkę godzinową wskazaną w świadectwie pracy.

Środki dowodowe w postępowaniu przed organem rentowym co do wysokości wynagrodzenia określa w §21 powołane wyżej rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. Są to zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia, a za okres pracy wykonywanej w czasie pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – zaświadczenie z zakładu karnego lub aresztu śledczego. W postępowaniu sądowym nie ma wprawdzie wskazanych tu ograniczeń dowodowych, jednak przyjmuje się w orzecznictwie, że wysokość wynagrodzenia albo musi być udowodniona ściśle, albo zajdzie konieczność przyjęcia, że wynagrodzenie ograniczało się do składników pewnych, wypłacanych w spornym okresie stale i w określonej wysokości (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 stycznia 2012r. w sprawie III AUa 1414/11, LEX nr 1124829). Z kolei w braku dowodu choćby takich stałych i pewnych składników wynagrodzenia, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, co wynika z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej.

Co do pierwszego z oczekiwanych przez wnioskodawcę sposobów ustalenia jego wynagrodzenia należy wobec tego wyjaśnić, że z zeznań i świadków i wyjaśnień wnioskodawcy nie wynikało, aby ich zarobki były jednakowe. Co więcej – wnioskodawca liczył na to, że świadkowie dysponują wpisami dotyczącymi wysokości zarobków w legitymacjach ubezpieczeniowych, a tak nie było. W tym zakresie zeznania świadków okazały się dla rozstrzygnięcia nieprzydatne. Z zeznań świadków, co do których nie ujawniły się okoliczności wskazujące na niewiarygodność tych dowodów, można natomiast wywnioskować, że niekoniecznie było zasadą przyznawanie premii co miesiąc. Dowody te zmuszały więc do pominięcia przy ustalaniu wynagrodzenia skarżącego premii, nie ma bowiem pewności co do faktu, w których miesiącach została ona wypłacona i w jakiej wysokości.

Odnośnie drugiej ze wskazanych przez ubezpieczonego możliwości obliczenia jego wynagrodzenia, tj. w oparciu o stawkę godzinową podaną w świadectwie pracy, nie zachodzą podstawy przyjęcia, że stawka ta obowiązywała wcześniej, niż bezpośrednio przed ustaniem zatrudnienia. W szczególności w aktach osobowych wnioskodawcy nie ma angażu przyznającego taką stawkę godzinową. Z uzyskanego w innej sprawie tutejszego Sądu (IV U 2097/13, dot. J. U.) zarządzenia nr 8/73 Dyrektora Zakładu z dnia 1 marca 1973r. można wnosić, że co najmniej od marca 1973r. stawki wynagrodzeń były ustalane w takich właśnie ogólnych aktach – zarządzeniach, nie zaś w indywidualnych angażach. W odniesieniu do wnioskodawcy stawka wynikająca z tego zarządzenia, mającego zastosowanie m.in. do pracowników wydziału JM3, wynosiła 11,50 zł za godzinę (stawka dniówkowa w VI. kategorii zaszeregowania). Stawki wcześniejsze to wskazana w aktach osobowych stawka 10,50 zł za godzinę + 5% premii od listopada 1972r. i wynikająca z tych samych dokumentów obowiązująca bezpośrednio wcześniej stawka 10,60 zł za godzinę. Jak przy tym wynika z pisma z dnia 29 stycznia 2014r. (...) Spółki z o.o. w K., inne zarządzenia płacowe nie zachowały się. Podsumowując tę część rozważań trzeba wyjaśnić, że Sąd przyjął, iż stawkę 10,60 zł za godzinę wnioskodawca miał w październiku 1972r., czyli w miesiącu bezpośrednio poprzedzającym przyznanie stawki 10,50 zł za godzinę + 5% premii, nie ma bowiem dowodu na to, aby stawka ta została przyznana wcześniej, stawkę 10,50 zł za godzinę + 5% premii (należy przypomnieć, że premii nie uwzględniono w dalszych wyliczeniach) ubezpieczony miał od listopada 1972r. do lutego 1973r., zaś stawkę 11,50 zł na godzinę – od marca 1973r. Co do stawki 14,50 zł za godzinę, w ocenie Sądu świadectwo pracy nie dowodzi, aby stawka ta obowiązywała wcześniej, niż co najwyżej w ostatnim miesiącu zatrudnienia wnioskodawcy w Z., tj. w czerwcu 1975r. Trzeba też dodać, że wiedzą powszechną jest przy tym, iż w latach 70' XXw. stawki godzinowe systematycznie rosły. Nie przeczy temu zmiana stawki z 10,60 zł za godzinę na 10,50 zł za godzinę od listopada 1972r., skoro założeniem tej zmiany była taka praca wnioskodawcy, że co do zasady miał on otrzymywał ponadto 5% premii.

Dalej trzeba wyjaśnić, że zawarte w aktach osobowych karty kontroli obecności i dokumenty dotyczące stosowania kar dyscyplinarnych obniżających wynagrodzenie, pozwoliły na jednoznaczne ustalenie w podany wyżej sposób, za ile godzin wymiaru czasu pracy to wynagrodzenie nie zostało wnioskodawcy wypłacone. W pozostałym zakresie nie było wobec tego przeszkód, aby za okres, za który znane były stawki godzinowe, obliczyć podstawę wynagrodzenia ubezpieczonego, tj. tę jego część, która była pewna.

Uwzględniając ustalone wyżej stawki godzinowe, Sąd dokonał wyliczenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie, przyjmując tygodniową normę czasu pracy w wymiarze 46 godzin i uwzględniając dni ustawowo wolne od pracy. Do roku 1974 czas pracy był uregulowany ustawą z dnia 18 grudnia 1919r. o czasie pracy w przemyśle i handlu (Dz.U. Nr 94 poz. 734), następnie (do 1980r.) był on uregulowany w Kodeksie pracy. Dniami wolnymi od pracy w wyżej wymienionych latach, stosownie do art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zmianami) były dni:

– 1 stycznia – Nowy Rok

– pierwszy dzień Wielkiej Nocy

– drugi dzień Wielkiej Nocy

– 1 maja – Święto Państwowe

– pierwszy dzień Zielonych Świątek

– dzień Bożego Ciała

– 22 lipca – Święto Odrodzenia Polski

– 1 listopada – Wszystkich Świętych

– 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia

– 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia

– niedziele.

W istotnym dla rozpoznawanej sprawy okresie, za który znane są stawki godzinowe wynagrodzenia skarżącego (październik 1972r. – czerwiec 1975r.) pierwszy dzień Wielkiej Nocy przypadał w niedziele. Drugi dzień Wielkiej Nocy przypadał 25 kwietnia 1973r., 15 kwietnia 1974r. i 31 marca 1975r. Pierwszy dzień Zielonych Świątek przypadał w niedziele. Boże Ciało przypadało 23 czerwca 1973r., 13 czerwca 1974r. i 29 maja 1975r.

Sposób wyliczenia podstawy wymiaru składek za lata 1972 – 1975 obrazują wobec powyższego następujące tabele:

Rok 1972

Rok 1973

Rok 1974:

Rok 1975

Co do materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia należy wyjaśnić, że są nią art. 15 ust. 2a, 3, 4 i 6 ustawy emerytalnej, wskazujące sposób obliczenia podstawy wymiaru emerytury. Ponieważ przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody (zeznania świadków oraz dokumenty z akt osobowych), które pozwoliły w wyjaśniony wcześniej sposób ustalić podstawy wymiaru składek wyższe niż dotąd przyjmowane przez organ rentowy za lata 1972 – 1975, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu wnioskowane uprawnienie do ustalenia wysokości emerytury z uwzględnieniem tychże wyższych podstaw wymiaru składek, poczynając od początku miesiąca, w którym złożono wniosek o emeryturę, tj. od 1 września 2013r., czyli stosownie do art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej. Z przepisu tego wynika bowiem, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (pkt I. wyroku).

Skoro przy tym dopiero dowody przeprowadzone w postępowaniu sądowym pozwoliły na częściowe uwzględnienie odwołania, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej a contrario Sąd stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczność niezbędnej do wydania decyzji (pkt II. wyroku).

W odniesieniu do podstawy wymiaru składek za rok 1971r. z powodu braku dowodów określających stawkę wynagrodzenia wnioskodawcy, co byłoby niezbędne dla ustalenia wynagrodzenia wnioskodawcy wyższego niż minimalne, odwołanie podlegało oddaleniu w oparciu o art. 477 ¹⁴§1 kpc, gdyż w tej części zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Podobnie nie było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie dwóch pozostałych zarzutów odwołania. W odpowiedzi na odwołanie pozwany wyjaśnił szczegółowo sposób obliczenia okresów składkowych i nieskładkowych, którego skarżący później już nie kwestionował. W szczególności ubezpieczony nie wskazał na takie dalsze okresy składkowe i nieskładkowe, które nie zostałyby uwzględnione przez pozwanego. Wobec tego nie sposób dopatrzeć się w tym zakresie naruszenia przez organ rentowy art. od 5 do 11 ustawy emerytalnej. Odnośnie przyznania prawa do emerytury od września 2013r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek, decyzja jest prawidłowa, gdyż opiera się na powołanym wcześniej i jednoznacznym w tej kwestii art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, który pozostaje w związku z art. 116 ust. 1 tej samej ustawy, statuującym zasadę działania organu rentowego na wniosek ubezpieczonego (pkt III. wyroku).