Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Katowicach X Wydział Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2014 roku w Katowicach

sprawy M. K.

przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w K.

o prawo do wojskowej renty rodzinnej

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w K.

z dnia 3 września 2013roku nr RR-6. (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej M. K. prawo do wojskowej renty rodzinnej od dnia 7 września 2013roku.

SSO Beata Torbus

/Przewodniczący /

Sygn. akt X U 3375)13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 września 2013r. dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w K. odmówił ubezpieczonej M. K. prawa do wojskowej renty rodzinnej po zmarłym mężu A. K., uznając, że do dnia śmierci męża nie istniała pomiędzy małżonkami wspólność małżeńska, ubezpieczona nie prowadziła z mężem wspólnego gospodarstwa domowego, nie zamieszkiwała z nim w jednym mieszkaniu, nie miała również prawa do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową.

Odwołanie od tej decyzji złożyła ubezpieczona, domagając się przyznania prawa do wojskowej renty rodzinnej od ukończenia 50roku życia, wskazując, że otrzymywała od męża alimenty na swoją rzecz, a ponadto środki pieniężne dobrowolnie na zaspokojenie potrzeb rodziny, z którą jej mąż pozostawał w stałym kontakcie, więzi rodzinnej i uczuciowej (k. 2-3, 66-67).

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując argumenty przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo podniósł, że przedstawione na etapie odwołania kserokopie postanowienia i wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z 25 stycznia 1990r. i 16 marca 1990r. oraz 5 marca 1991r. są już w stosunku do odwołującej dawno nieaktualne, tym samym nie stanowią one dowodu istnienia obowiązku alimentacyjnego w stosunku do odwołującej. Podkreślił, że odwołująca nie wykazała, iż ww orzeczenia sądowe w chwili śmierci męża były wykonywane (k. 8).

Sąd ustalił, co następuje :

M. K. urodziła się (...)

Ubezpieczona zawarła związek małżeński z A. K. 26 września 1987r.

A. K. pobierał rentę wojskową.

Z małżeństwa z A. K. ubezpieczona posiada syna D. ur. (...)

(akta wojskowego organu emerytalnego, zeznania ubezpieczonej M. K. e-protokół k. 80).

Po zawarciu związku małżeńskiego M. i A. K. zamieszkiwali wspólnie w A. k. C.. Po około 2 latach od zawarcia związku małżeńskiego A. K. wyprowadził się z A. i zamieszkał u swoich rodziców w P..

(zeznania świadków D. K., K. K., A. S. (1) e-protokół k. 57, ubezpieczonej e-protokół k.80).

W czasie zamieszkiwania w P. A. K. utrzymywał kontakty telefoniczne z synem i żoną. Przyjeżdżał tam też co 2 - 3 miesiące z krótkimi wizytami. Ostatnia miała miejsce we wrześniu lub październiku 2009roku.

W czasie gdy D. K. uczęszczał do szkoły podstawowej i gimnazjum A. K. wspólnie z synem i żoną spędzali wakacje nad morzem. A. K. partycypował też w kosztach remontu domu w A..

Właścicielem domu w A. jest M. K..

M. K. pracowała w (...) Społem w C..

(zeznania świadka D. K., A. S. (1), A. S. (2) e-protokół k. 57, ubezpieczonej e-protokół k. 80).

Pomiędzy M. K. i A. K. nie było orzeczonego rozwodu ani separacji.

(zeznania świadków D. K., A. S. (1) e-protokół k.57, ubezpieczonej e-protokół k. 80).

Wyrokiem z dnia 16 marca 1990r. w sprawie (...) 18)90 Sąd Rejonowy w Częstochowie zasadził od A. K. na rzecz M. K. kwotę 50.000zł i na rzecz D. K. 130.000zł tytułem alimentów, poczynając od dnia 22 stycznia 1990r.

Wyrokiem z dnia 5 marca 1991r. w sprawie (...) 326)91 Sąd Rejonowy w Częstochowie zasądził od A. K. na rzecz D. K. 220.000zł i na rzecz M. K. 80.000zł tytułem alimentów, poczynając od 8 lutego 1991r.

Przed Sądem Rejonowym w Częstochowie nie toczyło się postępowanie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego A. K. wobec M. K.

(akta Sądu Rejonowego w Częstochowie sygn.akt RVC 18)90 i (...) 326)91,informacja SR w Częstochowie k. 23, zeznania świadków D. K., K. K., A. S. (1) e-protokół k. 57, ubezpieczonej e-protokół k. 80).

A. K. alimenty przesyłał pocztowym przekazem pieniężnym co miesiąc. Do momentu uzyskania pełnoletności przez D. K. adresatem przekazów pieniężnych była M. K., a później D. K.. Ostatnie alimenty zostały przesłane w styczniu 2010roku w kwocie 270zł.

Małżonkowie nie rozliczali się wspólnie z podatku dochodowego.

A. K. zmarł 16 stycznia 2010r.

(zeznania świadka D. K., K. K. e-protokół k. 57, ubezpieczonej e-protokół k. 80, pocztowe przekazy pieniężne w aktach organu rentowego).

Do dnia śmierci A. K. prowadził wspólne gospodarstwo domowe ze swoimi rodzicami.

(zeznania świadka K. K. e-protokół k. 57).

Ostatnio pobierał świadczenie rentowe w kwocie 1562,95zł brutto, 1308,28zł netto. Nie posiadał konta w banku. Świadczenie rentowe przynosił mu listonosz.

(akta organu rentowego, zeznania świadka K. K. e-protokół k.57).

Pogrzeb A. K. zorganizowała jego matka.

M. K. i A. K. do dnia śmierci A. K. nie pozostawali w innych związkach nieformalnych.

(zeznania świadków D. K., K. K., A. S. (1) e-protokół k. 57, ubezpieczonej e-protokół k. 80).

D. K. uczył się do 2009roku. Nie zamieszkuje z matką od 18 czerwca 2011r.

M. K. pozostaje w stosunku pracy i zarabia miesięcznie 1800 zł netto.

(zeznania ubezpieczonej e-protokół k.80).

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej i świadków D. K., K. K., A. S. (1) i ubezpieczonej w zakresie, w którym twierdzili oni, że ubezpieczona miała na swoją rzecz zasądzone alimenty od męża. Obowiązek alimentacyjny A. K. wobec M. K. nie został uchylony do dnia jego śmierci. Alimenty te uiszczane były pocztowym przekazem pieniężnym, ostatnio po 270zł miesięcznie, przy czym jako ich adresat wskazywany był D. K.. Zeznania te znajdują potwierdzenie w dowodach z dokumentów, w szczególności wyrokach Sądu Rejonowego w Częstochowie w sprawach (...) 18)90 i (...) 326)91 oraz pocztowych przekazach pieniężnych. Argumenty organu rentowego, że wyroki w tych sprawach są już dawno nieaktualne są, w ocenie Sądu, chybione. Jak bowiem wynika z informacji Sądu Rejonowego w Częstochowie obowiązek alimentacyjny A. K. wobec M. K. nie został uchylony.

Sąd natomiast nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonej oraz świadków D. K., A. S. (1) i A. S. (2), że do dnia śmierci męża ubezpieczona pozostawała z A. K. we wspólności małżeńskiej. Jak bowiem wynika z zeznań wszystkich świadków i ubezpieczonej A. K. zamieszkiwał w P., zaś ubezpieczona w A. k. C. tj. w odległości około 600km. Oznacza to, że małżonkowie nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego. A. K. odwiedzał syna i małżonkę co 2-3 miesiące, zaś ostatni raz miało to miejsce jesienią 2009roku. Zeznania świadka D. K. świadczą o tym, że w czasie kiedy był on w szkole podstawowej i gimnazjum, to ojciec spędzał z nim wakacje i partycypował w kosztach remontu domu. Nielogiczne są zeznania świadka A. S. (1), D. K. i ubezpieczonej w zakresie, w którym twierdzili, że A. K. w czasie wizyty przekazywał żonie na utrzymanie po kilkaset złotych. Z ich zeznań bowiem wynika, że A. K. był pozbawiany środków pieniężnych przez swoją matkę i tylko poprzez alimenty, które przesyłał przekazem mógł zapewnić środki swojej żonie i synowi. Jeśli zatem tak było, to nie dysponowałby środkami pieniężnymi na przekazywanie dodatkowych kwot żonie. Ubezpieczona bowiem nie wykazała, aby A. K. posiadał inne dochody poza rentą.

Sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego jest także argument ubezpieczonej i świadków D. K., A. S. (1) i A. S. (2) oraz ubezpieczonej, że A. K. zamieszkiwał w P., gdyż tam miał swoich lekarzy i tam też znajdowały się jego akta rentowe. Nic bowiem nie stało na przeszkodzie temu aby leczył się zamieszkując w A. i aby do A. była przekazywana jego renta, tym bardziej, że A. K. przeszedł na rentę wojskową zamieszkując właśnie w A..

Sąd zważył, co następuje :

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (tj. Dz.U. z 2004r. Nr 8, poz. 66 ze zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny:

1.żołnierza zmarłego albo zaginionego w czasie pełnienie służby,

2.żołnierza zmarłego w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli śmierć nastąpiła wskutek urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie, albo w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby wojskowej, jeżeli śmierć nastąpiła wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej,

3.zmarłego emeryta lub rencisty.

Przepis art. 24 pkt 4 tej ustawy stanowi, że renta rodzinna przysługuje na zasadach i w wysokości określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym, że o niezdolności do pracy i stopniu tej niezdolności oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uprawnionych członków rodziny orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z treścią art. 70 ust. 1pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013r., poz. 1440), zwanej dalej ustawą emerytalną, prawo do renty rodzinnej nabywa wdowa, która w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy, jak również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci.

Z mocy art. 70 ust.3 ustawy emerytalnej małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Przepisy ustawy emerytalnej nie definiują pojęcia „wspólności małżeńskiej”.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego występowały rozbieżności co do rozumienia określenia „wspólnota małżeńska”. Według jednego z poglądów za wspólność małżeńską uważa się rzeczywisty związek łączący oboje małżonków obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra rodziny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.03.1997r., (...)11)97, OSNAiUS 1997)23)477). Według drugiego za wspólność małżeńską uważa się wspólność majątkową, ustawową lub umowną w rozumieniu art. 31 i 47 k.r.o. (vide : wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.06.2002r., (...)443)01, OSNP 2004)2)38). Niepozostawanie we wspólności małżeńskiej występuje wówczas, gdy między małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa. Prezentowany jest też pogląd według którego wspólność małżeńska oznacza funkcjonowanie małżeństwa na zewnątrz (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.11.2004r., (...)170)04, OSNP 2005)11)164). W tym ujęciu wspólność małżeńska ustaje z chwilą separacji. Brak wspólności małżeńskiej to trwały rozkład pożycia małżeńskiego i należy taki trwały rozkład pożycia przyjąć wówczas, jeżeli zamiar zerwania tej wspólności wynika wyraźnie z postępowania obojga małżonków (vide : wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15.04.2004r., (...))03, Prawo Pracy 2005)7-8)57). Pojęcie wspólności małżeńskiej przewidzianej w przepisie art. 70 ust. 3 obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25.10.2000r., IIIAUa 410)00).

Brak pozostawania we wspólności małżeńskiej oznacza zerwanie więzi duchowej i gospodarczej łączącej małżonków (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10.03.1999r., IIIAUa 29)99).

W uchwale z dnia 26 października 2006r., (...) 3)06( (...) i SP 2007)9-10)138), Sąd Najwyższy stwierdził, że warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę(wdowca) jest m.in. pozostawanie małżonków do dnia śmierci jednego z nich w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej; ciężar dowodu niepozostawania w tej wspólności spoczywa na organie rentowym. Z rozważań Sądu Najwyższego zawartych w uzasadnieniu tego orzeczenia wynika, że niepodważalny jest podstawowy majątkowy cel i alimentacyjna funkcja renty rodzinnej, która zmierza do zapewnienia ustawowo określonej kompensaty środków utrzymania przez wyrównanie utraconych lub pomniejszonych wskutek utraty ubezpieczonego współmałżonka zobowiązanego do wzajemnej małżeńskiej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny. Śmierć żywiciela rodziny pozbawia w całości lub w części dotychczasowych środków utrzymania członków jego rodziny lub inne bliskie mu osoby, które pozostawały pod jego pieczą lub do których utrzymania przyczyniał się bezpośrednio przed śmiercią,dlatego utrata ubezpieczonego żywiciela stanowi ustawowo uznane ryzyko ubezpieczeniowe, z którego wystąpieniem łączy się obowiązek wypłacania renty rodzinnej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osobom uprawnionym w miejsce środków utrzymania utraconych lub ograniczonych wskutek wystąpienia ryzyka (zdarzenia) ubezpieczeniowego. Oznacza to, że przysługujące rentowe świadczenie rodzinne ma zapobiegać istotnemu pogorszeniu się sytuacji materialnej rodziny zmarłego ubezpieczonego, w tym także wdowy. Alimentacyjna funkcja renty rodzinnej może i powinna być odnoszona do objęcia tego rodzaju ubezpieczeniową ochroną prawną małżonków, którzy do dnia śmierci współmałżonka byli zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli, a zatem faktycznie realizowali wspólne cele małżeństwa.

Sąd Najwyższy stwierdził, że pozostawanie we wspólności małżeńskiej, która stanowi przesłankę nabycia prawa do renty rodzinnej w myśl art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej, nie może być postrzegane jedynie jako następstwo formalnie zawartego związku małżeńskiego, ale również jako wspólność małżeńska wynikająca lub powiązana z rzeczywistym korzystaniem z praw i realizowaniem powinności małżeńskich, które do dnia śmierci ubezpieczonego współmałżonka kreują faktyczną wspólnotę małżeńska w jej rozmaitych wymiarach : duchowym, materialnym lub rodzinnym, a następnie wskutek wystąpienia ryzyka ubezpieczeniowego (śmierci ubezpieczonego) uruchamiają prawo ustawowo wskazanych osób bliskich osoby zmarłej do renty rodzinnej. Inaczej rzecz ujmując, wymaganie pozostawania w faktycznej wspólnocie małżeńskiej sprawia, że dla spełnienia tego dodatkowego warunku nabycia prawa do wdowiej renty rodzinnej nie wystarcza samo występowanie zewnętrznych oznak w postaci istnienia małżeństwa potwierdzonego formalnym aktem małżeństwa, ale konieczne jest zachowanie do dnia śmierci ubezpieczonego realnych więzi małżeńskich w ich rozmaitych wspólnotowych przejawach.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że pomiędzy odwołującą a jej mężem w dniu jego śmierci nie istniała wspólność małżeńska. Nie budzi wątpliwości, że w dacie śmierci męża ubezpieczonej małżonkowie mieszkali pod różnymi adresami. Odwołująca w A., zaś jej mąż w P. oddalonym od miejsca zamieszkania odwołującej o około 600km. Mąż odwołującej odwiedzał ją i syna sporadycznie.Odwołująca nie prowadziła z mężem wspólnego gospodarstwa domowego.

Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że w tym stanie faktycznym ubezpieczona korzystała z praw małżeńskich i realizowała powinności małżeńskie w rozmaitych sferach wspólnoty małżeńskiej.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że ubezpieczona miała na swoją rzecz zasądzone alimenty od męża od 1990roku, które zostały podwyższone w 1991roku. Miały one oparcie w treści art. 27 k.r.o., który stanowi, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

Wyrażony w art. 27 k.r.o. obowiązek przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny ma charakter alimentacyjny i wchodzi w zakres szerzej nakreślonych, wynikających z treści art. 23 k.r.o., obowiązków wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny. Stanowisko judykatury jest zgodne, co do alimentacyjnego charakteru omawianego obowiązku, aczkolwiek w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1982 r., III CZP 38/82, OSNCP 1983, nr 2–3, poz. 31, stwierdzono, że ma on charakter „swoistego" obowiązku alimentacyjnego; jednak w wytycznych z dnia 16 grudnia 1987 r., OSNCP 1988, nr 4, poz. 42, Sąd Najwyższy wskazał na jednoznacznie alimentacyjny charakter obowiązku z art. 27 k.r.o.; por. także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 39/11(OSNC 2012/3/33).

Sąd uznał zatem, że ubezpieczona, pomimo nie pozostawania z A. K. we wspólności małżeńskiej do dnia jego śmierci, w związku z tym, że miała zasądzone wyrokiem sądowym alimenty na swoją rzecz od męża, spełniła przesłanki do uzyskania wojskowej renty rodzinnej wynikające z art. 23 ust.1 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy i ich rodzin i art. 70 ust. 2 i 70 ust. 3 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze na mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴§2 k.p.c. oraz art. 41 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do wojskowej renty rodzinnej od ukończenia przez ubezpieczoną 50-go roku życia.

SSO Beata Torbus

ZARZĄDZENIE

1)  Odnotować,

2)  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. (...),

3)  kal. 14 dni od wykonania lub z wpływem

K., dnia 9 czerwca 2014r. SSO B. T.