Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 06 czerwca 2014 roku w Szczecinie

sprawy z powództwa M. D.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Myśliborzu

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego Sąd Rejonowy w Myśliborzu- następcę prawnego Sądu Rejonowego w Choszcznie od wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim IV Wydziału Pracy z dnia 19 grudnia 2013 roku sygn. akt IV P 151/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Stargardzie Szczecińskim IV Wydziałowi Pracy pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Powódka M. D. w pozwie złożonym przeciwko Sądowi Rejonowemu w Myśliborzu wniosła o zapłatę kwoty 669,23 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 01 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej za 2011 r.

Pozwany Sąd Rejonowy w Myśliborzu wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy w S. zasądził od pozwanego Sądu Rejonowego w Myśliborzu na rzecz powódki M. D. kwotę 669,23 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2012r. do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powódka na podstawie umowy o pracę zawartej w dniu 22 maja 2009 r. zatrudniona została od 01 czerwca 2009 r. na czas nieokreślony, na stanowisku sekretarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Choszcznie.

W 2011 r. powódka świadczyła pracę w okresach:

- od 01.01.2011 r. do 02.03.2011 r.,

- od 12.03.2011 r. do 10.04.2011 r.,

- od 16.04.2011 r. do 29.05.2011 r.

Na zwolnieniu lekarskim w 2011 r. przebywała w okresach:

- od 03.03.2011 r. do 11.03.2011 r.,

- od 11.04.2011 r. do 15.04.2011 r.,

- od 30.05.2011 r. do 23.10.2011 r.,

Od 24.10.2011 r. do 31.12.2011 r. przebywała na urlopie macierzyńskim.

Od dnia 01.01.2013 r. powódka na podstawie art. 23.1 k.p. stała się pracownikiem Sądu Rejonowego w Myśliborzu.

Powódka zatrudniona była od 01.06.2009 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony i w 2011 r. okres jej efektywnego zatrudnienia wynosił 135 dni, w pozostałym okresie przebywała na zwolnieniach lekarskich a od 24.10.2011 r. do 31.12.2011 r. na urlopie macierzyńskim.

W ocenie Sądu I instancji powództwo okazało się zasadne.

Zdaniem Sądu Rejonowego, ustalenia wymagała kwestia czy za 2011 r. powódce przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne. Art. 2 ust 1 ustawy z 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej w brzmieniu obowiązującym do dnia 29.06.2013 r. stanowił, że pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Ust. 2 stanowił, że pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego „pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy”. Ust. 3 wskazywał w jakich przypadkach przepracowanie co najmniej 6 miesięcy nie jest wymagane i wymieniał w pkt 6:

1.  korzystanie z urlopu wychowawczego,

2.  urlopu dla poratowania zdrowia,

3.  urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego, z którego korzysta nauczyciel lub nauczyciel akademickiego,

4.  korzystanie z urlopu rodzicielskiego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 09.07.2012 r. wydanym w sprawie P 59/l 1 orzekł, że art. 2 ust. 3 ustawy z 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej w zakresie w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego w sytuacji nieprzepracowania w ciągu całego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 71 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W związku z treścią powyższego wyroku, ustawą z 10.05.2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej zmieniono z dniem 29.06.2013 r. ustawę z 12.12.1997 r. dodając w par. 2 w ust. 3 w pkt 6 zapisy dotyczące urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Ponadto art. 2 ust. 1 ustawy z 10.05.2013 r. stanowił, że do nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej przysługującego za rok 2012, stosuje się art. 2 ust. 3 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Sąd Rejonowy wskazał, że ścisła interpretacja powyższych przepisów oraz art. 190 ust. 3 Konstytucji pozbawia wprawdzie powódkę prawa do dodatkowego wynagrodzenia za 2011 r., gdyż zapisy dotyczące urlopu macierzyńskiego jako podlegającego zaliczeniu do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do nabycia dodatkowego wynagrodzenia rocznego stosuje się co do wynagrodzenia rocznego przysługującego począwszy od 2012 r. Oceniając jednak zasadność roszczenia należało mieć na uwadze treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który orzekając niezgodność przepisu art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej z Konstytucją wskazał, że niezgodność ta dotyczy art. 32 ust. 1 w zw. z art. 71 ust. 2 Konstytucji.

Uwzględniając powództwo Sąd Rejonowy miał także na uwadze m.in. wyrok Sądu Najwyższego wydany w dniu 29.11.2005 r. w sprawie I PK 102/05 (OSNP 2006/19-20/301 ), w którym orzeczono, że wynikająca z wyroku Trybunału Konstytucyjnego niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją RP jest podstawą do jego niestosowania także co do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia tego wyroku. Dotyczy to w szczególności stwierdzonej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 07.04.2003 r., P 7/02 (Dz.U. nr 63, poz. 590) niezgodności art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23.05. 10991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz.854 ze zm. ) w zakresie, w jakim nakłada na pracodawcę obowiązek uzyskania zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej, z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany.

Sąd Rejonowy w Myśliborzu zaskarżył wyrok w całości zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez błędną wykładnię art. 2 ust. 3 pkt 6 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfer budżetowych w zw. z art. 2 ust. 3 pkt. 6 ustawy z dnia 10 maja 2013 roku o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej uznając, iż powódka pomimo nieprzepracowania 6 miesięcy w roku 2011, ale w związku z korzystaniem z urlopu macierzyńskiego nabyła prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2011 r.

W związku z powyższym pozwany wniósł o zmianę wyroku i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za obie instancje.

Uzasadniając apelację pozwany wskazał, że błędna jest wykładnia art. 2 ust. 3 pkt 6 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfer budżetowych w zw. z art. 2 ust. 3 pkt. 6 ustawy z dnia 10 maja 2013 roku o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowych przyjęta przez Sąd pierwszej instancji uznając, iż powódce pomimo nieprzepracowania w 2011 roku 6 miesięcy należne jest dodatkowe wynagrodzenie roczne w związku ze zmianą art. 2 ust. 3 pkt. 6 ustawy obowiązującej od dnia 29 czerwca 2013 roku.

Pozwany podniósł, iż w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 9 lipca 2012 r. sygn. akt P 59/11, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że niekonstytucyjność art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym wynika z braku ukształtowania zawartego w tym przepisie katalogu wyjątków z uwzględnieniem urlopu macierzyńskiego. Taka konstrukcja wyroku nie skutkuje zatem utratą mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu ustawy, ani modyfikacją jego obecnego brzmienia. Oznacza jedynie konieczność niezwłocznej interwencji ustawodawcy w celu uzupełnienia wspomnianej regulacji w taki sposób, który zapewni realizację normy konstytucyjnej wyrażonej - w tym przypadku - w art. 71 ust. 2 Konstytucji.

Podsumowując, pozwany wskazał, iż w związku z ww. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, ustawodawca ustawą z dnia 10 maja 2013 roku o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej wprowadził zmianę brzmienia art. 2 ust. 3 pkt. 6 rozszerzając przypadki warunkujące otrzymanie wynagrodzenia dodatkowego pomimo nie przepracowania okresu 6 miesięcy, Natomiast zapis art. 2 ustawy o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej wyraźnie wskazuje, iż nowe zasady nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego stosuje się do wynagrodzenia przysługującego począwszy za rok 2012. Przepis ten zatem wyklucza uwzględnienie roszczeń powódki o przyznanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2011.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do wydania orzeczenia kasatoryjnego, tj. uchylającego zaskarżony wyrok Sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim.

Postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, niepubl.). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania w całości (art. 386 § 4 k.p.c.). Pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” wielokrotnie było przedmiotem wykładni dokonywanej przez Sąd Najwyższy. W orzecznictwie przyjmuje się, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia. Nierozpoznanie istoty sprawy oznacza również zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia11 marca 1998 r., sygn. akt III CKN 411/97, niepubl. oraz z dnia 23 września 1998 r., sygn. akt II CKN 897/97, Lex Polonica nr 333025).

W niniejszej sprawie zważyć należy, iż o ile sformułowane żądanie pozwu zawarte w petitum wprost wskazywało na wniesienie powództwa o wypłatę dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2011, o tyle z jego uzasadnienia wynika, że w związku z nieuzyskaniem dodatkowego wynagrodzenia rocznego powódka uważa, że jest nierówno traktowana. Uzasadniając swoje stanowisko powódka wskazała bowiem, iż w jej sytuacji doszło do nierównego traktowania pracownika „co do nadania mu przywileju nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia”. M. D. zauważyła, iż urlop macierzyński jest nie tylko prawem pracowniczym przewidzianym w Kodeksie pracy ale i jego obowiązkiem, zaś pracownica dopiero po upływie danego okresu pracownica może scedować przedmiotowy urlop na rzecz ojca dziecka.

W uwzględnieniu powyższego podkreślić należy, że proces cywilny może się prawidłowo toczyć tylko wówczas, gdy zostanie dokładnie sformułowane żądanie pozwu, co jest obowiązkiem powódki. W kontekście uzasadnienia pozwu nie sposób jednak określić z czego w istocie wywodzi swoje roszczenie, w szczególności czy z naruszenia zasady równego traktowania czy też domaga się wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 lipca 2012 roku, sygn. akt P 59/11 i ustawę o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym.

Zgodnie z brzmieniem art. 321 §1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Związanie Sądu przy wyrokowaniu żądaniem stanowi wyraz obowiązywania w procesie cywilnym zasady dyspozytywności, zgodnie z którą to powód decyduje o zakresie rozstrzygnięcia sprawy. Prawidłowe zastosowanie tej zasady ma ścisły związek z dokładnym określeniem żądania w pozwie (art. 187 k.p.c.), przy czym przyjmuje się, iż żądanie pozwu indywidualizują przytoczone okoliczności faktyczne, natomiast powód nie ma obowiązku podania podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda, jako podłoże jego żądań, nie wiążą Sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do Sądu (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008r., II CSK 613/07, LEX nr 420867). Innymi słowy przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., natomiast oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c. W orzecznictwie panuje również zgodność co do tego, iż związanie granicami żądania nie oznacza, że Sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania. Jeżeli treść żądania jest sformułowana niewyraźnie, niewłaściwie, nieprecyzyjnie to Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Ingerencja Sądu nie może być w tym zakresie zbyt daleko idąca, chodzi o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 28 czerwca 2007r., IV CSK 115/07, LEX nr 358817, 8 lipca 2011r., IV CSK 536/10, LEX nr 1084734). Przypomnieć nadto należy, że w sprawach z zakresu prawa pracy w takiej sytuacji Sąd ma możliwość w toku czynności wyjaśniających (art. 468 § 2 k.p.c.) doprowadzić do uzyskania od strony dokładnego stanowiska, w tym precyzyjnego określenia zgłoszonych żądań.

W tym kontekście nie można również tracić z pola widzenia tego, że zgodnie z treścią art. 477 zd. 2 k.p.c. – przewodniczący poucza pracowników o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów. W świetle obecnie obowiązującego stanu prawnego pomimo związania sądu granicami pozwu, przewodniczący jest zobligowany do pouczenia pracownika o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów, co w konsekwencji może uzasadniać także potrzebę pouczenia pracownika o możliwości zmiany żądania pozwu. Przesłanką dokonania takiego pouczenia jest stwierdzenie przez przewodniczącego (sąd) faktów, które mogłyby uzasadniać istnienie roszczenia.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, iż w petitum pozwu użyto zwrotu „zapłata zaległego dodatkowego wynagrodzenia rocznego”, przy czym kontekst wskazuje na dyskryminację powódki, która miałaby polegać na odmowie wypłaty rocznego wynagrodzenia z uwagi na przebywanie na urlopie macierzyńskim. W ocenie Sądu Okręgowego treść żądania powódki została sformułowana na tyle nieprecyzyjnie i nieczytelnie, iż istniała realna możliwość popełnienia przez Sąd Rejonowy błędu w kwalifikacji roszczenia. W takiej sytuacji, Sąd Rejonowy winien był przede wszystkim zobowiązać powódkę do sprecyzowania roszczenia, niemniej ten nie nałożył na M. D. żadnych procesowych zobowiązań w kierunku usunięcia wątpliwości. W tym stanie rzeczy przy ponownym rozpoznaniu sprawy obowiązkiem Sądu Rejonowego w pierwszym rzędzie będzie wyjaśnienie, czego w istocie powódka domaga się od strony pozwanej - wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego w oparciu o ustawę i wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 lipca 2012 roku, sygn. akt P 59/11, czy też innego świadczenia a jeśli tak jakiego, czy np. związanego z nierównym traktowaniem.

Ustalenie w powyższym zakresie nie pozostaje bez wpływu na sposób procedowania Sądu w niniejszej sprawie. Zważyć należy że w sprawie o odszkodowanie z tytułu dyskryminacji ustawodawca przewidział skład ławniczy, tym samym rozpoznanie sprawy w składzie jednego sędziego w świetle art. 379 pkt 4 k.p.c. powoduje nieważność postępowania. W związku z powyższym, prawidłowe ustalenie podstawy żądania powódki determinuje również prawidłowe procedowanie Sądu. Jednocześnie sanowanie błędu Sądu Rejonowego w opisanym powyżej zakresie jest niemożliwe na etapie postępowania apelacyjnego, albowiem w istocie czyniłoby postępowanie w niniejszej sprawie postępowaniem jednoinstancyjnym i pozbawiałoby strony prawa do rozpoznania sprawy przez Sądy obydwu instancji.

W konsekwencji powyższego, merytoryczne odnoszenie się do apelacji pozwanego na obecnym etapie postepowania jest bezprzedmiotowe.

Mając powyższe na względzie, wobec nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd I instancji - na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. - Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Stargardzie Szczecińskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach instancji odwoławczej.