Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2014 roku

Sąd Rejonowy w Świdnicy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący: SSR Teresa Maślukiewicz

Protokolant : Katarzyna Zych

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 czerwca 2014 roku w Ś.

sprawy z odwołania B. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

z dnia 27 września 2012 roku, znak: OW- (...)

o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy po zmarłym

I oddala odwołanie;

II zasądza od B. M. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...), znak sprawy 0W- (...), organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. odmówił B. M. (1) prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy ze skutkiem śmiertelnym, jakiemu w dniu (...) uległ B. M. (2).

B. M. (1) złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jednorazowego odszkodowania w związku ze śmiercią małżonka w wyniku wypadku przy pracy. Wskazała, że organ rentowy nie ustalił istotnych okoliczności sprawy. Podniosła, że nie dysponuje protokołem powypadkowym, gdyż P. P. (1) – były pracodawca B. M. (2) – takowego nie sporządził. P. P. negował ponadto od samego początku fakt zatrudnienia B. M., a tuż po wypadku nakłaniał powódkę do składania fałszywych zeznań. P. P. kwestionował zatrudnienie małżonka B. M. także podczas postępowania przed organem rentowym, mimo prawomocnego wyroku w sprawie karnej. W tym kontekście wydający decyzję winien mieć na uwadze art. 22 ustawy wypadkowej, który odnosi się do sytuacji, gdy protokół powypadkowy został przez pracodawcę sporządzony, lecz z różnych powodów nie został organowi rentowemu przedłożony. Powódka może wystąpić o ustalenie wypadku przy pracy, lecz nawet w przypadku uzyskania korzystnego dlań rozstrzygnięcia, wyrok ustalający wypadek przy pracy nie zastąpi protokołu powypadkowego, w związku z czym organ rentowy dalej zobligowany będzie – w świetle literalnego brzmienia art. 22 ustawy wypadkowej – do odmowy świadczenia z ubezpieczenia. B. M. był zatrudniony u P. P. przy pracach remontowych dachu budynku przy ul. (...) w W. w okresie od (...) do (...) kiedy to w wyniku upadku z wysokości doznał wielonarządowych uszkodzeń ciała, w szczególności w obrębie głowy, w wyniku których nastąpiła gwałtowana śmierć. O tym, że B. M. w dniu wypadku świadczył na rzecz P. P. pracę wskazuje dobitnie ubiór zmarłego, w szczególności spodnie robocze i skórzany pas z torbą narzędziową. P. P. do dnia wypadku nie zapewnił żadnych środków zabezpieczających przed upadkiem. Dopiero po dniu (...) można było zaobserwować, iż pozostali pracownicy P. P. zostali w takowe zabezpieczenia zaopatrzeni. Zdaniem powódki nie może budzić wątpliwości, że zdarzenie mające miejsce w dniu (...)stanowiło wypadek przy pracy według definicja wskazanej w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy wypadkowej. Przyczyną śmierci B. M. było zdarzenie wywołanie przyczyną zewnętrzną podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w związku z czym powódce przysługuje prawo do jednorazowego odszkodowania o którym mowa w art. 13 usta. 1 ustawy wypadkowej w wysokości przewidzianej w art. 14 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 120 zł. Strona pozwana podniosła, że powódka nie przedłożyła protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy jakiemu uległ w dniu(...) B. M., żądanego pismem z dnia (...) dlatego wniosek o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy załatwiono decyzją odmowną.

Sąd Rejonowy (...) wyrokiem z dnia (...), sygn. akt (...)odwołanie B. M. oddalił.

Sąd Okręgowy (...) na skutek apelacji wniesionej przez powódkę, wyrokiem z dnia (...) sygn. akt (...)uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu (...) pozostawiając mu rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego, zlecając w szczególności przesłuchanie powódki i P. P. w odniesieniu do jego zeznań złożonych w sprawie karnej, w tym przede wszystkim co od jego oświadczenia o zatrudnieniu B. M., jego kontaktów z rodziną zmarłego w dniu wypadku, przeprowadzonych z nią rozmów i prób ugodowego załatwienia sporu.

W wykonaniu powyższych zaleceń Sąd ustalił, że:

P. P. (1) prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Usługi budowlane” P. P. (1). Od czerwca 2011r. firma (...) zajmowała się remontem dachu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...).

B. M. (2) był z zawodu dekarzem – zbrojeniarzem. W dniu (...)ubezpieczony zaczął świadczyć pracę na rzecz P. P. (1) i pracował na dachu budynku przy ul. (...) w W., gdzie też zamieszkiwał.

W dniu(...) – wykonując pracę budowlane – B. M. (2) spadł z dachu ww. budynku, wskutek czego doznał obrażeń ciała skutkujących jego natychmiastowym zgonem. Jeszcze tego samego dnia, tj. (...) P. P. (1) wręczył żonie B. B. M. – kwotę(...)mówiąc, że to wynagrodzenia za jego pracę.

Dowód:

-

zeznania B. M., k. 119-119v

-

częściowe zeznania P. P., k. 113v-114

-

wyrok Sądu Rejonowego (...)z dn. 12.12.2011r., k. 144-146 akta sprawy (...)

Sądowo lekarskie oględziny i sekcja zwłok B. M. (2) wykazały liczne zmiany urazowe, w tym będące główną przyczyną jego gwałtownej śmierci w postaci: rozległego obfitego krwawienia powłok czaszki, wieloodłamowego złamania kości sklepienia i podstawy czaszki z krwawieniem z nosa i prawego przewodu usznego, pęknięcia opony twardej, wylewu krwawego podpajęczynówkowego, wylewu krwawego do komór mózgu oraz stłuczenia mózgu. Doznane przez B. M. (2) uszkodzenia ciała powstały od działania z dużą siłą narzędzi tępych. Wszystkie mogły powstać przy upadku z wysokości.

Dowód:

-

protokół oględzin i otwarcia zwłok z dn. (...), k. 43-46 akt sprawy (...)

W wyniku badania wykonanego po śmierci B. M. (2) w jego krwi stwierdzono (...) alkoholu etylowego.

Dowód:

-

sprawozdanie z badań krwi B. M. z dn. (...) k. 69 akt sprawy (...)

Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W., decyzją nr (...), stwierdził, że B. M. (2) – jako osoba świadcząca pracę u płatnika Usługi budowlane” P. P. (1) – podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznych: emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu w okresie od (...) Decyzją nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. zmienił decyzje nr (...) i stwierdził, że B. M. (2) w okresie od (...) podlega również ubezpieczeniu chorobowemu.

Dowód:

-

decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. nr (...), k. 16-19

-

decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. nr (...), k. 20-22

B. M. (2) figurował w ewidencji osób bezrobotnych Powiatowego Urzędu Pracy w W. m.in. od (...)., w tym z prawem do zasiłku dla osób bezrobotnych od (...) B. M. (2) nie zgłosił w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. faktu podjęcia zatrudnienia w dniu (...). W dniu (...) P. P. (1) zawarł z Powiatowym Urzędem Pracy w W. umowę o zorganizowanie stażu na stanowisko – dekarz.

Dowód:

-

pismo Powiatowego Urzędu Pracy w W. z dn. (...)., k. 122-123

Postanowieniem z dnia(...), sygn. akt (...)Prokurator Rejonowy (...) umorzył śledztwo w sprawie nieumyślnego spowodowania śmierci B. M. (2) w dniu(...) w W., tj. o czyn z art. 155 kk. W uzasadnieniu wskazał, że w sprawie brak było jakichkolwiek dowodów wskazujących na to, ażeby pracodawca B. M. (2) zmuszał go w dniu wypadku do pracy na dachu lub godził się na takowe zachowanie.

Dowód:

-

postanowienie Prokuratora Rejonowego (...)z dn. (...)o częściowym umorzeniu śledztwa, sygn. akt (...)

W dniu (...) Prokurator Rejonowy (...) skierował do Sądu Rejonowego (...) akt oskarżenia przeciwko P. P. (1) oskarżając go o to, że:

1.  w dniu (...) w W. będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy w miejscu wykonywania robót budowlanych na dachu budynku przy ul. (...), poprzez zaniechanie skierowania na wstępne badania lekarskie B. M. (2) przed przyjęciem go do pracy, nie ustalenie warunków pracy i płacy wymienionego, nie podpisanie umowy o pracę i zaniechanie przeszkolenia go z zakresu przepisów BHP i z zakresu pracy na wysokościach oraz poprzez nie zapewnienie mu bezpieczeństwa w miejscu świadczenia pracy nie dopełnił wynikającego stąd obowiązku i przez to naraził pracownika – B. M. (2) na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowi, tj. o czyn z art. 220 § 1 kk,

2.  w okresie od (...) w W. naruszył przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając wymaganych danych na temat zatrudnienia B. M. (2), mających wpływ na prawo do świadczeń i ich wysokości, co wyraziło się w niepodpisaniu z wymienionym umowy o pracę pomimo świadczenia przez B. M. (2) świadczenia pracy na rzecz P. P. (1) i w związanym z tym nie zgłoszeniem pracownika do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, tj. o czyn z art. 219 § 1 kk oraz o to, że:

3.  w dniu (...)w W. nakłaniał B. M. (1) i R. Z. do składania fałszywych zeznań, polegających na stwierdzeniu, że B. M. (2) nigdy nie pracował u P. P. (1) „na czarno”, chcąc ażeby wymienione osoby dokonały opisanego czynu zabronionego, tj. o czyn z art. 233 § 1 kk.

P. P. (1) w toku postępowania przygotowawczego jakie prowadzone było pod nadzorem Prokuratora Rejonowego w (...) w sprawie o sygn. akt (...) przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów. Przesłuchany w charakterze podejrzanego podał, że B. M. (2) świadczył na jego rzecz pracę, a on nie podpisał z nim umowy o pracę, a nadto potwierdził, że nakłaniał rodzinę zmarłego do złożenia fałszywych zeznań, co jak oświadczył, było wynikiem braku porozumienia z rodziną zmarłego w kwestii zadośćuczynienia za jego śmierć.

Wraz z aktem oskarżenia Prokurator skierował do Sądu, na podstawie art. 335 § 1 kpk, wniosek o skazanie P. P. (1) za te występki i wymierzenie uzgodnionych z nim kar: za czyn z art. 220 § 1 kk –(...) pozbawienia wolności, za czyn z art. 219 § 1 kk – (...)pozbawienia wolności, za czyn z art. 233 § 1 kk (...)pozbawienia wolności, kary łącznej(...) pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres (...)próby oraz środka karnego z art. 46 § 1 kk w postaci zadośćuczynienia na rzecz B. M. (1) i R. Z. w kwocie (...) zł.

Sąd Rejonowy (...) uwzględnił ten wniosek w całości i wydanym na posiedzeniu w dniu (...)w sprawie o sygn. akt (...)wyrokiem, uznał P. P. (1) za winnego zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów i wymierzył mu kary i środek karny w pełni odpowiadając wnioskowi Prokuratora. Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się w dniu (...)

Dowód:

-

zeznania P. P., k. 106-107 akt sprawy (...)

-

akt oskarżenia z dn. (...) k . 127-129 akt sprawy (...)

-

wyrok Sądu Rejonowego (...) z dn. 12.12.2011r., k. 144-146 akta sprawy (...)

Sąd zważył:

Odwołanie należało oddalić.

Bezspornym w rozpoznawanej sprawie pozostawał fakt, iż wyrokiem Sądu Rejonowego (...) z dnia (...), sygn. akt III (...), P. P. (1) został prawomocnie skazany m.in. za czyn z art. 220 § 1 kk, polegający na tym, że w dniu (...). w W. będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy w miejscu wykonywania robót budowlanych na dachu budynku przy ul. (...), poprzez zaniechanie skierowania na wstępne badania lekarskie B. M. (2) przed przyjęciem go do pracy, nie ustalenie warunków pracy i płacy wymienionego, nie podpisanie umowy o pracę i zaniechanie przeszkolenia go z zakresu przepisów BHP i z zakresu pracy na wysokościach oraz poprzez nie zapewnienie mu bezpieczeństwa w miejscu świadczenia pracy nie dopełnił wynikającego stąd obowiązku i przez to naraził pracownika – B. M. (2) na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowi.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przedmiotem ochrony są w normach zawartych w art. 220 kk prawa osoby pozostającej w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kp, a więc w takim stosunku, jaki – uwzględniając jego rzeczywiste cechy – jest lub powinien być nawiązany przez dokonanie jednej z czynności prawnych określonych w art. 2 kp. Po myśli art. 11 kpc ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą Sąd w postępowaniu cywilnym. Prawomocny wyrok skazujący P. P. (1) za przestępstwo z art. 220 kk wiąże więc Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, co do tego, że B. M. (2) był pracownikiem ww. w rozumieniu art. 2 i 22 kp (zob. uchwała SN z dn. 15.12.2005r., I KZP 34/05; wyrok SN z dn. 02.02.2010r., II PK 157/09; wyrok SA w Poznaniu z dn. 26.09.2012r., I ACa 553/12).

Dodać należy, że i organ rentowy wydając decyzję nr (...) i zmieniającą ją decyzje nr (...) uznał, że B. M. (2) – jako osoba świadcząca pracę u płatnika Usługi budowlane” P. P. (1) – podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a jak ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, P. P. (1) owe orzeczenia zaakceptował.

Wobec powyższe przyjąć należało, że zdarzenie mające miejsce w dniu (...) w wyniku którego B. M. (2) poniósł śmierć, stanowiło wypadek przy pracy według definicja wskazanej w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 167, poz. 1322), wedle którego, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1)  podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2)  podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3)  w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Zgodnie z przepisem art. 13 ust.1 zdanie 1 wskazanej ustawy członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Członkami rodziny uprawnionymi do odszkodowania są małżonek oraz dzieci zmarłego, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki do uzyskania renty rodzinnej (ust. 2 pkt 1 i 2 cytowanego przepisu).

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków, o których mowa w art. 3 wskazanej ustawy, było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku (art. 21 ust. 1 i 2 wskazanej ustawy). Przypomnieć wypada, że stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm ³ (art. 46 ust. 3 ustawy z dn. 26.10.1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Nie jest też wykluczone, że stan nietrzeźwości może nie być oceniany według normy z art. 21 ust. 2, lecz według normy z art. 21 ust. 1, czyli jako naruszenie przepisów dotyczących ochrony życia zdrowia, spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Nietrzeźwość oceniana będzie jako wyłączna przyczyna wypadku, zatem nie na skali przyczynienia się do wypadku (zob. wyrok SN z dn. 05.11.2009r., II UK 100/09).

W orzecznictwie przyjmuje się w sposób zgodny, że rażące niedbalstwo jest zachowaniem graniczącym z umyślnością, ale zarazem takim, które nie daje podstaw do przypisania pracownikowi zamiaru skierowanego na popełnienie danego czynu. Stanowisko Sądu Najwyższego w tej mierze ukształtowało się pod wpływem wyroku z dnia 06 .08.1976 r., III PRN 19/76. Przyjęto w nim, że przez działanie z rażącym niedbalstwem należy rozumieć między innymi sytuacje, w których poszkodowany pracownik zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych, tak że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne – a mimo to, z naruszeniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania się. Niedbalstwo pracownika jako wyłączna przyczyna wypadku przy pracy wyłącza prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego tylko wtedy, gdy miało charakter rażący, a więc graniczyło z umyślnością (zob. wyrok SN z dn. 30.11.1999r., II UKN 221/99).

Zdaniem Sądu zachowanie B. M. (2) w dniu zdarzenia wyczerpało znamiona rażącego niedbalstwa. Bezspornym było, że (...). ubezpieczony był nietrzeźwy. Okoliczność ta znalazła potwierdzenie w wynikach badania krwi B. M. (2) jakie wykonano w toku postępowania przygotowawczego nadzorowanego przez Prokuratora Rejonowego (...) w sprawie o sygn. akt (...) U ubezpieczonego stwierdzono wówczas (...) alkoholu etylowego. Wartość ta ponad trzykrotnie przekroczyła powołany w ust. 3 art. 46 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi poziom.

We wskazanej powyższej sytuacji – znaczny stan upojenia alkoholem przy pracy na wysokości – każdy człowiek o przeciętnej przezorności zdawałby sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa i oceniłby je jako ewidentne. Jednocześnie zdaniem Sądu brak było podstaw do przyjęcia, że B. M. (2) nie zdawał sobie sprawy ze swojego zachowania. Z dużą dozą prawdopodobieństwa, graniczącą z pewnością, przyjąć bowiem należy, że B. M. (2) znał z doświadczenia życiowego działanie alkoholu na swój organizm, dlatego też uprawnionym staje się wniosek, że zdolny był do rozpoznania zagrożenia i pokierowania swoim postępowaniem.

Ubezpieczony zachowaniem swoim dopuścił się niedbalstwa i to w stopniu rażącym. Powinien i mógł przewidzieć, że swoim zachowaniem naraża nie tylko siebie, ale i inne osoby, które w tym czasie przechodziły chodnikiem wzdłuż budynku, gdzie pracował.

Dlatego też Sąd w oparciu o powyższe i na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ §1 kpc oddalił odwołanie.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w związku z § 2 ust. 2 w zw. z § 11 ust.2 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U z 2013r. poz. 490).