Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. (1), A. M., B. M. i J. J.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji strony pozwanej

oraz zażalenia powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 16 marca 2012 r., sygn. akt I C 690/10

I.  oddala apelację,

II.  oddala zażalenie,

III.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powodów M. M. (1), A. M., B. M. i J. J. kwoty po 1.350 zł (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, w sprawie z powództwa M. M. (1), A. M. , B. M., J. J. przeciwko (...) SA w W. o zapłatę i ustalenie, wyrokiem z dnia 16 marca 2012r. sygn. akt IC 690/10:

I.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) tytułem zadośćuczynienia pieniężnego kwotę 95.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r,.

II.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. M. tytułem zadośćuczynienia pieniężnego kwotę 104.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r.

III. zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. M. tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego kwotę 73.000zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r.

IV.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda J. J. tytułem zadośćuczynienia pieniężnego kwotę 70.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r.

V.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. M. tytułem odszkodowania kwotę 13.402,10zł z ustawowymi odsetkami od dnia 7 czerwca 2010r.,

VI.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) tytułem skapitalizowanej renty za zwiększone potrzeby – opiekę osób trzecich – kwotę 3.220zł z ustawowymi odsetkami, od kwoty 1.789 od dnia 30 października 2010r.i od kwoty 1.440zł od dnia 12 lutego 2012r.

VII.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. M. tytułem skapitalizowanej renty za zwiększone potrzeby – opiekę osób trzecich - kwotę 7.240zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3.620zł od dnia 30 października 2010r. i od kwoty 3.620zł od dnia 12 lutego 2012r.,

VIII.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. M. tytułem skapitalizowanej renty za zwiększone potrzeby – opiekę osób trzecich – kwotę 8.090zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 października 2010r.,

IX.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda J. J. tytułem skapitalizowanej renty za zwiększone potrzeby – opiekę osób trzecich – kwotę 1.180zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2012r.

X.  ustalił odpowiedzialność pozwanego na przyszłość za dalsze skutki wypadku jakiemu ulegli powodowie M. M. (1), A. M., B. M. i J. J. w dniu 4 lipca 2008r.

XI.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

XII.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 687,38zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

XIII.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. M.kwotę 1.221,92zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

XIV.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. M. kwotę 687,38zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

XV.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda J. J. kwotę 1.117 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

XVI.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów M. M. (1), A. M., B. M. kwotę 1.843,13 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, z tym, że zaspokojenie jednego z powodów zwalnia pozwanego,

XVII.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów M. M. (1), A. M. B. M. i J. J. kwotę 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z tym, że zaspokojenie jednego z powodów zwalnia pozwanego,

XVIII.  nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rzeszowie kwotę 16.757 zł tytułem brakującej części opłaty od uwzględnionego roszczenia, od której powodowie byli zwolnieni.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 4 lipca 2008r. w G. , województwo podkarpackie, miał miejsce wypadek komunikacyjny. Sprawcą wypadku był K. U., który naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując ciągnikiem siodłowym marki I. wraz z naczepą nie dostosował prędkości i techniki jazdy do ograniczenia ruchu i warunków panujących na drodze , w wyniku czego naczepa przemieściła się na przeciwległy pas ruchu uderzając poruszający się po przeciwnym pasie drogi samochód osobowy marki O. (...) kierowany przez M. J.. Sprawca wypadku K. U. został prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa drogowego. Skutkiem zderzenia pojazdów obrażeń ciała doznali pasażerowie O. (...) J. J., M. M. (1), B. M. iA. M., co spowodowało u nich naruszenie czynności narządów ciała trwające dłużej jak 7 dni. B. M. siedziała na fotelu obok kierowcy M. J., a na tylnym siedzeniu siedzieli pozostali powodowie. Pasażerowie samochodu byli przypięci pasami bezpieczeństwa.

Bezpośrednio po wypadku karetką pogotowia ratunkowego M. M. A. M. i J. J. zostali przewiezieni na Oddział Chirurgia Dziecięcej Szpitala Wojewódzkiego (...) w R. , a B. M. na Oddział Chirurgii Ogólnej tego Szpitala.

M. M. (1) urodził się (...) r, a wiec w chwili wypadku miał 8 lat. W okresie od 4 lipca do 16 lipca 2008r. był hospitalizowany w Szpitalu, do którego został przewieziony bezpośrednio po wypadku, z rozpoznaniem stłuczenia klatki piersiowej, powierzchownym urazie brzucha, w urazie dolnej części grzbietu miednicy oraz zwichnięcia stawu mostkowo – obojczykowego. W dniu wypadku zgłaszał ból barku lewego, bolesność uciskową w rzucie obojczyka lewego. Był konsultowany pediatrycznie, anestezjologicznie, kardiologicznie i ortopedycznie – wykonano u niego RTG czaszki głowy , kręgosłupa szyjnego, klatki piersiowej – bez zmian pourazowych, RTG obojczyków, stawów barkowych i mostkowo – obojczykowych- podejrzenie zwichnięcia w stawie mostkowo - obojczykowym lewym, KT obręczy barkowej, który uwidocznił zwichnięcie w stawie mostkowo – obojczykowym, koniec mostkowy obojczyka lewego był przemieszczony do tyłu o 14 milimetrów oraz nieco do dołu. W sąsiedztwie przemieszczonego końca mostkowego obojczyka widoczna była przestrzeń o gęstości płynowej wielkości 10x 17 milimetrów (prawdopodobnie pozostałość krwiaka), ponadto przemieszczony do tyłu koniec obojczyka lewego uciskał i nieco modelował żyłę podobojczykową lewą. Ortopeda zakwalifikował powoda do zabiegu otwartej repozycji i zeszycia stawu . Zlecił także unieruchomienie na chuście oraz kontrolne RTG stawu mostowo – obojczykowego . W dniu 16 lipca 2008r. powód został przeniesiony do klinicznego Oddziału Ortopedii i Traumatologii tego Szpitala, gdzie przebywał do 20 lipca 2008r. W czasie pobytu przebył operację – wykonano otwartą repozycję zwichnięcia stawu mostkowo – obojczykowego oraz stabilizację szwem. W stanie dobrym został wypisany do domu w dniu 25 lipca 2008r. Usunięto powodowi szwy skórne, a założony wcześniej opatrunek gipsowy został zdjęty 8 sierpnia 2008r. Rodziców powoda poinformowano o zwiększonym ryzyku ponownego lub nawrotowego zwichnięcia stawu mostkowo – obojczykowego lewego i zalecono oszczędzający tryb życia.

Stłuczenie klatki piersiowej u powoda wiązało się z tym , że każdy ruch tułowia, głębszy oddech, kaszel wywoływały okresowe natężenie bólu. objawy te utrzymywały się przez okres 20 3 tygodni. Ten uraz nie powinien powodować powikłań w przyszłości. Okres dolegliwości po zwichnięciu stawu mostkowo – obojczykowego lewego trwał od wypadku do zdjęcia opatrunku gipsowego (8 sierpnia 2008r.), oraz dodatkowo przez okres wczesnej rehabilitacji tj. 3 miesiące , która musiała przebiegać w sposób bardzo ostrożny, bez przeciążeń. Okres niedogodności utrzymywał się przez okres pooperacyjny, co miało związek z unieruchomieniem kończyn górnych w pozycji wymuszonej – barki odwiedzione opatrunkiem ósemkowym do tyłu, ograniczeniem funkcji kończyn górnych, uczuciem pieczenia , swędzenia, koniecznością pomocy osób trzecich. Przez okres 1 tygodnia powód zażywał środki przeciwbólowe, następnie ból nasilał się w okresie rehabilitacji, stopniowo zmniejszając się . Utrzymywał się jednak przez około 2 miesiące. W okresie rekonwalescencji ból występował przy przesileniu kończyny górnej lewej, dlatego też konieczne było ograniczenie gier , zabaw i temu podobnych zajęć. Okres ten trwał od 6 – 9 miesięcy. Rodzaj obrażenia wskazuje, że u powoda istnieje ryzyko ponownego lub nawrotowego wystąpienia lub zwichnięcia tego stawu. Powód powinien unikać urazów, upadków na kończynę górną lewą, zabaw i sportów urazogennych. Rehabilitacja jest wskazana w celu utrzymywania dynamiki kończyny górnej i utrzymania pełnej ruchomości stawu barkowego. W przyszłości należy liczyć się z możliwością wystąpienia zmian zwyrodnieniowych stawu obojczykowo – mostkowego, wystąpieniu tych zmian mogą towarzyszyć dolegliwości bólowe oraz ograniczenie ruchomości w stawie .

Po przebytym wypadku powód przez rok czasu nie mógł podejmować aktywności fizycznej – biegać z kolegami, grać w koszykówkę , chodzić na basen , jeździć rowerem. Ponadto powód był nerwowy, roztrzęsiony, budził się w nocy, skarżył się na bóle brzucha, nie chciał wsiadać do samochodu.

Powód aktualnie jest dzieckiem prawidłowo rozwiniętym intelektualnie, emocjonalnie i społecznie. Zachował w pamięci wydarzenia związane z wypadkiem komunikacyjnym, które stanowiły dla niego traumę, lecz w chwili obecnej nie ujawnia cech, które wskazywałyby na występowanie przedłużającej reakcji na wydarzenia stresujące.

Powód w szpitalu był odwiedzany przez ojca oraz babkę , którzy pomagali mu przy czynnościach takich jak pomoc przy myciu twarzy, pomoc przy myciu zębów, mycie ręki prawej, nóg, pleców , głowy, podawanie ręcznika, wycieranie, zmiana piżamy , pomoc przy zmianie bielizny pościelowej, poprawianie poduszek pod plecami, naciągnie prześcieradła , poprawianie ułożenia kołdry, pomoc przy spożywaniu posiłków, posmarowanie masłem pieczywa, podanie talerzyka z jedzeniem , karmienie zupą, podawanie kubka z herbata i innymi napojami, kupowanie napojów, rozmawianie ze wspieraniem psychicznym, okazywanie czułości, stwarzanie poczucia bezpieczeństwa, przytulanie, wyjaśnienie sytuacji. Przez okres pobytu dziecka w szpitalu pomoc osób trzecich wynosiła przeciętnie 3 godziny dziennie. Po wyjściu ze szpitala do dnia 30 września 2008r. pomoc osób trzecich była wymagana w zakresie 4 godzin dziennie.

A. M. urodziła się (...). a wiec w dniu wypadku miała 3 lata. W okresie od 4 lipca 2008r. do 16 lipca 2008r. była hospitalizowana w Oddziale Chirurgii Dziecięcej Szpitala Wojewódzkiego (...) w R. z rozpoznaniem wstrząsu mózgi, utratą przytomności, złamania czaszki i kości twarzoczaszki z otwartą raną głowy. W trakcie leczenia konsultowana była neurologicznie, neurochirurgicznie, okulistycznie, kardiologicznie i pediatrycznie. Wykonano u niej KT głowy, mózgowia, kręgosłupa szyjnego, klatki piersiowej, jamy brzusznej, w trakcie leczenia zaopatrzono chirurgicznie liczne rany głowy i twarzy. Ze względu na objawy wzmożonego nadciśnienia krwi czaszkowe włączono leczenie przeciwobrzękowe uzyskując wyrównanie stanu neurowegetatywnego , w dniu wypisania ze szpitala rany były zagojone, a stan ogólny dobry. Zalecono powódce oszczędzający tryb życia oraz stosowanie żelu Dermatixu na rany i blizny twarzy. Powódka przez około 2 lata stosowała ten żel, przez okres półtora roku powódka zużywała 5 tubek miesięcznie, później wystarczały 2 tubki miesięcznie . Żel odstawiono wiosną 2010r. W Polsce cena żelu za jedną tubkę 15 gram kształtuje się od 114,90zł – 180zł .

Na skutek wypadku powódka doznała naruszenia czynności narządów ciała w postaci licznych blizn skóry twarzoczaszki (skór owłosiona głowy, liczne blizny skóry czoła, blizna nasady nosa, blizny powieki górnej oka lewego). Blizny te stanowią 8% trwałego uszczerbku na zdrowiu. Blizny na twarzy powódki – dziewczynki mają wpływ na jej stan psychiczny . powódka widząc siebie w lustrze płacze , inne dzieci zwracają na blizny uwagę . Usunięcie blizny będzie możliwe gdy powódka będzie osobą dorosłą. Z uwagi na używanie maści – żelu na blizny oraz zlokalizowanie blizn na twarzy powódka przez okres dwóch lat unikała słońca co było związane z tym, że mieszkając we Włoszech praktycznie nie wychodziła z domu. Na skutek wypadku u powódki nie nastąpiło pogorszenie słuchu.

W czasie pobytu powódki w szpitalu wymagała ona pomocy osób trzecich w wykonywaniu codziennych czynności, jej samodzielność, bowiem została ograniczona. Ponadto powódka cierpiała z powodu bólu Po wyjściu ze szpitala wymagała odpowiedniej diety, oszczędnego trybu życia, systematycznej rehabilitacji i wzmożonej opieki. nie można przewidzieć jak długo będzie trwało leczenie i rehabilitacja pourazowego uszkodzenia funkcji twarzoczaszki , bo wiąże się to z pourazowym zaburzeniem unerwienia i ukrwienia. Nie można wykluczyć , że w przyszłości powstaną nowe choroby mające związek z przebytym urazem. Po wypadku powódka wymiotowała, budziła się w nocy , płakała, powróciła do korzystania z pampersów, bo przez rok czasu po wypadku moczyła się w dzień oraz w nocy. Nie chciała jeździć samochodem.

Powódka wykazuje poziom inteligencji adekwatny do wieku rozwojowego. W zachowaniu wykazuje cechy nadpobudliwości ruchowej i skłonności do dekoncentracji i nadmiernej przerzutności uwagi, co może wynikać z mikrouszkodzeń centralnego układu nerwowego powstałych w wyniku urazu czaszki z utratą przytomności . Powódka nie przejawia objawów przewlekłej reakcji na wydarzenia stresujące co wynika w dużej mierze z jej wieku w chwili wypadku, miała wówczas 3,5 roku życia. W czasie pobytu w szpitalu, powódka była odwiedzana przez ojca oraz babkę, którzy pomagali jej w czynnościach życia codziennego. Pomoc wymagała dziennie 4 godzin opieki. Po wyjściu ze szpitala pomoc była także konieczna do 31 grudnia 2008r – 4 godziny dziennie.

B. M. urodziła się (...) a więc w chwili wypadku miała lat 33. W okresie od 4 lipca do 7 lipca 2008r. była hospitalizowana na Oddziale Chirurgii Ogólnej Szpitala Wojewódzkiego (...) w R. z rozpoznaniem wstrząśnienia mózgu, krwiaka powieki oka lewego, otarcia naskórka twarzy i brzucha. Wykonano u niej RTG czaszki, kręgosłupa szyjnego, miednicy i kości ramieniowej lewej - bez zmian pourazowych. Zastosowano leczenie zachowawcze przeciwbólowe. W dniu 7 lipca 2008r. w stanie ogólnym dobrym wypisano powódkę do domu z zaleceniem leżenia przez kilka dni.

Powódka nie doznała zmian pourazowych poza lekkim przebarwieniem powłok skórnych . W czasie wypadku była we wczesnej ciąży (drugi tydzień o czym dowiedziała się dopiero po przeprowadzonej hospitalizacji ) . Dla powódki wypadek był bardzo stresującym wydarzeniem o cechach zagrażających dla niej i dla dzieci A. i. M. . Wydarzenie to spowodowało intensywne cierpienie, nie tylko fizyczne z powodu doznanych urazów , ale też psychiczne. W następstwie zdarzenia u powódki wystąpiły objawy wstrząsowych , pourazowych w formie utrwalonej , które przejawiały się w postaci lęku, niepokoju, objawów depresyjnych, unikania konieczności przypominających zderzenie np. jazda samochodem. Ponadto powódka obawiała się o stan ciąży , towarzyszył jej lęk z uwagi na badania RTG i leczenie farmakologiczne. Objawy te ustały wraz z urodzeniem kolejnego dziecka.

Dolegliwości psychiczne powódki prowadziły do obarczenia jej rodziny dodatkowymi obowiązkami , gdyż B. M. nie była w stanie realizować obowiązków domowych, a także angażować się w rekonwalescencje swoich dzieci, zamykała się w swoim pokoju, wszystko ją denerwowało, z nikim nie chciała rozmawiać , obwiniała siebie za wypadek, nie interesowały ją dzieci oraz ich postępy w nauce. Mąż powódki J. M. przejął obowiązki żony – robił pranie, sprzątał, gotował . Po powrocie do Włoch powódka rozpoczęła leczenie u psychologa, które jednak przerwała, gdy dowiedziała się , że przy braku poprawy jej stanu zdrowia lekarz musi zawiadomić odpowiednie instytucje i istnieje możliwość, że dzieci zostaną jej odebrane, bądź dojdzie do ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzicom. W takiej sytuacji rodzina zdecydowała, aby w domu pojawiła się dodatkowa osoba, która przejmie obowiązki powódki. Od września 2008 r. z powódką i jej rodziną mieszkała teściowa, a od stycznia 2009r. matka powódki. Osoby te zajęły się obowiązkami domowymi , opiekowały się dziećmi oraz B. M..

W trakcie pobytu w szpitalu powódka B. M. wymagała pomocy osób trzecich w wymiarze 2 godzin dziennie . Po wyjścia ze szpitala z powodu stanu psychicznego powódka wymagała pomocy w zakresie utrzymania domu – prania, sprzątania , gotowania , przygotowania posiłków dla siebie i rodziny , opiekowania się dziećmi, które po wypadku wymagały większej opieki . Z powodu swojej depresji powódka wymagała pomocy w zakresie czynności higienicznych, konsultowania się z psychologiem , zawożeniem do psychologa. Taka pomoc była potrzebna do końca marca 2009r. w wymiarze 3 godzin dziennie.

J. J. urodził się (...), a więc w chwili wypadku miał 9 lat. W okresie od 4 lipca - 9 lipca 2008r. był leczony na Oddziale Chirurgii Dziecięcej Szpitala Wojewódzkiego (...) w R. z rozpoznaniem wstrząsu mózgu z utratą przytomności , stłuczenia dolnej części grzbietu i miednicy , licznych powierzchownych otarć skóry. Ze względu na wzmożone ciśnienie czaszkowe włączono leczenie przeciwobrzękowe , uzyskując wyrównanie stanu neurowegetatywnego. Dolegliwości, po stłuczeniu jamy brzusznej, w trakcie hospitalizacji ustąpiły. Powód był konsultowany okulistycznie i ortopedycznie. W czasie pobytu w szpitalu był poddany badaniom USG jamy brzusznej, KT głowy, kręgosłupa szyjnego, klatki piersiowej, jamy brzusznej . Ortopeda konsultując powoda po obejrzeniu badania KT stwierdził, że wymaga on leczenia operacyjnego w trybie planowym w zakresie zdiagnozowanej torbieli okolicy międzykrętarzowej kości udowej prawej – ryzyko złamania patologicznego. Powód został wypisany ze szpitala w stanie ogólnym dobrym, zalecono mu oszczędny tryb życia.

Podczas pobytu w szpitalu często wymiotował, płakał, skarżył się na bóle brzucha. Bóle ustąpiły po 3 dniach. Wymiotował przez okres 2 tygodni i dlatego też przebywał na lekkostrawnej diecie przez miesiąc czasu. Przez okres około 3 tygodni po wypadku u powoda utrzymywały się dolegliwości bólowe o nasileniu w granicach 8 – 6 (w skali 1-10). Dlatego też w czasie pobytu w szpitalu otrzymywał w kroplówkach dożylnie środki przeciwbólowe, a po wyjściu ze szpitala otrzymywał tabletki przeciwbólowe.

Ustalił Sąd Okręgowy także , że powodowie zgłosili pozwanemu szkodę 29.05.2009 r. i domagali się wypłaty odszkodowania .Po przeprowadzeniu postępowania szkodowego pozwany wypłacił tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę powodowi M. M. (1) kwotę 5.000 zł, powódce A. M. kwotę 16.000 zł , powódce B. M. kwotę 7.000 zł , powodowi J. J. kwotę 10.000 zł . Dodatkowo powódce A. M. wypłacono kwotę 1034,39 zł tytułem poniesionych kosztów leczenia , w tym kwotę 997,90 zł tytułem poniesionych kosztów zakupu żelu Dermatix.

Analizując powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy przyjął, że powództwa powodów co do zasady, są uzasadnione .

Zadośćuczynienia pieniężne za doznaną krzywdę jako takie, z uwagi na niewymierny ( niewyliczalny ) charakter krzywdy , ma na celu złagodzenie doznanych cierpień fizycznych i psychicznych , a wysokość pozostaje w zależności od intensywności doznanych cierpień , czasu ich trwania oraz ujemnych skutków zdrowotnych, jakie osoba poszkodowana będzie zmuszona znosić w przyszłości . Zadośćuczynienie pieniężne ma mieć charakter kompensacyjny, a zatem jego wysokość nie powinna stanowić zapłaty sumy symbolicznej lecz przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Przyjmuje się, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia pieniężnego wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności istotnych dla określenia rozmiaru doznanej krzywdy , takich jak : wiek poszkodowanego, stopień cierpień fizycznych i psychicznych , ich intensywność i czas trwania , nieodwracalność następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia ( kalectwo, oszpecenie ), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa .

Kierując się ustaleniami faktycznymi co do stopnia obrażeń ciała powodów, wpływu tych obrażeń na ich stan psychiczny, doznanym bólem, długością okresu rehabilitacji , a także powyższymi kryteriami, które należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego , Sąd Okręgowy przyjął, że odpowiednim zadośćuczynieniem pieniężnym za doznaną krzywdę dla powoda M. M. (1) będzie kwota 100.000 zł, dla powódki A. M. będzie kwota 120.000 zł, dla powódki B. M. będzie kwota 80.000 zł, dla powoda J. J. będzie kwota 80.000 zł , a mając na uwadze wypłacone kwoty pieniężne przez pozwanego w toku postępowania szkodowego, tytułem zadośćuczynienia należało zasądzić od pozwanego na rzecz powodów odpowiednio kwoty : 95.000 zł, 104.000 zł, 73.000 zł, 70.000 zł – art. 445 § 1 kc .

Kwoty te należało zasądzić z ustawowymi odsetkami po upływie 30 dni od daty otrzymania ( 29.05.2009 r) przez pozwanego zgłoszenia o szkodzie . Pozwany jest profesjonalistą i dlatego też w oparciu o art. 817 kc powodom należą się ustawowe odsetki od zasadzonych kwot od dnia 29.06.2009 r.

Zgodnie z przepisem art. 444 § 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty . Z przepisu tego wynika, że obowiązek zwrotu dotyczy wydatków rzeczywiście poniesionych i celowych. Nie budził wątpliwości Sądu Okręgowego, że wydatki z tytułu zakupu żelu Dermatix na blizny powódki A. M. stanowiły wydatek konieczny, celowy i pozostający w ścisłym związku z wypadkiem . Z tego tytułu powódka domagała się zasądzenia kwoty 17.220 zł z ustawowymi odsetkami od daty wytoczenia powództwa .

Mając na uwadze , że cena żelu 15g kształtuje się w Polsce w wysokości 114,90 zł do 180 zł Sąd Okręgowy przyjął przeciętny koszt jednej tubki żelu w wysokości 150 zł . W takiej sytuacji pozwany winien ponosić koszty żelu albo w rzeczywistym zakresie według faktur , a tych jest tylko kilka, albo w kwotach jak najniższych z możliwych , biorąc pod uwagę realną cenę zakupu żelu . Z zeznań powódki B. M. wynika, że przez okres 1.5 roku A. M. zużywała 5 tubek maści miesięcznie, a przez kolejne 3 miesiące ( do wiosny 2010 r) wystarczały 2 tubki na miesiąc. Z wyliczenia wynika, że koszt tego żelu wyniósł 13.500 zł ( 18 miesięcy x 5 tubek x 150 zł) + 900 zł ( 3 miesiące x 2 tubki x 150 zł ), czyli łącznie 14.400 zł . Pozwany w postępowaniu szkodowym z tego tytułu wypłacił powódce odszkodowanie w kwocie 997,90 zł, a więc należy się powódce kwota 13.402,10 zł ( 14.400 – 997,90) z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu tj. 7.06.2010 r. – art. 455 kc w związku z art. 481 § 1 kc .

Skoro powodowie wymagali w okresie pobytu w szpitalu i w okresie rekonwalescencji w związku z obrażeniami ciała, jakich doznali w wypadku komunikacyjnym, opieki ze strony osób trzecich, to należy przyjąć , że w tym okresie czasu zwiększyły się ich potrzeby, które winny być zrekompensowane skapitalizowana rentą na podstawie art. 444 § 2 kc , niezależnie od tego, czy rzeczywiście ponieśli oni wydatki na te cele ( utrwalony pogląd ).

Mając na uwadze czasokres potrzebnej opieki i wysokość wydatków za 1 godzinę opieki (opinia biegłej z zakresu pielęgniarstwa B. K.) powodom należy się skapitalizowana renta z tego tytułu : powodowi M. M. (1) w wysokości 3.220 zł , z ustawowymi odsetkami od kwoty 1.789 zł od dnia 30.10.2010 r , od kwoty 1440 zł od dnia 12.02.2012 r., powódce A. M. w wysokości 7.240 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3.620 zł od dnia 30.10.2010 r , od kwoty 3620 zł od dnia 12.02.2012r., powódce B. M. w wysokości 8.090 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30.10.2010 r , powodowi J. J. w wysokości 1180 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12.02.2012 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasadne jest także powództwo powodów o ustalenie ( art. 189 kpc) .

U powoda M. M. (1) istnieje ryzyko ponownego lub nawrotowego wystąpienia zwichnięcia stawu mostkowo – obojczykowego, a także wystąpienia zmian zwyrodnieniowych tego stawu. U powódki A. M. z uwagi rodzaj przebytego urazu – uszkodzenie funkcji twarzoczaszki , nie da się wykluczyć, że w przyszłości nie powstaną nowe choroby mające związek z przebytym urazem . Natomiast u powodów B. M. i J. J., u których wystąpiły zaburzenia w sferze psychicznej, które nadal mają wpływ na życie i funkcjonowanie tych powodów , nie da się wykluczyć, że ich stan zdrowia nie ulegnie pogorszeniu i będzie wymagał specjalistycznego leczenia .

Treść art. 442 ¹ § 3 kc wprawdzie eliminuje niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej niż szkoda ta się ujawniła, jednakże ustalenie odpowiedzialności na przyszłość nadal ma to znaczenie , że usuwa lub przynajmniej łagodzi trudności dowodowe mogące wystąpić w ewentualnej kolejnej sprawie odszkodowawczej ze względu na upływ czasu między wystąpieniem zdarzenia wywołującego szkodę , a dochodzeniem naprawienia szkody .

Powództwa powodów w pozostałym zakresie, zdaniem Sądu Okręgowego, są bezzasadne .

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 kpc w związku z art. 100 kpc biorąc pod uwagę wynik procesu . Powodowie wygrali proces co do zasady i przeważającej części ich żądania zostały uwzględnione, w tym także co do wysokości, a ulegli tylko w niewielkim zakresie , co uzasadnia obciążeniem pozwanego całością kosztów procesu powodów .

Powód M. M. (1) wydatkował kwotę 687,38 zł – 500 zł opłata od pozwu , 187,38 zł zaliczka na opinię biegłego, powódka A. M. wydatkowała kwotę 1221,92 zł – 500 zł opłata od pozwu , 721,92 zł zaliczki na opinię biegłych , powódka B. M. wydatkowała kwotę 687,38 zł - 500 zł opłata od pozwu , 187,38 zł zaliczka na opinię biegłego , powód J. J. wydatkował kwotę 1117 zł – 500 zł opłata od pozwu , 600 zł zaliczka na opinię biegłego, 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa . Dodatkowo powodowie M. M. (1) , A. M. i B. M. wspólnie wpłacili kwotę 1826,13 zł - zaliczka na opinie biegłych .

Dlatego też Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. XII – XVI wyroku .

Powodów reprezentował jeden pełnomocnik – profesjonalista – adwokat i powodom należy się zwrot od pozwanego wynagrodzenia tego pełnomocnika w kwocie 7.200 zł - § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.). Że powodom należy się jedno wynagrodzenie pełnomocnika, a nie każdemu z powodów jedno wynagrodzenie pełnomocnika , to to rozstrzygnięcie oparł Sąd powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 30.01.2007 r III CZP 130/06 .

Ponieważ powodowie częściowo byli zwolnieni od opłaty sądowej od powództw, to zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 28.07.2005 r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( tekst jedn. Dz. U z 2010 r , nr 90, poz. 594 z późn. zm.), należało ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Rzeszowie opłatę od uwzględnionych powództw – opłata ta wynosi 18.757 zł - pomniejszoną o opłaty uiszczone przez powodów w łącznej kwocie 2000 zł, co daje kwotę 16.7857 zł ( pkt. XVIII wyroku).

Od powyższego wyroku apelację wywiódł pozwany , zaś zażalenie, co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartych w wyroku, powodowie .

Apelacja pozwanego zaskarża wyrok w części , mianowicie w zakresie :

1.  pkt I zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) tytułem zadośćuczynienia kwotę ponad 55.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

2.  pkt II zasądzającego od pozwanego na rzecz powódki A. M. tytułem zadośćuczynienia kwotę ponad 64.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

3.  pkt III zasądzającego od pozwanego na rzecz powódki B. M. tytułem zadośćuczynienia kwotę ponad 53.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

4.pkt IV zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda J. J. tytułem zadośćuczynienia kwotę ponad 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

5.  pkt V zasądzającego od pozwanego na rzecz powódki A. M. tytułem odszkodowania kwotę 13.402,10 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 7 czerwca 2010r, do dnia zapłaty - w całości.

6.  pkt X ustalającego odpowiedzialność pozwanego na przyszłość za skutki wypadku jakiemu ulegli powodowie M. M. (1), A. M., B. M. i J. J. w dniu 4 lipca 2008r.

7.  pkt XII zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 687,38 zł tytułem kosztów procesu - w całości.

8.  pkt XIII zasądzającego od pozwanego na rzecz powódki A. M. kwotę 1.221,92 zł tytułem kosztów procesu - w całości.

9.  pkt XIV zasądzającego od pozwanego na rzecz powódki B. M. kwotę 687,38 zł tytułem kosztów procesu - w całości.

10.  pkt XV zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda J. J. kwotę 1.117,00 zł tytułem kosztów procesu - w całości.

11.  pkt XVI zasądzającego od pozwanego na rzecz powodów M. M. (1), A. M., B. M. kwotę 1.843,13 zł tytułem kosztów procesu, z tym że zaspokojenie jednego z powodów zwalnia pozwanego - w całości.

12.  pkt XVII zasądzającego od pozwanego na rzecz powodów M. M. (1), A. M., B. M. i J. J. kwotę 7.200,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z tym że zaspokojenie jednego z powodów zwalnia pozwanego - w całości.

13.  pkt XVIII nakazującego ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Rzeszowie kwotę 16.757,00 zł tytułem brakującej części opłaty od pozwu, od której powodowie byli zwolnieni - w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu, w zakresie rozstrzygnięć zawartych w powyższych punktach wyroku, zarzucił:

1. naruszenie art. 445 § 1 kc poprzez jego błędną interpretację, polegającą na
przyjęciu, że odpowiednią sumą zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę
jest w przypadku: M. M. (1) kwota 95.000,00 zł, w przypadku
A. M. kwota 104.000,00 zł, w przypadku B. M.
kwota 73.000,00 zł i przypadku J. J. kwota 70.000,00
zł

2.naruszenie art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez przyjęcie, że
powódka A. M. udowodniła, że poniosła koszty leczenia w
kwocie 13.402,10 zł

3. naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez błędną ocenę dowodów mającą
istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia zawartego w pkt V i przyjęcie,
że powódkaA. M. poniosła koszty zakupu maści, w kwocie
13.402,10 zł.

4.naruszenie art. 189 kpc poprzez jego błędną interpretację polegającą
na przyjęciu, że powodowie mają interes prawny w ustaleniu
odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki wypadku
jakiemu ulegli

i w n i ó s ł o:

I.zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, że Sąd:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda M. M. (1) tytułem zadośćuczynienia kwotę 55.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki A. M.
tytułem zadośćuczynienia kwotę 64.000,00 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki B. M. tytułem zadośćuczynienia kwotę 53.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda J. J. tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2009r, do dnia zapłaty.

5.  oddala powództwo w pozostałym zakresie

6.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanego zwrot kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

II.  zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego zwrot kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w tym postępowaniu, według norm prawem przepisanych.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od

pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych .

Zażalenie powodów rozstrzygnięciu Sądu zawartemu w pkt. XVII wyroku zarzuca naruszenie art. 98 § 1 kpc w związku z art. 98 § 3 kpc poprzez jego niewłaściwą wykładnię przejawiającą się w błędnym przyjęciu, że występującym w niniejszej sprawie powodom reprezentowanym przez tego samego pełnomocnika należy się zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika, gdy tym czasem każdemu z powodów należy się odrębnie zwrot kosztów zastępstwa procesowego i wnosi o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez zasądzenie od pozwanego odrębnie na rzecz każdego z powodów – współuczestników procesu, kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych , a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia powodów.

Sąd Apelacyjny , rozpoznając apelację pozwanego w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a także
zażalenie powodów, zważył co następuje :

Odnośnie apelacji pozwanego

I. Roszczenie o zadośćuczynienia pieniężne .

Określając wysokość zadośćuczynienia pieniężnego Sąd rozstrzygający sprawę powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych ( długość okresu pobytu w szpitalach, przebyte operacje, bolesność doznanych urazów, nastawienie psychiczne poszkodowanego do zaistniałej sytuacji), trwałość skutków czynu niedozwolonego ( kalectwo oszpecenie ), prognozy na przyszłość, wiek poszkodowanego .

Zadośćuczynienie pieniężne ma ponadto charakter kompensacyjny, nie może być więc symboliczne, ani także nadmierne do doznanej krzywdy. Wysokość zadośćuczynienia musi być ponadto utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i stopie życiowej społeczeństwa .

Mała stosunkowo uchwytność szkody niemajątkowej z punktu widzenia jej ścisłego określenia prowadzi do wniosku, że w sytuacji, gdy sąd orzekający nie pominął istotnych okoliczności przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego, naruszenie art. 445 § 1 kc może być mu wykazane jedynie wówczas, gdy przyjęte i zasądzone zadośćuczynienie pieniężne jest rażąco zawyżone lub zaniżone .

W niniejszej sprawie, co wynika z uzasadnienia wyroku Sądu I instancji, Sąd ten po dokonaniu trafnych i koniecznych ustaleń faktycznych co do stopnia obrażeń ciała powodów doznanych w wypadku komunikacyjnym , stopnia cierpień , przebytych operacji, rokowań na przyszłość , które to ustalenia Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne, rozważył wszystkie okoliczności, o których wspomniano powyżej, a które mają wpływ na ustalenie wysokości zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę .

Ustalona wysokość zadośćuczynień pieniężnych dla poszczególnych powodów nie jest rażąco, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zawyżona wbrew zarzutowi apelacyjnemu , tym bardziej, że w uzasadnieniu tego zarzutu apelujący nie uzasadnił bliżej dlaczego tak uważa .

Dlatego też zarzut apelacyjny o naruszeniu przez Sąd orzekający art. 445 § 1 kc nie mógł być uwzględniony .

II. Odnośnie roszczenia o odszkodowanie.

Z materiału dowodowego sprawy ( opinia biegłego) jednoznacznie wynika, że powódka A. M. winna używać maści – żelu Dermatix w okresie rekonwalescencji , a także ile kosztuje jedna tubka takiej maści . Skoro z zeznań powódki i matki powódki z kolei wynika przez jaki okres czasu maść ta była stosowana i ile tubek tej maści w skali miesiąca zużywano, to słusznie i zasadnie Sąd Okręgowy przyjął przez jaki okres czasu maść była używana i jaki był koszt zakupu tej maści . Te ustalenia faktyczne Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne .

Zasądzenie więc od pozwanego na rzecz powódki A. M. z tego tytułu kwoty 13.402,10 zł na podstawie art. 444 § 1 kc , było zasadne , a zarzut apelacyjny , że powódka ta nie wykazała jakie wydatki z tego tytułu poniosła, nie jest do uwzględnienia .

III.Odnośnie roszczenia o ustalenie .

Utrwalony jest pogląd , że w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, zasądzenie określonego świadczenia nie wyłącza jednoczesnego ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia (vide uchwała 7 SN – zasada prawna z 17.04.1970 r III PZP 34/69 – OSNC 1970, nr 12,poz. 217) zwłaszcza w sytuacji , gdy z opinii biegłych lekarzy wynika, że rodzaj uszkodzenia ciała bądź rozstroju zdrowia jest tego rodzaju, że dalsze ujemne skutki mogą w przyszłości powstać – tak jak to jest w niniejszej sprawie .

Po uchyleniu art. 442 kc i dodaniu art. 442 ¹ kc ustawą z dnia 16.02.2007 r o zmianie ustawy – Kodeks cywilny ( Dz. U nr 80, poz. 538) pojawiły się wątpliwości, czy powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości. Zostały one jednak rozstrzygnięte w uchwale SN z 24.02.2009 r III CZP 2/09 – OSNC 2009, nr 12, poz. 168 – w której przyjęto, że pod rządem art. 442 ¹ § 3 kc powód dochodzący naprawienia szkody na osobie, może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości ( por. także wyrok SN z 11.03.2010 r IV CSK 420/09 – nie opubl.).

Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela to stanowisko i jego uzasadnienie , co czyni zarzut apelacyjny o naruszeniu art. 189 kpc, za bezzasadny .

Odnośnie zażalenia powodów .

Jak przyznaje sam autor zażalenia istnieje szerokie orzecznictwo Sądu Najwyższego ( vide także uchwałę 7 SN z 20.12.1963 r III PO 17/63 – OSNCP z 1964 , nr 6,poz. 107 ), z którego wynika, że wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art. 72 § 1 pkt. 1 kpc, reprezentowanym przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika, Sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika.

Mając to na uwadze , a także , że między powodami , którzy ponieśli szkodę w tym samym wypadku komunikacyjnym zachodzi współuczestnictwo materialne z art. 72 § 1 pkt. 1 kpc , bo ich prawa oparte są na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (vide postanowienie SN z 12.07.1980 II CZ 79/80 – OSNC z 1981, nr 2 – 3, poz. 37) , w niniejszej sprawie, wbrew zarzutowi zażaleniowemu, powodom należy się zwrot kosztów procesu w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika – podstawą wynagrodzenia w takim przypadku jest najwyższa wartość przedmiotu sporu zgłoszonego roszczenia przez jednego powoda , a nie suma zgłoszonych roszczeń przez powodów .

Wartość najwyższego roszczenia jednego powoda w niniejszej sprawie wynosi poniżej 200 tys. zł, a więc powodom przysługuje zwrot kosztów procesu, z tytułu zastępstwa procesowego, przed Sądem I instancji w wysokości 3600 zł ( § 6 pkt. 6 wyż. cyt. rozporządzenia ), a nie w kwocie 7.200 zł , jak to błędnie przyjął, na podstawie § 6 pkt. 7 rozporządzenia, Sąd Okręgowy .

Mając jednak na uwadze , że pełnomocnik reprezentował czterech powodów , co zwiększało jego niezbędny nakład pracy , zasądzenie kwoty 7200 zł w oparciu o przepis art. 100 kpc i 109 § 2 kpc w związku z § 2 ust 2 i § 6 pkt. 6 wyż.cyt. rozporządzenia , jest zasadne .

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny , na podstawie art. 385 kpc i art. 385 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc, orzekł jak w pkt. I i II wyroku .

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono po myśli art. 98 kpc w związku z art. 108 § 1 kpc .