Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2014 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa małoletniego M. P. (1) reprezentowanego przez matkę D. M.

przeciwko (...) spółce akcyjnej

w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 22 stycznia 2014 r., sygn. akt XII C 2153/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

/-/ M. Gulczyńska /-/ H. Małaniuk /-/ M. Mazurkiewicz-Talaga

Sygn. akt IACa 253/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 września 2012 r. przeciwko pozwanemu (...) S.A. z siedzibą w W. powód M. P. (1) reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową D. M., działając przez pełnomocnika procesowego, wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w następstwie śmierci W. P. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty. Powód domagał się również zasądzenia od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, tj. w kwocie 7.217 zł oraz zwolnienia od kosztów sądowych w całości.

W odpowiedzi na pozew z dnia 29 października 2012 r. pozwany (...) S.A. z siedzibą w W., działając przez pełnomocnika procesowego, wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, tj. w kwocie 7.217 zł.

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz małoletniego powoda reprezentowanego przez matkę D. M. - tytułem zadośćuczynienia związanego ze śmiercią W. P. - kwotę 20.000,-zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo oddalił. Rozstrzygnął w przedmiocie kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w branży ubezpieczeń osobowych oraz majątkowych i jest wpisany do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...).

W dniu 5 maja 2004 r. w miejscowości K. w województwie (...), kierujący samochodem osobowym marki P. (...) o nr rej. (...) M. D. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że jadąc z prędkością co najmniej 130 km/h, znacznie przekraczając prędkość dopuszczalną w danym obszarze, nie zachowując szczególnej ostrożności w rejonie przejścia dla pieszych, potrącił pieszego W. P..

Wskutek wypadku W. P. poniósł śmierć na miejscu.

W przedmiotowej sprawie toczyło się przed Sądem Rejonowym we Wrześni postępowanie karne przeciwko M. D. - pod sygn. akt IIK 637/04.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2005 r. Sąd Rejonowy we Wrześni uznał M. D. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 § ł k.k. i art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. II § 2 k.k. polegającego na tym, iż w dniu 5 maja 2004 r. w K., województwo (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym marki P. (...) o nr rejestracyjnym (...), jadąc z prędkością co najmniej 130 kilometrów na godzinę, znacznie przekraczając prędkość dopuszczalną na danym obszarze, nie zachowując szczególnej ostrożności w rejonie przejścia dla pieszych, potrącił pieszego W. P. przekraczającego jezdnię z lewej na prawą stronę, po wyznaczonym przejściu dla pieszych, czego następstwem była śmierć pieszego, wskutek rozległego urazu ciała ze złamaniem kręgosłupa i przerwaniem rdzenia kręgowego, i za ten czyn wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat tytułem próby.

Pojazd mechaniczny, którym poruszał się sprawca zdarzenia posiadał polisę OC stwierdzającą zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego za szkody związane z ruchem tego pojazdu w pozwanym zakładzie ubezpieczeniowym.

(...) S.A. z siedzibą w L., działając m.in. w imieniu małoletniego powoda M. P. (1), pismem z dnia 3 sierpnia 2012 r. zgłosiło stronie pozwanej roszczenie o zapłatę na rzecz powoda kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Pismem z dnia 17 sierpnia 2012 r. pozwany odmówił powodowi wypłaty zadośćuczynienia wskazując na brak podstawy prawnej dla zgłoszonego przez niego roszczenia.

Z roszczeniami o zapłatę zadośćuczynienia za śmierć W. P. wystąpiła pismem z dnia 3 sierpnia 2012 r. także konkubina zmarłego D. M., domagając się z tego tytułu zapłaty kwoty 100.000 zł, jak również siostry zmarłego B.

S. (żądanie zapłaty kwoty 30.000 zł) i B. L. (żądanie zapłaty kwoty

35.000zł).

Powód M. P. (1) w toku postępowania likwidacyjnego otrzymał od pozwanego łącznie kwotę 20.400 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej oraz ustalono na jego rzecz kwartalną rentę w wysokości po 200 zł miesięcznie.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2006 r. w sprawie o sygn. akt II C 1135/05 Sąd Rejonowy w Poznaniu zasądził od pozwanego na rzecz małoletniego powoda kwotę 5.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2004 r. do dnia zapłaty.

Apelacja pozwanego od tego wyroku została przez Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 13 marca 2007 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II Ca 224/2007 częściowo uwzględniona, tj. w ten sposób, iż oddalono żądanie zasądzenia skapitalizowanej renty oraz podwyższonej renty.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 13 marca 2007 r. Sąd drugiej instancji ustalił 50% przyczynienie się poszkodowanego do szkody i zmienił wyrok w zaskarżonej części, oddalając żądanie zasądzenia skapitalizowanej renty i zasądzenia podwyższonej renty.

Powód aktualnie otrzymuje od pozwanego kwartalną rentę w wysokości 777 zł, przy czym do dnia 4 października 2012 r. powód otrzymał jej tytułem łączną kwotę 23.530 zł.

Powód M. P. (1) urodził się w dniu (...), obecnie liczy 12 lat. W chwili śmierci W. P. liczył 2 i pół roku. Powód urodził się, gdy W. P. miał 42 lata i był jego jedynym dzieckiem. W ocenie matki powoda D. M., jej konkubent - a ojciec powoda - umiał się nim zająć właściwie w każdej sferze rodzicielskiej. Powód wraz z rodzicami zajmował nieruchomość położną w K. - tj. budynek jednorodzinny obejmujący 3 pokoje, kuchnię, łazienkę; wraz z nimi zamieszkiwała także babcia powoda, matka D. M.. Relacje między domownikami układały się prawidłowo. Po śmierci W. P. matka powoda zawarła w 2008 r. związek małżeński z H. M., z którym obecnie zamieszkuje we w/w nieruchomości. H. M. posiada troje dorosłych dzieci i pięcioro wnucząt, a jego relacje z pasierbem są dobre. Małoletni powód zaakceptował nowego partnera matki, zwraca się do niego „wujek”.

W. P. utrzymywał rodzinę, rodzice małoletniego powoda prowadzili z babcią powoda wspólne gospodarstwo domowe i posiadali wspólny „budżet”. D.

(...) nie pracowała zawodowo. Aktualną sytuację finansową rodziny D. M. ocenia jako zdecydowanie gorszą.

Reakcją małoletniego powoda na śmierć ojca było zaprzestanie mówienia. Dopiero konsultacje z psychologiem sprawiły, że powód po około 3 miesiącach od śmierci ojca zaczął mówić. W ocenie D. M. następstwem niemożności pogodzenia się przez syna z brakiem biologicznego taty jest brak umiejętności „sprzedaży swojej wiedzy” w szkole podstawowej mimo, że małoletni powód jest inteligentnym dzieckiem. Aktualnie, w jej ocenie, powód jest dzieckiem introwertycznym, zamkniętym w sobie, często też jest zamyślony, „nieobecny”, od około 2 lat można zaobserwować u niego znerwicowanie przejawiające się w dolegliwościach bólowych brzucha, uderzeniach gorąca i zimna. Matka małoletniego powoda obserwuje u niego ponadto problemy z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami. W ocenie D. M. problemy z koncentracją w szkole, czy z nawiązaniem koleżeńskich relacji wynikają z traumatycznego przeżycia powoda, jakim była dla niego śmierć taty. Małoletni powód nie sprawia problemów wychowawczych, osiąga bardzo dobre wyniki w nauce, a jego zachowanie w szkole jest wzorowe. Zdaniem D. M., syn pamięta ojca, w szczególności to, jak wyglądał, oraz że otrzymywał od niego prezenty. M. P. (1) ma kontakt z rodziną generacyjną taty. Często wraz z mamą odwiedza jego grób.

Małoletni powód po śmierci ojca nie otrzymuje renty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ W. P. nie był zarejestrowany w ZUS-ie.

Nie stwierdza się u małoletniego zaburzeń psychicznych, zaburzeń emocjonalnych oraz zaburzeń natury psychologicznej w następstwie śmierci jego ojca. Małoletni z usposobienia jest chłopcem spokojnym, wrażliwym i emocjonalnym.

Małoletni ma pragnienie zdobywania wiedzy o ojcu i pielęgnowania pamięci o nim. Niekiedy towarzyszy mu smutek i tęsknota z powodu braku doświadczania osoby ojca w codziennym życiu.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd pierwszej instancji wskazał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Stwierdził, że niesporna okolicznością w sprawie była odpowiedzialność pozwanego z uwagi na zawartą przez właściciela pojazdu i pozwanego umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów. Wina sprawcy czynu M. D. została ustalona prawomocnym wyrokiem skazującym z dnia 4 kwietnia 2005 r. Ustalenia prawomocnego

wyroku skazującego co do faktu popełnienia przestępstwa wiążą Sąd cywilny na podstawie art. 11 k.p.c.

Wskazał, że odpowiedzialność prawną pozwanego statuuje art. 805 k.e., art. 821 k.c. i art. 822 § 1 k.c. oraz art. 415 k.c., art. 436 k.c. w zw. z art. 435 k.c., a także przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1151 ze zm.).

Zdaniem Sądu Okręgowego powód wykazał zaistnienie przesłanek uprawniających do zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia na podstawie art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c.

W analizowanym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda M. P. (1) będzie kwota 40.000 zł, jako spełniająca w tym stanie należycie przypisaną jej funkcję kompensacyjną. Z uwagi na konieczność zastosowania w niniejszej sprawie dyspozycji art. 362 k.c. Sąd Okręgowy ostatecznie przyznał powodowi z tego tytułu kwotę 20.000 zł.

Wskazał, że małoletni powód M. P. (1) w następstwie tego zdarzenia utracił w wieku 2 i pół roku ojca, który liczył w chwili śmierci 42 lata, i z którym, jak należy przypuszczać, przez wiele lat łączyłyby go bliskie relacje, nacechowane miłością, przyjaźnią i wzajemnym szacunkiem oraz zaufaniem. Śmierć ojca była niewątpliwie przedwczesna, skutkująca tym, iż małoletni już we wczesnym dzieciństwie posiadał tylko jednego rodzica. Fakt wspólnego zamieszkiwania i aktywnego uczestnictwa zmarłego w wychowywaniu syna wzmacniał więzy małego dziecka z ojcem. Gdyby nie tragiczne zdarzenia, małoletni mógłby jeszcze przez wiele lat liczyć na wsparcie ojca, ale i cieszyć się jego obecnością, spędzać z nim wolny czas typu wyjścia do kina, zoo, wyjazdy na wycieczki. Tego jednak małoletni został pozbawiony już jako bardzo małe dziecko. Śmierć ojca o tak nagłym charakterze niewątpliwie spowodować musiała dyskomfort u powoda, jak i objawić się kilkumiesięcznym „zamknięciem w sobie”, wskutek którego małoletni zaprzestał mówić. Jak wynika z opinii psychologicznej, dopiero wizyty u psychologa spowodowały, że dziecko ponownie zaczęło mówić. Małoletni powód stracił najbliższą osobę - rodzica, którego obecnością i wsparciem mógłby się zapewne jeszcze przez wiele łat cieszyć. Dla 2 i pół letniego dziecka z pewnością takie zdarzenie jest przez znaczny okres niewytłumaczalne, trudne do zrozumienia. Niewątpliwie małoletni uczęszczając do szkoły „porównuje” się do innych rówieśników, czuje się pokrzywdzony, że nie ma tak jak oni pełnej rodziny. Z kolei mąż jego matki, D. M. nigdy nie zastąpi mu biologicznego ojca. Z zeznań D. M. wynika, iż jej mąż jest starszy od niej, posiada już pełnoletnie dzieci, a nawet wnuki. Nawet jeśli jego relacje są z pasierbem dobre, to nigdy nie zastąpi mu on osoby biologicznego ojca. Trzeba mieć też na względzie, iż jako obecnie 12-letnie dziecko powód zdaje sobie sprawę z nieodwracalności sytuacji, a z tej przyczyny brakuje mu bliskości drugiego rodzica. Wiedza o tym jest z pewnością dokuczliwa dla 12-letniego dziecka, które mogłoby spędzać z ojcem wolny czas, wyjeżdżać na wakacje, czy też uprawiać sport. Małoletni powód w tym aspekcie z pewnością czuje się gorszy od swoich rówieśników. Z uwagi na te okoliczności nie jest możliwe, aby żądania powoda ocenić jako spóźnione z tej przyczyny, że wypadek miał miejsce prawie 10 lat temu. W. P. nie zmarł w wyniku długotrwałej choroby, ale wskutek nagłego nieprzewidywalnego zdarzenia.

Te wszystkie okoliczności, ale i fakt, iż jak wynika z opinii psychologicznej, u małoletniego nie stwierdza się zaburzeń wymienionych przez autora tej opinii, sprawiają, zdaniem Sądu Okręgowego, iż kwotą spełniającą funkcję kompensacyjną jest kwota 40.000 zł. Jak podniósł biegły, u małoletniego nie stwierdzono zaburzeń psychicznych, emocjonalnych oraz natury psychologicznej w następstwie śmierci jego ojca. Z usposobienia jest zaś on chłopcem spokojnym, wrażliwym i emocjonalnym. Według biegłego, małoletni powód ma pragnienie zdobywania wiedzy o ojcu i pielęgnowania pamięci o nim, niekiedy towarzyszy mu smutek i tęsknota z powodu braku doświadczania osoby ojca w codziennym życiu. Ustalenia opinii z dziedziny psychologii nie dają zatem podstaw do ustalić na rzecz powoda wyższego zadośćuczynienia, niż na kwotę 40.000 zł.

Konieczność zastosowania ar t. 362 k.c., co wykazał pozwany materiałem dowodowym zawartym w aktach sprawy, nakazywała ostatecznie ustalenie zadośćuczynienia na kwotę

20.0  zł. Przy czym Sąd Okręgowy wskazał, że nie znalazł podstaw do tego aby ustalić przyczynienie poszkodowanego W. P. w jeszcze wyższym stopniu, aniżeli uczynił to Sąd Rejonowy we Wrześni i Sąd Rejonowy w Poznaniu we wskazanych wyżej orzeczeniach.

W konsekwencji zasądził od pozwanego na rzecz małoletniego powoda reprezentowanego przez matkę D. M. tytułem zadośćuczynienia związanego ze śmiercią W. P. kwotę 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty.

O odsetkach ustawowych od powyższej kwoty rozstrzygnął w oparciu o treść art. 481 § 1 k.c., jako o odsetkach za opóźnienie. W pozostałej części powództwo oddalił uznając żądania małoletniego powoda za wygórowane jak również częściowe nie wykazane.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony apelacją pozwanego w części uwzględniającej powództwo oraz w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu, to jest w pkt I, III.

Skarżący podniósł zarzuty naruszenia:

-

art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. wskutek przyjęcie, że śmierć ojca stanowi naruszenie jego dóbr osobistych w postaci prawa do życia w rodzinie oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przyznanie powodowi zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z odsetkami ustawowymi od pozwanego.

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przetoczenie przez Sąd pierwszej instancji granic swobodnej oceny dowodów, wskutek uznania za udowodniony fakt, że wskutek śmierci ojca nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powoda w postaci prawa do życia w rodzinie oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa powoda oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obydwie instancje według norm przepisanych. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się bezzasadna i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w sposób prawidłowy i wyczerpujący rozważył wszystkie okoliczności sprawy i dowody ujawnione w toku rozprawy, dokonując następnie na ich podstawie właściwych ustaleń faktycznych. Postępowanie w niniejszej sprawie zostało przeprowadzone wnikliwie i starannie zaś ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd pierwszej instancji nie wykazuje błędów logicznych i nie wykracza poza ramy swobodnej

oceny dowodów. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia i rozważania prawne Sądu pierwszej instancji i na podstawie art. 382 k.p.c. przyjmuje je jako własne.

Przytoczona w apelacji podstawa naruszenia przepisów postępowania w postaci art. 233 § 1 k.p.c. nie może posłużyć do poddania zaskarżonego orzeczenia instancyjnej kontroli. Treść przytoczonego zarzutu zmierza do wykazania naruszenia prawa materialnego, to jest art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Oczywiście bezzasadnym jest zarzut naruszenia art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. wskutek przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że dochodzone przez powoda roszczenie o zadośćuczynienie znajduje podstawę prawną w powołanych wyżej przepisach prawa materialnego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, odwołując się w tym miejscu wprost do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r. (sygn. akt IV CSK 307/09, Opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna rok 2010, Nr C, poz. 91, str. 140), „że katalog dóbr osobistych, do którego odwołuje się art. 23 k.c., ma charakter otwarty. Przepis ten wymienia dobra osobiste człowieka pozostające pod ochroną prawa cywilnego w sposób przykładowy, uwzględniając te dobra, które w praktyce mogą być najczęściej przedmiotem naruszeń. Nie budzi jednak wątpliwości, że przedmiot ochrony oparty'na podstawie art. 23 i 24 k.c. jest znacznie szerszy. Należy uznać, że ochronie podlegają wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznaje się za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę (...). Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych, Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej. Artykuł 71 Konstytucji stanowi, że Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny. Dobro rodziny wymienia także art. 23 k.r.o., zaliczając obowiązek współdziałania dla dobra rodziny do podstawowych obowiązków małżonków. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c.”

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, że domaganie się przez powodów zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art 24 k.c. nie znajduje podstaw w obowiązującym systemie prawnym. Na uzasadnienie przytoczonego stanowiska powołał art. 9 i art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U z 2003 r., poz. 124, Nr 1152). Podniósł, że art 34 cytowanej ustawy zawiera zamknięty katalog dóbr podlegających ochronie i powinien być jako uregulowanie szczególne, dotyczące umowy ubezpieczenia obowiązkowego interpretowany ściśle.

Należy zauważyć, że zarówno na podstawie art 822 § 4 k.c. jak i art 19 powołanej ustawy uprawniony do odszkodowania w związku z wypadkiem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń - actio directa. Zadośćuczynienie jest szczególną postacią odszkodowania mającą na celu zrekompensowanie szkody niemajątkowej - krzywdy. Jasnym jest, że art. 9 i art 34 powołanej, na których swoje stanowisko opiera pozwany nie wyłączają w żaden sposób naprawienia przez ubezpieczyciela szkód niemajątkowych wyrządzonych przez posiadacza lub kierującego pojazdem.

W żaden sposób nie wynika to z treści przytoczonych przepisów. Podstawa prawna dochodzonego przez poszkodowanego roszczenia znajduje się w przepisach kodeksu cywilnego regulujących między innymi odpowiedzialność sprawcy szkody wyrządzoną czynem niedozwolonym. Interpretacja art 34 ustawy przedstawiona przez pozwanego jakoby przepis konkretyzował dobra osobiste za jakie przysługuje odszkodowania jest całkowicie dowolna i nieuprawniona. Nie ma żadnych przesłanek do przyjęcia, aby zawierał on zamknięty katalog dóbr osobistych ograniczony do życia i zdrowia będąc łex speciałis wobec art. 23 k.c.

Jak wskazano wyżej art 23 k.c. stanowi otwarty katalog dóbr osobistych podlegających ochronie. Ich wyróżnianie na gruncie konkretnych stanów faktycznych pozostawione zostało judykaturze. W tym zakresie należy w pełni podzielić stanowisko przedstawione przez Sąd pierwszej instancji, że w więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym, zatem doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek polega nie tylko na osłabieniu aktywności prowadzącej do pogorszenia sytuacji życiowej, lecz jest także następstwem naruszenia dobra osobistego, jakim jest relacja między zmarłym a osobą zainteresowaną (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., sygn. akt II CSK 248/10, niepubl.).

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w powołanym wyżej wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r., że podstawą do zasądzenia zadośćuczynienia dla osób bliskiej za krzywdę powstałą w wyniku śmierci osoby bliskiej przed wejściem w życie noweli z dnia 3 sierpnia 2008 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 731) wprowadzającej do k.c. § 4 art. 446 k.c., jest art 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c., a to przy przyjęciu naruszenia dobra osobistego jakim jest utrata więzi rodzinnej, powodująca cierpienia i ból (por. również uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/10).

Odnosząc się do argumentów wskazanych w uzasadnieniu apelacji stwierdzić należy, że wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c., rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania.

W konsekwencji przyjąć należy, że powód wykazał wszystkie przesłanki określone w art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i art. 24 § 1 k.c. konieczne do uwzględnienia powództwa. Odnosząc się do zarzutu zasądzenia zadośćuczynienia w wygórowanej wysokości stwierdzić należy, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w judykafurze, iż korygowanie przyznanego przez Sąd pierwszej instancji wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie. Uznaniowość w zakresie przyznania jak i określania wysokości zadośćuczynienia przyznana sądom wszystkich instancji upoważnia sąd wyższej instancji do ingerencji tylko w razie rażącego odstąpienia od ukształtowanej praktyki sądowej albo wykazanego przez stronę skarżącą pominięcia istotnych kryteriów ustalania wysokości, (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 łipca 1970 r,, III PRN 39/70, LexPolonica nr 319824, OSNCP 1971, nr 3, poz. 53, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., I CK 219/2004, LexPolonica nr 1538848; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 213/2001, LexPołonica nr 1633109, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2007 r., VI ACa 1064/2006, LexPo]onica nr 1625364). Należy wskazać, że wysokość przyznanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, która ze swej istoty jest niemierzalna w świetle obiektywnych kryteriów winna być z jednej strony ograniczona intensywnością i trwałością doznanych cierpień, rodzajem naruszonego dobra. Wysokość zasądzonych sum pieniężnych nie może przekraczać rozsądnych przedstawiać odczuwalną ekonomicznie wartość, ale też winna być ustalona przy uwzględnieniu stopy życiowej poszkodowanych przed zaistnieniem zdarzenia. Przy uwzględnieniu podanej okoliczności możliwym jest określenie czy wysokość zasądzonej sumy pieniężnej będzie kompensowała doznany uszczerbek niemajątkowy.

Nie budzi wątpliwości, że powód głęboko przeżył stratę ojca. Zmarły w wyniku tragicznego wypadku W. P. byłby oparciem dla dorastającego obecnie M. P. (2), z którym łączyłyby go bliskie relacje. Śmierć ojca była niewątpliwie przedwczesna. Jej skutkiem jest fakt, źe małoletni już we wczesnym dzieciństwie pozbawiony został jednego rodzica. Małoletni bezpośrednio po wypadku przestał mówić i dopiero wizyty u psychologa zmieniły ten stan. Mąż jego matki nie zastąpi mu z całą pewnością biologicznego rodzica. Małoletni czuje się również gorszy od swoich rówieśników mających obydwoje rodziców.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że przyznanie przez Sąd Okręgowy powodowi zadośćuczynienia w kwocie 40.000 zł umniejszonego o połowę po zastosowania art. 362 k.c. należy uznać za adekwatne do poniesionych przez powoda cierpień psychicznych będących skutkiem śmierci ojca. Nie ma więc podstaw do ingerencji w rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji. Nie doszło bowiem do rażącego odstąpienia od ukształtowanej praktyki sądowej, czy pomięcia istotnych kryteriów ustalania przez Sąd pierwszej instancji wysokości przyznanego zadośćuczynienia.

W konsekwencji apelacja pozwanego po rozważeniu podniesionych w niej zarzutów podlegała, na podstawie art. 385 k.p.c., oddaleniu.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego zostało wydane na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity z dnia 25 lutego 2013 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 461).

/-/ M. Gulczyńska /-/ H. Małaniuk /-/ M. Mazurkiewicz-Talaga