Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 maja 2012 r. sygn. akt VII U 372/12

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1120/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 lutego 2012 r.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 2 stycznia 2012 r. i zobowiązał Zakład do wyliczenia emerytury W. K. przy przyjęciu do obliczeń okresu nieskładkowego w wymiarze sześciu lat.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. K., ur. (...), w okresie od dnia 1 października 1966 r. do dnia 19 maja 1971 r. odbył wyższe studia artystyczne, stacjonarne na (...) Akademii (...) w K.. Program studiów był sześcioletni, lecz po złożeniu egzaminu wstępnego na studia odwołujący został przyjęty bezpośrednio na II rok studiów. ZUS zaliczył jako okres nieskładkowy czas studiów od dnia 1 października 1966 r. do dnia 30 listopada 1971 r. Stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów zawartych w aktach rentowych i sądowych, których prawdziwość nie była kwestionowana przez strony postępowania i nie budziła też wątpliwości Sądu. Okoliczności stanu faktycznego nie były sporne między stronami. Sąd zważył, że zgodnie z treścią art. 7 pkt 9 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz.1227 ze zm.) okresem nieskładkowym jest okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. W myśl poglądu wyrażonego przez judykaturę odnośnie wykładni art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak również art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz zmianie niektórych ustaw (w brzmieniu zbieżnym z treścią art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeśli studia na jednym kierunku zostały ukończone to okres studiów podlega zaliczeniu do okresów nieskładkowych zawsze w wymiarze wynikającym z programu nauczania (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2008 r., sygn. akt I BU 19/07 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1994 r., sygn. akt II URN 55/93). Sąd Najwyższy stanął tu na stanowisku, iż do stażu należy zaliczyć cały okres nauki przewidziany programem nauczania, niezależnie od tego, czy doszło do faktycznego skrócenia okresu studiów. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego W. K. ukończył naukę na (...) Akademii (...) w K., na którym przewidziany był sześcioletni program nauczania. Mając więc na uwadze jednoznaczne brzmienie przepisu art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przedstawiony powyżej pogląd Sądu Najwyższego, który Sąd orzekający w sprawie podziela w całej rozciągłości, Sąd uznał, iż pomimo okoliczności, iż faktyczna nauka odwołującego na studiach trwała 5 lat, to do jego okresu nieskładkowego należy zaliczyć wymiar nauki przewidziany w programie nauczania, tj. 6 lat. Mając wszystko powyższe na uwadze Sąd na podstawie wskazanych przepisów i art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy zaskarżając wyrok w całości. Wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania wobec naruszenia przepisu art. 7 pkt 9 w związku z art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zarzucił nieprawidłowość wyroku nie tylko dlatego, że iż nie wskazuje konkretnego okresu uznanego przez Sąd za okres nauki w szkole wyższej, do czego zobowiązuje pośrednio przepis art. 11 ustawy, ale również poprzez fakt zbiegu w czasie programowego okresu studiów z okresem zatrudnienia, co skutkuje uwzględnieniem przy ustalaniu prawa do świadczenia okresu korzystniejszego, jakim jest okres zatrudnienia. Skoro bezspornym jest okres faktycznego odbywania studiów od 1.10.1966 r. do 19.05.1971 r. oraz fakt doliczenia ich przez organ rentowy w wymiarze możliwym do uwzględnienia z uwagi na ograniczenia wynikające z art. 11, tj. do dnia podjęcia zatrudnienia (30 listopada 1971 r.), brak podstaw do zaliczenia programowego okresu studiów bez umiejscowienia w czasie. Powołane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzeczenia Sądu Najwyższego oparte na odmiennym stanie faktycznym nie znajdują w niniejszej sprawie zastosowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Wobec bezspornego stanu faktycznego sprawy rozstrzygnięcie sprowadza się do prawidłowej wykładni art. 7 pkt 9 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 ze zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu okresami nieskładkowymi są okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Sąd pierwszej instancji powołał się na orzeczenia Sądu Najwyższego prezentując przedstawiony w nich pogląd, że decydujące znaczenie dla wymiaru takiego okresu nieskładkowego ma wymiar przewidziany w programie. Stąd też bez znaczenia jest okoliczność faktycznego okresu odbywania studiów, bowiem w przypadku, gdy okres ten jest krótszy, zawsze należy uwzględnić wymiar przewidziany w programie studiów. Sąd Apelacyjny wykładni tej nie podzielił. Należy zwrócić uwagę, że powołane orzeczenia Sądu Najwyższego zapadły w innym stanie faktycznym. Wyrok z 3 lutego 1994 r. II URN 55/93 (OSNC 1994/7-8/164) dotyczył ukończenia przez studenta studiów (obrony pracy) przed terminem programowego ich zakończenia. W sprawie tej sąd uznał konieczność zaliczenia trzech miesięcy po zakończeniu studiów, czyli obronie pracy, w związku treścią przepisu odnoszącego się do wymiaru studiów. Z kolei sprawa wyroku z 24 czerwca 2008 r. I BU 19/07 (OSNP 2009/21-22/299) dotyczyła ubezpieczonego, który rozpoczął studia 1 października 1963 r., a zakończył 16 października 1973 r. Kierując się treścią tych orzeczeń organ rentowy w niniejszej sprawie prawidłowo przedłużył okres nieskładkowy ubezpieczonego wynikający z ukończenia studiów aż do daty rozpoczęcia zatrudnienia, czyli do 30 listopada 1971 r., chociaż obrona pracy nastąpiła 19 maja 1971 r. Doliczenie późniejszego okresu było niemożliwe w związku z pokrywaniem się tego okresu z okresem składkowym, co z kolei wynika z treści art. 11, zgodnie z którym, jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10 zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy. Powołane wyżej orzeczenia nie pozwalają na poszerzenie okresu nieskładkowego o okres przypadający przed rozpoczęciem studiów. Jednocześnie nie do zaakceptowania wydaje się koncepcja całkowitego oderwania sposobu liczenia okresu nieskładkowego wynikającego z art. 7 pkt 9 od faktycznego okresu nauki. Prowadziłaby ona do zaprzeczenia podstawowym zasadom liczenia okresów składkowych i nieskładkowych określonym w art. 5 ustawy. Dotyczy on tzw. wartościowania okresów ubezpieczeniowych. Standardowy przelicznik okresów ubezpieczenia przy ustalaniu prawa do emerytury i renty wynosi 1:1, czyli jeden rok okresów ubezpieczenia (składkowych, nieskładkowych i innych), to jeden rok kalendarzowy stażu ubezpieczeniowego (patrz komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pod redakcją Kamila Antonowa). Wyjątki od tej reguły są jednoznacznie przewidziane w przepisach ustawy, dotyczą uwzględnianych w wymiarze podwójnym okresów pracy przymusowej i działalności kombatanckiej (w dodatku tylko w zakresie prawa do emerytury lub renty, nie do ich wysokości), a ponadto przeliczników przy pracy górniczej i kolejowej. Kreowanie takiego dodatkowego wyjątku na podstawie art. 7 pkt 9 nie wydaje się uprawnione. Dla przykładu prowadziłoby to do sytuacji, w której wyróżniający się, zdolny student w okresie dwóch lat kalendarzowych kończy studia, których wymiar, co do zasady, zgodnie z regulaminem studiów wynosi 6 lat (przy współczesnych, elastycznych zasadach odnoszących się do czasu odbywania studiów przypadek bynajmniej niewyimaginowany). Mimo podjęcia zatrudnienia od razu po zakończeniu studiów, zaproponowana wykładnia prowadziłaby do wniosku o konieczności uwzględnienia na podstawie art. 7 pkt 9 sześcioletniego okresu nieskładkowego przy ustalaniu prawa do emerytury i renty, a także obliczaniu ich wysokości. Przyjęcie takiej wykładni byłoby możliwe tylko w przypadku zaakceptowania koncepcji, że powołany przepis stanowi kolejny wyjątek od reguły standardowych przeliczników okresów ubezpieczenia. Na powyższym przykładzie wykazano też, że prowadziłoby to do możliwości naliczenia okresu nieskładkowego nawet kilkukrotnie przewyższającego faktyczny okres nauki, czyli okres traktowany jako zbliżony do okresu ubezpieczenia. Nie takie założenia przyświecały ustawodawcy przy redagowaniu art. 7 pkt 9 ustawy. Chodziło co do zasady o sytuację, by nie zaliczać okresów nauki przekraczających wymiar określony w programie studiów. Na podstawie powołanych orzeczeń możliwe jest poszerzenie okresu nauki, o którym mowa w cytowanym przepisie, jeśli był krótszy od programowego, o okres po zakończeniu nauki (np. po obronie pracy), do czasu rozpoczęcia okresu składkowego, lecz nie dłużej.

Wobec powyższego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.