Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Z. P.

przeciwko Bankowi (...) w K.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 24 października 2013 r. sygn. akt I C 649/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Banku (...) w K. na rzecz powoda Z. P. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 października 2013 r. Sąd Okręgowy w B. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy – bankowy tytuł egzekucyjny, wydany przez Bank (...) w K. w dniu 30 grudnia 2002 r., zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w T. w dniu 4 lutego 2003 r. w sprawie (...) oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych.

Powód Z. P. zaciągnął przed upływem 1992 roku, zobowiązania kredytowe w Banku (...) w G., będącym poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) w K..

W 1992 r. (...) w W. wykupiła od Banku (...) w G., przejętego przez pozwanego, dług powoda z tytułu niespłaconych kredytów w kwocie 26.187,60 zł w ramach procesu restrukturyzacji rolników. Na kwotę tą składały się zadłużenia powoda z tytułu następujących kredytów:

1.  kredytu w kwocie 7.000 zł, udzielonego w dniu 25.11.1991 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 10.02.1993 r., wraz z odsetkami,

2.  kredytu w kwocie 4.500 zł, udzielonego w dniu 16.12.1991 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 31.12.1992 r, wraz z odsetkami,

3.  kredytu w kwocie 2.700 zł, udzielonego w dniu 19.12.1991 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 31.12.1992 r., wraz z odsetkami,

4.  kredytu w kwocie 7.000 zł, udzielonego w dniu 17.01.1992 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 30.12.1992 r., wraz z odsetkami,

5.  kredytu w kwocie 2.500 zł, udzielonego w dniu 24.02.1992 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 10.02.1993 r., wraz z odsetkami,

6.  kredytu w kwocie 3.000 zł, udzielonego w dniu 3.06.1992 r., którego termin zapłaty upływał w dniu 30.03.1993 r., wraz z odsetkami.

Powód dokonał wcześniej spłaty na poczet w/w zadłużenia w kwocie 512,40 zł.

Powód złożył wniosek o restrukturyzację. Restrukturyzacja nastąpiła na podstawie umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 6.11.1992 r. i umowy o cesję wierzytelności pomiędzy Bankiem (...) w G. (poprzednikiem prawnym pozwanego), a Bankiem (...), działającym w imieniu Skarbu Państwa – dysponenta (...). Kwota wykupu została przekazana pozwanemu Bankowi (...) w K. przez Bank (...). W dniu 5.05.2002 r., z uwagi na to, że wykupione zadłużenie powoda nie mogło być przedmiotem restrukturyzacji i że nieważne było dokonane przeniesienie wierzytelności z uwagi na jego sprzeczność z przepisami dotyczącymi oddłużania rolników, (...) w W. – w drodze pisemnego oświadczenia – uchyliła się od skutków prawnych nabycia tej wierzytelności. Wobec powyższego pozwany zwrócił(...)kwotę 26.187,60 zł, która stanowiła kwotę wykupu. W konsekwencji pozwany stał się ponownie wierzycielem w stosunku do powoda z tytułu zawartych między powodem, a jego poprzednikiem prawnym umów kredytu.

W dniu 30.12.2002 r. pozwany wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę niespłaconego przez powoda kredytu w wysokości 26.187,60 zł i na kwotę odsetek przeterminowanych za okres od dnia wymagalności do dnia 30.12.2002 r. w kwocie 107.089,04 zł wraz z dalszymi odsetkami umownymi od wskazanego zadłużenia od dnia 31.12.2002 r., na zasadach określonych w regulaminie.

Postanowieniem z dnia 4.02.2003 r. w sprawie (...) Sąd Rejonowy w T. nadał klauzulę wykonalności powyższemu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

W dniu 2.12.2003 r. powód wniósł pozew o pozbawienie wykonalności w/wym. tytułu. W toku tego procesu nie podnosił zarzutu przedawnienia roszczenia pozwanego z tytułu zawartych umów kredytu między powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego. Wyrokiem z 22.11.2007 r. Sąd Rejonowy w T. w sprawie o sygn. (...)powództwo oddalił, a wyrokiem z 6.03.2008 r. sygn. akt (...)Sąd Okręgowy w B. oddalił apelację powoda.

Powód nie dokonał spłaty zadłużenia wskazanego w przedmiotowym bankowym tytule egzekucyjnym.

Przechodząc do rozważań, Sąd I instancji stwierdził, że spór między stronami ogniskował się wokół trzech kwestii.

Pierwszą sporną kwestią było, czy zaszła powaga rzeczy osadzonej, wynikająca z wydania prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 22.11.2007 r. w sprawie (...)

Drugą sporną kwestią było, czy pozwany zbył przedmiotową wierzytelność na rzecz Banku (...) S.A. w P. i czy wskutek tego ten ostatni podmiot stał się wierzycielem powoda przed wystawieniem przez pozwanego bankowego tytułu egzekucyjnego w dniu 30.12.2002 r.

Ostatnią sporną kwestią było, czy powód mógł w niniejszym postępowaniu podnieść zarzut przedawnienia roszczenia pozwanego (co uczynił) wskazanego w wystawionym przez pozwanego bankowym tytule egzekucyjnym z 30.12.2002 r.

Sąd I instancji uznał, że nie zachodzi w sprawie powaga rzeczy osądzonej, gdyż w sprawie (...)Sądu Rejonowego w T. (sygn. akt Sądu Okręgowego w B. (...)) nie był podnoszony i badany zarzut przedawnienia roszczeń wskazanych w przedmiotowym bankowym tytule egzekucyjnym.

Odnośnie do drugiej spornej kwestii, Sąd I instancji stanął na stanowisku, że pozwany mógł wystawić przedmiotowy bankowy tytuł egzekucyjny. Wobec uchylenia się w dn. 5 maja 2002 r. w drodze pisemnego oświadczenia przez(...)w W. od skutków prawnych nabycia wierzytelności i zwrotu przez pozwanego tej Agencji kwoty 26.187,60 zł stanowiącej kwotę wykupu, pozwany stał się ponownie wierzycielem wobec powoda z tytułu zawartych umów kredytowych między powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego.

Odnośnie do trzeciego spornego zagadnienia, Sąd I instancji stanął na stanowisku, że roszczenia banku z tytułu udzielonego kredytu są roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej i przedawniają się w terminie trzyletnim, wskazanym w art. 118 k.c.

Roszczenia pozwanego z tytułu kredytów, których łączna wysokość, po uwzględnieniu spłaty powoda w kwocie 512,40 zł, wynosiła 26.187,60 zł uległy 3-letniemu przedawnieniu, mając na uwadze ich terminy płatności i wymagalności, z których ostatni przypadł w dniu 30.03.1993 r. Przedawnieniu uległy w konsekwencji i odsetki od zadłużenia powoda z tytułu tych kredytów. Wierzytelności wskazane w bankowym tytule egzekucyjnym z dnia 30.12.2002 r. były przedawnione w dacie wystawienia tego tytułu.

Powód – jak stwierdził Sąd I instancji - nie wiedział, że roszczenie pozwanego wskazane w wystawionym przez pozwanego tytule egzekucyjnym z 30.12.2002 r. jest przedawnione, dlatego nie podniósł tego zarzutu we wcześniejszym postępowaniu.

Pozwany – jak stwierdził Sąd I instancji – nie kwestionował tego, że jego wierzytelności wskazane w bankowym tytule egzekucyjnym z 30.12.2002 r. były przedawnione w dacie wystawienia tego tytułu, zarzucił jednak, że zarzut przedawnienia podniesiony przez powoda jest spóźniony w świetle dyspozycji art. 843 § 3 k.p.c.

Sąd I instancji nie uwzględnił powołanego wyżej zarzutu pozwanego. Podzielił – jak stwierdził – pogląd prawny wyrażony m.in. w doktrynie, zgodnie z którym przepis art. 843 § 3 k.p.c. łączy prekluzję procesową w przedmiocie zgłaszania zarzutów wyłącznie z postępowaniem wszczętym wniesieniem konkretnego pozwu. Użyte w tym przepisie słowo „pozew” oznacza pismo procesowe wszczynające postępowanie w konkretnej sprawie i dlatego przewidziane w art. 843 § 3 k.p.c. ograniczenia odnosić się mogą wyłącznie do toku tego właśnie postępowania, którego zapewnieniu sprawnego prowadzenia mają służyć. W konsekwencji, w ocenie Sądu I instancji, zarzut przedawnienia roszczenia nie uległ sprekludowaniu.

Wobec zasadności podniesionego przez powoda zarzutu przedawnienia roszczenia pozwanego wskazanego w przedmiotowym bankowym tytule egzekucyjnym z dnia 30.12.2002 r. – Sąd I instancji na mocy art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. uwzględnił powództwo.

W apelacji pozwany wniósł o zmianę przedstawionego wyżej wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu.

Apelujący zarzucił błędną interpretację i zastosowanie przepisu art. 843 § 3 k.p.c.

Według wywodów apelacji, art. 843 § 3 k.p.c. wymaga od powoda przytoczenia w pozwie wszystkich zarzutów, jakie w tym czasie mógł zgłosić i to pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

Pozwany przytoczył stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu uchwały z 23 września 2009 r. III CZP 50/09 tej treści: „W przytoczonym przepisie przewidziano zatem prekluzję w odniesieniu do zarzutów możliwych do zgłoszenia w pozwie. Twierdzenia i zarzuty powodów zawarte w drugim pozwie dotyczącym również powództwa opozycyjnego powinny więc być ocenione także w aspekcie tego szczególnego unormowania, prawidłowa bowiem wykładnia wymienionego przepisu nakazuje przyjąć, że ewentualne zaniechanie zgłoszenia zarzutu, który mógł być przytoczony w pierwszym pozwie, i zgłoszenie go dopiero w następnym pozwie, należy ocenić jako obejście tego przepisu”.

Zdaniem pozwanego, brak było przyczyny, aby powód występując w 2003 r. z powództwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego nie zarzucił roszczeniu pozwanego przedawnienia. Nie podnosząc tego argumentu pozbawił się możliwości korzystania z zarzutu w przyszłości.

Rozpoznając sprawę w granicach apelacji, Sąd Apelacyjny miał na uwadze, co następuje.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji. Skarżący w apelacji ustaleń tych skutecznie nie wzruszył, w tym też ustalenia faktycznego tej treści, że powód nie wiedział o tym, że roszczenie pozwanego, wskazane w wystawionym przez pozwanego bankowym tytule egzekucyjnym z dnia 30.12.2002 r. jest przedawnione, dlatego nie podniósł zarzutu przedawnienia we wcześniejszym postępowaniu, w sprawie (...) Sądu Rejonowego w T..

Podziela też Sąd Apelacyjny stanowisko Sądu I instancji tej treści, że w dacie wystawienia przez pozwanego bankowego tytułu egzekucyjnego: w dniu 30.12.2002 r., objętego sporem, roszczenie pozwanego o zapłatę niespłaconych kredytów w łącznej kwocie 26.187,60 zł wraz z odsetkami było przedawnione oraz, że żądanie pozwu znajduje oparcie w przepisie art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c.

Bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przez pozwanego w dniu 30.12.2002 r., opatrzony klauzulą wykonalności Sądu Rejonowego w T., opiewa na zadłużenie Z. P. z tytułu:

1.  kredytu w kwocie 7.000 zł, którego termin zapłaty upłynął 10.02.1993 r. wraz z odsetkami

2.  kredytu w kwocie 4.500 zł, którego termin zapłaty upłynął 31.12.1992 r. wraz z odsetkami

3.  kredytu w kwocie 2.700 zł, którego termin zapłaty upłynął 31.12.1992 r. wraz z odsetkami

4.  kredytu w kwocie 7.000 zł., którego termin zapłaty upłynął 30.12.1992 r. wraz z odsetkami

5.  kredytu w kwocie 2.500 zł, którego termin zapłaty upłynął 10.02.1993 r. wraz z odsetkami

6.  kredytu w kwocie 3.000 zł, którego termin zapłaty upłynął 30.03.1993 r. wraz z odsetkami,

łącznie na kwotę 26.187,60 zł niespłaconego kredytu (pomniejszonego o kwotę 512,40 zł) i na kwotę 107.089,04 zł odsetek przeterminowanych od dnia wymagalności do 30.12.2002 r. w kwocie 107.089,04 zł i dalsze od 31.12.2002 r. na zasadach określonych w regulaminie (bankowy tytuł egzekucyjny z dn. 30.12.2002 r. – karta 9 akt Km 536/12) załączonych do akt niniejszych i karta 12-13).

Roszczenie pozwanego Banku z tytułu udzielonych powodowi kredytów jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Przewidziany w art. 118 k.c. 3-letni termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – upłynął przed datą wystawienia przez pozwanego w dniu 30.12.2002 r. bankowego tytułu egzekucyjnego, zważywszy na w/wym. terminy płatności, z których ostatni przypadał na 30.03.1993 r. Przedawnieniu, przed datą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego uległo też roszczenie o odsetki od zadłużenia powoda z tytułu wskazanych w bankowym tytule egzekucyjnym z dn. 30.12.2002 r. kredytów, zważywszy na 3-letni termin przedawnienia roszczeń odsetkowych.

Apelujący w żaden sposób nie podważył w apelacji stanowiska Sądu I instancji, że jego roszczenia w stosunku do powoda z tytułu udzielonych kredytów uległy przedawnieniu przed wystawieniem w dniu 30.12.2002 r. bankowego tytułu egzekucyjnego, uważa jednak, że z uwagi na prekluzję procesową, uregulowaną w art. 843 § 3 k.p.c., powód nie mógł skutecznie podnieść zarzutu przedawnienia roszczenia w niniejszym powództwie, bowiem już w pozwie wszczynającym poprzednie postępowanie o pozbawienie wykonalności przedmiotowego bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 30.12.2002 r., zaopatrzonego przez Sąd w klauzulę wykonalności w dniu 4.02.2003 r. w sprawie (...)Sądu Rejonowego w T. mógł powód taki zarzut zgłosić.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do podzielenia zarzutu apelacji „błędnej interpretacji i zastosowania przepisu art. 843 § 3 k.p.c.” przez Sąd I instancji.

Przepis art. 843 § 3 k.p.c. przewiduje prekluzję zarzutów mogących stanowić podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego. W myśl tego przepisu, powód wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne powinien w pozwie przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

Skutki prekluzji zarzutów przepis art. 843 § 3 k.p.c. wiąże z datą wniesienia pozwu. Po tej dacie powód traci możliwość powoływania nowej podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego w toczącym się już postępowaniu.

W wyroku z dnia 3 sierpnia 2006 r. IV CSK 102/06 LEX nr 465946, Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis art. 843 § 3 k.p.c. łączy prekluzję w przedmiocie zgłaszania zarzutów wyłącznie z postępowaniem wszczętym wniesieniem konkretnego pozwu opartego na wskazanej w nim podstawie faktycznej i przyjął, że okoliczność, iż w czasie poprzedniego postępowania przeciwegzekucyjnego powód znał już uchybienia pozwanego, które wykorzystał dopiero w kolejnym postępowaniu, czyniąc je podstawą swego kolejnego roszczenia dochodzonego w następnym postępowaniu przeciwegzekucyjnym, nie może być procesowo oceniana negatywnie dla powoda, gdyż art. 843 § 3 k.p.c. nie dotyczy takiej sytuacji.

Wyrażony w w/w wyroku Sądu Najwyższego pogląd, Sąd Apelacyjny podziela.

Poprzedni pozew o pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego z 30.12.2002 r., zaopatrzonego przez Sąd Rejonowy w T. w klauzulę wykonalności w dniu 4.02.2003 r., wniesiony przez powoda w sprawie (...)Sądu Rejonowego w T., powód opierał na zarzucie fałszerstwa dokumentów w trakcie procesu restrukturyzacji i oddłużania (pozew w sprawie (...) Sądu Rejonowego w T. – karta 2-5 akt (...) tego Sądu), kwestionował zadłużenie, wyliczenie kwoty, na którą opiewa tytuł wykonawczy (karta 171 akt (...) Sądu Rejonowego w T.); nie podnosił zarzutu przedawnienia roszczenia. Zarzut taki zgłosił w powództwie opozycyjnym w sprawie niniejszej.

Celem prekluzji – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku z dnia 3.08.2006 r. IV CSK 102/06, którą wprowadza przepis art. 843 § 3 k.p.c. jest podwyższenie sprawności konkretnego postępowania, wywołanego konkretnym pozwem, natomiast nie może być system prekluzji rozumiany jako instrument ograniczający, czy stojący wręcz na przeszkodzie wytoczeniu kolejnego powództwa, opartego na odmiennej podstawie faktycznej.

Przekonujący jest wywód Sądu Najwyższego w cyt. wyroku, że w przepisie art. 843 § 3 k.p.c. słowo „pozew” oznacza pismo procesowe wszczynające postępowanie w konkretnej sprawie i dlatego przewidziane w art. 843 § 3 k.p.c. ograniczenia odnosić się mogą wyłącznie do toku tego właśnie postępowania, którego zapewnieniu sprawnego prowadzenia mają służyć.

Odmienne stanowisko prezentowane przez apelującego, w którego uzasadnieniu pozwany odwołuje się do stanowiska zawartego w motywach uchwały Sądu Najwyższego z 23.09.2009 r. III CZP 50/09 (OSNC 2010/3/41) tej treści, że „… W przytoczonym przepisie (art. 843 § 3 k.p.c.) przewidziano zatem prekluzję w odniesieniu do zarzutów możliwych do zgłoszenia w pozwie. Twierdzenia i zarzuty … winny być oceniane także w aspekcie tego szczególnego unormowania, prawidłowa bowiem wykładnia wymienionego przepisu nakazuje przyjąć, że ewentualne zaniechanie zgłoszenia zarzutu, który mógł być przytoczony już w pierwszym pozwie i zgłoszenie go dopiero w następnym pozwie, należy ocenić jako obejście tego przepisu” – nie zostało wsparte żadną przekonującą argumentacją.

Nieco ubocznie jedynie zwrócić uwagę należało, że jak wyżej wskazano, skarżący nie podważył, też ustalenia Sądu I instancji, że powód w pozwie poprzednim, w sprawie (...) Sądu Rejonowego w T. nie zgłosił zarzutu przedawnienia, gdyż nie wiedział o tym, że roszczenie pozwanego wskazane w wystawionym przez pozwanego tytule egzekucyjnym z dnia 30.12.2002 r. jest przedawnione. Okoliczność, iż powód w w/w sprawie (...) na etapie, po wniesieniu pozwu reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika z urzędu nie może działać na niekorzyść powoda.

Podzielając stanowisko Sądu I instancji, iż nie uległ sprekludowaniu zarzut przedawnienia roszczenia, który to zarzut przedawnienia okazał się zasadny, uznając zarzuty apelacji za bezpodstawne – Sąd Apelacyjny oddalił z mocy art. 385 k.p.c. apelację pozwanego jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do wyniku postępowania, w oparciu o art. 98, 99 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c.