Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2014r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział VI Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Frankowska

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Zawiło

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2014r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko: Gminie M. R.

o zapłatę

I.  umarza postępowanie co do kwoty 78.111,56 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy sto jedenaście złotych 56/100),

II.  zasądza od pozwanego Gminy M. R. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w W. kwotę 882.500 zł (osiemset osiemdziesiąt dwa tysiące pięćset złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013r. do dnia zapłaty,

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 44.449,72 zł (czterdzieści cztery tysiące czterysta czterdzieści dziewięć złotych 72/100) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt VI GC 399/13

(...)

wyroku z dnia 23 lipca 2014r.

Powód - (...) sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego - Gminy M. R. kwoty 1.843.111.56 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013r. do dnia zapłaty i kosztami procesu tytułem części wynagrodzenia za dostawę autobusów, zatrzymanego przez pozwanego
w związku z potrąceniem kar umownych.

Oświadczeniem do protokołu rozprawy z dnia 9 lipca 2014 r. pozwany ograniczył żądanie pozwu do kwoty 1.765.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013r. do dnia zapłaty i kosztami procesu cofając powództwo
w pozostałym zakresie, na co pozwany wyraził zgodę.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w wyniku postępowania przetargowego zawarł z pozwanym umowę na dostawę fabrycznie nowych, niskopokładowych autobusów komunikacji miejskiej, marki M. (...), typ 628, 0530 (...), z ilością obligatoryjną w zakresie 12 sztuk pojazdów, które są przedmiotem pozwu. Powód był gotowy do wydania spornych pojazdów przed terminami określonymi w umowie na co pozwany nie wyraził zgody, uniemożliwiając powodowi wcześniejszą realizację dostaw. Stosownie do terminów umownych powód dostarczył pozwanemu sporne pojazdy, których wydanie potwierdzono protokołami przyjęcia, bez zastrzeżeń. Do dnia dostaw przekazano pozwanemu wszystkie wymagane umową dokumenty. Kilka dni po wydaniu pojazdów pozwany zwrócił się do powoda
o przekazanie certyfikatów badań instalacji gazowej (...), które zostały wydane - mimo braku obowiązku umownego - w dniu 6 czerwca 2013r. (co do
4 pojazdów certyfikaty zostały dostarczone przed wydaniem autobusów). Następnie pozwany zażądał uzyskania przez powoda decyzji Transportowego Dozoru (...) (dalej: (...)), zezwalających na eksploatację zbiorników (...) zamontowanych w pojazdach. Pozwany samodzielnie wystąpił do (...)
o zarejestrowanie tych zbiorników, na koszt powoda, co nastąpiło decyzjami
z dnia 28 czerwca 2013r. i 1 lipca 2013r. Pozwany 4 lipca 2013r. dokonał odbioru wszystkich 12 sztuk dostarczonych autobusów, podpisując bez zastrzeżeń protokoły odbioru. Na tej podstawie powód w dniu 5 lipca 2013r. wystawił faktury VAT na sporne pojazdy z datą płatności 30 dni od dnia doręczenia faktur. Faktury doręczono pozwanemu 12 lipca 2013r. Pozwany pismem z 19 lipca 2013r. poinformował powoda o naliczeniu kar umownych
w kwocie 1 837 874 zł 96 gr za zwłokę w dostawie (przekazaniu do odbioru) autobusów, przedkładając noty księgowe o numerach od 1/13 do 12/13 tytułem naliczonych kar umownych na podstawie § 9 ust. 1 umowy. Pismem z dnia
9 sierpnia 2013r. pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności wzajemnych, potrącając kwoty kar umownych wraz z odsetkami
z wynagrodzeniem należnym powodowi z tytułu realizacji umowy, wymagalnym na dzień 11 sierpnia 2013r. W wyniku dokonanego potrącenia wynagrodzenie powoda uległo obniżeniu o kwotę, która jest przedmiotem procesu. Wg powoda pozwany nie miał podstaw do naliczenia kar umownych, które były przewidziane za zwłokę w dostawie pojazdów w odniesieniu do umownych terminów. Nie ulega wątpliwości, że powód wszystkie autobusy dostarczył w terminach określonych w umowie, natomiast pozwany wbrew obowiązkowi wynikającemu z § 2 ust. 6 umowy nie dokonał ich odbioru
w terminie 14 dni od dostarczenia. Ponadto pozwany zażądał dostarczenia dodatkowych dokumentów bez zachowania drogi formalnej, nie określił rodzaju żądanych dokumentów i nie wskazał podstawy swojego żądania. Powód kwestionuje, aby miał obowiązek dostarczania wraz ze spornymi autobusami certyfikatu badania instalacji gazowej oraz decyzji (...). Dokumenty te nie były wymienione w treści umowy i żaden przepis prawa o nie nakładał na powoda, jako importera pojazdów przedkładania żądanych dokumentów. Pozwany nie miał też podstaw do naliczenia kar umownych zastrzeżonych za zwłokę w spełnieniu świadczenia, które w tym przypadku zostało wykonane. Ostatecznie powód, wskazując na całokształt okoliczności sprawy oraz biorąc pod uwagę postawę stron, rodzaj stwierdzonych braków, jak również tryb oraz wysokość sankcji, przy braku jakiejkolwiek szkody ze strony pozwanego, zarzucił że działanie pozwanego narusza elementarne zasady współżycia społecznego i nosi znamiona działania w złej wierze. Pozwany nie wyraził zgody na przyspieszenie dostaw, następnie zaniechał przystąpienia do odbiorów w terminie 14 dni od dnia dostarczenia autobusów i wreszcie naliczył wysoce wygórowane kary umowne za zwłokę, co jest jaskrawym przykładem braku poszanowania interesów powoda.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu przyznając fakt zawarcia umowy na dostawę spornych autobusów oraz treść tej umowy. Pozwany zarzucił, że brak zgody na wcześniejszą realizację dostaw nie był bezzasadny i wiązał się z brakiem możliwości zabezpieczenia wydatkowania z budżetu gminy znacznych środków pieniężnych na zapłatę powodowi oraz poniesienia dodatkowych kosztów związanych z dostarczeniem tychże pojazdów (rejestracja, ubezpieczenie, podatki, koszty wycofania wyeksploatowanych pojazdów), co pozwany zaplanował na przełom czerwca - lipca 2013 r. Pozwany zarzucił także, że powód nie dostarczył mu w terminach umownych wszystkich wymaganych umową i przepisami prawa oraz niezbędnych do eksploatacji autobusów (...) na terenie Polski dokumentów,
a tym samym nie dostarczył pozwanemu w umówionym terminie kompletnego
i zdatnego do umówionego użytku przedmiotu zamówienia. Konieczne dokumenty zostały wydane w pozwanemu dopiero z momentem:

- dostarczenia certyfikatów badań instalacji gazowej (...), co nastąpiło
6 czerwca 2013r.,

- dostarczenia kompletu dokumentacji homologacyjnej wraz z tłumaczeniami na język polski oraz rysunkami konstrukcyjnymi dotyczącymi instalacji (...), co nastąpiło w dniu 28 czerwca 2013r.

- wydania decyzji (...) zezwalających na eksploatację zainstalowanych
w autobusach zbiorników na paliwo, co nastąpiło w dniach 28 czerwca 2013r.
i 1 lipca 2013r.

Dlatego do protokolarnego odbioru spornych autobusów doszło w dniu 4 lipca 2013r., bez zastrzeżeń. Wydane pozwanemu autobusy bez ww. dokumentów nie były zdatne do umówionego użytku. Na powodzie spoczywał obowiązek dostarczenia pełnej dokumentacji homologacyjnej instalacji gazowej (...), co potwierdza treść umowy - punkt 4.1 załącznika nr 1. B do umowy. Pozwany już w dniu dostawy pierwszego autobusu, to jest 20 maja 2013 r. zwracał powodowi uwagę, że wraz z pojazdem nie dostarczono jakiejkolwiek dokumentacji związanej z instalacją (...).

Podstawa do naliczenia kar umownych znajduje oparcie w treści § 9 ust. 1 umowy i art. 483 § 1 k.c.

Strony w toku procesu podtrzymały swoje stanowiska, przy czym powód z ostrożności procesowej wniósł o miarkowanie kar umownych (pismo z dnia 13.01.2014r. k. 723 i nast.), a pozwany zakwestionował brak szkody z tytułu nienależytego wykonania przez powoda zobowiązania z uwagi na niemożność uzyskania należnego mu za okres wcześniejszy czynszu dzierżawnego od MPK. Wskazał również na brak podstaw do ewentualnego miarkowania kar umownych z uwagi na funkcję stymulacyjną i represyjną (pismo z 5.02.2014r.
k. 1050 i nast).

W przedmiotowej sprawie zasadnicze okoliczności faktyczne były bezsporne.

Spór między stronami dotyczył następujących okoliczności:

- czy w oparciu o treść pisemnej umowy powód był zobowiązany do dostarczenia pozwanemu, w ramach wymaganej dokumentacji, certyfikatów badań instalacji gazowej (...), jako zasobnika energii do napędzania autobusów oraz decyzji (...) zezwalających na eksploatację (...);

- czy sporne autobusy, jako pojazdy wyposażone fabrycznie w (...) (a nie przystosowywane do napędzania gazem) objęte są obowiązkiem uzyskiwania decyzji (...), skoro niemiecki producent posiada homologację
i zbiorniki były poddane badaniu oraz zostały dopuszczone do używania na rynku europejskim;

- kto, powód – jako importer pojazdów, czy pozwany, jako nabywca – właściciel był uprawniony i zobowiązany do rejestracji zbiorników oraz do uzyskania decyzji zezwalających na eksploatację (...);

- czy certyfikaty badań instalacji gazowej (...) i decyzje (...) były dokumentami warunkującymi rejestrację spornych pojazdów.

Poza sporem więc było, że strony w trybie postępowania przetargowego zawarły w dniu 14 listopada 2012r. umowę mającą za przedmiot dostawę przez powoda na rzecz pozwanego fabrycznie nowych, niskopokładowych autobusów komunikacji miejskiej, jednoczłonowych, marki M. (...), typ 628, 0530 (...) (umowa wraz z załącznikami k. 31-67).

Opracowana przez pozwanego Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) z dnia 30 września 2011r. nr (...)/ (...) (k. 788 - 892) dla zadania pod nazwą „Dostawa autobusów dla potrzeb komunikacji miejskiej w R.” dotyczyła zamówienia na dostawę 80 sztuk fabrycznie nowych, niskopodłogowych autobusów miejskich jednoczłonowych o różnych parametrach i wyposażeniu szczegółowo opisanym w dokumentacji, a w tym zakresie obejmowała ona także autobusy miejskie klasy Maxi zasilane sprężonym metanem ( (...)) w ilości 30 sztuk, przy czym zamawiający gwarantował zakup 12 sztuk autobusów, a w pozostałym zakresie decyzja
o zakupie miała być podjęta na zasadach określonych w projekcie umowy.
W rozdziale 6 pkt 5 SIWZ ustalono m.in., że wykonawca wraz z ofertą musi przedłożyć dokumenty potwierdzające, że oferowane autobusy spełniają wymagania określone przez zamawiającego w załącznikach numer 4.A i 4.B do SIWZ. W załączniku nr 6 do SIWZ – projekt umowy na dostawę autobusów - ujęto zapis, że w ramach czynności odbiorczych może być dokonana jazda próbna w warunkach ruchu miejskiego, a wykonawca zobowiązany jest zapewnić ubezpieczenie i próbne tablice rejestracyjne na czas czynności odbiorczych (§ 2 ust. 4 projektu umowy) oraz, że własność autobusu przechodzi na zamawiającego z chwilą podpisania protokołu odbioru autobusu (§ 2 ust 14 projektu umowy).

W umowie z dnia 14 listopada 2012r. ostatecznie ustalono, że przedmiotem zamówienia jest dostawa pojazdów napędzanych gazem (...)
w ilości określonej w § 1 ¹ (30 sztuk z gwarancją zakupu 12 sztuk autobusów,
a zakup pozostałych 18 sztuk został obdarowany dalszymi warunkami). Zgodnie z § 1 ust. 5 wykonawca miał oświadczyć, że dostarczone autobusy posiadają aktualną na dzień dostawy homologację, certyfikaty i atesty zgodnie
z obowiązującymi przepisami, umożliwiające ich rejestrację Rzeczpospolitej Polskiej. § 1 pkt 8 umowy stanowi natomiast, że czynności związane
z rejestracją autobusów przeprowadzać będzie na własny koszt zamawiający (pozwany). Gdyby jednak, na podstawie dostarczonych przez wykonawcę (powoda) dokumentów, odmówiono rejestracji i dopuszczenia autobusów do ruchu, całość kosztów związanych z dostosowaniem autobusów do polskich norm i wymagań zgodnych z polskimi przepisami homologacyjnymi UE
i ustawą prawo o ruchu drogowym obowiązującymi w Rzeczypospolitej Polskiej poniesie wykonawca.

W § 2 ust. 1 ustalono szczegółowe terminy dostawy 12 sztuk pojazdów (poniedziałki ustalonych tygodni, i tak: - 1 pojazd w dniu 20 maja 2013r.,
- 7 pojazdów w dniu 5 czerwca 2013r., - 4 pojazdy w dniu 10 czerwca 2013r.). Wydanie autobusów, to jest przekazanie przez wykonawcę i ich odbiór przez zamawiającego, ma się odbyć w siedzibie zamawiającego, w miejscu wskazanym przez niego, a wykonawca ma dostarczyć autobusy do miejsca dostawy własnym staraniem, na swój koszt i własną odpowiedzialność, m.in.
z pełnymi zbiornikami paliwa (§ 2 ust. 2). Ustalono, że zamawiający dokona odbioru w terminie 14 dni od dnia dostarczenia autobusów z tym, że zapewni odbiór nie więcej niż 7 sztuk autobusów tygodniowo. Przekazanie i odbiór autobusów odbywać się będzie komisyjnie przez przedstawicieli zamawiającego i wykonawcy, którzy tworzą komisję odbioru (§ 2 ust. 3 i 4). W trakcie odbioru komisja dokona przeglądu i oceny stanu technicznego przekazywanych autobusów oraz przedstawionej wraz z autobusem dokumentacji (§ 2 ust. 6).
W ramach czynności odbiorczych, na życzenie przedstawicieli zamawiającego może być dokonywana jazda próbna w warunkach ruchu miejskiego. Wykonawca jest zobowiązany zapewnić ubezpieczenie i próbne tablice rejestracyjne na czas czynności odbiorczych (§ 2 ust. 7). Zgodnie z § 2 ust. 9 umowy dostarczone autobusy winny bezwzględnie spełniać wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych autobusów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia, a w szczególności wymagania dotyczące dopuszczalnych wymiarów, mas autobusu i nacisków na osie opisanych w § 2 do 5 rozporządzenia. Zamawiający zastrzegł sobie prawo przeprowadzenia w trakcie odbioru odpowiednich pomiarów autobusów w celu weryfikacji pod kątem spełnienia powyższych wymagań, a brak ich spełnienia będzie podstawą do odmowy odbioru autobusu i będzie skutkować opóźnieniem wykonania umowy przez wykonawcę stanowiących podstawę do zapłaty kary umownej (§ 2 ust. 10). Z czynności przekazania i odbioru autobusów komisja odbioru będzie sporządzała protokoły odbioru oddzielnie dla każdego odbieranego autobusu,
a warunkiem odbioru jest stwierdzenie, że dostarczone autobusy są kompletne
i zgodne ze złożoną ofertą, niestwierdzenie usterek lub wad poszczególnych elementów autobusów, stwierdzenie, że spełnione są wymagania zawarte
w załączniku nr 1 pkt III do umowy (§ 2 ust. 11).

Z czynności przekazania i odbioru pozostałych elementów zamówienia opisanych w załączniku nr 1 pkt III komisja odbioru sporządzi osobny protokół odbioru (§ 2 ust. 12).

Z chwilą podpisania protokołu odbioru autobusu na zamawiającego przechodzi własność dostarczonego autobusu (§ 2 ust. 14).

Odbiór całej części zamówienia komisja odbioru potwierdzi osobnym protokołem końcowego odbioru (§ 2 ust. 15).

W § 9 ust. 1 pkt 1.1 umowy ustalono, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,5 % ceny brutto autobusów, których dotyczy zwłoka, za każdy dzień zwłoki w ich dostawie w odniesieniu do terminów o których mowa w § 2 ust. 1 umowy.

W załączniku nr 1 do umowy (k. 37 - 48) zawarto szczegółowy opis przedmiotu zamówienia - część wspólna specyfikacji technicznej dla wszystkich części zamówienia. W części III załącznika - pozostałe elementy zamówienia -zawarto w pkt 5 dot. dostawy instrukcji obsługi, instrukcji serwisowych i naprawczych oraz katalogów części zamiennych sporządzonych w języku polskim - zapis, że wykonawca zobowiązany będzie po zawarciu umowy dostarczyć zamawiającemu dokumentację techniczną przedmiotowego autobusu, opracowaną w języku polskim, sporządzoną osobno dla każdego typu autobusu na warunkach jej przekazania określonych w punktach 5.1.a – k oraz 5.2.a – b.

Natomiast w załączniku nr 1. B (k. 47 - 48) określono szczegółowy opis przedmiotu zamówienia – specyfikację techniczną autobusów miejskich klasy Maxi zasilanych sprężonym metanem ( (...)), wskazując w punkcie 4.1 dot. układu zasilania paliwem, że zbiornik na paliwo (...) to kompozytowy zbiornik ciśnieniowy o pojemności zapewniającej przebieg min. 400 kilometrów w cyklu miejskim z jednego napełnienia, wyprodukowany nie wcześniej niż rok przed produkcją autobusu i dostarczony z pełną dokumentacją homologacyjną,
z okresem dopuszczenia do eksploatacji minimum 20 lat.

W załączniku nr 2 do umowy ustalono wzory protokołów odbioru zamówienia: - protokół odbioru autobusu (k. 50), - protokół odbioru pozostałych elementów zamówienia określonych w załączniku nr 1. III. (k. 50), - protokół odbioru końcowego (k. 51).

Poza sporem między stronami jest, że powód dwukrotnie, to jest w lutym 2013r., a następnie w kwietniu 2013r. czynił starania w sprawie przyśpieszenia dostaw spornych autobusów, na co pozwany nie wyraził zgody (korespondencja stron zawarta w pismach z dnia 21 luty 2013r., 15 kwietnia 2013r., 17 maja 2013r. k. 70 – 72).

W dniach 20 maja 2013r., 3 czerwca 2013r. i 10 czerwca 2010r. powód dostarczył pozwanemu zamówione autobusy w ilości odpowiednio 1 sztuka,
7 sztuk i 4 sztuki (protokoły przyjęcia k. 73- 76), przy czym 7 sztuk na podstawie protokołu przyjęcia z dnia 29.05. (...). dostarczył do MPK
w R. w celu nieodpłatnego parkowania do daty wydania (do 3.06.2013r.) – protokół k. 73.

Każdy pojazd został wydany z kompletem dokumentów zawartych
w segregatorze i w dokumentach tych nie było certyfikatów badań instalacji gazowej (...), decyzji Transportowego Dozoru (...) ( (...)) zezwalających na eksploatację zbiorników na gaz zainstalowanych
w autobusach.

Niedługo, 1-2 dni po wydaniu pierwszego pojazdu (zeznania P. K.
w konfrontacji z zeznaniami M. C. k. 1119), pozwany telefonicznie zwrócił się do powoda o przekazanie certyfikatów badań instalacji gazowej (...), który to dokument został mu wydany w dniu 6 czerwca 2013r. dla wszystkich dwunastu pojazdów (co do 4 pojazdów jeszcze przed datą ich wydania). Po otrzymaniu certyfikatów pozwany zażądał przedstawienia przez powoda decyzji (...) zezwalających na eksploatację zbiornika (...). Następnie pozwany we własnym imieniu, w dniu 10 czerwca 2013r. wystąpił do (...) w K.
o zarejestrowanie zbiorników (...) oraz o wykonanie doraźnego badania eksploatacyjnego dopuszczającego sporne urządzenia do eksploatacji, przy czym strony zgodnie przyjęły, że koszty tych czynności poniesie powód.
W toku postępowania przed (...) powód uzupełniał brakującą dokumentację.
W wyniku przeprowadzonych badań przez inspektora (...) pozwany otrzymał
w dniu 28 czerwca 2013r., a następnie 1 lipca 2013r. protokoły z badań doraźnych zbiorników (...) wraz z decyzjami o zezwoleniu na eksploatację.
W dokumentach tych jako eksploatujący (właściciel/użytkownik urządzenia technicznego) wymieniony został Zarząd (...) w R..

Protokołami z dnia 4 lipca 2013 r. pozwany dokonał odbioru wszystkich 12 sztuk dostarczonych autobusów, podpisując protokoły odbioru bez zastrzeżeń, w wyniku czego powód w dniu 5 lipca 2013r. wystawił pozwanemu 12 faktur VAT, z datą płatności 30 dni od dnia doręczenia, wydanych pozwanemu w dniu 12 lipca 2013r.

Pismem z 19 lipca 2013r. pozwany poinformował powoda o naliczeniu kar umownych w łącznej kwocie 1 837 874 zł 96 gr tytułem zwłoki w dostawie (przekazaniu do odbioru) spornych autobusów doręczając w załączeniu noty księgowe o numerach od 1/13 do 12/13 (k. 119– 131). W piśmie zawarto tabelę z zestawieniem zbiorczym wyliczenia liczby dni zwłoki i wyliczenia wysokości kar umownych (k. 119/b). Do każdej z not księgowych dołączono jednostronny protokół ustaleń do protokołu przyjęcia do odbioru poszczególnych pojazdów wyszczególniając stwierdzone braki dokumentacji na dzień dostarczenia pojazdów do odbioru i przyjmując za termin dostawy każdorazowo dzień wydania decyzji (...).

Pozwany pismem z dnia 9 sierpnia 2013r. (k. 136) złożył oświadczenie woli o potrąceniu wzajemnych wierzytelności dokonując potrącenia przysługującej mu względem powoda wierzytelności o zapłatę kary umownej
w wysokości 1.837.874,96 zł oraz odsetek ustawowych w łącznej kwocie 5.236,60 zł naliczonych notą odsetkową nr 1/ 13 z dnia 9 sierpnia 2013r., dołączoną do pisma, z wierzytelnością przysługującą powodowi względem pozwanego o zapłatę ceny sprzedaży 12 sztuk spornych autobusów w kwocie 13.958.532 zł, opisując szczegółowo sposób potrącenia.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Powód przedmiotową transakcją po raz pierwszy sprowadzał na rynek polski autobusy z instalacją (...) (zeznania świadka
A. S. k. 116, L. R. k. 117. P. K. k. 1117/b).

Pozwany po raz pierwszy nabywał pojazdy napędzane gazem (...), produkowane poza granicami kraju (zeznania świadka M. C. k. 1180).

Pierwszy pojazd został dostarczony przez powoda w dniu 24 kwietnia 2013r., na bazę autobusową mieszczącą się przy ul. (...) w R., gdzie przyjechał po ekspozycji na targach, kierowany przez kierowcę powoda
i oczekiwał na umowną datę wydania (artykuł prasowy Gazeta.pl (...)
k. 1154-1155, zeznania świadków A. S., I. B., Z. O. – rozprawa 9.05.2014r.). Dokumentację tego pojazdu wydano pozwanemu w dniu 20 maja 2913r. i poza sporem jest, że dokumentacja ta nie zawierała certyfikatu badania instalacji (...) oraz decyzji (...) zezwalającej na eksploatację zbiorników (...), jak też innych dokumentów wymaganych do uzyskania decyzji (...) (wyciągu ze świadectwa homologacji, kompletnej instrukcji obsługi, schematu). Wówczas odbyło się przekazanie pojazdu i sprawdzenie zgodności pojazdu ze specyfikacją. Uczestniczyli w tym ze strony powoda
A. S., I. B., Z. O. a ze strony pozwanego M. C..
W trakcie tych czynności M. C. nie zwracał ustnie uwagi na braki dokumentacji odnośnie zamontowanych w pojazdach zbiorników (...).

Powód nie przystąpił do odbioru dostarczonych mu pojazdów w umownym,
14 dniowym terminie i w tym terminie nie sporządzono protokołów odbioru dostarczonych pojazdów.

Z zeznań świadka P. K. wynika, że 1-2 dni po dostawie pierwszego autobusu M. C. zwrócił się do niej telefonicznie o wydanie certyfikatu badania instalacji gazowej (...) zamontowanej w spornym pojeździe wraz
z tłumaczeniem na j. polski, a następnie decyzji (...) zezwalających na eksploatację spornych zbiorników. Powód w dniu 6 czerwca 2013r. wydał pozwanemu certyfikaty wraz z tłumaczeniami, przy czym nie była to kompletna dokumentacja potrzebna do uzyskania decyzji (...) (zeznania świadków
P. K. k. 1117/b, M. C. k. 1118, J. M.-Z. k. 2007/b).
P. K. z ramienia powoda przygotowywała wniosek do (...) wraz
z pismem (korespondencja mailowa z dnia 7.06.2013r, k. 628). M. C. weryfikował kompletność dokumentacji niezbędnej do uzyskania decyzji (...) oraz procedurę rejestracji i badania zbiorników z przedstawicielem (...) z K. - K. M., który w korespondencji mailowej z dnia 7.06.2013r. (k. 1144) zwracał uwagę na brak instrukcji obsługi zbiorników, rysunku instalacji gazowej i rysunku konstrukcyjnego ramy.

Ostatecznie pozwany 10 czerwca 2013r. złożył wniosek do (...) o rejestrację wszystkich zbiorników gazu sprężonego zamontowanych na spornych pojazdach (k. 623 - 626) oraz o przeprowadzenie badań doraźnych spornych zbiorników na koszt powoda (pismo pozwanego z 10.06.2013r. k. 88, pismo powoda z dnia 11.06.2013r. k. 629). Po tej dacie powód uzupełniał na bieżąco wymaganą dokumentację. W dniu 13 czerwca 2013r. inspektor (...)
J. M.-Z. przystąpiła do badania spornych zbiorników i stwierdziła poza brakami dokumentacji również nieprawidłowości nieujęte w dokumentacji (widniejące na zbiornikach pęcherze, nitki, rysy, itp.), co skutkowało żądaniem wyjaśnień na piśmie od producenta zbiorników. Wyjaśnienia producenta zawarte zostały w piśmie z dnia 19 czerwca 2013r. (pismo wraz z tłumaczeniem k. 635 – 657). Następnie przedstawiciel producenta stawił się na wyznaczony termin badania w dniu 28 czerwca 2013r. W trakcie procedury wydawania decyzji Oddział (...) w T. konsultował przedłożoną przez powoda dokumentację w W., gdzie potwierdzono jej niekompletność (zeznania świadka J. M.-Z.). Ostatecznie w dnia 28 czerwca 2013r. i 1 lipca 2013r., na podstawie protokołów badania doraźnego eksploatacyjnego, wydane zostały decyzje (...) zezwalające Zarządowi (...)
w R. na eksploatację spornych zbiorników (protokoły i decyzje k. 387 – 602).

Sporne pojazdy zostały przekazane do Miejskiego Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. protokołami z dnia 17 lipca 2013r. za czynszem dzierżawnym płatnym od daty przekazania pojazdów (protokoły przekazania odbioru poszczególnych autobusów – od numerach bocznych od 835 do 846 wraz z protokołami zdawczo-odbiorczymi mienia stosownie do umowy z 18 marca 2013r. k. 961- 1020). Sporne pojazdy początkowo objęte były rejestracją czasową, a następnie rejestracją stosownie do decyzji prezydenta miasta R. wydawanych w okresie od 15 lipca 2013r. do 2 sierpnia 2013r. (k. 1023 – 1045). Pozwany polisą numer (...) zawarł umowy ubezpieczenia w spornych pojazdów (k.1046).

Pozwany dzierżawi autobusy Miejskiemu Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o. o. i czynsz dzierżawny za 12 pojazdów wraz z dzierżawą za dodatkową elektronikę wyniósł w sierpniu 2013r. kwotę 104.885,84 zł (przykładowa faktura dzierżawna k. 1057).

W drugiej połowie lipca 2013r. przedstawiciel pozwanego Ł. D. zaproponował przedstawicielom powoda zmianę treści protokołów odbioru pojazdów i ujawnienie w nich braków dokumentacji pojazdów przedkładając protokoły w zmienionej treści, z podpisami przedstawicieli pozwanego. Przedstawiciele powoda nie podpisali tych protokołów (zeznania świadków
A. S. k. 1116, L. R. k. k. 1117, Ł. D. k. 2008, protokoły bez podpisów powoda z zapisem o rozbieżnościach w dokumentacji k. 774 – 787).

Kolejne transze pojazdów z napędem (...) były dostarczane przez powoda z dokumentacją homologacyjną i decyzjami (...) wydanymi na rzez powoda, przy czym powód dostarczał tą dokumentację w związku ze sporem dotyczącym dostawy pierwszych 12 pojazdów, kwestionując co do zasady obowiązek przedkładania tych dokumentów (pismo powoda z 29.10.2013r.
k. 770, zeznania świadków A. S. k. 116/b, L. R. k. 1117).
W kolejnych pojazdach zamontowane były (...) innego producenta (zeznania świadka J. M.-Z.).

Pozwany nie wystąpił o rejestrację spornych pojazdów przed uzyskaniem decyzji (...) w zakresie dopuszczenia do eksploatacji spornych zbiorników (zeznania świadków M. C. k. 1118/b, Ł. D. k. 2008).

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd oparł się na w/w dowodach
z dokumentów jako wiarygodnych, bo niekwestionowanych przez strony oraz nie budzących wątpliwości co do ich prawdziwości i treści.

Sąd dał również wiarę w całości zeznaniom świadków
A. S., I. B., Z. O., L. R., P. K., W. Z., J. M.-Z. jaki spójnym, wzajemnie pokrywającym się i znajdującym oparcie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Odnośnie zeznań świadków M. C. i M K. Sąd nie dał wiary tym zeznaniom jedynie w części dotyczącej miejsca wydania pierwszego pojazdu, tj. że miało to miejsce w bazie transportowej przy ul. (...), a nie przy ul. (...), bo świadkowie powoda: S., B., O. wiarygodnie opisali infrastrukturę tej bazy (stacja do tankowania gazu), nie znali w ogóle bazy przy ul. (...) i przez to nie mogli pomylić tych baz. Zresztą przedłożony przez powoda artykuł prasowy potwierdza miejsce przekazania pierwszego pojazdu. Z tego względu Sąd nie dał wiary zeznaniom M. C.
i M. K., że świadek M. C. już w momencie wydawania pierwszego pojazdu od razu, zwracając się do A. S., kwestionował kompletność dokumentacji i żądał wydania dokumentów dot. instalacji gazowej, wymieniając szczegółowo czego brakuje. M. K., jako pracownik przy ul. (...) nie mógł być świadkiem takiej rozmowy, skoro przekazanie pojazdu odbyło się przy ul. (...).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie powoda, jako żądanie zapłaty reszty ceny sprzedaży spornych 12 autobusów nie budziło wątpliwości co do zasady i wysokości na podstawie łączącej strony umowy z 14 listopada 2012r. Roszczeniu temu pozwany przedstawił do potrącenia własną wierzytelność z tytułu naliczonych powodowi kar umownych na podstawie § 9 ust. 1 pkt 1.1 umowy (kwota 1.837.874,96 zł) oraz odsetek z tytułu opóźnienia w ich zapłacie (kwota 5.236,60 zł). Przedmiotem sporu w sprawie było zatem istnienie podstaw, w oparciu o treść umowy i bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa, do naliczenia przez pozwanego kar umownych, a w przypadku uznania, że naliczenie kar umownych było zasadne to istnienie podstaw do ich miarkowania.

Z uwagi na wyposażenie spornych pojazdów w zbiorniki ciśnieniowe na sprężony gaz (...) rozstrzygając przedmiotową sprawę należy mieć na względzie bezwzględnie obowiązujące przepisy dotyczące poddania tych urządzeń obowiązkowemu dozorowi technicznemu. Zgodnie z § 41 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31.12.2002r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (tj. Dz.U.
z 2013r. poz. 951) pojazd przystosowany do zasilania gazem powinien odpowiadać warunkom określnym w załączniku nr 9 do rozporządzenia, który to załącznik określa warunki dodatkowe dla pojazdów przystosowanych do zasilania gazem (w tym sprężonym gazem ziemnym – (...)). § 4 ust. 1 załącznika wskazuje, że zbiorniki (zbiorniki lub butle umieszczone na stale
w pojeździe - § 1 pkt 6 złącznika) powinny spełniać wymagania określone
w warunkach technicznych dozoru technicznego. Zbiorniki powinny być zbadane i dopuszczone do eksploatacji przez Transportowy Dozór Techniczny. Zgodnie z § 10 załącznika nr 9 pojazd zasilany gazem może być używany po uzyskaniu odpowiedniej adnotacji w dowodzie rejestracyjnym przewidzianej odrębnymi przepisami.

Natomiast ustawa z dnia 21.12. 2000r. o dozorze technicznym (tj. Dz.U.
z 2013r. poz. 963) w art. 4 pkt 1 wskazuje, że ilekroć w ustawie mowa jest
o urządzeniach to należy przez to rozumieć urządzenia, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek rozprężania cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu, rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas magazynowania lub transportu. Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne w toku ich projektowania, wytwarzania, w tym wytwarzania materiałów i elementów, naprawy i modernizacji , obrotu oraz eksploatacji (art. 5 ust. 1 ustawy). Na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o dozorze technicznym wydano rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.12.2012r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz.U. 2012.1468), które stanowi, że dozorowi technicznemu podlegają zbiorniki na gaz skroplony i sprężony, służące do zasilania silników spalinowych w pojazdach (§ 1 pkt 1f rozporządzenia). Art. 14 ust. 1 ustawy o dozorze technicznym stanowi, że urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym, z wyjątkiem urządzeń
o których mowa w art. 15 ust. 1, mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego, a wydanie decyzji poprzedzone jest przeprowadzeniem badania i wykonaniem czynności sprawdzających (art. 14 ust 2) Przepis art. 20a ustawy wyłącza stosowanie jedynie przepisów art. 8 ust. 1-3, art. 9, art. 13 ust. 1pkt 4 oraz art. 20 do urządzeń technicznych zgodnie
z prawem wyprodukowanych lub dopuszczonych do obrotu w innym państwie członkowskim UE albo w Republice Turcji.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 20.10.2006r. w sprawie warunków technicznych w zakresie projektowania, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych (Dz.U. nr 199 poz. 1469 z późn. zm.), które określa m.in. warunki techniczne w zakresie eksploatacji urządzeń ciśnieniowych (§ 1 ust.1) stanowi, że do specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych zalicza się zbiorniki zamontowane w instalacjach zasilania pojazdów i statków żeglugi śródlądowej, napełniane sprężonym gazem (...) („zbiorniki (...)) - § 1 ust. 2 pkt 3b. W rozumieniu tego rozporządzenia „eksploatujący” to właściciel, przewoźnik lub użytkownik specjalistycznego urządzenia ciśnieniowego (§ 2 pkt 9). W celu uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację specjalistycznego urządzenia ciśnieniowego eksploatujący zgłasza pisemnie urządzenie do (...) (§ 3 ust.1) i do zgłoszenia składa dokumenty wymienione szczegółowo w § 3 ust. 3 rozporządzenia. W rozdziale 3 w/w rozporządzenia ustalone są warunki dopuszczenia specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych do eksploatacji ( (...) sprawdza dokumentację, identyfikuje urządzenie, sprawdza kompletność wyposażenia z dokumentacją, przeprowadza badanie i na tej podstawie wydaje decyzję zezwalającą na eksploatację specjalistycznego urządzenia ciśnieniowego - § 7 i 8 rozporządzenia).

Zgodnie z art. 63 ust.1 pkt 1 ustawy o dozorze technicznym czynem karalnym jest dopuszczenie do eksploatacji urządzenia technicznego bez otrzymania decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o dopuszczeniu urządzenia do eksploatacji lub obrotu.

Mając na uwadze powyższe przepisy oraz analizując treść SIWZ i treść łączącej strony umowy uznać należy, że powód powinien przedłożyć w ramach wymaganej dokumentacji pojazdów homologację na zbiorniki i to wynika wprost z załącznika nr 1.B do umowy oraz decyzję (...) zezwalającą na eksploatację zamontowanych w pojazdach zbiorników na sprężony gaz, co wynika z w/w przepisów prawa. Potwierdza to także treść umowy wg, której powód upoważniał pozwanego do przeprowadzenia jazd próbnych dostarczonymi pojazdami, jeszcze zanim własność tych pojazdów przechodziła na pozwanego, bo w trakcie odbioru (§ 2 ust. 7 i 14 umowy.) Pozwany dopiero po odbiorze stawał się właścicielem pojazdów i eksploatującym urządzenia ciśnieniowe zamontowane w pojazdach. Niewątpliwie pojazdy do czasu przejścia własności na pozwanego były własnością powoda, który dodać należy eksploatował je w sposób wymagający uprzedniej rejestracji, skoro poruszał się nimi po polskich drogach. Nie można zgodzić się z powodem, że sporne pojazdy nie wymagały decyzji (...) o dopuszczeniu do eksploatacji z uwagi na fabryczne wyposażenie w instalację gazową (...), skoro niemiecki producent zbiorników posiadał homologację i zbiorniki były poddane badaniu oraz zostały dopuszczone do używania na rynku europejskim. Jedyne wyłączenie zastosowania przepisów o dozorze technicznym zawiera art. 20a tej ustawy i nie dotyczy ono obowiązku uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację uregulowanego w art. 14 ustawy o dozorze technicznym. Powód wskazując na brak obowiązku wydania dokumentacji dotyczącej homologacji (...) powołał się na art. 81 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20.06.1997r. prawo
o ruchu drogowym, ale w brzmieniu obowiązującym od dnia 22 czerwca 2013r., czyli po dacie zawarcia umowy i obowiązku wydania spornych pojazdów. Przepis ten przed zmianą miał treść: badaniu, o którym mowa w ust 3, nie podlega nowy pojazd, na którego typ zostało wydane świadectwo homologacji, o którym mowa w art. 68 ust. 1, lub zostało wydane zwolnienie z obowiązku homologacji, o którym mowa w art. 70. Wskazany przez powoda przepis nie zwalnia z obowiązku dozoru przez (...) zbiorników stanowiących wyposażenie spornych pojazdów i nie dotyczy obowiązku badania i zezwolenia na ich eksploatację w trybie przepisów o dozorze technicznym i przepisów wykonawczych do tej ustawy.

Ponadto należy także podkreślić, że powód, jako profesjonalista
w dziedzinie handlu m.in. importowanymi pojazdami z instalacją (...) nie miał wątpliwości co do sformułowań zawartych w SIWZ, gdzie projekt umowy zawierał zapisy o uprawnieniu zamawiającego do wykonywania jazd próbnych przed uzyskaniem przez niego własności pojazdów i powód na etapie ofertowania w postępowaniu przetargowym nie wyjaśniał w trybie art. 38 ustawy z dnia 29.01.2004r. prawo zamówień publicznych wątpliwości co do treści SIWZ oraz dokumentacji jaką ma dostarczyć wraz z pojazdami. Powód bez dostarczenia pojazdów z odpowiednimi decyzjami (...) takiej jazdy próbnej, przeprowadzonej w majestacie prawa przez pozwanego w trakcie odbioru, nie mógł zapewnić. Podkreślić należy, że powód mimo, że powinien wiedzieć o tych wymaganiach nie tylko nie zapewnił decyzji (...) ale nie dostarczyły od razu nawet niezbędnej dokumentacji dla uzyskania takie decyzji. Zgodzić się więc należy z pozwanym, że treść umowy, którą należy interpretować w warunkach art. 65 ust.2 kc, czyli badając zgodny zamiar stron
i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, daje podstawę do przyjęcia, że powód aby prawidłowo wywiązać z obowiązku dostarczenia spornych pojazdów powinien nie tylko wydać dokumentację homologacyjną związaną z zamontowanymi w pojazdach zbiornikami ciśnieniowymi (pkt 4.1 załącznika 1.B do umowy k. 47/b) ale również uzyskać i wydać pozwanemu stosowne decyzje (...) zezwalające na ich eksploatację. Nie można podzielić stanowiska powoda, że nie miał on obowiązku uzyskania takiej decyzji, bo używając tych pojazdów na terenie Polski (nie wynika z materiału dowodowego, aby pojazdy dostarczył na lawetach, a wręcz co do pierwszego sam wskazał, że pojazd przyjechał na wskazane miejsce) był eksploatującym
w rozumieniu rozporządzenia Ministra Transportu z 20.10.2006r., bo był nie tylko właścicielem ale i użytkownikiem pojazdów (jeżdżącym).

Uznać więc należy, że sporne pojazdy wydane zostały w stanie niekompletnym, tj. bez pełnej i wymaganej dokumentacji, aby mogły poruszać się po polskich drogach, nie były więc zdatne do umówionego użytku. W tych okolicznościach przyjąć należy za pozwanym, że powód dopuścił się zwłoki
w rozumieniu § 9 ust. 1 pkt 1.1 umowy w dostawie spornych pojazdów
w odniesieniu do terminów określonych w § 2 ust. 1 umowy i wydał je dopiero
z momentem uzyskania stosownych decyzji (...) zezwalających na eksploatację zbiorników gazowych zamontowanych w pojazdach. Kara umowna, zgodnie
z art. 483 § 1 kc, może być zastrzeżona celem naprawienia szkody wynikłej
z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Nie można zgodzić się z powodem, że w tym przypadku dostarczając sporne pojazdy bez kompletnej i wymaganej dokumentacji w sposób należyty wykonał zobowiązanie. Skoro pozwany nie mógł poruszać się spornymi pojazdami to cel umowy nie został osiągnięty, a zobowiązanie zostało wykonane dopiero
z momentem uzyskania pełnej dokumentacji, czyli w datach 28 czerwca
i 1 lipca 2013r., kiedy wydane zostały decyzje (...). Fakt, że wnioski o wydanie tych decyzji składał pozwany i decyzje zostały wydane bezpośrednio na niego nie zmienia powyższej oceny, bo było to wynikiem wzajemnych uzgodnień stron umowy oraz wyrazem wzajemnego współdziałania dla jak najszybszego uzyskania brakującej dokumentacji w interesie obydwu stron. Fakt, że pozwany nie wystąpił w sposób oficjalny, pisemnie o uzupełnienie tej dokumentacji nie ma znaczenia, skoro powód uwzględniał żądania zgłaszane ustnie i telefonicznie i sukcesywnie uzupełniał brakującą dokumentację. Zresztą z jednej strony pozwany nie przystąpił do odbioru pojazdów w 14 dniowym terminie, a z drugiej powód nie zgłaszał oficjalnie braku terminowego odbioru i nie wystawił faktur natychmiast po upływie umownego terminu do odbioru. Wszystko to uznać należy za wzajemne współdziałanie stron w realizacji umowy.

Nie można również obciążać pozwanego zasadnie zarzutem nielojalnego działania za brak zgody na wcześniejszą dostawę spornych 12 sztuk autobusów. Pozwany nie miał obowiązku wyrażać zgody na wcześniejszą dostawę pojazdów skoro nie był gotowy finansowo na wcześniejszą zapłatę powodowi
i poniesienie innych kosztów związanych z jej realizacją. Powód natomiast mógł dostarczyć powodowi wcześniej przykładową kompletną teczkę z dokumentacją i umówić się o jej wcześniejsza weryfikację, skoro tą umową po raz pierwszy sprzedawał pojazdy wyposażone w zbiorniki (...), czego nie domagał się. Wówczas miałby czas na skompletowanie dokumentacji zgodnie z umową
i bezwzględnie obowiązującymi przepisami.

W tych warunkach uznać należy, że pozwany zasadnie naliczył powodowi kary umowne za zwłokę w dostawie spornych pojazdów, za okresy ujęte
w wystawionych z tego tytułu notach księgowych nr (...) do 12/13, na podstawie § 9 ust 1 pkt 1.1 umowy w związku z art. 483 kc.

Skoro w ocenie Sądu Okręgowego pozwany skutecznie obciążył powoda karami umownymi za zwłokę rozważyć należy czy istnieją podstawy do miarkowania naliczonych kar umownych, o co z ostrożności procesowej wnosił powód. Zgodnej z art. 484 § 2 kc dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane. To samo dotyczy przypadku jeżeli kara umowna jest rażąco wygórowana. Przepis ten zawiera kryteria miarkowania kary umownej. Miarkowanie kary umownej należy instytucji tzw. prawa sędziowskiego, umożliwiającego rozstrzygnięcie sporu między stronami z uwzględnieniem szerokiego zakresu swobody sądu, oparte na racjonalnie umotywowanych przesłankach. W zakresie uznania kary za rażąco wygórowaną doktryna prawa cywilnego proponuje różnorakie kryteria. Sugeruje się m.in. uwzględnienie stosunku między wysokością kary umownej, a wartością całego zobowiązania głównego, wartości świadczenia spełnionego przez dłużnika z opóźnieniem, wartości szkody powstałej po stronie wierzyciela wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, stopnia winy dłużnika i czasu trwania naruszenia przez dłużnika obowiązków kontraktowych, wagi naruszonych postanowień kontraktowych (obowiązki główne, obowiązki uboczne) oraz stopień przyczynienia się wierzyciela do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (por. P. D.
i A. O. [w:] E. Ł. (red.), System prawa prywatnego Tom V – Prawo zobowiązań – cz. ogólna, W-wa 2006, s. 974-975).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy zgodzić się należy z pozwanym, że pierwsza przesłanka miarkowania kary umownej – wykonanie zobowiązania w znacznej części – nie ma w tym stanie faktycznym zastosowania ponieważ wszystkie 12 sztuk autobusów wydane zostały w stanie kompletnym po terminach umownych.

Odmiennie natomiast przedstawia się kwestia drugiej przesłanki miarkowania jaką jest rażące wygórowanie kary umownej. W tym zakresie podstawowe znaczenie mają okoliczności faktyczne sprawy oraz skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Należy więc wziąć pod uwagę, że wartość spornych 12 pojazdów to kwota łącznie 13.958.532 zł, natomiast zasadnie naliczona przez pozwanego kara umowna wynosi łącznie 1.837.874,96 zł, co stanowi ok. 13 % wartości transakcji. Nie ma podstaw aby przy miarkowaniu kary umownej odnosić się do wartości wszystkich 30 sprzedanych pozwanemu pojazdów, skoro tylko pierwsza transza 12 sztuk wydana została
w terminach umownych stanie niekompletnym. Kolejne pojazdy wydawane były z pełną dokumentacją, mimo sporu co do obowiązków umownych powoda w zakresie istnienia po jego stronie podstaw do występowania o (...) i o objęcie sprzedawanych autobusów dozorem technicznym. W toku procesu niewątpliwie przyjąć należy, że na skutek zwłoki w wydaniu spornych 12 pojazdów powód nie uzyskał miesięcznego czynszu dzierżawnego za te pojazdy wynoszącego ok . 100.000 zł brutto. Pozwany nie wykazywał dalszych szkód poniesionych z tego tytułu.

W judykaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że istnieje możliwość miarkowania kary umownej na podstawie porównania jej wartości z wartością szkody powstałej po stronie wierzyciela na skutek nienależytego wykonania zobowiązania, chociaż co do zasady obowiązek zapłaty kary umownej istnieje pomimo braku szkody (uchwała SN 7 sędziów zasada prawna z dnia 6.11.2003r. sygn.. akt III CZP 61/03). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14.04.2005r. sygn. akt II CK 626/04 zaaprobowała pogląd, że rażące wygórowanie kary umownej należy odnosić do wysokości szkody pod warunkiem, że pojęcie szkody rozumie się szeroko, w sposób obejmujący wszelkie negatywne konsekwencje niewykonania zobowiązania. Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę podziela takie stanowisko i uznaje, że przy miarkowaniu kary umownej na tej podstawie należy wziąć pod uwagę istnienie szkody oraz jej wysokość szczególne w sytuacji dużej dysproporcji pomiędzy poniesioną szkodą
a naliczoną i żądaną karą umowną. Z taką sytuacją mamy do czynienia w tej sprawie, gdzie niewątpliwie wykazana szkoda powoda oscyluje w zakresie kwoty około 100.000 zł, a naliczona kara umowna jest osiemnastokrotnie wyższa i stanowi równowartość ok. 150% ceny jednego autobusu.

W ocenie Sądu Okręgowego zmiarkowanie kary umownej o połowę ostatecznie zakwestionowanej przez powoda kary umownej (1.765.000 zł, czyli kwoty po ograniczeniu żądania pozwu), tj. do kwoty 882.500 zł uznać należy za wystraczające do spełnienia funkcji kompensacyjnej i represyjnej zastrzeżonej kary umownej oraz uwzględnia w sposób dostateczny interesy obydwu stron. Taki sposób miarkowania uwzględnia także fakt wzajemnej i zgodnej współpracy stron po ujawnieniu niekompletności dokumentacji i w sposób wystraczający obarcza powoda skutkami nienależytego wykonania zobowiązania odnośnie dostawy spornych 12 autobusów.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że potrącenie kary umownej ponad zmiarkowaną kwotę było nieskuteczne (art. 498 i nast. kc).

Reasumując Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem reszty wynagrodzenia za dostawę spornych autobusów kwotę 882.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013r. do dnia zapłaty (pkt II wyroku) na podstawie łączącej strony umowy oraz art. 535 kc. Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanego, na wypadek miarkowania kary umownej,
o zasądzenie odsetek od daty wyrokowania. Wskazać należy, że przyjmuje się
w orzecznictwie i literaturze przedmiotu, iż miarkując karę umowną sąd wydaje orzeczenie konstytutywne, kształtujące stosunek prawny, przy czym skutek kształtujący występuje wraz z prawomocnością orzeczenia ale orzeczenie ma moc wsteczną – ustala wysokość kary umownej już od chwili jej wymagalności (tak SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 21.11.2007r. sygn. akt I CSK 270/07;
J. J. w monografii „Kara umowna” wyd. Oficyna (...), str. 351i nast.). Zatem o odsetkach orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 kc.

W pozostałym zakresie powództwo oddalono jako bezzasadne w związku ze skutecznym naliczeniem i potrąceniem przez pozwanego kar umownych (§ 9 ust. 1pkt 1 umów w zw. z art. 483 kc oraz art. 498 i nast. kc), o czym orzeczono w pkt III wyroku.

Sąd umorzył postępowanie co do kwoty 78. 111,56 zł odnośnie, której powód skutecznie cofnął powództwo (art. 203 kpc w zw. z art. 355 kpc), o czym orzeczono w pkt I wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 kpc w zw.
z art. 108 § 1 kpc i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie … (Dz.U. nr 163 poz. 1348 z późn. zm.) rozliczając koszty procesu stosunkowo i przyjmując, że powód wygrał proces w 48 %.

Na koszty procesu poniesione przez strony składa się:

- łączna kwota 100.422 zł poniesiona przez powoda (wpis 92.156 zł, zastępstwo procesowe w sprawie 7.217 zł, koszty stawiennictwa świadka L. R.
w kwocie 1.049 zł),

- 7.217 zł – koszty zastępstwa procesowego pozwanego.