Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2011 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący : SSR (del.) Rafał Wagner

Protokolant : st. sekretarz sądowy Monika Olszewska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2011 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Rejonowego dla W.

o naruszenie dóbr osobistych i zadośćuczynienie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od J. M. na Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) zł tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  przyznaje adw. M. K.ze Skarbu Państwa - kasy Sądu Okręgowego w W. kwotę 2.760 (dwa tysiące siedemset) zł podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 9 lipca 2007 r. do Sądu Rejonowego dla m.W. J. M.wniósł o zobowiązanie Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla W. do wydania sądowego nakazu pisemnego uzupełnienia przez pozwanego braków formalnych wezwania z dnia 18 kwietnia 2006 r. poprzez wskazanie daty wniesienia pozwu, kwoty zapłaty i w jakiej sprawie oraz o zasądzenie na rzecz powoda zadośćuczynienia w wysokości 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty za naruszenie dóbr osobistych (pozew – k. 2-2v).

Postanowieniem z 2 marca 2009 r. Sąd Rejonowy dla m.W.zwolnił powoda od kosztów sądowych (k. 37), a postanowieniem z 13 stycznia 2010 r. ustanowił dla niego adwokata z urzędu (k. 52).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa jako całkowicie bezpodstawnego (odpowiedź na pozew – k. 59).

W piśmie z 6 lipca 2010 r. (k. 68) strona powodowa wniosła o zasądzenie 30.000 zł na podstawie art. 448 k.p.c. tytułem zadośćuczynienia za naruszenie przez pozwanego dóbr osobistych powoda w postaci zdrowia, godności oraz dobra osobistego polegającego na wolności wyrażającej się w prawie do sądu oraz o zasądzenie kwoty 5.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 5.000 zł od dnia 1 lutego 2006 r. do dnia zapłaty tytułem naprawienia szkody na podstawie art. 415, 417, 417 ² i n. k.c. Podtrzymała również żądanie wydania sądowego nakazu pisemnego uzupełnienia braków formalnych wezwania z 18 kwietnia 2006 r. (pismo procesowe – k. 68-72).

Postanowieniem z 2 września 2010 r. Sąd Rejonowy dla m.W.stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i sprawę przekazał wg właściwości Sądowi Okręgowemu w W. (k. 84).

Pozwany zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa pismem z 18 lutego 2011 r. podtrzymał wniosek o oddalenie powództwa w całości. Ponadto wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania wg norm przepisanych (pismo procesowe – k. 93-96).

W dalszym toku postępowania stanowisko stron nie uległo zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. M.wystąpiło do Sądu Rejonowego dla m.W.z powództwem przeciwko (...)o zapłatę kwoty 5.000 zł. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą II C 496/06. Postanowieniem z 2 lutego 2006 r. Sąd ten stwierdził swą niewłaściwość i na podstawie art. 30 k.p.c. przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla W. (postanowienie z 2 lutego 2006 r. - k. 2 akt sprawy II C 496/06). Odpis postanowienia o przekazaniu sprawy został doręczony powodowi 13 marca 2006 r. Przy czym stosowny adres powoda podany został przez Zakład Karny w K., który poinformował, że 31 stycznia 2006 r. powód został zwolniony (potwierdzenie odbioru – k. 5, awizowana przesyłka – k. 4 akt II C 496/06).

Sprawa II C 496/06 wpłynęła do Sądu Rejonowego dla W.24 marca 2006 r. i została zarejestrowana pod sygnaturą I C 471/06. Na podstawie zarządzenia z 27 marca 2006 r. pismem z 18 kwietnia 2006 r. powód został wezwany do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym. Oświadczenie majątkowe powód złożył przy piśmie z 10 maja 2006 r. (pismo przewodnie z oświadczeniem majątkowym – k. 6 i 7 akt I C 471/06). Zarządzeniami z dnia 12 czerwca 2006 r. powód został wezwany do uzupełnienia braków formalnych pozwu oraz do uzupełnienia oświadczenia majątkowego. Zarządzenia te zostały wysłane do powoda w jednej kopercie i zredagowane zostały jako dwa osobne pisma (zawiadomienia). Wskazano na nich oprócz sygnatury sprawy również to, że sprawa toczy się z powództwa J. M.przeciwko (...)o zadośćuczynienie. Podano również datę złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych (17.01.06) (zawiadomienia – k. 11 i 12 akt I C 471/06). W odpowiedzi na wezwania powód pismem z 2 sierpnia 2006 r. złożył dodatkowe oświadczenie o stanie majątkowym, a pismem z 3 sierpnia 2006 r. wezwał Sąd Rejonowy dla W.do uzupełnienia braków formalnych zawiadomienia z 14 lipca 2006 r. poprzez wskazanie powodowi: (1) daty wniesienia do sądu pozwu, (2) „wniesionej w pozwie kwoty zapłaty”, (3) doręczenie powodowi kserokopii wniesionego pozwu. W uzasadnieniu powód wskazał, że wniósł do sądu kilka spraw przeciwko (...), a braki formalne zawiadomienia z 14 lipca 2006 r. do czasu ich uzupełnienia uniemożliwiają powodowi uzupełnienie braków zawartych w treści zawiadomienia (pisma powoda – k. 13 i 14 akt I C 471/06).

Wobec nieuzupełniania braków formalnych zarządzeniem z 25 sierpnia 2006 r. zwrócono pozew (k. 15 akt I C 471/06). Powód złożył zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu, jednakże wobec nieuzupełnienia jego braków formalnych (polegających na złożeniu odpisu zażalenia oraz wskazaniu wartości przedmiotu zaskarżenia) postanowieniem z 15 stycznia 2007 r. zażalenie zostało odrzucone (postanowienie – k. 24 akt I C 471/06). Odpis tego postanowienia nie został przez powoda odebrany w placówce pocztowej i uznany został za doręczony w trybie art. 139 § 1 k.p.c. W konsekwencji postanowienie z 15 stycznia 2007 r. i zarządzenie o zwrocie pozwu uprawomocniły się z dniem 22 lutego 2007 r. (awizowana przesyłka – k. 25). Przy piśmie z 30 maja 2007 r. Sąd dokonał fizycznego zwrotu pozwu. Pismem z 29 maja 2007 r. (skierowanym do Sądu Rejonowego dla m.W.) oraz pismem z 4 czerwca 2007 r. powód zwrócił się do Sądu o doręczenie mu wszystkich pism procesowych w tej sprawie wysłanych do powoda w okresie od 30 stycznia 2007 r. do 21 maja 2007 r. (pisma – k. 28 i 30 akt I C 471/06). Zażaleniem złożonym 25 czerwca 2007 r. (k. 31 akt I C 471/06) powód zaskarżył zarządzenie o zwrocie pozwu. Postanowieniem z 16 lipca 2007 r. Sąd odrzucił zażalenie jako wniesione po upływie ustawowego terminu (postanowienie – k. 32 akt I C 471/06). Zażalenie na postanowienie z 16 lipca 2007 r. również zostało odrzucone jako wniesione po upływie tygodniowego terminu (postanowienie z 31 sierpnia 2007 r. – k. 36 akt I C 471/06). W dniu 8 października 2007 r. wpłynęło zażalenie powoda na postanowienie z 31 sierpnia 2006 r. Zażalenie to zostało odrzucone z uwagi na nieuiszczenie przez powoda (zwolnionego od kosztów opłaty od zażalenia) opłaty podstawowej w kwocie 30 zł (postanowienie z 11 lipca 2008 r. – k. 57 akt I C 471/06).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy I C 471/06.

Powód zobowiązany do osobistego stawiennictwa na rozprawie w dniu 26 września 2011 r. nie stanowił się, w związku z tym, dowód ten nie został przeprowadzony. Ponadto zważywszy na charakter sprawy oraz przedmiot stawianych zarzutów ewentualne zeznania powoda nie mogły mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest w całości nieuzasadnione.

Powód nie wykazał w toku postępowania, aby doszło do bezprawnego działania Sądu Rejonowego dla W. w toku sprawy I C 471/06 oraz aby takie działania doprowadziły do powstania szkody w rozumieniu art. 415 i n. k.c. Do szkody mogłoby dojść, gdyby w wyniku działań pozwanego doszło do zwrotu pozwu, co uniemożliwiłoby powodowi ponowne wytoczenie powództwa, np. z uwagi na przedawnienie, a powód w niniejszym procesie udowodniłby, że gdyby nie doszło do zwrotu pozwu, to wygrałby sprawę I C 471/06.

Okoliczności te nie tylko nie zostały udowodnione, ale nawet nie podjęto próby przeprowadzenia takiego dowodu. Strona powodowa nawet nie wskazała, co było przedmiotem żądanie w sprawie I C 471/06. Z uwagi na dokonanie fizycznego zwrotu pozwu ustalenie to nie mogło zostać dokonane przez Sąd na podstawie akt sprawy I C 471/06. Ciężar dowodu w zakresie poniesionej szkody spoczywał, stosownie do art. 6 k.c., na powodzie. Co więcej, jak wynika ze sposobu redagowania pism procesowych, sam pełnomocnik (z urzędu) powoda, nie znał podstawy żądania powoda w sprawie I C 471/06, skoro pisał, że dochodzone przez powoda w tamtej sprawie roszczenie „być może miało charakter roszczeń z ubezpieczeń społecznych…” (k. 71).

W ocenie Sądu nie została również wykazana bezprawność w działaniu Sądu Rejonowego dla W.w związku z prowadzeniem sprawy I C 471/06. Strona powodowa nieprawidłowości upatrywała w naruszeniu art. 5 k.p.c. poprzez nieudzielenie powodowi niezbędnych pouczeń, w szczególności w zakresie celowości ustanowienia pełnomocnika procesowego. U podstaw tego zarzutu leży założenie, że powód jest osobą nieporadną społecznie i prawnie. W ocenie Sądu, twierdzenie to jest nieuzasadnione. Składane w sprawie I C 471/06 pisma procesowe przeczą temu twierdzeniu. Powód sprawnie posługuje się komputerem, o czym świadczą składane przez niego oświadczenia majątkowe i zażalenia. W nagłówku podaje, że posiada własny adres e-mail, telefon stacjonarny i komórkowy. Jasno i precyzyjnie formułuje również swoje stanowisko, zarzuty i wnioski. Nie ma zatem żadnych podstaw do przyjęcia, że na tym etapie postępowania, bez stanowiska strony pozwanej, Sąd powinien pouczyć powoda, przebywającego już wtedy na wolności, o konieczności rozważenia celowości ustanowienia pełnomocnika procesowego (art. 212 zd. 2 k.p.c.). Również redagowane przez Sąd Rejonowy pisma – wezwania do uzupełnienia braków formalnych - zawierały wszystkie niezbędne elementy pozwalające na zidentyfikowanie sprawy: Sąd, Wydział, sygnaturę sprawy, strony oraz przedmiot postępowania, a w przypadku wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych także datę złożenia wniosku. Strona powodowa nie wykazała w niniejszym postępowaniu, aby powód miał jakąkolwiek inną sprawę przeciwko (...)w Sądzie Rejonowym dla W.(protokół rozprawy z 26 września 2011 r. – k. 106). Nawet gdyby z jakiś względów powód miał wątpliwości co do przedmiotu sprawy, nie było żadnych przeszkód, aby zapoznał się z aktami sprawy i dopiero po tym uzupełnił braki formalne pozwu. Powód nie jest osobą starszą, mieszka w W. (...)a siedziba Sądu, który prowadził sprawę I C 471/06 znajduje się w samym (...)

W żaden sposób dokumentacja zgromadzona w sprawie I C 471/06 nie wskazuje również na to, aby powód nie był traktowany z powagą. Kierowane do niego pisma były redagowane w sposób łatwy do zrozumienia nawet przez osoby bez doświadczenia w prowadzeniu spraw sądowych. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że którekolwiek z pism mogło naruszyć godność powoda, upokorzyć go, a tym bardziej wpłynąć na jego zdrowie, co miałoby stanowić podstawę zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Słusznie wskazała przy tym strona pozwana, że dobra osobiste ujmowane są w kategoriach obiektywnych, jako wartości o charakterze niemajątkowym, ściśle związane z człowiekiem, decydujące o jego bycie, pozycji w społeczeństwie, będące wyrazem odrębności fizycznej i psychicznej. Należy więc przyjmować koncepcję obiektywną naruszenia dobra osobistego w kontekście całokształtu okoliczności sprawy. A te jednoznacznie wskazują, że działania Sądu były prawidłowe, zgodne z prawem, w tym w szczególności wynikały z Kodeksu postępowania cywilnego i regulaminu urzędowania sądów powszechnych.

Nieuzasadniony jest również zarzut zawarty w pozwie, że Sąd pomimo upływu 18 miesięcy nie rozpatrzył sprawy powoda. Od daty wytoczenia powództwa (początek 2006 r.) do daty zarządzenia o zwrocie pozwu upłynęło 8 miesięcy. W tym czasie doszło do przekazania sprawy wg właściwości, z podwójnym doręczeniem korespondencji z uwagi na nieprzekazanie przez samego powoda informacji o zmianie miejsca pobytu oraz dwukrotnego wezwania związanego ze złożonym wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Nie ma zatem podstaw do stwierdzenia, że w sprawie doszło do przewlekłości pozwalającej na formułowanie jakichkolwiek roszczeń na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2004 r., nr 179, poz. 1843).

Całkowicie nieuzasadnione jest również żądanie nakazania pozwanemu uzupełnienia braków formalnych wezwania z 18 kwietnia 2006 r. Po pierwsze, jak wskazano powyżej, wezwanie to spełniało wszelkie wymogi formalne, po drugie, nie ma żadnego przepisu, który pozwalałby na formułowanie takiego żądania i to w oddzielnym postępowaniu sądowym.

Z tych wszystkich względów Sąd oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98, 99 i 108 § 1 k.p.c. Jednocześnie z uwagi na trudną sytuację majątkową powoda, Sąd, na podstawie art. 102 k.p.c. obciążył powoda jedynie częściowo kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, które w całości wynosiły 2.760 zł (2.400 + 360 zł). Samo zwolnienie powoda od kosztów sądowych nie może automatycznie prowadzić do uznania, że zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony", pozwalający na zastosowanie dobrodziejstwa wynikającego z art. 102 k.p.c. w stosunku do całości kosztów zastępstwa procesowego strony wygrywającej (zob. postanowienia SN: z dnia 11 lutego 2010 r., CZ 112/09, Lex nr 564753 oraz z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, Lex nr 578136). W ocenie Sądu za obciążeniem powoda kosztami procesu przemawia to, że zdecydował się na wystąpienie z oczywiście bezzasadnym żądaniem powodując konieczność podjęcia obrony procesowej przez pozwanego.

O wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu powoda Sąd orzekł na podstawie § 6 pkt 5 i § 11 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 3 i § 19 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163 z 2002 r., poz. 1348 ze zm.) .