Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2014 r. w Szczecinie

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 października 2013 r. sygn. akt IV U 1804/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje ubezpieczonemu emeryturę pomostową od 11 kwietnia 2013r.,

2.  zasądza od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 150 (sto pięćdziesiąt złotych) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka – Szkibiel

Sygn. III AUa 1152/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 14.05.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił M. P. prawa do emerytury pomostowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych wywodząc, że ubezpieczony nie osiągnął wieku 60 lat oraz nie udowodnił 10 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w myśl art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych. Organ rentowy nie uwzględnił bowiem okresów 5.06/31.08.1979, 10.12.1979/23.04.1980, 15.04.1982/10.08.1993, 13/31.05.1994, 1.08.1995/31.07.1999, 21.08.1999/31.03.2000, gdyż pracodawcy wystawiając zaświadczenia lub świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach nie powoływali się na wykaz stanowisk stanowiący załącznik nr (...)lub nr (...) do ustawy o emeryturach pomostowych.

W odwołaniu od decyzji M. P. wniósł o jej zmianę poprzez uznanie, że praca w zawodzie rybaka morskiego na stanowisku motorzysty i mechanika okrętowego wykonywana na kutrach rybackich była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, a zatem posiada staż pracy uprawniający do nabycia prawa do świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia. Wskazał, że stanowisko motorzysty, motorzysty okrętowego, mechanika i rybaka-motorzysty nie może być utożsamiane z wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracą rybaka morskiego wymienioną w załączniku nr 1 poz. 22 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Wyrokiem z 15.10.2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony (ur. (...)) 9.04.2013 r. złożył wniosek o przyznanie emerytury pomostowej; ukończył 55 lat, rozwiązał stosunek pracy, a także udokumentował ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. W okresie 5.06/ 31.08.1979 świadczył pracę na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w D. na stanowisku motorzysty. W okresach 10.12. 1979/23.04. 1980, 15.04.1982/10.08.1993, 13/31.05.1994 świadczył pracę na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w D. na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego. Natomiast w okresach 1.08.1995/31.07.1999, 21.08.1999/31.03.2000 pracował na rzecz firmy (...) w kraju i za granicą „(...)" K., G., (...) s.c. w D. na stanowisku rybaka-mechanika. W wszystkich wyżej wymienionych czasookresach ubezpieczony pracował na kutrach (...), (...), (...) na stanowisku motorzysty, potem II mechanika, a później I mechanika. Do jego obowiązków należała obsługa silnika głównego, silnika pomocniczego. Ubezpieczony wykonywał też inne czynności jak mycie filtrów, mycie silnika, wydawał sprzęt połowowy na pokładzie rybakom, pracował przy obróbce ryb w ładowni.

Z zakresu czynności członków załóg pływających na statkach rybackich stanowiącego załącznik nr (...) do zarządzenia nr(...) Dyrektora (...) w D. z 31.05.1980 r. wynika, że I mechanik (kierownik maszyn) jest odpowiedzialny za stan techniczny urządzeń i mechanizmów siłowni tj. silnika głównego, zespołu wałów napędowych, zbiorników paliwowych i instrukcji paliwowej, instrukcji chłodzenia i instalacji zerowej, urządzenia hydrauliki siłowej, silników elektrycznych i instalacji elektrycznej, prądnicy i tablic rozdzielczych, baterii akumulatorów, instalacji centralnego ogrzewania; I mechanik osobiście wykonuje lub nadzoruje uruchomienie silnika głównego i wszystkich mechanizmów, II mechanik podlega bezpośrednio I mechanikowi (kierownikowi maszyn) i wykonuje jego polecenia dotyczące obsługi silnika głównego i mechanizmów, bierze udział w pracach pokładowych związanych z wybieraniem sprzętu połowowego oraz na polecenie I szypra wykonuje prace związane z zabezpieczeniem surowca; wykonuje też wszelkie prace remontowe w razie zaistniałej awarii. Motorzysta okrętowy jest członkiem załogi maszynowej statku i jest zobowiązany do udziału w pracach związanych z remontem jednostki zarówno na morzu jak i na lądzie; tak jak II mechanik jest zobowiązany do udziału w pracach pokładowych związanych z wybieraniem sprzętu połowowego oraz na polecenie I szypra wykonuje prace związane z obróbką i zabezpieczeniem surowca; wykonuje też wszelkie prace zlecone przez I mechanika związane z konserwacją i naprawami mechanizmów i urządzeń pokładowych.

Na podstawie art. 4 i art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych sąd okręgowy nie uwzględnił odwołania, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił 10-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku rybaka morskiego (pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych).W spornym okresie ubezpieczony pracował na stanowisku mechanika i motorzysty okrętowego zajmującego się obsługą silników jednostek pływających, a praca rybaka morskiego była praca dodatkową. Ponadto sąd okręgowy podniósł, że uczestnictwo w połowach prowadzonych na Bałtyku, choćby zdarzało się to codziennie, nie stanowi samo w sobie pracy w charakterze rybaka morskiego w pełnym wymiarze czasu pracy. Każdy z członków załogi pełnił przede wszystkim funkcje przypisane mu na kutrze, a dopiero potem bierze udział w połowach. Nie podzielił tym samym stanowiska ubezpieczonego, że motorzysta czy mechanik na kutrze rybackim jest rybakiem morskim. Ubezpieczony chociaż wykonywał prace przypisane ustalonemu w służbie pokładowej stanowisku rybaka, to nie czynił tego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Apelację od wyroku wywiódł M. P. zarzucając: - naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych oraz pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy z pominięciem poz. 4, Działu IV, Wykazu B stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz Wykazu B, Działu IV poz. 4 pkt 19 stanowiącego załącznik do zarządzeniem nr (...) Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z 15.08.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej oraz art. 3 pkt 3 ustawy z 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. nr 61, poz. 258), co doprowadziło do zawężającej wykładni terminu „prace rybaka morskiego” wyłącznie do stanowiska rybaka morskiego i błędnego uznania, że praca rybaka morskiego na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie stanowi pracy rybaka morskiego wykonywanej w szczególnych warunkach, o której mowa w pkt 22 załącznika nr (...) do ustawy o emeryturach pomostowych i nie pozwala na przyznanie emerytury pomostowej po przepracowaniu co najmniej 10 lat; - naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik postępowania: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobody dowodowej i dokonanie dowolnych ustaleń , art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. poprzez nieprawidłowe przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, co doprowadziło do zebrania niepełnego materiału dowodowego oraz błędnego uznania, że praca rybaka na stanowisku motorzysty i mechanika nie stanowi pracy rybaka morskiego ujętej w pkt 22 załącznika nr (...) do ustawy o emeryturach pomostowych. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku sądu okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę wyroku i poprzedzającej go decyzji przez ustalenie, że ubezpieczony wykonywał przez ponad 10 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w szczególnych warunkach jako rybak morski.

Sąd apelacyjny rozważył apelację i uznał, że jest uzasadniona.

W ocenie sądu apelacyjnego, wynikającej z najnowszego, parokrotnie powtórzonego orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawie należało dokonać odmiennej subsumcji prawa. Sąd Apelacyjny w Szczecinie przyznaje, że w swoim wcześniejszym orzecznictwie, m.in. w wyrokach z 18.10.2012 r. (sygn. III AUa 261/12) oraz z 3.12.2014 r. (sygn. III AUa 477/13) prezentował ocenę prawną analogiczną do tej dokonanej przez sad okręgowy w rozpoznawanej sprawie. Taką też linię orzeczniczą dotychczas uznawał Sąd Najwyższy twierdząc, że prace rybaków morskich wykonywane na stanowiskach ustalonych w dziale służby mechanicznej i sprowadzające się do obsługi oraz dozoru maszyn, nie mogą być uznane za prace na stanowisku rybaka nie podlegają zakwalifikowaniu do prac uprawniających do emerytury pomostowej (wyroki Sądu Najwyższego z 11.06.2013 r., sygn. II UK 377/12 oraz z 26.05.2011 r., sygn. II UK 356/10). Stanowisko to jednak uległo zmianie. Obecnie Sąd Najwyższy prezentuje pogląd, że pojęcie rybaka morskiego, zawarte w punkcie 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej, obejmuje nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka, czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty (patrz wyroki z 24.01.2014 r., sygn. III UK 33/13, dostępny w bazie orzeczeń Sądu Najwyższego na stronie www.sn.pl; oraz z 11.04.2014 r., sygn. III UK 124/13, niepublikowany). Sąd apelacyjny uznając, że jest to utrwalająca się linia orzecznicza, dla uniknięcia narażenia się na zarzut oczywistego naruszenia prawa, przyjmuje ten pogląd jako wyznaczający nowy kierunek stosowania prawa w stanach faktycznych analogicznych do rozpoznawanej sprawy.

Za Sądem Najwyższym należy wskazać, że w punkcie 22 załącznika nr (...)do ustawy pomostowej zostały wymienione prace rybaków morskich. Ustawa nie definiuje tego pojęcia, dlatego pomocniczo można odnieść się do znaczenia nadanego im w rozporządzeniu Rady Ministrów z 1983 r., które w swoim załączniku zawiera bowiem określenie: „prace rybaków morskich” i wymienia je w dwóch odrębnych pozycjach - w wykazie A, Dziale VIII (w Transporcie i łączności) pod pozycją 9 oraz w Wykazie B, Dziale IV (Prace rożne) pod pozycją 4. W przypadku prac rybaków morskich, dla ustalenia, jakiego rodzaju prace ustawodawca zaliczył do poszczególnych wykazów, konieczne jest posłużenie się resortowymi wykazami stanowisk, które jakkolwiek nie stanowią samodzielnej podstawy przyznania indywidualnych uprawnień, posiadają jednak charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający; w zarządzeniu nr 24 z 1983 r. do wykazu B zostały zaliczone prace rybaków morskich w służbie pokładowej, a do wykazu A prace rybaków morskich w służbie mechanicznej, zgodnie z podziałem wynikającym z § 58 i § 62 ust. 1 i § 64 ust. 3 rozporządzenia Ministra Żeglugi z dnia 30 października 1971 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 33, poz. 299 ze zm.), w § 54, 58 i 61 ust. 3 rozporządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 17 sierpnia 1983 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków polskich statków morskich (Dz.U. nr 52, poz. 232 ze zm.), w § 26, 27, 30 i 31 rozporządzenia z dnia 23 maja 1992 r. Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie kwalifikacji zawodowych i składu załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 49, poz. 227 ze zm.) oraz § 38 i § 49 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 24 sierpnia 2000 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji zawodowych, pełnienia wacht oraz składu załóg statków morskich o polskiej przynależności (Dz.U. nr 105, poz. 1117). Sąd apelacyjny za Sądem Najwyższym przyjmuje zatem pogląd, że ustawa pomostowa nie ogranicza możliwości zaliczenia do prac rybaków morskich prac poszczególnych członków załogi kutra rybackiego w zależności od przynależności do załogi pokładowej czy mechanicznej. Ta ocena prawna jest zgodna z poglądem wyrażonym w apelacji, że pojęcie rybaka morskiego obejmuje nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty. Ponadto trafnie podnosił skarżący, że utożsamianie pojęcia rybaka morskiego z zatrudnieniem na stanowisku mechanika czy motorzysty wynika z przepisów prawa krajowego, jak i międzynarodowego. W art. 3 pkt 3 ustawy z 23.05.1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. nr 61, poz. 258) wskazano, że marynarzem lub rybakiem jest osoba posiadająca morskie kwalifikacje zawodowe, stwierdzone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy z 9.11.2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz.U. nr 109, poz. 1156), a więc każdy członek załogi kutra rybackiego dopuszczony do pracy na morzu, w tym również mechanik czy motorzysta. Zgodnie natomiast z art. 3 lit. b rozporządzenia Rady (...) z 27.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. UE L 223 z 15.08.2006 r., str. 1) rybak to osoba, której zajęciem - uznanym przez państwo członkowskie, jest zawodowe rybactwo na pokładzie czynnego statku rybackiego, co przy uwzględnieniu angielskiej i francuskiej wersji językowej można przetłumaczyć jako „osoba zatrudniona, zaangażowana w profesjonalne, zawodowe rybactwo” czy „każda osoba wykonująca rybactwo”. Brak definicji w ustawie o emeryturach pomostowych ogólnego pojęcia „pracy rybaków morskich” pozwala przyjąć, że ustawodawca obejmuje nim wszystkich członków załogi kutra rybackiego i wszystkie prace rybaków morskich, na wszystkich wyszczególnionych na liście załogi stanowiskach.

M. P. jako członek załogi kutra rybackiego zasadniczo pełnił obowiązki motorzysty kutrowego oraz mechanika kutrowego, ale również w pewnym zakresie wykonywał czynności związane ze stanowiskiem rybaka, jak wybieranie sprzętu połowowego oraz obróbkę i zabezpieczanie surowca. Jak stwierdził sąd pierwszej instancji, ubezpieczony będąc członkiem załogi kutra wykonywał wynikające z tego faktu dodatkowe czynności. M. P. poza swoim zakresem obowiązków wykonywał zatem pracę związaną bezpośrednio z łowieniem i wstępnym przetwórstwem ryb. Sąd apelacyjny zatem uznał, że skoro wymienionego w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej pojęcia „prace rybaków morskich” nie można ograniczać tylko do stanowiska rybka pokładowego i obejmuje ono także pracę wykonywaną na statku rybackim przez innych członków załogi zatrudnionych m.in. na stanowisku motorzysty czy mechanika, to M. P. posiada dłuższy staż zatrudnienia w charakterze rybaka morskiego z racji zatrudnienia w okresach wynikających z ustaleń sądu tj. 5.06/31.08.1979, 10.12.1979/23.04.1980, 15.04.1982/10.08.1993, 13/31.05.1994, 1.08.1995/31.07.1999, 21.08.1999/31.03.2000. Po zsumowaniu tych okresów z dotychczas ustalonym przez sąd pierwszej instancji okresem pracy w warunkach szczególnych M. P. spełnia warunki niezbędne do przyznania mu emerytury pomostowej z tego względu, że udowodnił ponad 10 lat pracy wymienionej w pkt 22 załącznika nr (...) do ustawy pomostowej. Ponieważ ubezpieczony urodził się (...), zatem dopiero z dniem (...). osiągnął wiek 60 lat uprawniający do uzyskania prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Mając na względzie przedstawioną ocenę, sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekając co do istoty sprawy, zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał M. P. prawo do emerytury pomostowej od 11.04.2013 r. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c., na którą to kwotę składały się koszty zastępstwa procesowego 120,00 zł, wg § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490) oraz opłata od apelacji 30,00 zł.