Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Trzeja-Wagner

Sędziowie SSO Krzysztof Ficek

SSO Grażyna Tokarczyk (spr.)

Protokolant Natalia Skalik-Paś

przy udziale Bożeny Sosnowskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2014 r.

sprawy S. N. (N.), syna A. i J.

ur. (...) w B.

oskarżonego z art. 270§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 31 marca 2014 r. sygnatura akt IX K 144/13

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, 636 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1-8 w ten sposób, że jako podstawę umorzenia postępowania karnego przyjmuje art. 17 § 1 pkt 11 kpk;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

sygn. akt VI Ka 518/14

UZASADNIENIE

S. N. oskarżony został o to, że:

I. w dniu 16 maja 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR, a następnie naniesienie firmowej pieczęci (...) sp. z o. o. i umieszczenie podpisu o treści (...) na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę T. U. i spółki (...)

tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

II. w dniu 16 maja 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR, a następnie naniesienie firmowej pieczęci (...) sp. z o. o. i umieszczenie podpisu o treści (...) na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę T. U. i spółki (...)

tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

III. w dniu 30 maja 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

IV. w dniu 30 maja 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

V. w dniu 20 czerwca 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

VI. w dniu 25 czerwca 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

VII. w dniu 04 lipca 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował list przewozowy o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

VIII. w dniu 04 lipca 2012r w P. i B., woj. (...), sfałszował dokument wydania z magazynu o numerze (...) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR na karcie wskazanego dokumentu wydania, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę spółki (...), tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 31 marca 2014 roku, sygn. akt IX K 144/13, umorzył postępowanie względem oskarżonego S. N. na podstawie art. 17 § l pkt 9 k.p.k.

Prokurator zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego S. N. zarzucając:

a) obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 11 § l k.k. poprzez błędne uznanie, że czyny będące przedmiotem rozpoznania w niniejszym postępowaniu stanowią - z uwagi na tożsamość czynu - to samo przestępstwo co czyn zakwalifikowany jako występek z art. 286 § l k.k., a poddany ocenie w sprawie 2 Ds 1777/12 Prokuratury Rejonowej G. - (...)w G. prawomocnie zakończonej umorzeniem dochodzenia w fazie in rem w dniu 14 listopada 2012 roku, podczas gdy prawidłowa ocena tego zagadnienia prowadzi do wniosku przeciwnego;

b) obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a to art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. poprzez uczynienie go podstawą umorzenia postępowania co do wszystkich zarzuconych oskarżonemu czynów, a to wobec stwierdzenia przez Sąd. że w spranie doszło do tzw. konsumpcji skargi publicznej, podczas gdy przy takiej ocenie prawnej prawidłową podstawą umorzenia winien być art. 17 § l pkt 11 k.p.k.;

c) obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a to art. 424 § l pkt l k.p.k. poprzez zaniechanie wskazania w pisemnym uzasadnieniu wyroku wskazania jakie fakty Sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione w zakresie bezpośrednio odnoszącym się do okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzuconych mu aktem oskarżenia czynów;

Oskarżyciel publiczny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja Prokuratora okazała się skuteczna jedynie w ograniczonym zakresie.

Istotnie stan faktyczny Sąd zaprezentował relacjonując przebieg postępowania, a w zakresie zachowania oskarżonego opierając się na wstępnie pozyskanych od zawiadamiającego informacjach. Niemniej w obecnej sytuacji procesowej są to ustalenia wystarczające dla podjęcia decyzji o umorzeniu postępowania, a co więcej nie kwestionowane przez strony. Zatem to, że oskarżony podrobił podpisy o treści U. na dwóch listach przewozowych oraz przerobił na wszystkich ośmiu wpisy dotyczące liczby odebranych palet EUR, a samych palet nie oddał do firmy (...). Dokumenty podrabiał oskarżony w celu użycia ich za autentyczne i posłużył się nimi rozliczając kursy pomiędzy (...) B. a S..

Takie ustalenia stały się podstawą wszczęcia dochodzenia w sprawie 2 Ds. 1777/12, a dalej jego umorzenia. Istotne znaczenie procesowe ma przy tym zakres toczącego się wówczas dochodzenia, wszczęte zostało w sprawie oszustwa w okresie od 16.05.2012r. do 04.07.2012r. w P. poprzez przerobienie dokumentu przewozowego na szkodę spółki (...) Sp. z o.o. to jest o czyn z art. 286 § 1 kk, umorzone również o w sprawie oszustwa w okresie od 16.05.2012r. do 04.07.2012r. w P. poprzez przerobienie dokumentu przewozowego poprzez zamazanie pierwotnie wpisanej cyfry i zastąpienie jej cyfrą „0” w polu ilości otrzymywanych palet EUR, a następnie okazanie przerobionego dokumentu w spółce (...) w P. na szkodę (...) sp. z o.o. tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. z powodu braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienie przestępstwa na zasadzie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.

Trafnie Sąd I instancji poddał analizie zakres wówczas toczącego się postępowania i przeprowadzonych dowodów, gdzie nie tylko przesłuchano S. N. w charakterze świadka, ale również innych świadków, a co ważne pobrano próbki pisma ręcznego S. N.. Ta czynność przekonuje, że zakres postępowania obejmował nie tylko ewentualne znamiona czynu zabronionego z art. 286 § 1 kk, ale również zachowanie opisane w decyzjach o wszczęciu i umorzeniu dochodzenia, a zatem „przerobienie dokumentu przewozowego poprzez zamazanie pierwotnie wpisanej cyfry i zastąpienie jej cyfrą „0” w polu ilości otrzymywanych palet EUR, a następnie okazanie przerobionego dokumentu”.

Kolejno wszczęte na skutek wyłączenia materiałów do odrębnego postępowania zachowanie, które zostało sprecyzowane w postanowieniu o wszczęciu dochodzenia sygn. 2 Ds. 42/13 „w sprawie podrobienia listu przewozowego poprzez złożenie podpisu przez osobę nieuprawioną na szkodę T. U.”, a dalej przedstawienie zarzutów wskazujących, że S. N. również „sfałszował list przewozowy o numerze (…) poprzez przerobienie ilości wydanych palet EUR, a następnie naniesienie firmowej pieczęci (...) sp. z o. o. i umieszczenie podpisu o treści (...) na karcie wskazanego listu przewozowego, w celu użycia za autentyczny w obiegu prawnym, czym działał na szkodę T. U. i spółki (...)”, czy też bez zniesienia pieczęci, jednoznacznie wskazuje, że przedmiotem zainteresowania śledczych były te same zachowania.

Dlatego prawidłowy jest wniosek Sądu Rejonowego, że pomiędzy obu postępowaniami zachodzi częściowa tożsamość przedmiotowa, w całości czasowa, a czyny stanowiące przedmiot niniejszego postępowania zostały skonsumowane w czynie, co do którego postępowanie przygotowawcze zostało prawomocnie zakończone postanowieniem o umorzeniu dochodzenia w sprawie 2 Ds. 1777/12. W tamtym postępowaniu zakres badania był co najwyżej szerszy o znamiona art. 286 § 1 kk, choć w opisie czynu tych nie wskazano, ale umorzono właśnie z powodu „braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienie przestępstwa”. Przyjąć należy, że nie tyle tak kwalifikowanego, co opisanego zdarzenia historycznego będącego przedmiotem oceny, a zatem zdarzenia określonego oznaczonym czasem, miejscem i sposobem zachowania. To, że pierwotnie nie wskazano na zastosowanie art. 12 kk nie ma znaczenia, gdy chodziło w istocie o kilka odrębnych działań człowieka, bo przecież kwestia badania zamiaru jest niejako rzeczą wtórną. Tym bardziej, że czyn ciągły jest bytem prawnym i dopóki nie zostanie prawomocnie ustalony przez Sąd jego istnienie nie jest przesądzone (uchwała SN z 15.06. 2007 r., sygn. I KZP 15/07).

Sąd I instancji wykazując negatywne kryteria wykluczające możliwość przyjęcia tożsamości przedmiotowej czynu wskazał na przedmiot ochrony, osobę pokrzywdzonego, czas i miejsce czynu oraz przedmiot wykonawczy. Apelujący twierdzi, że takie występują, ale zapomina, że Sąd meriti odnosił się do zakresu postępowania 2 Ds. 1777/12, bo do tego był zobligowany, nie rozważał obecnie prawidłowości toczenia się wówczas postępowania o występek z art. 286 § 1 kk. Ta kwestia była przedmiotem uprzednio wydanego postanowienia o zwrocie merytorycznym, z którym przecież Prokurator się nie zgadzał i w zakresie którego wygrał wywiedziony środek odwoławczy, nie dopatrując się problemu, ani po orzeczeniu Sądu Rejonowego, ani zawartej w postanowieniu Sądu Okręgowego w Gliwicach sygn. VI Kz 313/13, sugestii o potrzebie zbadania, czy nie doszło do konsumpcji skargi. Nawet obecnie apelując Prokurator nie dostrzegł problemu, który można było przecież sanować. O ile bowiem podzielić trzeba krytyczne uwagi Sądu Okręgowego, iż Sąd I instancji nie ma uprawnienia do narzucania zakresu oskarżenia, to nie oznacza, że zaprezentowane rozważania nie miały w ogóle znaczenia dla rozstrzygania o odpowiedzialności karnej oskarżonego.

Podkreślić trzeba, że konsekwencją wskazanych orzeczeń i decyzji Sądu odwoławczego jest, iż przedmiotem rozważań Sądu na obecnym etapie jest zakres postępowania w sprawie niniejszej oraz 2 Ds. 1777/12, a nie jaki powinien on ewentualnie być.

Dlatego obecne rozważania oskarżyciela publicznego, który zgodził się z Sądem dokonującym zwrotu merytorycznego, że przyjęta w owej sprawie kwalifikacja czynu jako występku z art. 286 § l k.k. była błędna, a analiza materiału dowodowego wskazywała na popełnienie przestępstwa z art. 284 § 2 k.k., jest nieskuteczne. Wręcz potwierdzają prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, bo sam skarżący dostrzegł, że nie taki powinien być zakres tamtego postępowania, a problem nie sprowadza się li tylko do kwalifikacji, bo niewątpliwie to nie przywłaszczenie było przedmiotem badania w sprawie 2 Ds. 1777/12, ale oszustwo i to dopełnione znamionami występku z art. 270 § 1 kk.

Nie ma przy tym racji Prokurator twierdząc, że „sam fakt prawomocnego umorzenia postępowania w sprawie 2 Ds 1777/12 nie zwalniał Sądu od konieczności samodzielnej prawidłowej oceny prawnej zagadnienia prawidłowości subsumpcji ustaleń faktycznych pod przepis ustawy karnej w tejże sprawie”, bo nie ona była przedmiotem osądu, a brak uzasadnienia decyzji o umorzeniu dochodzenia rodził konieczność skupienia się na zakresie wszczęcia, umorzenia oraz przeprowadzonych czynnościach dowodowych. Tak jak brak jest podstaw do narzucania Prokuratorowi zakresu oskarżenia, tak również brak jest podstaw do tego, aby Sąd domniemywał, jaki powinien być prawidłowy zakres postępowania, które prawomocnie umorzono, a uzupełnianie przez oskarżyciela publicznego na etapie apelacji w niniejszej sprawie, jak widziałby prawidłowość ocen prawnych zachowania oskarżonego jest zdecydowanie spóźnione, zwłaszcza przy braku decyzji procesowych w sprawie 2 Ds. 1777/12.

Zgodzić się zatem należało z Sądem I instancji oraz orzecznictwem, że w niniejszej sprawie doszło do wygaśnięcia skargi publicznej, na skutek uprzedniego prawomocnego umorzenia postępowania, przy tym Sąd Okręgowy uznał, iż podstawą umorzenia niniejszego postępowania jest przepis art. 17 § 1 pkt. 11 kpk, nie zaś punkt 9, gdyż ten mówi o skardze uprawnionego oskarżyciela, a takim Prokurator niewątpliwe w tego typu sprawach jest. Prawo to jednak wygasło na skutek umorzenia postępowania 2 Ds. 1777/12.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za inną okoliczność wyłączającą ściganie w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 11 uznaje się właśnie tzw. konsumpcję skargi publicznej, nazywaną też wygaśnięciem prawa oskarżyciela publicznego do oskarżania. Wskazana przeszkoda procesowa zachodzi, jeżeli po umorzeniu dochodzenia lub śledztwa oskarżyciel publiczny, nie sięgając po instytucje wskazane w art. 327 lub w art. 328, występuje z oskarżeniem lub też czyni to wprawdzie po uprzednim wydaniu na podstawie art. 327 § 2 lub art. 328 stosownej decyzji procesowej skutkującej kontynuacją umorzonego uprzednio postępowania przygotowawczego, jednak nastąpi to pomimo niespełnienia ustawowych przesłanek określonych w art. 327 § 2 lub art. 328 kpk.

Skoro sąd ma prawo i obowiązek badania po wniesieniu aktu oskarżenia, czy w sprawie nie zachodzą przeszkody prawne do prowadzenia postępowania (art. 339 § 3 pkt 1 i 2 k.p.k.) i umarza postępowanie przy zaistnieniu tych przeszkód, to może on także badać, czy uprawniające prokuratora do wniesienia oskarżenia uprzednie postanowienie Prokuratora Generalnego, o uchyleniu prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego przeciwko określonej osobie o określony czyn, zostało wydane z zachowaniem terminu, o którym mowa w art. 328 § 2 k.p.k. oraz bez naruszenia zakazu wskazanego w art. 328 § 1 zd. 2 k.p.k., a także, czy do tego uchylenia nie doszło mimo istnienia innych ujemnych przesłanek procesowych stanowiących przeszkody prawne do skutecznego uchylenia prawomocnego postanowienia o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa in personam. Prokurator bowiem tylko wtedy odzyskuje prawo do oskarżenia osoby, wobec której wcześniej prawomocnie umorzył postępowanie przygotowawcze, gdy do uchylenia tego postanowienia dojdzie z zachowaniem wymogów art. 328 k.p.k. i przy braku innych przeszkód prawnych uniemożliwiających skuteczne jego uchylenie, a sąd nie może dopuścić, aby postępowanie sądowe toczyło się w oparciu o akt oskarżenia wniesiony mimo braku odzyskania przez prokuratora prawa do oskarżania (post. SN z 28.10.2009 r., sygn. I KZP 21/09, OSNKW 2010).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1-8 w ten sposób, że jako podstawę umorzenia postępowania karnego przyjął art. 17 § 1 pkt 11 kpk, w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymując w mocy.