Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 marca 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa J. K.

Syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp.j. we W. w upadłości likwidacyjnej

Syndyka masy upadłości A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) Sp.j. we W.

Syndyka masy upadłości M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) Sp.j. we W.

przeciwko E. G.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 8 856,00 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego udzielonego pozwanej z urzędu, w tym kwotę 1 656,00 zł podatku od towarów i usług;

III.  brakującymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Sygnatura akt I C 765/13

UZASADNIENIE

Powód J. K. – syndyk mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. oraz M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa Produkcyjno (...) spółki jawnej we W. w pozwie przeciwko E. G. wniósł o:

1.  ustalenie, że z mocy prawa bezskuteczna jest w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa Produkcyjno (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. umowa dożywocia zawarta w dniu 9 maja 2012 r. pomiędzy A. H. i M. H. (2) a B. H. w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. T. w Kancelarii Notarialnej (...) sp.p. we W. ul. (...), rep. A, nr (...), na mocy której małżonkowie A. H. i M. H. (2) przenieśli na B. H. własność lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku usytuowanym we W. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 75,59 m ^{( 2)} wraz z udziałem wynoszącym 962/10 000 we współwłasności działki gruntu oraz części wspólnych budynku i urządzeń, dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), a B. H. na przeniesienie własności w/w nieruchomości na jej rzecz wyraziła zgodę;

ewentualnie z ostrożności procesowej, na wypadek nie uwzględnienia powyższego żądania

o uznanie powyższej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W.,

2.  uznanie za bezskuteczną w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. umowy darowizny zawartej w dniu 27 października 2012 r. pomiędzy B. H. a E. G. w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. T. w Kancelarii Notarialnej (...) sp.p. we W., ul. (...), rep. A, nr (...), na mocy której B. H. przeniosła na E. G. własność lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku usytuowanym we W. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 75,59 m ^{( 2)} wraz z udziałem wynoszącym 962/10 000 we współwłasności działki gruntu oraz części wspólnych budynku i urządzeń, dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...),

które to umowy zawarte zostały z pokrzywdzeniem wierzycieli Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., których wierzytelności uwzględnione na listach wierzytelności w postępowaniu upadłościowym wynoszą:

-

wierzytelności w stosunku do przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. – 3435186,28 zł,

-

wierzytelności w stosunku do A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. – 1 353 793,88 zł,

-

wierzytelności w stosunku do M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. – 1 470 422,44 zł.

W uzasadnieniu powyższego żądania powód podniósł, że postanowieniem z dnia 9 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku spółki Przedsiębiorstwo (...) spółki jawnej we W.. Wniosek o ogłoszenie upadłości zgłosili także jej wspólnicy w dniu 31 maja 2012 r. Postanowieniem z dnia 19 września 2012 r. Sąd ogłosił upadłości obejmujące likwidację majątku wspólników (...) spółki jawnej A. H. i M. H. (2). W toku postępowania upadłościowego wierzyciele spółki i jej wspólników zgłosili swoje wierzytelności wobec upadłych Na liście wierzytelności spółki jawnej uwzględnione zostały wierzytelności w kwocie 3 435 186,28 zł, na listach wierzytelności wspólników uwzględniono wierzytelności w wysokości 1 353 793,88 zł w stosunku do A. H. i 1 470 422,44 zł w stosunku do M. H. (2).

Powód podniósł, że sytuacja finansowa spółki jawnej pogarszała się w roku 2011. Na przełomie lat 2011 i 2012 spółka całkowicie utraciła zdolność regulowania zobowiązań, a w marcu 2012 r. zaprzestała prowadzenia działalności. W chwili ogłoszenia upadłości na majątek spółki składały się ruchomości o wartości 59 855,00 zł, nieruchomości gruntowe o łącznej wartości 31 193,00 zł. Nieruchomości są obciążone hipotekami na kwoty przewyższające wartość tych nieruchomości. Spółce przysługują również należności od jej kontrahentów w wysokości niższej niż 100 000,00 zł. Powód podniósł, że przed złożeniem wniosków o ogłoszenie upadłości w okresie od 20 kwietnia 2012 r. do 15 maja 2012 r. spółka wyzbyła się wielu składników majątkowych. Nabywcami tych przedmiotów (ruchomości) byli członkowie najbliższej rodziny A. H. i M. H. (2) oraz (...) sp. z o.o. w M., w której udziały mieli A. H. i M. H. (2).

Na majątek znajdujący się w masach upadłości A. H. i M. H. (2) składają się ruchomości o wartości 21 700,00 zł, nieruchomości o łącznej wartości 581 250,00 zł. (...) są obciążone hipotekami. W okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosków o ogłoszenie upadłości spółki jawnej, a następnie jej wspólników, A. H. i M. H. (2) wyzbyli się istotnych składników swojego majątku.

Umową dożywocia z dnia 9 maja 2012 r. dłużnicy przenieśli na córkę B. H. własność lokalu przy ul. (...) we W.. Natomiast w dniu 27 października 2012 r. B. H. dokonała darowizny powyższej nieruchomości na rzecz E. G. – siostry A. H.. Ponadto, (...) spółka jawna oraz A. H. i M. H. (2) dokonywali innych jeszcze czynności, mocą których wyzbywali się majątku spółki i majątku osobistego w okresie poprzedzającym złożenie wniosków o ogłoszenie upadłości. Okoliczności sprawy świadczą o tym, że A. H. i M. H. (2) czynności tych dokonywali w celu uniemożliwienia zaspokojenia się wierzycieli z tego majątku, a zatem z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Powód podniósł, że umowa dożywocia zawarta w dniu 9 maja 2012 r. jest z mocy prawa bezskuteczna wobec masy upadłości (art. 128 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze). Umowa ta została bowiem zawarta z córką, na dwa miesiące przed złożeniem przez jej rodziców wniosku o ogłoszenie ich upadłości oraz na 20 dni przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości spółki jawnej, której byli wspólnikami. Ponadto, strony umowy zostały przez syndyka poinformowane o przepisach prawa i skutkach prawnych dla stanu prawnego nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy. B. H. w toku postępowania upadłościowego dotyczącego jej rodziców dokonała dalszego rozporządzenia nieruchomością, darując ją pozwanej E. G..

Z ostrożności procesowej powód zgłosił roszczenie ewentualne o uznanie umowy dożywocia z dnia 9 maja 2012 r. za bezskuteczną zgodnie z art. 527 k.c. Dłużnicy zawarli bowiem tę umowę z córką, a przed zawarciem tej umowy majątek dłużników nie był wystarczający do zaspokojenia wszystkich wierzycieli, a w wyniku przeniesienia na córkę własności nieruchomości stali się oni niewypłacalni w wyższym stopniu niż byli przed dokonaniem tej czynności. Dłużnicy mieli przy tym pełną świadomość powyższego, gdyż znali stan swojego zadłużenia i zadłużenia spółki, wiedzieli, że nie spłacają żadnych długów, a w okresie dokonywania umowy były przygotowywane wnioski o ogłoszenie upadłości. Świadomość powyższego miała też B. H., która nie mogła nie wiedzieć, że spółka jej rodziców „zbankrutowała” i, że dłużnicy wyzbywają się swojego majątku. Powód powołał się przy tym na domniemanie wynikające z art. 527 § 3 k.c.

Powód wniósł również o uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości umowy darowizny zawartej w dniu 27 października 2012 r., na mocy której B. H. przeniosła własność spornej nieruchomości na rzecz pozwanej E. G. na podstawie art. 531 § 2 k.c. Osoba trzecia B. H. rozporządziła uzyskaną korzyścią na rzecz innej osoby, która korzyść majątkową uzyskała nieodpłatnie. Pozwana E. G., będąc siostrą dłużniczki, wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, tj. wiedziała, że zarówno spółka, jak i jej wspólnicy w chwili zawierania mowy dożywocia z córką mieli duże długi i byli niewypłacalni, wiedziała także, że dłużnicy mieli świadomość, iż w celu zaspokojenia wierzycieli konieczne było sprzedanie wszystkich cennych składników majątkowych należących do strony powodowej, wiedziała zatem, że umowa dożywocia zawarta została z pokrzywdzeniem wierzycieli. Powód podniósł, że pozwana E. G. powinna była wiedzieć, że umowa zawarta pomiędzy dłużnikami a B. H. tuż przed złożeniem wniosków o ogłoszenie ich upadłości jest bezskuteczna, gdyż taki skutek wynika wprost z przepisu ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Jednakże, nawet gdyby pozwana nie znała tego przepisu, to nie zwalniałoby jej to od poniesienia skutków dokonania czynności prawnej dotkniętej wadą wynikającą z faktu, że czynność prawna, na mocy której własność lokalu nabyła B. H., była z mocy prawa bezskuteczna.

W odpowiedzi na pozew pozwana E. G. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska pozwana przyznała, że w dniu 27 października 2012 r. zawarła ze swoją siostrzenicą B. H. umowę darowizny lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku usytuowanym we W. przy ul. (...). Wskazała, że uczyniła to po wielu rozmowach z siostrzenicą, której stosunki z rodzicami M. H. (2) i A. H. nie układały się najlepiej. B. H. zbyła na rzecz pozwanej sporną nieruchomość albowiem przerażała ją perspektywa ponoszenia wszelkich kosztów utrzymania lokalu oraz zapewnienia rodzicom opieki, tym bardziej, że na lokalu tym ustanowiona była hipoteka zabezpieczająca spłatę kredytu zaciągniętego przez rodziców. Pozwana zarzuciła, że ani ona, ani jej siostrzenica B. H. w dacie zawierania umowy z 27 października 2012 r. nic nie wiedziały o upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W.. Pozwana przyznała także, że była prezesem spółki (...) sp. z o.o., która świadczyła usługi logistyczne dla spółki (...), której z kolei dyrektorem był M. H. (2). Aby nie budzić jakichkolwiek zarzutów lub podejrzeń M. H. (2) postanowił zrezygnować z funkcji prezesa zarządu spółki (...) sp. z o.o. i funkcję tą przejęła pozwana. Udzieliła ona jednak M. H. (2) wszelkich pełnomocnictw do działania w jej imieniu, a ponadto prokurentem spółki była jej siostra A. H.. Pozwana wskazała, że nic w październiku 2012 r. nie wskazywało, aby spółka jawna miała ogłosić upadłość.

Swoje stanowisko pozwana rozszerzyła w piśmie procesowym z dnia 9 stycznia 2014 r. (k. 171-175).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małżonkowie A. H. i M. H. (2) byli wspólnikami Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W..

(okoliczność bezsporna)

B. H. jest córką A. H. i M. H. (2).

(okoliczność bezsporna)

W dniu 9 maja 2012 r. A. H. i M. H. (2) zawarli z córką B. H. umowę dożywocia, na mocy której A. H. i M. H. (2) przenieśli na B. H. własność lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), wraz z udziałem wynoszącym 962/10 000 we współwłasności działki gruntu oraz części budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Jednocześnie B. H. wyraziła na to zgodę i zobowiązała się do dostarczania zbywcom wyżywienia, ubrania, światła, wody i opału, zapewnienia zbywcom odpowiedniej opieki, pomocy i pielęgnowania w razie choroby lub niedostatku, załatwiania wszelkich spraw dotyczących zbywców, umożliwienia zbywcom korzystania z przedmiotowego lokalu mieszkalnego w zakresie, jaki uznają za stosowny oraz sprawienia zbywcom własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom, a także roztoczenia później opieki nad grobem zbywców (§ 3 Umowy).

(dowód: umowa dożywocia z dnia 9 maja 2012 r. zawarta w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej (...) spółka partnerska z siedzibą we W. przy ul. (...) przed notariuszem J. T., Rep. A nr (...), k. 77-81)

W dniu 31 maja 2012 r. wspólnicy Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. A. H. i M. H. (2) wnieśli wniosek o ogłoszenie upadłości spółki obejmującej likwidację jej majątku.

(dowód: wniosek z dnia 29 maja 2012 r., k. 21-24)

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej ogłosił upadłość Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. obejmującą likwidację majątku dłużnika.

(dowód: postanowienie z dnia 9 lipca 2012 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej, sygnatura akt VIII GU 137/12, k. 16)

Następnie w dniu 17 lipca 2012 r. A. H. i M. H. (2) wnieśli wnioski o ogłoszenie ich upadłości jako wspólników wspólnicy Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., obejmującej likwidację ich majątku.

(dowód: wniosek M. H. (2) z dnia 16 lipca 2012 r., k. 24-27; wniosek A. H. z dnia 16 lipca 2012 r., k. 28-31)

Rozstrzygając powyższe wnioski, postanowieniami z dnia 19 września 2012 r Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej ogłosił upadłość A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. obejmującą likwidację majątku dłużnika oraz M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. obejmującą likwidację majątku dłużnika.

(dowód: postanowienie z dnia 19 września 2012 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej, sygnatura akt VIII GU 171/12, k. 17; postanowienie z dnia 19 września 2012 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej, sygnatura akt VIII GU 172/12, k. 18)

Postanowieniami z dnia 19 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej połączył do łącznego rozpoznania pod sygnaturą akt VIII GUp 41/12 sprawę upadłościową Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., sprawę upadłościową A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. oraz sprawę upadłościową M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W..

(dowód: postanowienie z dnia 19 listopada 2012 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej, sygnatura akt VIII GUp 57/12, k. 19; postanowienie z dnia 19 listopada 2012 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej, sygnatura akt VIII GUp 56/12, k. 20)

W dniu 27 października 2012 r. B. H. zawarła ze swoją ciotką E. G. umowę darowizny lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), wraz z udziałem wynoszącym 962/10 000 we współwłasności działki gruntu oraz części budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

(dowód: umowa darowizny z dnia 27 października 2012 r. zawarta w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej (...) spółka partnerska z siedzibą we W. przy ul. (...) przed notariuszem J. T., Rep. A nr (...), k. 212-214)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód w pozwie wniesionym przeciwko pozwanej E. G. domagał się ustalenie, że z mocy prawa bezskuteczna jest w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. i M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. umowa dożywocia zawarta w dniu 9 maja 2012 r. pomiędzy A. H. i M. H. (2) a B. H., ewentualnie, na wypadek nie uwzględnienia powyższego żądania, o uznanie powyższej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wymienionych mas upadłości. Ponadto powód żądał także uznania za bezskuteczną w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., i M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. umowy darowizny zawartej w dniu 27 października 2012 r. pomiędzy B. H. a E. G..

Zgodnie z art. 127 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.) bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Powołany przepis przewiduje instytucję bezskuteczności z mocy prawa czynności upadłego w stosunku do wszystkich wierzycieli upadłościowych. Bezskuteczność ta następuje bez potrzeby zaskarżania danej czynności w drodze powództwa. Wytoczenie powództwa o ustalenie jest jednak dopuszczalne, jednak wówczas jego podstawy prawnej należy upatrywać w przepisie art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Wytoczenie powództwa o ustalenie wymaga zatem wykazania interesu prawnego, który nie występuje z reguły wówczas, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa o świadczenie. W przeciwnym razie dochodziłoby do zbędnego mnożenia procesów, skoro wyrok ustalający nie może stanowić tytułu egzekucyjnego, a powód, chcąc osiągnąć swój cel, i tak musi wystąpić z powództwem o świadczenie. Kwestia, która byłaby przedmiotem powództwa o ustalenie, może być bez jego wytaczania rozstrzygnięta jako przesłanka powództwa o świadczenie. Sąd podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym nawet przy uwzględnieniu specyfiki prawa upadłościowego nie ma podstaw, aby inaczej pojmować sens interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie (wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2010 r., IV CSK 298/09, OSNC-ZD z 2010 r., nr 3, poz. 88).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie powód nie wykazał, aby posiadał interes prawny w ustaleniu bezskuteczności z mocy prawa zaskarżonej umowy dożywocia zawartej przez A. H. i M. H. (2) z córką B. H.. Należy bowiem zauważyć, że jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa, to co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego, podlega przekazaniu do masy upadłości, a gdy przekazanie w naturze jest niemożliwe, do masy upadłości powinna być wpłacona równowartość w pieniądzach (art. 134 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego). Z powyższego wynika, że powodowi przysługuje roszczenie dalej idące od jedynie potwierdzenia stanu bezskuteczności zaskarżonej czynności. Prowadząc upadłość obejmującą likwidację majątków dłużników powód obowiązany jest bowiem właśnie do likwidacji poszczególnych składników majątkowych, w tym także tych, które „wyszły” z mas upadłości wskutek czynności upadłych bezskutecznych z mocy samego prawa wobec mas upadłości. Skoro tak, to powód powinien doprowadzić do tego, aby składniki te „powróciły” do mas upadłości, czemu ma służyć regulacja zawarta w przepisie art. 134 ust. 1 powołanej ustawy. Samo uwzględnienie powództwa o ustalenie bezskuteczności zaskarżonej czynności nie spowoduje, że powód wejdzie we władanie nieruchomości, która na skutek czynności upadłych ubyła z majątku mas upadłości. W ten sposób powód nie będzie zatem w stanie skutecznie przeprowadzić jego likwidacji, chociażby poprzez sprzedaż tego składnika majątkowego. Do osiągnięcia powyższego celu powinno powodowi służyć powództwo o wydanie nieruchomości wytoczone na powołanym przepisie art. 134 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego, i skierowane przeciwko pozwanej, która obecnie jest jej właścicielem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 184/07, OSNC z 2008, Nr 12, poz. 142)

Jednocześnie powód nie wskazywał na żadne inne okoliczności, które uzasadniałyby istnienie po jego stronie interesu prawnego w sprawie. Za takie nie może być uznany sam fakt istnienia sporu między stronami skoro kwestie sporne mogą być przesłankowo rozstrzygnięte w procesie z powództwa o wydanie, opartego na art. 134 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego.

Mając powyższe na uwadze Sądu uznał, że nie zachodzi obiektywna w świetle obowiązujących przepisów prawnych potrzeba uzyskania przez powoda wyroku ustalającego bezskuteczność umowy dożywocia z dnia 9 maja 2012 r. Z tych względów powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Oddaleniu podlegało także żądanie oznaczone w pozwie jako ewentualne, tj. o uznanie na podstawie przepisów art. 527 i n. k.c. umowy dożywocia zawartej w dniu 9 maja 2012 r. pomiędzy A. H. i M. H. (2) a B. H. za bezskuteczną w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. i M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W..

Zgodnie z art. 131 Prawa upadłościowego i naprawczego w sprawach nieuregulowanych przepisami art. 127 – 130 tej ustawy do zaskarżenia czynności prawnych upadłego, dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli, stosuje się odpowiednio przepisy art. 132 – 134 ustawy oraz przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Należy zgodzić się, że powołany przepis ustanawia zasadę subsydiarnego stosowania przepisów kodeksu cywilnego o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika, tj. o tzw. skardze pauliańskiej. Zasada ta oznacza, że w takim zakresie, w jakim stan faktyczny unormowany jest w przepisach prawa upadłościowego i naprawczego, nie stosuje się przepisów art. 527 – 534 k.c. o zaskarżaniu czynności dłużnika zdziałanych z pokrzywdzeniem wierzycieli (por. A. Jakubecki [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010 r., komentarz do art. 131 ustawy i powołana tam literatura; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 184/07, OSNC z 2008 r., Nr 12, poz. 142).

W niniejszej sprawie powód zaskarżył umowę dożywocia zawartą w dniu 9 maja 2012 r. pomiędzy upadłymi A. H. i M. H. (2) a ich córką B. H.. Powyższy stan faktyczny niewątpliwie wyczerpuje zakres zastosowania przepisu art. 127 Prawa upadłościowego i naprawczego. Powyższa czynność została dokonana bowiem w ciągu roku przed dniem złożenia wszystkich wniosków o ogłoszenie upadłości, stanowi czynność rozporządzającą majątkiem upadłych, a nadto została dokonana nieodpłatnie. Należy się zgodzić, że czynność prawna ma nieodpłatny charakter, jeżeli strona, dokonując przysporzenia majątkowego, nie otrzymuje lub nie ma otrzymać w zamian korzyści majątkowej. Wprawdzie umowa dożywocia zastrzega dla upadłych wzajemne świadczenie córki B. G., jednak z punktu widzenia mas upadłości żadne ekwiwalentne świadczenie, które niejako weszłoby w miejsce przekazanej nieruchomości, nie zostało przez nią dotychczas spełnione. Skoro tak, to wydaje się, że zaskarżona czynność prawna może być w kontekście przesłanek art. 127 ust. 1 powołanej ustawy uznana za nieodpłatną.

Należy jednak zauważyć, że przesłanka nieodpłatnego lub odpłatnego charakteru zaskarżonej czynności prawnej nie ma w tym miejscu większego znaczenia albowiem czynność ta została dokonana w okolicznościach, które wyczerpują także zakres zastosowania przepisu art. 128 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego. Została bowiem dokonana także w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wszystkich wniosków o ogłoszenie upadłości, a jej drugą stroną była córka upadłych M. G. i A. H.. Skoro tak, to należało uznać, że podstawą prawną zaskarżenia umowy dożywocia z dnia 9 maja 2012 r. mogły być wyłącznie przepisy art. 127 lub 128 Prawa upadłościowego i naprawczego i brak było uzasadnienia do konstruowania roszczeń na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o skardze pauliańskiej.

W ocenie Sądu brak było także podstaw do uwzględnienia drugiego żądania pozwu, tj. uznanie za bezskuteczną w stosunku do mas upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w upadłości likwidacyjnej, A. H. wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W., M. H. (2) wspólnika Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej we W. umowy darowizny zawartej w dniu 27 października 2012 r. pomiędzy B. H. a pozwaną E. G., na mocy której B. H. przeniosła na pozwaną własność spornego lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku usytuowanym we W. przy ul. (...). Powództwo w zakresie powyższego żądania podlegało oddaleniu z uwagi na brak podstaw do zaskarżenia czynności prawnej, która nie została dokonana z którymkolwiek z upadłych. Legitymację bierną po stronie osoby, na rzecz której nastąpiło rozporządzenie korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią od dłużnika, przewiduje przepis art. 531 § 2 k.c., którego dopuszczalność stosowania w sprawach z powództwa syndyka masy upadłości przewidział Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 października 2007 r. (IV CSK 184/07, OSNC z 2008 r., Nr 12, poz. 142). W powołanym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał, że do oceny skutków rozporządzenia korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią na podstawie bezskutecznej z mocy prawa czynności prawnej z upadłym nie jest wyłączone stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, może mieć zatem zastosowanie art. 531 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli wiedziała ona o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Uprawnienie syndyka masy upadłości do skorzystania na podstawie art. 531 § 2 k.c. z roszczenia przeciwko następcy szczególnemu osoby trzeciej nie oznacza jednak utraty przez syndyka legitymacji do wytoczenia powództwa przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 127 Prawa upadłościowego i naprawczego, co jednak w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Ze względu na specyfikę stwierdzania lub uznawania bezskuteczności czynności prawnych dłużnika, który stał się upadłym, należy przyjąć, co już wcześniej wskazywano, że przepisy art. 127 – 134 Prawa upadłościowego i naprawczego w sposób kompleksowy regulują konsekwencje bezskuteczności czynności upadłego, co nie wyłącza – zważywszy na wyrażoną w art. 131 powołanej ustawy zasadę subsydiarnego stosowania przepisów kodeksu cywilnego o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika – stosowania art. 531 § 2 k.c., ale tylko wtedy, gdy w interesie wierzycieli upadłego leży skorzystanie z przewidzianego w tym przepisie uprawnienia.

Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie powód mógł wprawdzie skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 531 § 2 k.c. i tym samym pozwać osobę, na rzecz której osoba trzecia rozporządziła korzyścią majątkową, jednak tylko wówczas, gdyby skierował przeciwko niej żądanie, jakie przysługiwało mu względem osoby trzeciej. Należy podkreślić, że powołany przepis przewiduje jedynie szczególną legitymację procesową dla osoby dokonującej dalszej czynności z osobą trzecią, a nie odnosi się do rodzaju roszczeń przysługujących wierzycielowi. Powód mógłby zatem skierować przeciwko pozwanej powództwo o ustalenie bezskuteczności w stosunku do mas upadłości umowy dożywocia z dnia 9 maja 2012 r., przewidziane w art. 127 i 128 Prawa upadłościowego i naprawczego (gdyby wykazał interes prawny, o czym była mowa wyżej) lub powództwo o wydanie, przewidziane w art. 134 powołanej ustawy. Nie był natomiast uprawniony do pozywania pozwanej o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną na podstawie przepisów art. 527 i n. k.c. albowiem, co także zostało wyżej wyjaśnione, stan faktyczny niniejszej sprawy wyczerpywał zakres zastosowania przepisów art. 127 i 128 Prawa upadłościowego i naprawczego i tym samym wykluczał zaskarżanie czynności upadłych na podstawie przepisów o skardze pauliańskiej (art. 131 powołanej ustawy).

Niezależnie od powyższego podkreślić należy, że ani przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego, ani odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują możliwości zaskarżania czynności prawnej innej niż ta, która została dokonana przez dłużnika (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 października 2008 r., sygnatura akt I ACa 418/08 ). O tej właśnie czynności mowa jest bowiem nie tylko w art. 531 § 1 k.c., ale także w przepisie art. 131 Prawa upadłościowego i naprawczego. Przepis ten odsyła do stosowania przepisów art. 132 – 134 powołanej ustawy oraz odpowiedniego stosowania kodeksu cywilnego w sprawach nieuregulowanych przepisami art. 127 – 130 „do zaskarżenia czynności prawnych upadłego”, a nie żadnych innych podmiotów. W niniejszej sprawie powód, chcąc pozwać pozwaną, na rzecz której B. G. (osoba trzecia) dokonała rozporządzenia lokalem mieszkalnym, powinien nadal zaskarżać umowę dożywocia z dnia 9 maja 2012 r., a nie umowę darowizny 27 października 2012 r.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, powództwo należało oddalić, co orzeczono w sentencji.

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 , § 2 ust. 3 oraz § 17 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490) Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 8856,00 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego udzielonego pozwanej z urzędu, w tym kwotę 1656,00 zł podatku od towarów i usług (pkt II wyroku).

Jednocześnie zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych ( t.j. Dz.U. z 2010 r., poz. 594 ze zm.) brakującymi kosztami sądowymi, których powód nie miał obowiązku uiszczać, Sąd obciążył Skarb Państwa.