Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2014 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania D. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 5 września 2013 r. znak (...)

w sprawie: D. G.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

Oddziałowi w B.

o emeryturę

oddala odwołanie.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 2914/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 września 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – po rozpoznaniu wniosku D. G. z dnia 31 lipca 2013r. – odmówił wnioskodawcy (ubezpieczonemu) prawa do emerytury. Powołując się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz na §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) organ rentowy wyjaśnił, iż odmówił przyznania emerytury ponieważ:

- do dnia 1 stycznia 1999r. ubezpieczony nie osiągnął 25-letniego okresu

składkowego i nieskładkowego,

- nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych

warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Na podstawie dowodów dołączonych do wniosku i uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania organ rentowy przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999r. okresy:

- nieskładkowe w wymiarze 11 miesięcy i 17 dni,

- składkowe w wymiarze 22 lat 7 miesięcy i 26 dni,

- stażu sumarycznego w wymiarze 23 lat 7 miesięcy i 13 dni.

Ponadto organ rentowy podał, że nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach okresu od 17 listopada 1977r. do 16 kwietnia 1995r. na podstawie świadectwa pracy wystawionego przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...), gdyż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005r. praca w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) daje prawa do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż podstawowy wiek emerytalny. Jako członek takiej Spółdzielni ubezpieczony wykonywał na jej rzecz pracę w następstwie ciążącego na nim obowiązku członkowskiego i nie był zatrudniony jak pracownik na podstawie umowy o pracę. Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, uprawniającego do nabycia wcześniejszej emerytury, nie dolicza się innych okresów zatrudnienia, niż zatrudnienie w charakterze pracownika zatrudnionego na umowie o pracę.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł w imieniu ubezpieczonego jego pełnomocnik procesowy, domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji i ustalenia, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury od dnia następnego po złożeniu wniosku, a ponadto zasądzenia od organu rentowego kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik ubezpieczonego przyznał wprawdzie, iż ubezpieczony był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w O. i w L., to jednak w okresie zatrudnienia w tych Spółdzielniach podlegał kierownikowi, nie był członkiem zarządu i nie brał udziału w posiedzeniach. Ubezpieczony pracował jako kierowca traktorzysta i był traktowany jak pracownik. Wykonywał prace na ciągniku przy pracach polowych przez 8 godzin dziennie każdego dnia, a jego wynagrodzenie za pracę wypłacane było raz w miesiącu w stałej kwocie i nie było uzależnione od zysków Spółdzielni. Zdaniem odwołującego się postępowanie dowodowe w sprawie miałoby wykazać, że aczkolwiek był on członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, to stosunek prawny jaki realizował wobec Spółdzielni był stosunkiem pracy. Podporządkowanie kierownikowi, pozostawanie do jego dyspozycji (rozdział pracy), zasady wypłacania wynagrodzenia, podpisywanie list obecności, korzystanie z urlopów i ubezpieczenia wskazują, że odwołujący swoją pracę w (...) wykonywał w ramach stosunku pracy.

Takie stanowisko potwierdza również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005r. (I UK 142/2004 OSNP 2005/17 poz. 272), na który powoływał się organ rentowy przy nieuwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy w Spółdzielni. Tymczasem w orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, iż gdyby okazało się, że „członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej wykonuje swoją pracę w reżymie ściśle takim, jak przewidziany jest w stosunku pracy, to mimo istniejącego członkostwa należałoby kwalifikować ten stosunek pracy jako umowę w ramach stosunku pracy”. Podobne stanowisko zaprezentował również Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z dnia 30.11.2011r. (sygn. akt V U 662/11).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i podkreślając, iż ubezpieczony udokumentował staż pracy wynoszący 23 lata 7 miesięcy i 13 dni.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

Ubezpieczony D. G. (urodz. (...)) w dniu 31 lipca 2013r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w B. wniosek o emeryturę z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Od dnia 8 września 1971r. do 16 listopada 1977r. pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L.. W okresie od 17 listopada 1977r. do 30 kwietnia 1979r był on zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w O.. Podstawą tego zatrudnienia był stosunek członkostwa J. G. w tej Spółdzielni. W dniu 31 października 1977r. podpisał on deklarację członkowską, a uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia 30 grudnia 1977r. przyjęty został na członka tej Spółdzielni i wpisany do rejestru członków pod nr 19. Ubezpieczony zatrudniony został jako kierowca i wynagradzany był według zasad opłat pracy dla członków (...).

(dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego nadesłanych do akt sprawy przez podmiot archiwizujący te akta).

Następnie w okresie od 2 maja 1979r. do 16 kwietnia 1995r. ubezpieczony był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w L. na stanowisku kierowcy i był wynagradzany zgodnie z zasadami opłaty za pracę w (...) czyli według dniówek obrachunkowych. Podstawą tego zatrudnienia także był stosunek członkostwa w tej Spółdzielni

(dowody: świadectwo pracy z dnia 10.04.1995r., karta nr 19 ewidencji i dochodów ubezpieczonego – spółdzielcy z datą przyjęcia w poczet członków (...) 30.12.1977r., kwota wynagrodzeń ze wskazaniem liczby dniówek obrachunkowych).

Ubezpieczony posiada na dzień 1 stycznia 1999r. (dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej z dnia 17.12.1998r.) okres zatrudnienia (suma okresów składkowych i nieskładkowych) w wymiarze 23 lat 7 miesięcy i 13 dni.

(okoliczność nie kwestionowana przez ubezpieczonego w toku procesu).

Zgodnie z art. 184 ust 1 i ust.2 z dniu 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U z 2013r., poz.1440 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa wart. 27,

przy czym emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Powołany przepis art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, mówiąc o dotychczasowych przepisach, które wymagają legitymowania się przez osobę wnioskującą o emeryturę okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odwołuje się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, nr 8 poz. 43 ze zm.). Paragraf 4 tego rozporządzenia stwierdza, że pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (zwany w terminologii rozporządzenia z 27.02.1983r. „ wymaganym okresem zatrudnienia ”) uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (tak §3 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r.).

Dokonując subsumcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego pod powołane wyżej normy prawa materialnego Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności dostrzegł, iż ubezpieczony D. G. nie spełnił warunku nabycia prawa do emerytury (z tytułu pracy w szczególnych warunkach), o których mówi §3 w związku z §4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., to znaczy nie posiada on na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej wymaganego dla mężczyzn okresu zatrudnienia w wymiarze 25 lat, lecz jedynie 23 lata 7 miesięcy i 13 dni. Okoliczność ta pozbawia ubezpieczonego możliwości nabycia prawa do dochodzonego w rozpoznawanej sprawie świadczenia.

Niezależnie od tego wskazać należy, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazywał, iż okresy zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w O. i Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) nie były okresami pracowniczego zatrudnienia ubezpieczonego, który był członkiem tych Spółdzielni. „Praca i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób od praw i obowiązków pracowniczych.

Aktem szczególnym, regulującym także wykonywanie przez nich pracy jest ustawa z dni 16 września 1982r.- Prawo Spółdzielcze. W art. 155§1 tej ustawy stwierdza się, że zdolny do pracy członek spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalonym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni.

Zgodnie z art. 156§1 ustawy oprócz członków spółdzielnia może zatrudniać także ich domowników. Natomiast zatrudnienie osób nie będących członkami spółdzielni jest regulowana w art. 157 ustawy. Przepis ten stanowi, że spółdzielnia poza członkami i domownikami może zatrudnić stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Tak więc z przepisów tych wynika, że członkowie spółdzielni produkcyjnej i ich domownicy mogą świadczyć pracę na rzecz spółdzielni wyłącznie w oparciu o stosunek członkostwa” (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2008r. I UK 186/09 – OSNP 2011r./13-14/189). W postanowieniu z dnia 9 stycznia 2008r. III UK 92/07 - OSNP 2009 nr 5-6, poz. 80) Sąd Najwyższy wskazał, że uchwała walnego zgromadzenia rolniczej spółdzielni produkcyjnej, zgodnie z którą „członkowie będą pracować na takich samych warunkach jak pracownicy” nie może zmienić charakteru prawnego ich zatrudnienia. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdzono wprost, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę.

Podobne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 10 kwietnia 2013r. (III AUa 1428/12 – LEX 1313295), wskazując w uzasadnieniu tego orzeczenia, iż zestawienie ze stanowiskiem pracy stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, w ramach którego świadczona jest praca, wykazuje właściwości jakościowo różne i w związku z tym do pracy wykonywanej przez członków tych spółdzielni zastosowanie mają tylko niektóre, nieliczne (ochronne) przepisy prawa pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, podzielającego powyższe argumenty, fakt iż ubezpieczony zatrudniony był w Rolniczych Spółdzielniach Produkcyjnych na podstawie stosunku członkostwa wynika wprost z dokumentów zebranych w aktach osobowych. Oprócz deklaracji członkowskiej dowody te potwierdzają pobieranie przez ubezpieczonego przez cały okres zatrudnienia wynagrodzenia według dniówek obrachunkowych.

Zatem także z powodu braku prawnej możliwości zaliczenia okresów jego pracy w Rolniczych Spółdzielniach Produkcyjnych (...) i (...) do okresu pracy w szczególnych warunkach ubezpieczony nie mógł nabyć prawa do emerytury na podstawie art. 184 i 32 ustawy emerytalnej, gdyż nie posiadał on wymaganego w §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. okresu pracy w szczególnych warunkach.

Przedstawione ustalenia faktyczne i argumenty natury prawnej uzasadniały oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. i powołanych wyżej przepisów prawa materialnego.

Na oryginale właściwy podpis.