Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. M.

przeciwko W. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt II C 32/13

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 218/14

UZASADNIENIE

Powód w pozwie wniesionym w dniu 15 stycznia 2013r. – domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 800.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę powstałą wskutek nienależytego reprezentowania powoda przez pozwanego, który został ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu powoda w sprawie I C 183/04, która toczyła się przed Sądem Okręgowym w Katowicach.

Według twierdzeń pozwu pozwany nie podjął żadnych czynności procesowych w sprawie, w szczególności nie złożył wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, wskutek czego powód został pozbawiony możności złożenia skargi kasacyjnej, jak również skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, wskazując, że nie złożył w imieniu powoda skargi kasacyjnej, bowiem w momencie gdy został wyznaczony pełnomocnikiem z urzędu, upłynął już termin do jej wniesienia.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo a swoje rozstrzygnięcie następująco uzasadnił.

Powód W. M. wniósł do Sądu Okręgowego w Katowicach w dniu 22 marca 2004r. pozew przeciwko Skarbowi Państwa – Komendantowi Wojewódzkiemu Policji w (...) o zapłatę kwoty 800.000 zł tytułem zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała oraz bezprawne zatrzymanie i przewiezienie do izby wytrzeźwień. Sprawa zarejestrowana została pod sygnaturą akt I C 183/04. Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2005r. Sąd Okręgowy w Katowicach w wymienionej sprawie zasądził od Skarbu Państwa – Komendanta Wojewódzkiego Policji w (...) na rzecz powoda kwotę 15.000 zł, umorzył postępowanie w zakresie cofniętego powództwa, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo i odstąpił od obciążenia powoda kosztami procesu.

Od tego wyroku powód złożył apelację, którą sporządził radca prawny, któremu powód udzielił pełnomocnictwa procesowego jedynie do sporządzenia apelacji. Na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach powód oświadczył, że przed Sądem Apelacyjnym będzie działał sam. Wyrokiem z dnia 24 listopada 2005r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację powoda.

Pismem z dnia 28.11.2005r. W. M. złożył wniosek o sporządzenie i doręczenie mu odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach wraz z uzasadnieniem celem złożenia skargi kasacyjnej. Jednocześnie wniósł o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi kasacyjnej. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczony został powodowi w dniu 25.12.2005r. Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2006r. Sąd Apelacyjny w Katowicach „przyznał” powodowi pełnomocnika z urzędu, którego wyznaczyć miała Okręgowa Rada Adwokacka w K.. W dniu 16 lutego 2006r. Okręgowa Rada Adwokacka w K. wyznaczyła dla powoda pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata A. Z.. Pismem z dnia 22 lutego 2006r. wymieniony adwokat wniósł o zwolnienie go z obowiązków pełnomocnika powoda z uwagi na kolizję interesów. W dniu 15 marca 2006r. pełnomocnikiem z urzędu dla powoda wyznaczony został pozwany - adwokat W. (...) (powinno być: Z.). Pozwany nie złożył w imieniu powoda skargi kasacyjnej, ani też jakiegokolwiek innego pisma w tej sprawie.

Pismem z dnia 7.11.2006r. powód wniósł o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej. W związku z tym wnioskiem powoda, zarządzeniem z dnia 27.11.2006r., które doręczone zostało pełnomocnikowi powoda z urzędu W. Z. w dniu 4.12.2006r. – pełnomocnik zobowiązany został do uzupełnienia braków formalnych wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej poprzez dołączenie 1 odpisu wniosku oraz dołączenie skargi kasacyjnej w 2 egzemplarzach w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu wniosku. Jednocześnie do wezwania dołączona miała zostać kopia wniosku powoda o przywrócenie terminu.

W odpowiedzi na wymienione „zobowiązanie”, pozwany podał, że do wezwania nie została dołączona kopia wniosku powoda o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Jednocześnie pozwany oświadczył, że stanowisko w sprawie zajął już w piśmie z dnia 27.11.2006r. skierowanym do Okręgowej Rady Adwokackiej w K., w którym podał, że w momencie wyznaczenia go pełnomocnikiem z urzędu termin do złożenia skargi kasacyjnej już upłynął.

W związku z powyższym, pismem z dnia 7.12.2006r. Sąd Apelacyjny w Katowicach przesłał pozwanemu kopię wniosku powoda o przywrócenie terminu i jednocześnie wezwał pozwanego jako pełnomocnika powoda do oświadczenia się, czy podtrzymuje wniosek powoda, a jeżeli tak, to aktualne pozostaje zobowiązanie zawarte w piśmie z dnia 27.11.2006r. Wezwanie to doręczono pozwanemu w dniu 12.12.2006r. W zakreślonym terminie pozwany nie wykonał „zobowiązania”. W związku z czym zarządzeniem z dnia 19.11.2007r. zarządzono zwrot wniosku powoda o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Odpis zarządzenia doręczono pozwanemu w dniu 24.01.2007r.

Powód złożył w dniu 17.08.2007r. skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, zarzucając między innymi pozbawienie go możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w sprawie I C 183/04. Skarga powoda została zarejestrowana pod numerem (...). W sprawie tej Rząd Polski złożył jednostronną deklarację, zawierającą uznanie, że powodowi odmówiono dostępu do sądu w celu określenia jego praw i obowiązków obywatelskich w rozumieniu art.6 § 1 Konwencji i w związku z tym postanowił wypłacić powodowi kwotę 7500 zł tytułem należnego odszkodowania. Europejski Trybunał Praw Człowieka postanowieniem z dnia 19.05.2009r. wniosek powoda skreślił z listy spraw wobec złożonej przez Rząd Polski deklaracji, natomiast w pozostałym zakresie wniosek odrzucił jako niedopuszczalny.

Wskazał Sąd, że w sytuacji gdy „elementy odpowiedzialności odszkodowawczej” były przez stronę pozwaną kwestionowane, tym samym zgodnie z regulacją art. 6 kc, na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia faktów, z których wywodził skutki prawne. W rozpoznawanej sprawie powód powinien był poszczególne elementy niezbędne do wykazania odpowiedzialności pozwanego wskazać i następnie w przypadku zaprzeczenia udowodnić. Obowiązkowi temu nie sprostał.

Według Sądu I instancji podstawę „zarzutów” materialnoprawnych powoda stanowią przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przesłanek odpowiedzialności kontraktowej – art. 471 k.c., 470 k.c., 472 k.c., i sposobu wykonania zobowiązania art. 355 k.c. Materialnoprawnego uzasadnienia swojego roszczenia powód „poszukiwał” bowiem w nienależytym wykonaniu przez adwokata czynności reprezentowania powoda w sprawie sądowej o zapłatę toczącej się pod sygn. akt I C 183/04, polegającej na zaniechaniu sporządzenia skargi kasacyjnej, do której sporządzenia pozwany został wyznaczony przez Okręgową Radę Adwokacką w K. na podstawie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach o ustanowieniu dla powoda pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi kasacyjnej.

Bezspornym w sprawie było, że adwokat W. (...) (powinno być: Z.) wyznaczony został przez Okręgową Radę Adwokacką w K., na podstawie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 stycznia 2006r. - do wykonywania obowiązków pełnomocnika z urzędu powoda. Przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity z 2009r., Dz.U. Nr 146 poz. 1188, ze zm.) stanowi, że zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Przepisy te kreują wzorzec należytego wykonania zobowiązania przez adwokata, świadczącego pomoc prawną także na podstawie pełnomocnictwa procesowego z urzędu, a jego naruszenie stanowi o niezachowaniu należytej staranności, będącej w myśl art. 472 k.c. przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 471 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że w ramach tego wzorca do obowiązków adwokata należy między innymi złożenie skargi kasacyjnej od niekorzystnego dla mocodawcy rozstrzygnięcia.

Skoro powód domagał się odszkodowania w związku z nienależytym wykonaniem przez pozwanego obowiązków zastępstwa procesowego, podstawy tak „zarysowanego” roszczenia procesowego należało upatrywać –według Sądu Okręgowego - w przepisie art. 471 k.c. Świadczenie usług prawnych nie jest umową rezultatu, jest natomiast umową starannego działania. Z uwagi na profesjonalny charakter prowadzonej działalności, na adwokacieW. (...) (powinno być: Z.) spoczywał obowiązek świadczenia pomocy prawnej w celu prawnej ochrony interesów powoda przy zachowaniu należytej staranności, wynikającej z wiedzy prawniczej i zasad etyki adwokackiej (art. 355 k.c.).

Przedmiotem badania jest nie tylko ocena zachowania należytej staranności przez adwokata W. (...) (powinno być: Z.) przy prowadzeniu sprawy powoda, ale również kwestia skutku ewentualnych zaniedbań, które należało ocenić nie tylko z perspektywy zakończonej prawomocnie sprawy prowadzonej pod sygn. I C 183/04 Sądu Okręgowego w Katowicach, ale ich obiektywnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, w której powód był jego zdaniem nienależycie reprezentowany. Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2004 r. V CK 297/04, (LEX Nr 222184) wywiódł dalej Sąd I instancji, że kognicja sądu odszkodowawczego, w której zarzuca się profesjonalnemu pełnomocnikowi brak należytej staranności w prowadzeniu określonej sprawy musi bowiem sięgnąć w kierunku badania, jakie mogłoby zapaść rozstrzygnięcie, gdyby w tamtej sprawie działanie pełnomocnika wolne było od uchybień, co w okolicznościach niniejszej sprawy sprowadza się głównie do tego, że pozwany reprezentujący powoda w sprawie uzupełniłby braki formalne wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej. Innymi słowy sąd odszkodowawczy winien dokonać oceny, czy wynik sprawy byłby korzystny dla powoda, gdyby pozwany jako jego pełnomocnik w tamtej sprawie zachował należytą staranność i złożył skutecznie skargę kasacyjną wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej złożenia.

Wskazał Sąd, że powód miał prawo oczekiwać, że adwokat będący jego pełnomocnikiem procesowym będzie podejmować w jego imieniu czynności procesowe z należytą starannością. Adwokat działający jako pełnomocnik z urzędu nie miał obowiązku osiągnięcia konkretnego celu, tj. uzyskania wyroku korzystnego dla powoda, a jedynie takie wykonywanie czynności procesowych, któremu można przypisać walor należytej staranności.

W niniejszej sprawie powód zarzucił nienależyte zachowanie pozwanego, albowiem adwokat zaniedbał uzupełnienia braków formalnych wniosku osobiście złożonego przez powoda o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej.

Powód złożył wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi kasacyjnej w dniu 28.11.2005r. Pozwany wyznaczony został pełnomocnikiem z urzędu w dniu 15.03.2006r., podczas gdy termin do złożenia skargi kasacyjnej w sprawie o sygn. akt I C 183/04 upłynął w dniu 23.02.2006r., gdyż odpis wyroku Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem doręczony został powodowi w dniu 23.12.2005r. Nie ulega wątpliwości, że w momencie wyznaczenia pozwanego pełnomocnikiem z urzędu, ewentualne złożenie skargi kasacyjnej byłoby bezskuteczne wobec upływu terminu do jej złożenia. Powód nie miał żadnego wpływu na upływ tego terminu, co spowodowane było wyłącznie przedłużającą się procedurą wyznaczenia pełnomocnika z urzędu. Uchybienie terminu ustawowego nastąpiło zatem bez jego winy. Istniały więc przesłanki do złożenia przez pozwanego wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi. Tymczasem pozwany w momencie ustanowienia go pełnomocnikiem z urzędu nie podjął jakichkolwiek czynności procesowych w sprawie, w szczególności nie złożył wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi. Nie złożył też żadnego pisma, w którym ewentualnie wyraziłby swoje stanowisko o braku podstaw do złożenia takiego wniosku, bądź też braku podstaw do złożenia skargi kasacyjnej. Pozwany nie uzupełnił też braków formalnych wniosku o przywrócenie terminu złożonego osobiście przez powoda, do czego został zobowiązany przez Sąd Apelacyjny w Katowicach. W rezultacie zaniechanie pozwanego skutkowało wydaniem zarządzenia o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej. Takie zachowanie zdaniem Sądu Okręgowego nie odpowiada wzorcowi należytego wykonania zobowiązania przez adwokata.

Pomimo wykazania nieprawidłowości w prowadzeniu sprawy przez adwokata W. (...) ( Z.), powód w toku procesu nie wykazał jednak, że wynik sprawy, w której pozwany reprezentował powoda byłby inny, gdyby taka nieprawidłowość nie wystąpiła. W szczególności powód powinien był wykazać, że w przypadku ewentualnego przywrócenia przez sąd terminu do złożenia skargi kasacyjnej, skarga ta zostałaby przyjęta przez Sąd Najwyższy do rozpoznania, a następnie Sąd Najwyższy uchyliłby wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, w wyniku którego powództwo zostałoby w całości uwzględnione a te okoliczności nie zostały wykazane przez powoda, co przesądza o bezzasadności jego roszczenia.

Ostatecznie Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał aby adwokat W. Z., występując jako jego pełnomocnik z urzędu w postępowaniu przed sądem drugiej instancji w wyniku nienależytej staranności, doprowadził do powstania po jego stronie szkody, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Wyrok ten zaskarżył powód, który zarzucił w apelacji:

1)  sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a polegającą na błędnym przyjęciu przez Sąd, iż pomimo wykazania nieprawidłowości w prowadzeniu sprawy przez W. Z., powód nie wykazał w toku procesu, że wynik sprawy, w której pozwany reprezentował powoda byłby inny, gdyby taka nieprawidłowość nie wystąpiła, kiedy faktycznie w pozwie z dnia 6 stycznia 2013 r. powód wskazał komplet dokumentów obrazujących postępowanie adwokata Z. a w dalszym piśmie procesowym z dnia 26 marca 2013 r. załączył złożoną przezeń skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Postanowienie ETPC oraz Deklarację Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, z których wynika, że powód został pozbawiony prawa do obrony, poniósł szkodę, a Rząd Rzeczypospolitej Polskiej uznał jego roszczenia;

2)  naruszenie przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przez Sąd przedstawionych przez powoda dowodów, tj. Postanowienia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, które zostały przedstawione na okoliczność wykazania poniesionej przez powoda szkody i uszczerbku na zdrowiu oraz uznania roszczenia powoda przez Rzeczpospolitą Polską, co miało stanowić podstawę faktyczną skargi kasacyjnej;

3)  naruszenie przepisów „materialnych”, poprzez błędną interpretację art. 471 k.c. i ustalenie przez Sąd, iż powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności wynikającej z art. 471 k.c., kiedy faktycznie w pozwie wskazał poniesioną szkodę w kwocie 800 000 zł., wskazał, iż szkoda ta została wyrządzona wskutek nienależytego postępowania adwokata Z. oraz wskazał związek przyczynowy pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania przez adwokata a poniesioną szkodą;

4)  błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez przyjęcie w uzasadnieniu wyroku, iż pozwany faktycznie ponosi odpowiedzialność za nienależyte wykonanie zobowiązania, jednakże mimo to powództwo ulega oddaleniu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powód wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kwoty 800.000 zł

ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, przy jednoczesnym uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz powoda.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Przede wszystkim zauważyć należy, że wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy były bezsporne między stronami i zostały prawidłowo ustalone przez Sąd I instancji.

Ustalenia te Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne.

W szczególności nie było spornym, że pozwany, którego wyznaczono pełnomocnikiem powoda w sprawie IC 183/04 Sądu Okręgowego w Katowicach nie podjął jakichkolwiek czynności procesowych w wymienionej sprawie w celu wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, w tym nie usunął braków formalnych złożonego przez powoda osobiście wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia tej skargi mimo, że Sąd Apelacyjny wezwał pozwanego do uzupełnienia tego wniosku. W konsekwencji wniosek powoda o przywrócenie terminu został zwrócony zarządzeniem z 19 stycznia 2007 roku.

Niewątpliwe słusznie Sąd I instancji przyjął, że takie zachowanie pozwanego nie odpowiada wzorcowi należytego wykonania zobowiązania przez adwokata, a w konsekwencji mogłoby rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 471 kc, z tym jednak, że jak trafnie przyjmuje Sąd Okręgowy, powód nie wykazał pozostałych – poza nienależytym wykonaniem obowiązków przez pozwanego – przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, w szczególności powstania i wysokości szkody jakiej powód miał doznać wskutek nienależytego wykonania obowiązków przez pełnomocnika.

Stosownie bowiem do unormowania zawartego w art. 6 kc na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia zawinienia powstanie szkody i jej wysokości oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania przez pozwanego a szkodą.

Trafnym jest też stanowisko Sądu I instancji, że powód nie wykazał, że wynik sprawy, w której pozwany został wyznaczony pełnomocnikiem powoda byłby inny, gdyby pozwany należycie wypełnił swój obowiązek. W szczególności, jak trafnie wywodził Sąd Okręgowy, materiał sprawy nie stwarza podstaw do przyjęcia, że w razie przywrócenia powodowi terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, taka skarga zostałaby przyjęta przez Sąd Najwyższy do rozpoznania, a w wyniku jej rozpoznania Sąd Najwyższy uchyliłby wyrok Sądu Apelacyjnego, a następnie w wyniku ponownego rozpoznania sprawy powództwo o zapłatę 800.000 zł zostałoby w całości uwzględnione.

Sformułowane przez powoda w apelacji zarzuty nie mogą w żaden sposób zmienić tej oceny, w szczególności co do tego, że powód nie wykazał, że doznał szkody oraz jej wysokości w dochodzonej w sprawie IC 183/04 kwocie 800.000 zł.

W toku postępowania przed Sądem I instancji powód złożył do akt sprawy kserokopię skargi skierowanej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, kserokopię jednostronnej deklaracji Rządu Rzeczypospolitej, w której uznano ograniczenie prawa powoda dostępu do Sądu oraz zadeklarowano wypłatę powodowi 7.500 zł w celu pokrycia szkód finansowych i niefinansowych z tym związanych.

Złożył też powód kserokopię postanowienia z 19 maja 2009 roku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którym postanowiono skreślić wniosek z listy spraw, w zakresie, w jakim dotyczy skargi powoda.

Wbrew jednak wywodom skarżącego z dokumentów tych nie wynika by wskutek nienależytego wykonywania obowiązków przez pozwanego powód doznał szkody i to w kwocie 800.000 złotych.

Z powołanych przyczyn zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 232 kpc okazały się bezzasadne, podobnie jak zarzut sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym bowiem z dołączonych do pozwu kserokopii dokumentów „obrazujących postępowanie adwokata” nie wynika ani fakt powstania szkody ani jej wysokość.

Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 471 kc jak i „błąd w ustaleniach faktycznych” bowiem – jak już wyżej wskazano – poza przesłanką nienależytego wykonania obowiązków przez pozwanego, powód nie wykazał pozostałych przesłanek odpowiedzialności pozwanego.

Z powołanych przyczyn, na podstawie art. 385 kpc apelacja powoda, jako bezzasadna, ulegała oddaleniu.