Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2014r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2014 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa I. G. (1)

przeciwko P. G. (1)

o przywrócenie posiadania

na skutek apelacji powódki I. G. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Olecku

z dnia 20 marca 2014r., sygn. akt I C 600/13

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olecku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

Sygn. akt: I. Ca. 298/14

UZASADNIENIE

Powódka I. G. (1) w pozwie skierowanym przeciwko P. G. (2), wniosła o ustalenie, iż z dniem 1 grudnia 2011 r. wstąpiła w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, położonego w G. przy ul. (...). W uzasadnieniu wskazała, iż w przedmiotowym lokalu zamieszkała kilka miesięcy po ślubie z pozwanym, który miał miejsce 23.09.2011 r. Wówczas okazało się, iż lokal jest zadłużony. Od tego czasu spłacała zadłużenie, na podstawie porozumienia zawartego w prezesem (...). Pozwany w lokalu zameldował „kochankę” i zmienił zamki do drzwi wejściowych przez co uniemożliwił jej przebywanie w tym lokalu. Pozwany jest najemcą lokalu. Wskazała, iż nie wnosiła do (...) o zawarcie z nią umowy najmu lokalu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu swego stanowiska zakwestionował twierdzenia powódki o dokonywanych płatnościach, podnosząc, iż on również regulował zadłużenie i bieżący czynsz wynikający z umowy najmu. Podniósł, iż powódka została wymeldowana z przedmiotowego lokalu jednak decyzja administracyjna w tym przedmiocie nie jest ostateczna z uwagi na jej zaskarżenie przez powódkę. Podniósł, iż pozwana nigdy nie mieszkała w lokalu przy ul. (...), gdyż cały czas mieszkała przy ulicy (...).

Wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r. w sprawie o sygn. akt: I. C. 600/13 Sąd Rejonowy w Olecku oddalił powództwo.

Powyższy wyrok zapadł na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

Strony są małżeństwem od dnia 23.09.2011 r. Po upływie około 3 miesięcy od zawarcia małżeństwa, I. G. (2) wprowadziła się do lokalu mieszkalnego swego męża P. G. (2), położonego w G. przy ul. (...). Poprzednio I. G. (1) razem z synem mieszkała w lokalu mieszkalnym, położonym w G. przy ul. (...). Najemcą lokalu przy ul. (...) od 2013 r. jest wyłącznie syn powódki K. M.. I. G. (1) mieszkała w lokalu przy ul. (...) do marca 2013 r., kiedy to pozwany wymienił zamki, wyrzucił jej rzeczy i zakazał jej wstępu do tego lokalu. Lokal przy ul. (...) jest przedmiotem najmu na podstawie umowy zawartej pomiędzy (...) w G. i pozwanym. Wobec zarządcy nieruchomości ( (...) w G.), ani też właściciela lokalu (Gminy G.), I. G. (1) nie wnioskowała o zawarcie z nią umowy najmu lokalu. Strony w trakcie trwania małżeństwa, w sposób niesystematyczny uiszczały czynsz związany z lokalem oraz spłacały jego zadłużenie. I. G. (1) czyniła to w oparciu o postanowienia ugody zawartej z Administracją (...) Sp. z o.o. w G.. Aktualnie toczy się postępowanie administracyjne o wymeldowanie I. G. (1) z lokalu przy ul. (...), które jest zawieszone do czasu rozpoznania przedmiotowej sprawy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy na gruncie art. 30 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego zważył, że brak jest po stronie powódki przymiotu zajęcia lokalu przy ul. (...) bez tytułu prawnego, z uwagi, iż posiadała ona tytuł do lokalu wywodzony od swego małżonka - pozwanego, który był najemcą lokalu. Sąd zważył, że nawet gdyby przyjąć odmienne założenia, to powódka nie wykazała, aby wobec pozwanego orzeczono eksmisję ani też braku po jego stronie tytułu prawnego do tego lokalu. Sąd Rejonowy podkreślił również, że okres zamieszkiwania przez powódkę w przedmiotowym lokalu nie daje jej podstaw do ubiegania się o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu, albowiem przepis art. 30 w/w ustawy, wymaga zajmowania lokalu przez okres nie krótszy niż 10 lat przed wejściem w życie niniejszej ustawy. Poza tym powództwo zostało skierowane przez powódkę przeciwko niewłaściwemu podmiotowi, gdyż pozwanemu nie przysługuje legitymacja bierna w przedmiotowym postępowaniu.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka I. G. (1), zarzucając Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 344 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Wskazując na powyższe, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przywrócenie jej posiadania lokalu mieszkalnego oraz zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację, pozwany P. G. (2) wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania w obu instancjach według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Uzasadnienie wyroku pełni niezwykle istotną rolę procesową. Umożliwia, bowiem sprawowanie nadzoru judykacyjnego przez sąd wyższej instancji. Dlatego też nie należy sądzić, by rola uzasadnienia wyczerpywała się tylko w przekonywaniu stron do słuszności stanowiska sądu i jego zgodności z obowiązującym prawem. Idzie ona niewątpliwie znacznie dalej, warunkując de facto przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Uzasadnienie orzeczenia sądowego spełnia także istotną rolę porządkującą, obligując stosującego prawo do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego pod kątem jego dalszego przyrównania do miarodajnej normy prawa materialnego i ustalenia na tej podstawie ostatecznego wyniku sprawy. Dlatego też składające się na uzasadnienie dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna tworzą łącznie jedną całość, którą powinna cechować wewnętrzna spójność, tak aby nie było zasadniczych wątpliwości co do tego, jaki stosunek faktyczny i w jaki sposób sąd wiążąco uregulował (vide: orzeczenie SN z dnia 29 stycznia 2008 r. IV CNP 182/07). Istotne jest, aby w uzasadnieniu wyroku znalazło się odzwierciedlenie dokonanego wyboru określonych przepisów, ustalenie w drodze wykładni ich znaczenia i zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi (vide: orzeczenie SN z dnia 8 grudnia 2005 r., II CK 317/05, orzeczenie SN z dnia 7 maja 2002 r., I CKN 105/00). Brak powyższych elementów może prowadzić do sytuacji, w której zachodzi konieczność przyjęcia, że w sprawie nie rozpoznano jej istoty.

Kodeks postępowania cywilnego posługuje się pojęciem ‘istota sprawy” w wielu miejscach i w różnych kontekstach normatywnych, przy czym ilekroć ustawodawca odwołuje się do pojęcia „istota sprawy”, zawsze nawiązuje do jej meritum, a więc do tych czynników postępowania, które warunkują orzeczenia o istocie żądań i twierdzeń stron.

Na podstawie poglądów dominujących w doktrynie i orzecznictwie przyjąć należy, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego. Przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji dojdzie w szczególności w razie oddalenia powództwa z uwagi na przyjęcie przedawnienia roszczenia, prekluzji lub braku legitymacji procesowej strony, której oceny sąd drugiej instancji nie podziela (zob. w szczególności wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 357/00, LEX nr 55513). Sąd Najwyższy przyjął, że oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego.

W niniejszej sprawie uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w szczególności w zakresie dotyczącym ustaleń stanu faktycznego i rozważań w powyższym zakresie nie pozwalają na przeprowadzenie kontroli instancyjnej przedmiotowego orzeczenia. Przede wszystkim należy podkreślić, iż rzeczywiście powódka składając pozew do Sądu Rejonowego określiła go jako pozew o wstąpienie w stosunek najmu mieszkania, jednakże okoliczności przywoływane przez powódkę wyraźnie wskazywały na to, że żądanie jej sprowadza się do przywrócenia posiadania lokalu mieszkalnego.

Nie ulega wątpliwości, że ze środków ochrony posesoryjnej mogą również, w świetle aktualnych przepisów prawa, a zwłaszcza w świetle art. 34 ¹ k.r.o., korzystać małżonkowie w odniesieniu do rzeczy objętych współwłasnością małżeńską i pozostających w ich współposiadaniu. Tytułem przykładu należy wskazać uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1969 roku (III CZP 49/69, OSNC 1970/6/103), w której wyraźnie stwierdził, iż małżonkowi, który został wyzuty ze współposiadania mieszkania przez drugiego małżonka, przysługuje ochrona posesoryjna, przy czym dla istnienia tej ochrony bez znaczenia jest okoliczność, że mieszkanie położone jest w domu objętym wspólnością ustawową małżeńską (podobnie Grzegorz Jędrzejek w Komentarzu do art. 34 ¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, 2013, LEX, a także A. Zieliński, Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie, Warszawa 2011, s. 95).

W świetle powyższego stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, tj. nie ocenił roszczenia powódki w kontekście przesłanek dotyczących przywrócenia posiadania.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż nie została rozpoznana istota sprawy, w związku, z czym niemożliwa jest ocena zasadności zarzutów podniesionych przez strony w toku postępowania, jak również w apelacji. Dlatego też na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy winien ją rozpoznać w kontekście przepisów materialnoprawnych dotyczących przywrócenia posiadania, a nie wstąpienia w stosunek najmu mieszkania. Materiał zgromadzony w sprawie jakkolwiek w części może stanowić podstawę do poczynienia ustaleń, jednak z uwagi na fakt, że Sąd I instancji oddalił część wniosków dowodowych zgłoszonych przez powódkę (w szczególności wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. H. - k. 78), niemożliwa okazała się kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia.