Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2014r.

Sąd Okręgowy w Zamościu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Protokolant: st. sekr. sąd. Grażyna Rozkres

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2014 r. w Zamościu

na rozprawie sprawy

z powództwa E. T.

przeciwko H. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Hrubieszowie

z dnia 3 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 435/13

I.  oddala apelację;

II.  oddala wniosek adwokata ustanowionego z urzędu dla powódki o przyznanie wynagrodzenia za postępowanie apelacyjne.

Sygn. akt I Ca 355/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014r. Sąd Rejonowy w Hrubieszowie oddalił powództwo o zapłatę E. T. przeciwko H. K. oraz przyznał adwokat P. W. tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynagrodzenie w kwocie 2.400 zł oraz kwotę 528 złotych tytułem podatku Vat, a w pozostałym zakresie koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł (k.70).

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, iż w powódka E. T. dokonywała zakupu materiałów budowlanych u pozwanego, za które z czasem zaprzestała regulować należności, co skutkowało pociągnięciem jej do odpowiedzialności karnej. Wyrokiem karnym wydanym w sprawie II K 382/10 Sąd Rejonowy w Hrubieszowie skazał powódkę za czyn polegający na tym, że w okresie od 27 maja do 28 października 2009 roku w H., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła H. K. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w ten sposób, że w należącej do niego firmie handlowej (...) nabyła materiały budowlane o wartości 28.300 złotych nie mając tym samym zamiaru zapłaty za zakupiony towar, czym spowodowała straty w wysokości 28.300 złotych na szkodę H. K.. Ponadto Sąd karny orzekł wobec niej obowiązek naprawienia szkody polegającej na zapłacie na rzecz H. K. kwoty 28.300 złotych. Oceniając powództwo E. T. w kontekście art. 405 kc Sąd Rejonowy w Hrubieszowie uznał, iż jako niezasadne podlegało oddaleniu. Sąd ten podkreślił, iż sąd cywilny jest związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa. Sąd karny w wydanym wyroku ustalił wysokość szkody na kwotę 28.300 złotych i na mocy art.46 k.k. orzekł wobec E. T. obowiązek naprawienia szkody polegający na zapłacie tej kwoty na rzecz H. K.. Niedopuszczalne jest zdaniem Sądu Rejonowego podważenie w procesie cywilnym ustaleń sądu karnego (k. 71 – 75).

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zarzucając mu naruszenie art. 233 kpc poprzez niezasadną odmowę przyjęcia stanowiska pozwanego jakie zajął w sprawie II K 382/10 Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, którym przyznał, że otrzymał od pozwanej kwotę 16.000 zł oraz naruszenie art. 386 § 4 kpc i nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie ustaleń co do charakteru wpłaty przez powódkę kwoty 16000 zł z powołaniem się wyłącznie na treść art. 11 kpc. Wskazując na te zarzuty skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa, ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (k. 79 – 80v).

Sąd Okręgowy w Zamościu zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż podniesione w niej zarzuty są bezzasadne.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i na jego podstawie doszedł do logicznych wniosków, które Sąd odwoławczy w pełni akceptuje i przyjmuje jako własne.

W pierwszej kolejności należy ustosunkować się do podniesionego przez powódkę zarzutu naruszenia przepisu prawa procesowego art. 233 kpc gdyż ze swej natury zarzut ten determinuje rozważania co do kolejnego zarzutu apelacyjnego dotyczącego ewentualnego nierozpoznania istoty sprawy.

Przepis art. 233 kpc jest wyrazem funkcjonującej w postępowaniu cywilnym swobodnej oceny dowodów przy ustaleniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Zasada ta doznaje jednak ograniczeń w kontekście związania sądu cywilnego ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa. Określona w art. 11 kpc moc wiążąca wyroku karnego ma ten skutek, że w sprawie cywilnej niedopuszczalne jest dokonywanie w postępowaniu cywilnym własnych ustaleń co do okoliczności, którymi sąd w postępowaniu cywilnym jest związany. Okoliczności te, wbrew stanowisku apelacji, nie mogą stanowić przedmiotu oceny sądu, co oznacza, iż nie ma w tym zakresie zastosowania zasada swobodnej oceny dowodów wyrażona w art. 233 kpc (vide m. in. wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 lutego 2014r. w sprawie I ACa 859/13, publ. Lex nr 1459061).

Zwrócić należy uwagę skarżącej, iż ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest pogląd, z którym należy się zgodzić, iż związanie sądu cywilnego ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa i to w odniesieniu do wyrządzonej przestępstwem szkody uzależnione jest od tego, czy wysokość szkody stanowi element stanu faktycznego objętego tym przestępstwem (m.in. wyrok SN z dnia 24 marca 2010 r., V CSK 310/09, LEX nr 688052).

Prezentowany kierunek wykładni art. 11 kpc wynika z istoty prejudycjalności wyroku karnego, polegającej na tym, że sąd w postępowaniu cywilnym związany jest ustaleniami uwzględniającymi znamiona przestępstwa, za popełnienie którego powódka została prawomocnie skazany.

Wprawdzie nie zawsze moc prejudycjalna wyroku skazującego obejmuje ustalenie wysokości szkody wyrządzonej przestępstwem. Sąd cywilny nie jest związany ustaleniem sądu karnego co do wysokości szkody, jeśli nie stanowi to niezbędnego elementu stanu faktycznego przestępstwa, lecz ma jedynie charakter posiłkowy, bądź stanowi wprawdzie niezbędny element stanu faktycznego przestępstwa, lecz ma charakter ocenny. Wówczas nie można tej wartości automatycznie utożsamiać z wysokością szkody wyrządzonej popełnieniem tego przestępstwa.

Jednakże zdaniem Sądu Okręgowego nie może budzić wątpliwości związanie zakresem ustalonej szkody gdy przedmiotem czynności sprawczej wskazanej w wyroku karnym jest spowodowanie na szkodę pozwanego straty w wysokości 28.300 zł w związku z nabyciem przez powódkę materiałów budowalnych o wartości 28.300 zł, za które nie miała zamiaru zapłacić, czym powódka wyczerpała znamiona przestępstwa oszustwa popełnionego w warunkach czynu ciągłego (art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk).

W opisie czynu objętego wyrokiem karnym zawarte jest więc ustalenie, że powódka spowodowała straty w wysokości 28.300 zł na szkodę pozwanego. Ta okoliczność stanowiła podstawę materialno prawną do przypisania powódce przestępstwa oszustwa, była więc niezbędnym elementem stanu faktycznego przestępstwa dającym podstawę do orzeczenia wobec niej obowiązku naprawienia szkody polegającego na zapłacie na rzecz pozwanego kwoty 28.300 zł.

W tych warunkach powódka, skazana prawomocnie za przestępstwo oszustwa, nie mogła w niniejszej sprawie dowodzić, że wysokość szkody poniesionej przez pozwanego przedstawia wartość niższą aniżeli tę, którą ustalił sąd karny w wyroku z dnia 27 sierpnia 2010r. (sprawa II K 382/10). Badanie tej okoliczności było niemożliwe gdyż prowadziłoby do naruszenia art. 11 kpc.

Jak zostało wyżej podniesione swobodną ocenę dowodów z mocy art. 233 kpc ogranicza związanie sądu cywilnego w oparciu o treść art. 11 kpc ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego tak co do popełnienia przestępstwa, jak i co do rozmiaru wyrządzonej tym przestępstwem szkody jeśli ustalenie rozmiaru szkody stanowiło element stanu faktycznego objętego danym przestępstwem.

Przywołany przez stronę apelującą na uzasadnienie apelacji pogląd prawny wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2013r. w sprawie V CSK 556/2012, z którym tutejszy Sąd w pełni się identyfikuje, dotyczy innego stanu faktycznego i prawnego od analizowanego w niniejszej sprawie i nie może posłużyć do uznania argumentacji apelantki.

Sama apelantka przywołując ów pogląd stwierdza, że w analizowanym przez Sąd Najwyższy stanie faktycznym rozmiaru szkody nie określił sąd w wyroku karnym lecz do jego wysokości odniósł się jedynie w uzasadnieniu. Natomiast w sentencji wyroku Sądu Rejonowego w Hrubieszowie z dnia 27 sierpnia 2010r. w sprawie II K 382/10 czytamy, że Sąd karny uznał powódkę winną popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk w z. z art. 12 kk polegającego na tym, że okresie od 27 maja do 28 października 2009 roku w H., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła H. K. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w ten sposób, że w należącej do niego firmie handlowej (...) nabyła materiały budowlane o wartości 28.300 złotych nie mając tym samym zamiaru zapłaty za zakupiony towar, czym spowodowała straty w wysokości 28.300 złotych na szkodę H. K.. Jednocześnie Sąd w przywołanym wyroku orzekł wobec powódki obowiązek naprawienia szkody polegającej na zapłacie na rzecz H. K. kwoty 28.300 złotych.

Wyrok Sądu jest prawomocny, zaopatrzony w klauzulę wykonalności i stanowi tytuł wykonawczy dający pozwanemu możliwość egzekucji spornej kwoty od powódki (vide k. 4 akt sprawy I C 135/12).

Należy też zauważyć, iż powyższy wyrok stanowił też podstawę dla dochodzenia przez pozwanego od powódki odsetek ustawowych od wymagalnej kwoty orzeczonej jako wartość szkody w wyroku karnym. Postępowanie w tejże sprawie toczyło się przed Sądem Rejonowym w Hrubieszowie w sprawie I C 135/12. W dniu 12 czerwca 2012r. zapadł wyrok zasądzający od powódki na rzecz pozwanego kwotę 8285,31 zł tytułem skapitalizowanych odsetek w związku z opóźnieniem w zapłacie kwoty 28300 zł rekompensującej szkodę wyrządzoną przestępstwem. Wyrok powyższy podlegał też kontroli instancyjnej tutejszego Sąd rozpoznającego apelację powódki (wyrok z dnia 27 września 2012r. w sprawie I Ca 371/12).

Tak więc o tożsamości stanów faktycznych w obu sprawach mowy być nie może.

Sąd pierwszej instancji dokonał więc w niniejszej sprawie właściwej wykładni art. 11 kpc. Wyłączona jest bowiem możliwość dochodzenia roszczeń w sposób sprzeczny z ustaleniami wyroku karnego, do czego tak powództwo i apelacja powódki zmierzają.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie została spełniona przesłanka do uchylenia zaskarżonego wyroku wskazana w art. 386 § 4 kpc w postaci nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy, co zarzuciła apelacja.

Zarzut nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego.

Z takimi sytuacjami w sprawie nie mamy do czynienia. Nie można bowiem łączyć nierozpoznania istoty sprawy z samym faktem kwestionowania oceny prawnej Sądu Rejonowego wyrażonej w zaskarżonym wyroku. Oddalenie powództwa przez ten Sąd z powołaniem się na zasadę prejudycjalności nie oznacza, iż Sąd ten uchylił się rozpoznania istoty sprawy, co sugeruje skarżąca.

Nie została więc spełniona przesłanka do wydania orzeczenia kasatoryjnego w postaci nierozpoznania istoty sprawy.

Z powyższych względów apelacja powódki podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Oddaleniu podlegał także wniosek pełnomocnika powódki o przyznanie zwrotu kosztów udzielonej z urzędu pomocy prawnej powódce w postępowaniu odwoławczym. Złożony przez pełnomocnika powódki będącego adwokatem wniosek przyznanie tych kosztów zgodnie ze złożonych do akt sprawy spisem kosztów nie zawiera oświadczenia, iż ,,opłaty nie zostały zapłacone w całości bądź części”.

Zgodnie z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.), wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać oświadczenie, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części. Sformułowanie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że wspomniane oświadczenie powinno być wyraźnie sformułowanie we wniosku adwokata o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej stronie postępowania z urzędu. Takiego oświadczenia wniosek pełnomocnika powódki o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej powódce z urzędu nie zawiera, dlatego nie mógł on zostać uwzględniony.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia.