Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SO Anna Hajda

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa C. W.

przeciwko Gminie G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda C. W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 22 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 1474/13

1.  uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej roszczenia odszkodowawczego za luty 2013r. i w tym zakresie pozew odrzuca;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Anna Hajda SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

C. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej Gminy G. kwoty 2.067,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi za okres od dnia 2 września 2013 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż dochodzi odszkodowania z tytułu niedostarczenia przez pozwaną Gminę G. lokalu socjalnego swojemu synowi G. W.. Wskazał, że przysługuje mu spółdzielcze własnościowe prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w G. przy ulicy (...), co do którego Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 19 maja 2011 roku nakazał G. W. jego opuszczenie i opróżnienie, jednocześnie ustalając, że przysługuje mu prawo do lokalu socjalnego. Do dnia wniesienia pozwu pozwana nie złożyła G. W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, czego konsekwencją była niemożność wykonania orzeczenia. W następstwie niewskazania lokalu socjalnego powód poniósł szkodę za okres od lutego 2013 roku do 30 września 2013 roku
w wysokości 2.066,07 zł. W tym okresie G. W. nie partycypował bowiem w kosztach utrzymania lokalu, jak również nie uiszczał opłat eksploatacyjnych. G. W. zwracał się do Gminy G. z prośbą o dostarczenie mu lokalu socjalnego, jednakże do chwili wniesienia pozwu lokal taki nie został mu wskazany. Pozwana wezwana do zapłaty odszkodowania odmówiła jego wypłaty. Wysokość żądania została ustalona jako 1/3 wysokości opłat uiszczanych przez powoda za wskazany lokal a zasadność dokonania stosunkowego rozliczenia ponoszonych kosztów za lokal mieszkalny wynika z faktu, że w lokalu tym zamieszkują obecnie trzy osoby, tj. powód, jego syn G. W. oraz syn D. W..

Pozwana Gmina G. w odpowiedzi na pozew (k. 35 i n.) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zarzuciła powodowi, że nie wykazał on, aby był legitymowany czynnie do występowania w niniejszym postępowaniu. Dalej wskazała, że powód nie wykazał w należyty sposób wysokości rzeczywiście poniesionej przez niego szkody. Nadto podniosła, że powód nie wykazał, aby pozwana została kiedykolwiek skutecznie wezwana przez powoda do dostarczenia lokalu socjalnego dla uprawnionego.

W końcu pozwana wskazała, że wystąpienie przez powoda z powództwem stanowi rażące nadużycie prawa i jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W sprawie występuje ojciec, który domaga się od gminy odszkodowania za zajmowanie lokalu przez jego własnego syna. Zdaniem pozwanej nie tylko w świetle obowiązujących przepisów prawa, ale także w naszym kręgu kulturowym przyjęte jest, iż w gronie rodzinnym następuje w razie potrzeby konieczność świadczeń alimentacyjnych, które w szczególności polegają na zapewnieniu mieszkania na linii wstępny – zstępny. Domaganie się przez powoda odszkodowania od pozwanej jest nadużyciem prawa. Przytoczone argumenty, zdaniem pozwanej, przesądzają, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Gliwicach oddalił powództwo i nie obciążył powoda kosztami postępowania.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy ustalił, że C. W. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w G. przy ulicy (...). Na mocy ugody zawartej 15 stycznia 2013 r. w postępowaniu o podział majątku wspólnego i dział spadku po zmarłej B. W. – żonie powoda – prawo to w całości zostało przyznane C. W. z obowiązkiem spłaty min. na rzecz G. W. - kwoty 14.062,50 zł.

Wyrokiem z dnia 19 maja 2011 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach orzekł o obowiązku G. W. opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego numer (...) położonego
w G. przy ulicy (...) i wydania go powodowi C. W.. G. W. przyznano prawo do lokalu socjalnego, wstrzymując jednocześnie obowiązek opróżnienia lokalu do czasu złożenia G. W. przez Gminę G. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w lokalu przy ulicy (...) w G. zamieszkuje C. W. wraz z synami - G. W. i D. W.. W okresie od lutego 2013 roku do 30 września 2013 roku koszty związane z utrzymaniem lokalu ponosił C. W.. G. W. nie uiszczał żadnych opłat z tego tytułu. C. W. zwracał się do G. W., aby ten partycypował w kosztach utrzymania lokalu.

W okresie od lutego 2013 roku do września 2013 roku C. W. poniósł łącznie następujące opłaty: czynsz za mieszkanie 4754,15 zł oraz opłaty za energię elektryczną i gaz w kwocie 1.444,07 zł.

Wykonując ugodę z 15 stycznia 2013 r. C. W. wypłacił w listopadzie (...) synowi G. W. kwotę 14.000 zł.

G. W. pracuje z przerwami. Jego średni miesięczny dochód to 1.000 zł. Kwotę te przeznacza na własne wydatki. Jego ojciec uważa, że syn „nie ma z czego płacić” na utrzymanie mieszkania.

Pismem z 8 lipca 2011 roku G. W. zwrócił się do Gminy G.
o przyznanie lokalu socjalnego. W odpowiedzi, pismem z dnia 21 lipca 2011 roku, Gmina G. poinformowała G. W., że nie dysponuje wolnymi lokalami socjalnymi, wskazując, że ujęła G. W. na liście osób oczekujących na wskazanie tego typu lokalu.

Pismem z dnia 23 stycznia 2013 roku C. W. wezwał Gminę G. do zapłaty kwoty 15.400 zł tytułem odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego G. W.. Wskazał, iż kwota ta stanowił zysk jaki C. W. mógłby uzyskać za wynajem lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w G.. Gmina G. odmówiła zapłaty.

Pismem z 18 sierpnia 2013 roku C. W. wystąpił do Gminy G. z wezwaniem do zapłaty kwoty 1.528,44 zł tytułem odszkodowania za korzystanie z lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) przez G. W., które zostało ustalone jako 1/3 kosztów ponoszonych przez powoda w związku z zamieszkiwaniem
w powyższym lokalu. Gmina G. odmówiła zapłaty.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał, że w niniejszym postępowaniu powód dochodził odszkodowania za okres od lutego 2013 roku do września 2013 roku. Sąd Rejonowy wskazał nadto, że podstawę prawną roszczenia stanowi art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz. U. 2005, Nr 31, poz. 266 ze zm.), zgodnie z którym, jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.)

Sąd rejonowy wywiódł następnie, że ocena zakresu szkody pozostającej w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem stanowiącym źródło szkody powinna opierać się na porównaniu stanu majątku poszkodowanego istniejącego po wystąpieniu zdarzenia wyrządzającego szkodę, z możliwym stanem tego majątku w przypadku, gdyby zdarzenie to nie wystąpiło, z uwzględnieniem warunku, czy stan ten jest typowym, zazwyczaj występującym następstwem zdarzenia wyrządzającego szkodę. Wskazany przepis przewiduje odpowiedzialność jednostki samorządu terytorialnego za czyny niedozwolone oparte na zasadzie ryzyka. Aby było możliwe ustalenie odpowiedzialności sprawcy należy wykazać, iż miało miejsce działanie bądź zaniechanie po stronie jednostki samorządowej, szkoda oraz że pomiędzy działaniem bądź zaniechaniem a szkodą zaistniał związek przyczynowy. Odpowiedzialność gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego byłemu lokatorowi i lokatora wobec właściciela lokalu jest odpowiedzialnością in solidum.

Odnosząc te rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Rejonowy wskazał, że poza sporem pozostawała okoliczność, iż Sąd Rejonowy w Gliwicach orzekł o eksmisji wobec G. W. z należącego do powoda lokalu mieszkalnego oraz to, że G. W. przyznane zostało prawo do lokalu socjalnego od pozwanej Gminy G., a także iż pozwana lokalu tego nie zapewniła, pomimo wystosowanego do niej wezwania.

Pomimo tego Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Powód nie wykazał bowiem, aby w związku z faktem zamieszkiwania w spornym lokalu przez jego syna G. W. poniósł szkodę w wysokości odpowiadającej kwocie dochodzonej przez niego w niniejszym postępowaniu. Okoliczność tę kwestionowała pozwana, podnosząc, iż wysokość szkody nie została wykazana.

Sąd Rejonowy wskazał, że przede wszystkim należy mieć na względzie, że koszty utrzymania lokalu, tj. opłaty z tytułu czynszu za lokal mieszkalny w znacznej części zawierają elementy kosztów stałych, niezależnych od ilości osób zajmujących lokal (przykładowo ogrzewanie, fundusz remontowy, koszty utrzymania części wspólnych, koszty zarządu). Tymczasem powód wykazanie swego roszczenia w tym zakresie ograniczył do czynności matematycznej polegającej na podzieleniu kwoty czynszu przez liczbę osób zajmujących lokal. Należy przypomnieć, iż szkoda musi opierać się na porównaniu stanu majątku poszkodowanego istniejącego po wystąpieniu zdarzenia wyrządzającego szkodę, z możliwym stanem tego majątku w przypadku, gdyby zdarzenie to nie wystąpiło. W świetle okoliczności sprawy brak podstaw do uznania, iż zajmowanie innego lokalu przez G. W. spowodowałoby obniżenie czynszu za lokal przy ul. (...).

Za niezasadne Sąd Rejonowy uznał także roszczenie odszkodowawcze w zakresie dotyczącym poniesienia przez powoda kosztów energii elektrycznej i gazu. Wskazał iż również w tym przypadku nie można tych wydatków ściśle przyporządkować każdej z osób (powód nie przedstawił sposobu korzystania z mieszkania przez każdą z osób w nim zamieszkujących i zakresu korzystania z mediów).

Sąd Rejonowy miał jednak na uwadze przede wszystkim to, iż postawa powoda pozwala na wnioskowanie, iż nadal czuje się odpowiedzialny za utrzymanie syna i bez względu na miejsce jego zamieszkiwania, partycypowałby w jego utrzymaniu. Pomimo ustaleń, iż syn powoda – uwzględniając nawet przerwy w pracy – osiąga średni dochód na poziomie 1.000 zł powód uważa, iż syn właściwie „nie ma z czego” ponosić opłat stanowiących koszty utrzymania. W ocenie Sądu Rejonowego powód zatem nadal czuje się zobligowany do wykonywania swego obowiązku alimentacyjnego względem syna.

Nadto Sąd Rejonowy miał na uwadze szczególne okoliczności niniejszej sprawy. Podniósł, że celem powoływanego przepisu - art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów jest zapewnienie właścicielowi naprawienia szkody w przypadku, gdy nie uzyskuje jej zaspokojenia od osoby zajmującej jego lokal bez tytułu prawnego. Przepis ten przewiduje również, iż odpowiedzialność gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego byłemu lokatorowi i lokatora wobec właściciela lokalu jest odpowiedzialnością in solidum. Oznacza to, iż właściciel nie jest zobowiązany do dochodzenia w pierwszej kolejności zaspokojenia od osoby zajmującej lokal. W przypadku braku uiszczania odszkodowania przez osoby zajmujące lokal – na których obowiązek taki spoczywa z mocy art. 18 ust. 1 u.o.p.l. – właściciel uprawniony jest do wystąpienia z takim żądaniem do gminy. W niniejszej sprawie okoliczności są jednak o tyle szczególne, iż powód właściwie zrezygnował z zaspokojenia od G. W.. Jak wynika z poczynionych ustaleń, w listopadzie 2013 r. powód wypłacił swojemu synowi kwotę 14.000 zł. Nastąpiło to już po powstaniu jego roszczenia objętego pozwem inicjującym niniejsze postępowanie. Powód posiadał zatem realną możliwość zaspokojenia swojego żądania właśnie poprzez skompensowanie swojego żądania z wierzytelnością przysługującą synowi – w kwocie kilkakrotnie przekraczającej roszczenie powoda. W świetle tych szczególnych okoliczności Sąd Rejonowy uznał, iż żądanie powoda narusza zasady współżycia społecznego a wykonywanie prawa – żądanie odszkodowanie – w formie w jakiej czyni to powód, stanowi jego nadużycie. Swoją postawą powód niejako sam przyczynia się do istnienia szkody, gdyż posiadając instrumenty do jej zaspokojenia (możliwość potrącenia) ze swoich uprawnień rezygnuje. Stanowisko takie Sąd zajął pomimo świadomości, iż również pozwana nie wywiązała się ze swego obowiązku. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od tego rozstrzygnięcia wniósł powód, domagając się jego zmiany poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda odszkodowania za okres od lutego 2013r. do września 2013r. z tytułu niedostarczenia przez pozwaną Gminę G. lokalu socjalnego dla G. W. zajmującego lokal mieszkalny przy ul. (...) w G. w wysokości 2067zł oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, że powód nie wykazał, że poniósł szkodę w wysokości odpowiadającej dochodzonemu odszkodowaniu w związku z bezprawnym przebywaniem G. W. w jego mieszkaniu. W uzasadnieniu nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu rejonowego co do konieczności wykazania detalicznego rozliczenia kosztów związanych z eksploatacją lokalu mieszkalnego dla każdego jego mieszkańca udowadniając zakres w jakim korzysta z mediów przebywający bezprawnie w tym lokalu syn powoda. W ocenie skarżącego przypisanie konkretnych kosztów utrzymania lokalu konkretnym mieszkańcom nie jest operacją możliwą. Nadto wskazał, że nie miał możliwości skompensowania swej wierzytelności z jego należnością na rzecz syna, albowiem cała wierzytelność została przeznaczona na spłatę innych wierzycieli G. W., po to by uniknąć wizyt komorników, którzy nachodzili mieszkanie i próbowali dokonać egzekucji tych należności. Działania te były dla powoda szczególnie uciążliwe, skoro stale przebywa on w tym lokalu.

Powołał się przy tym na pogląd prawny wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach w sprawie III Ca 1197/13, wskazując, że skoro G. W. znęcał się nad ojcem, to zasady współżycia społecznego nie mogą uzasadniać oddalenia powództwa w niniejszej sprawie.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok w części musiał zostać uchylony, a to wobec okoliczności znanych Sądowi Okręgowemu z urzędu. Otóż po zapoznaniu się z przedmiotem postępowania i rozstrzygnięciem zapadłym w sprawie III Ca 1197/13 (sygn. I C 325/13 Sądu Rejonowego w Gliwicach, obecnie I C 601/14 tego Sądu) Sąd Okręgowy ustalił, że niniejsze postępowanie w części dotyczy roszczenia objętego powołaną sprawą. W sprawie I C 325/13 Sądu Rejonowego w Gliwicach Powód C. W. dochodził od Gminy G. tożsamego odszkodowania jako w niniejszej sprawie za okres od 10 czerwca 2011r. do lutego 2013r. Tym samym odnośnie lutego 2013r. roszczenie odszkodowawcze zgłoszone w niniejszej sprawie należy oceniać jako kolejne powództwo w tej samej sprawie. W tym zakresie zatem nie było podstaw do merytorycznego orzekania, a pozew podlegał odrzuceniu (art.199§1 pkt 2 kpc). Z tego powodu na podstawie art. 386§3 kpc orzeczono o uchyleniu zaskarżonego wyroku odnośnie roszczenia odszkodowawczego za luty 2013r. i w tej części odrzucono pozew.

W pozostałej części apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy są prawidłowe. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Nie można zgodzić się ze skarżącym, że nie jest możliwe wykazanie, jaka część opłat przypada na każdego z mieszkających w lokalu mieszkańców i ta trudność uzasadnia przyjęcie, że szkoda powoda wynosi 1/3 wszystkich opłat za mieszkanie.

Szkoda powoda w okolicznościach niniejszej sprawy sprowadza się do różnicy pomiędzy stanem jego majątku, jaki istniałby, gdyby G. W. pozwana dostarczyła lokal socjalny, a stanem jaki istnieje obecnie, gdy ten lokal nie został przez pozwaną dostarczony.

Niewątpliwie część opłat za spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest niezależna od ilości osób zamieszkałych w lokalu, cześć zaś jest zależna od tego, ile osób lokal zamieszkuje. Powód wskazując jedynie ogólną wysokość opłat nie sprostał obowiązkowi dowodowemu w niniejszej sprawie( art. 6 kc). Miał natomiast możliwość przedstawienia np. stosownych pism spółdzielni wskazujących poszczególne składniki opłat. Mógł także w drodze wszelkich dowodów wykazywania, w jakim zakresie G. W. korzysta z lokalu, czy przebywa w nim stale, w jakim zakresie korzysta z mediów np. poprzez wskazanie jakie urządzenia pozostają do jego wyłącznej dyspozycji i w jakim rozmiarze ich używa.

Dopiero takie ustalenia dałyby podstawę do określenia, jaką kwotą wyraża się szkoda powoda.

Proste dokonanie przez powoda podzielenia wszelkich opłat przez trzy nie stanowi rzeczywistej szkody powoda, albowiem część z tych opłat powód uiszczałby w całości nawet wówczas, gdyby lokal nie był zamieszkały, czy też zamieszkiwałby go samotnie.

Już z tego powodu apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Nadmienić należy, że tłumaczenie powoda zawarte w apelacji wskazujące na spłatę wierzycieli G. W. i utrudnienia życia powoda przez nachodzących jego syna komorników nie zostały przez powoda udowodnione, nadto ich powołanie w apelacji jest spóźnione( art. 381 kpc). Ponadto podnieść należy, że wskazane przez powoda okoliczności nie mogą uzasadniać uznania, że powód był zmuszony do zaspokojenia roszczenia syna we wskazany sposób i to w pełnej wysokości (pomiędzy roszczeniem powoda wobec G. W. zgłoszonym w niniejszej sprawie oraz G. W. wobec powoda w związku z podziałem majątku istniała znaczna różnica).

Nadmienić przy tym należy, że rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy brał pod uwagę jedynie okoliczności i dowody w niej powołane, zatem nie mógł badać argumentacji i okoliczności powoływanych przez powoda w sprawie I C 601/14, skoro w niniejszej sprawie nie były one przywoływane, a nadto okres merytorycznego orzekania w niniejszej sprawie w ostateczności był inny niż w w/w sprawie.

Z tych powodów po myśli art. 385kpc apelację w znacznej części (poza tą, w jakiej doszło do uchylenia wyroku i odrzucenia pozwu) oddalono jako nieuzasadnioną.

Jednocześnie na podstawie art. 98§1i3 w zw. z art. 99 kpc w zw. z art. 391§1kpc orzeczono o zasądzeniu od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego stosownie do wyniku postępowania i wartości przedmiotu zaskarżenia (zgodnie z 12 ust.1 pkt 1 w zw. z §6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu( t. jedn. Dz. U. z 2013r. poz. 490).

SSO Anna Hajda SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk