Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2014 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

przeciwko M. W. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 16 stycznia 2014r. sygn. akt I C 788/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego M. W. (1) na rzecz powódki Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  określa i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokat K. K. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w Ł. kwotę 3.321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych brutto tytułem wynagrodzenia za udzieloną z urzędu pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym nieopłaconą pomoc prawną.

Sygn. akt I ACa 392/14

UZASADNIENIE

Powodowa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. wniosła o wydanie nakazu zapłaty przeciwko zobowiązanym z weksla pozwanym M. W. (1) oraz M. W. (2) i zasądzenie od nich solidarnie na rzecz powoda kwoty 84.559,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 2 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie na rzecz powoda kwotę 84.559,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

Pozwany M. W. (3) złożył zarzuty od nakazu zapłaty podnosząc, że wypełnił zobowiązania wynikające z umowy w całości i po upływie 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy finansowej, tj. w marcu 2010 r. Agencja winna zwrócić pozwanemu wystawiony przez niego weksel. W związku z tym wypełnienie weksla po tym okresie było nieskuteczne, nastąpiło po wygaśnięciu umowy. Pozwany stanowczo stwierdził, że wypełnił minimalne standardy i w dniu 19 października 2009 r. złożył oświadczenie potwierdzające spełnienie minimalnych standardów i wobec tego, że zobowiązania nie były wydane z urzędu, nie był zobowiązany załączyć kopii dokumentów do oświadczenia, a nadto, że jeżeli strona powodowa miała wątpliwości, co do złożonego oświadczenia zgodnie z umową, mogła je zweryfikować, czego jednak nie uczyniła, pomimo że pozwany oczekiwał kontroli przedstawicieli Agencji. Jednocześnie pozwany zakwestionował okoliczność wzywania go do dostarczenia kopii dokumentów zaznaczając przy tym, że załączone przez powoda do akt wezwanie nastąpiło po upływie 5 letniego okresu od dnia wypłaty pomocy i pozwany nie był związany umową ani też obowiązkiem informowania Agencji o zmianie adresu do korespondencji.

W odpowiedzi na zarzuty strona powodowa wniosła o utrzymanie nakazu zapłaty w mocy w całości, podtrzymując swoje twierdzenia i zaprzeczając zarzutom pozwanego, a w szczególności, że pozwany wypełnił zobowiązania umowne i powód nie był uprawniony do wypełnienia weksla.

W piśmie z dnia 28 marca 2013 r. strona powodowa sprecyzowała, że na dochodzoną kwotę 84.559,62 zł składa się kwota 50.000 zł wypłacona pozwanemu w dniu 24 marca 2005 r. oraz odsetki jak dla zaległości podatkowych w kwocie 34.559,62 zł.

Wyrokiem z dnia 16 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymał w mocy w całości wobec pozwanego M. W. (1) nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 2 kwietnia 2012 r. sygn. akt. I Nc 117/12.

Powyższy wyrok został oparty o następujące ustalenia:

Pozwany M. W. (3) był rolnikiem, albowiem od 20 października 2004 r. prowadził gospodarstwo rolne w S. przy ul. (...). W dniu 15 listopada 2004 r. złożył do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosek o dofinansowanie. Ideą tego dofinansowania było to, że rolnicy mogli dostawać dofinansowanie w kwocie 50.000 zł o ile w tym momencie spełniali wszystkie wymogi określone w programie. Była jednak taka możliwość, że dofinansowanie będzie udzielone pod warunkiem, że wnioskodawca w okresie 5 lat od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego wypełni te kryteria dostępu do pomocy i będzie przedkładać dodatkowe dokumenty potwierdzające spełnienie wymogów.

W załączonym do wniosku oświadczeniu M. W. (3) zaznaczył, że minimalne standardy w zakresie warunków ochrony środowiska zostaną spełnione w okresie 5 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego. Zobowiązał się w szczególności prowadzić ewidencję zabiegów środkami ochrony roślin, stosować środki ochrony roślin wyłącznie przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie, którego sprawność jest potwierdzona odpowiednimi badaniami poprzez zakup opryskiwacza spełniającego te wymogi, ukończyć szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin oraz dokonać zakupu odpowiednich pojemników na odpady komunalne.

Pismem z dnia 13 stycznia 2005 r. pozwany został poinformowany przez (...), że jego wniosek podlega finansowaniu w postaci premii w wysokości 50.000 zł

W dniu 18 stycznia 2005 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. zawarła z pozwanym M. W. (1) umowę nr (...) o dofinansowanie projektu, określającą warunki i tryb udzielenia przez A.R. i M.R. pomocy finansowej w ramach (...)Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006”. Pozwany oświadczył, że od dnia 20 października 2004 r. prowadzi gospodarstwo rolne położone w woj. (...), pow. (...), gm. Miasto S., przy ul. (...). Agencja zobowiązała się udzielić pozwanemu pomocy, czyli premii wypłacanej jednorazowo młodemu rolnikowi w wysokości 50.000 zł i wypłata miała być dokonania w terminie do dnia 31 marca 2005 r.

W umowie wskazano, że pozwany dołącza do umowy oświadczenie małżonka o wyrażeniu zgody na zawarcie umowy i w rezultacie umowa została podpisana również przez żonę pozwanego M. W. (2).

Pozwany zobowiązał się spełnić w okresie 5 lat od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego tzw. minimalne standardy w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt w przypadku, gdyby gospodarstwo to nie spełniało powyższych standardów w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie projektu realizacji (§ 5 ust. 1 pkt 8 umowy) oraz zobowiązał się do złożenia w oddziale regionalnym dokumentów potwierdzających wypełnienie przez niego minimalnych standardów (§ 5 ust.1 pkt 10 umowy). Dokumentami potwierdzającymi spełnienie w/w zobowiązania, w świetle § 5 ust. 2 pkt 2 umowy, były oświadczenie o spełnieniu minimalnych standardów oraz kopie dokumentów potwierdzających spełnienie w/w standardów, jeżeli zostały wydane z urzędu lub przepisy odrębne przewidują możliwość ich wydania.

Ponadto M. W. (3) zobowiązał się umożliwić dokonanie kontroli dokumentów lub kontroli na miejscu w gospodarstwie rolnym przez upoważnionych przedstawicieli Agencji (§ 5 ust. 1 pkt 5 umowy) oraz zobowiązał się do zwrotu pomocy wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia wypłacenia przez Agencję pomocy, w przypadku niewypełnienia co najmniej jednego z zobowiązań, o których mowa w § 5 ust. 1 umowy (§ 6 umowy). Pozwany wskazał, że korespondencja związana z realizacją umowy przekazywana będzie na adres S., ul. (...) i zobowiązał się do niezwłocznego przesyłania do oddziału regionalnego pisemnej informacji o zmianie jego danych osobowych, a w przypadku gdyby nie powiadomił o zmianie danych osobowych, strony ustaliły, że wszelka korespondencja wysyłana przez Agencję zgodnie z posiadanymi przez nią danymi, będzie uznana za doręczoną.

W § 8 ust. 1 umowy strony ustaliły, że prawnym zabezpieczeniem wykonania przez pozwanego zobowiązań określonych w umowie jest weksel niezupełny in blanco. Pozwani M. W. (3) i M. W. (2) wystawili w dniu 18 stycznia 2005 r. weksel in blanco, do którego została sporządzona deklaracja wekslowa, w której pozwani upoważnili powodową Agencję do wypełnienia weksla w każdym czasie na sumę odpowiadającą kwocie całkowitego zobowiązania wynikającego z łączącej strony umowy wraz z odsetkami oraz opatrzenia go datą płatności według uznania, zawiadamiając o tym fakcie pozwanych listem poleconym wysłanym przynajmniej 7 dni przed terminem płatności. Jako miejsce płatności weksla wskazano (...) Oddział (...) Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Ponadto pozwani upoważnili Agencję do opatrzenia weksla klauzulą „bez protestu”.

W § 8 ust. 3 umowy strony ustaliły, że w przypadku wypełnienia przez beneficjenta zobowiązań określonych w umowie Agencja zwróci beneficjentowi po upływie 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy przez Agencję weksel i deklarację wekslową. Zarówno weksel in blanco jak i deklaracja wekslowa została podpisana przez pozwanych M. i M. W. (2).

W dniu 24 marca 2005 r. pozwany otrzymał z A.R. i M.R. w W. na swój rachunek bankowy przelew kwoty dofinansowania w wysokości 50.000 zł.

Pismem z dnia 16 stycznia 2009 r. Agencja poinformowała pozwanego, że w dniu 19 października 2009 r. upływa termin złożenia dokumentów potwierdzających m.in. spełnienie minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt. Pozwany został poproszony o dostarczenie wypełnionego oświadczenia o spełnieniu minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt oraz kopii dokumentów potwierdzających spełnienie tych standardów, jeżeli zostały wydane z urzędu lub odrębne przepisy przewidują możliwość ich wydania. Pozwany otrzymał pismo w dniu 22 stycznia 2009 r. Następnie powód ponownie wystosował takie pismo w dniu 25 września 2009 r., które pozwany otrzymał w dniu 5 października 2009 r.

W dniu 16 października 2009 r. pozwany dostarczył do (...) Oddziału (...).R. i M.R. oświadczenie o spełnieniu minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt bez dokumentów, potwierdzających spełnienie w/w standardów. Ponadto w dniu 19 października 2009 r. pozwany złożył zaświadczenie z dnia 26 stycznia 2008 r. o ukończeniu szkolenia w zakresie obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin.

W wyniku weryfikacji złożonego przez pozwanego oświadczenia i dokumentów (...) Oddział (...).R. i M.R. stwierdził konieczność ich uzupełnienia i w związku z tym pozwany został poproszony pismem z dnia 19 stycznia 2010 r. o złożenie w terminie 14 dni kalendarzowych od otrzymania pisma wyjaśnień dotyczących rozbieżności w „Oświadczeniu o spełnieniu minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt” (pkt III.7, III.8, i III.10) w odniesieniu do „Oświadczenia....” złożonego wraz z wnioskiem o dofinansowanie realizacji projektu oraz o dostarczenie:

1.  ewidencji zabiegów ochrony roślin w gospodarstwie obejmującą lata 2008 i 2009;

2.  aktualnego przeglądu opryskiwacza;

3.  dokumentów potwierdzającego posiadanie urządzeń do zbierania odpadów komunalnych.

Pozwany został powiadomiony, że w przypadku braku uzupełnienia w terminie zostaną podjęte działania w celu odzyskania wypłaconych środków.

Pozwany nie odebrał pisma z tą informacją pomimo dwukrotnego awizowania. W dniu 01 i 02 marca 2010 r. pracownik A.R. i M.R. podjął próbę telefonicznego skontaktowania się z pozwanym, ale bezskutecznie – pozwany nie odbierał telefonu. Pracownik Agencji wystąpił, więc o wyrażenie zgody na skierowanie wniosku pozwanego do kontroli w miejscu realizacji projektu.

Pismem z dnia 8 marca 2010 r. pozwany został poinformowany, że w dniu 15 marca 2010 r. zostanie przeprowadzona kontrola obejmująca weryfikację informacji zawartych we wniosku o dofinansowanie realizacji projektu oraz zobowiązań zawartych w umowie o dofinansowanie projektu i wymagana jest obecność pozwanego oraz ma on zapewnić dostęp do wszystkich rzeczy, miejsc i dokumentów związanych z realizowanym projektem. Pismo było awizowane i pozwany nie odebrał pisma.

W dniu 15 marca 2010 r. upoważnieni pracownicy A.R. i M.R. nie przeprowadzili kontroli w gospodarstwie pozwanego, ale sporządzili protokół z czynności kontrolnych, w którym wskazano, że pozwany był nieobecny zarówno pod adresem lokalizacji projektu jak i pod adresem zamieszkania.

Pismem z dnia 23 kwietnia 2010 r. A.R. i M.R. Ł. Oddział (...) poinformował pozwanego, że w dniu 11 lutego 2010 r. upłynął termin złożenia dokumentów potwierdzających wypełnienie zobowiązań określonych w umowie, tj. w zakresie spełnienia minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt w szczególności nie zostały dostarczone dokumenty: kopia ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin, kopia aktualnego dokumentu potwierdzającego sprawność techniczną opryskiwacza, kopia dokumentów potwierdzających posiadanie urządzeń służących do zbierania odpadów komunalnych i w związku z tym zostanie uruchomiona procedura windykacji należności w celu odzyskania wypłaconej pomocy w kwocie 50.000 zł wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia wypłacenia przez Agencję premii. Pozwany nie odebrał dwukrotnie awizowanego pisma, które zostało wysłane na adres zamieszkania pozwanego w S. ul. (...).

Pismem z dnia 7 stycznia 2011 r. powód wezwał pozwanego i jego żonę do osobistego stawiennictwa w dniu 24 stycznia 2011 r. w (...) Oddziale Regionalnym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł., w celu zapłaty sumy wekslowej w kwocie 84. 559,62 zł z weksla stanowiącego zabezpieczenie zwrotu należności A.R. i M.R. z tytułu umowy nr (...) z dnia 18 stycznia 2005 r. Powód poinformował również, że w tym dniu zostanie wypełniony weksel na wskazaną kwotę z datą płatności na dzień 24 stycznia 2011r. i opatrzony klauzulą „bez protestu” i po ustaleniu wpływu tejże kwoty na rachunek bankowy Agencja poinformuje o terminie i miejscu odbioru weksla, zaś w przypadku niedokonania zapłaty sumy wekslowej w tym terminie zostanie wszczęte przez Agencję postępowanie sądowe z wykorzystaniem tego weksla. Pozwani odebrali korespondencję zawierającą tę informacje w dniu 17 i 20 stycznia 2011 r.

W dniu 01 lutego 2011 r. pozwany M. W. (3) odwołał się od decyzji Oddziału (...).R. i M.R. o windykacji kwoty pomocy. W odwołaniu wskazał swój nowy adres do korespondencji ul. (...). (...)/13 w S..

W postępowaniu odwoławczym sprawdzano, czy podjęta w oparciu o zgromadzone dokumenty decyzja była prawidłowa. A.R. i. M.R. chciała wyjść naprzeciw wnioskodawcy i jego obowiązkowi udowodnienia spełnienia minimalnych warunków, choć nie była to procedura standardowa. Ponownie, więc wystąpiono do pozwanego o przedłożenie dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań w zakresie ochrony środowiska i złożenie kopii dokumentów. Pierwsze z wezwań zaginęło na poczcie, w związku z czym powtórnie wysłano wezwanie o złożenie dokumentów na wskazany przez pozwanego adres, ale pozwany nie złożył dokumentów, ani też nie odpowiedział w inny sposób na wezwanie. Wobec tego A.R.i M.R. podtrzymała decyzję Oddziału (...).

Powód wypełnił weksel in blanco podpisany przez pozwanego i jego żonę. Kwota weksla nie została uiszczona przez wystawców weksla. M. W. (2) nie złożyła zarzutów od nakazu zapłaty.

Przedmiotem sporu między stronami było ustalenie czy pozwany naruszył łączącą go z powodem umowę o dofinansowanie oraz czy jest on zobowiązany do zwrotu otrzymanej pomocy.

Pozwany podpisując przedmiotową umowę był świadom, że zobowiązuje się do spełnienia określonych w umowie warunków, w tym do spełnienia w okresie 5 lat od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego tzw. minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt, a w szczególności zobowiązał się prowadzić ewidencję zabiegów środkami ochrony roślin, stosować środki ochrony roślin przy użyciu atestowanego sprzętu, odbyć szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin oraz dokonać zakupu odpowiednich pojemników na odpady komunalne, umożliwić dokonanie kontroli dokumentów potwierdzających spełnienie zobowiązań lub kontroli na miejscu w gospodarstwie rolnym. Ponadto niewątpliwym jest, że zobowiązał się również do zwrotu pomocy wraz z odsetkami w przypadku niespełnienia warunków umowy oraz że dla zabezpieczenia wykonania zobowiązań umownych pozwany wystawił weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany podnosił, że spełnił warunki umowy w zakresie minimalnych standardów poprzez złożenie oświadczenia, bez konieczności złożenia dokumentów potwierdzających spełnienie minimalnych standardów, co jego zdaniem nie upoważniało strony powodowej do wypełnienia weksla, który zgodnie z umową winien być mu zwrócony w ciągu 5 lat od dnia dokonania wypłaty pomocy finansowej. Ponadto pozwany kwestionował okoliczność otrzymania pisma powoda z dnia 23 kwietnia 2010 r. wskazując, że po upływie obowiązywania umowy nie był zobowiązany do wskazywania zmiany adresu.

Oceniając zgromadzony materiał dowodowy, a w szczególności umowę z dnia 18 stycznia 2005 r. Sąd Okręgowy uznał, że nie można podzielić żadnego z argumentów pozwanego, a tym samym, że pozwany nie zrealizował zobowiązań wynikających z umowy, co uprawniało stronę powodową do dochodzenia zwrotu przyznanej pomocy wraz z odsetkami naliczanymi jak dla należności podatkowych.

Argumentacja pozwanego, że tylko złożenie przez niego w dniu 16 października 2009 r. oświadczenia o spełnieniu minimalnych standardów oraz w dniu 19 października 2009 r. zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin potwierdza spełnienie przez niego zobowiązania umownego, nie może być uznana za słuszną w świetle analizy wszystkich postanowień umownych oraz celu zawartej umowy. Pozwany zobowiązał się prowadzić ewidencję zabiegów środkami ochrony roślin, stosować środki ochrony roślin przy użyciu atestowanego sprzętu oraz dokonać zakupu odpowiednich pojemników na odpady komunalne, a także umożliwić dokonanie kontroli dokumentów potwierdzających spełnienie zobowiązań lub kontroli na miejscu w gospodarstwie rolnym. Zdaniem sądu a quo można przyjąć, że choć pozwany stoi na stanowisku, że wystarczające było złożenie oświadczenia o spełnieniu minimalnych standardów bez dokumentów potwierdzających ich spełnienie, bowiem nie były one wydawane z urzędu, to niejako przyznał, że strona powodowa mogła dokonać kontroli dokumentów, jeżeli miała wątpliwości. Takie uprawnienie powodowej Agencji wynika wyraźnie z umowy i w ten sposób jest spełniony cel umowy o dofinansowanie. Udzielenie pomocy finansowej i jednocześnie brak możliwości kontroli spełnienia zobowiązań zaciągniętych przez beneficjenta, a poprzestanie jedynie na jego twierdzeniach, byłoby działaniem nieracjonalnym i niegospodarnym. Pomoc młodym rolnikom w celu ułatwienia im podejmowania działalności w rolnictwie przyznawana była m.in. pod warunkiem, że rolnik posiada odpowiednią wiedzę i umiejętności zawodowe oraz w odniesieniu do gospodarstwa spełnione są standardy dotyczące środowiska, higieny i warunków życia zwierząt. Warunki dotyczące pomocy w podejmowaniu działalności przez młodych rolników ustanowione w art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1257/1999 muszą być spełnione w chwili podjęcia indywidualnej decyzji o przyznaniu wsparcia. Okres nieprzekraczający 5 lat od rozpoczęcia działalności może być przyznany w celu spełnienia wymogów odnoszących się do umiejętności i kompetencji zawodowych, (...) i minimalnych norm dotyczących ochrony środowiska, higieny i dobrostanu zwierząt, jeśli młody rolnik potrzebuje okresu dostosowawczego, w którym podejmie działalność lub zrestrukturyzuje gospodarstwo. Kryteria dostępu w ramach przedmiotowego działania, w prawodawstwie polskim, reguluje Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006” stanowiące załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r. w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006”.

Pozwany zaznaczył w oświadczeniu złożonym wraz z wnioskiem o dofinansowanie, że minimalne standardy w zakresie warunków ochrony środowiska zostaną spełnione w okresie 5 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego. Takie samo zobowiązanie zostało zawarte w umowie z dnia 18 stycznia 2005 r., przy czym tam termin spełnienia powyższych standardów określony został na okres 5 lat od daty przekazania dofinansowania. Dofinansowanie przekazane zostało pozwanemu w dniu 24 marca 2005 r., a więc termin na wypełnienie przez niego przyjętych zobowiązań upływał w dniu 24 marca 2010 r. Z dokonanych ustaleń wynikało, że strona powodowa w tym czasie podejmowała działania zmierzające do sprawdzenia wykonania zobowiązania przez pozwanego poprzez wezwanie go do złożenia oświadczenia i dokumentów. Pozwany składając oświadczenie o spełnieniu minimalnych standardów oraz zaświadczenie o ukończeniu kursu uznał, że tym samym spełnił swoje zobowiązanie umowne. Odmienne stanowisko zajęła jednak powodowa Agencja, która zażądała od pozwanego dodatkowych dokumentów wskazujących na spełnienia warunków umownych. Podkreślić należy, że wszystkie czynności kontrolne Agencja podejmowała w okresie 5 lat od daty przekazania pozwanemu środków w ramach dofinansowania.

W toku niniejszego postępowania pozwany zarzucił stronie powodowej brak podjęcia czynności kontrolnych oraz bezpodstawne działania podejmowane przez stronę pozwaną po 5 latach od dnia dokonania wypłaty dofinansowania. W świetle zgromadzonej dokumentacji dotyczącej realizacji umowy nie można podzielić tego stanowiska. Powodowa A.R. i M.R. na piśmie wzywała pozwanego do uzupełnienia oświadczenia poprzez załączenie odpowiednich dokumentów. Pozwany jednak po złożeniu oświadczenia w dniu 16 października 2009 r. i zaświadczenia w dniu 19 października 2009 r. nie odbierał już żadnej korespondencji, w tym także o kontroli w jego gospodarstwie, ani też nie odbierał telefonów. Korespondencja była wysyłana na adres wskazany przez pozwanego, pod którym dotychczas odbierał korespondencję, bowiem pozwany nie wskazał zmiany jego danych osobowych, a był do tego zobowiązany na mocy § 11 umowy. Zgodnie, zatem z umową korespondencję kierowaną do pozwanego, a nieodbieraną przez niego należało uznać za doręczoną. Brak odbioru korespondencji wzywającej pozwanego do przedłożenia dokumentów w celu kontroli spełnienia minimalnych standardów, a także korespondencji o wyznaczeniu kontroli w gospodarstwie pozwanego, uniemożliwiła powodowi weryfikację wykonania zobowiązań przez pozwanego. To zaś zasadnie doprowadziło powoda do wniosku o niewywiązaniu się przez pozwanego ze zobowiązań umownych. Zarówno działania mające na celu weryfikację oświadczenia pozwanego o spełnieniu zobowiązań umownych jak i stwierdzające niewykonanie tych zobowiązań podjęte zostały przez powodową Agencję w wynikającym z umowy okresie pięciu lat od daty przekazania dofinansowania.

Stanowisko strony powodowej w zakresie braku wykonania zobowiązań umownych przez pozwanego i podjęcie działań zmierzających do odzyskania przyznanej mu pomocy nie było rygorystyczne i stanowcze, bowiem na skutek odwołania pozwanego, AR. I M.R. ponownie przeanalizowała realizację umowy i wezwała pozwanego do przedłożenia stosownych dokumentów. Jednakże i tym razem pozwany nie odbierał korespondencji pod wskazanym przez siebie nowym adresem. Ponowne wzywanie do przedłożenia dokumentów w celu kontroli było wyjątkowe w procedurze rozpoznawania odwołania. Zdaniem sądu pierwszej instancji działania podejmowane przez stronę powodową wskazują, więc, że pozwany miał możliwość udowodnienia spełnienia warunków określonych w umowie, ale na skutek własnego zaniechania (nieodbierania korespondencji) nie skorzystał z tej możliwości. Na marginesie sąd wskazał, że nie można wykluczyć spełnienia przez pozwanego zobowiązań umownych w sytuacji, gdyby przedłożył stronie powodowej załączone przez niego dopiero w toku niniejszego procesu dokumenty w postaci faktur za wywóz śmieci czy odpadów (k.154 – 156) i umożliwił przeprowadzenie kontroli w swoim gospodarstwie, co do spełnienia pozostałych warunków. Ponadto o działaniu strony powodowej zgodnie z umową świadczy również i to, że nie podjęła ona żadnych działań wobec pozwanego na skutek złożonego donosu na niego o wykorzystywaniu dofinansowania niezgodnie z umową.

Wobec tego uznać należało, że pozwany nie spełnił zobowiązań zawartych w umowie – nie spełnił minimalnych standardów i uniemożliwił Agencji przeprowadzenia kontroli dokumentów przed upływem 5 letniego okresu od przekazania dofinansowania, a zatem zgodnie z § 8 umowy strona powodowa mogła zażądać zwrotu wypłaconego dofinansowania wraz z odsetkami i w tym celu wypełnić weksel in blanco. Twierdzenie pozwanego, że spełnił zobowiązania umowne i w ciągu 5 lat od dnia dokonania wypłaty dofinansowania strona powodowa winna zwrócić mu weksel, jest oczywiście bezzasadne. Regulacja dotycząca zwrotu weksla zawarta w § 8 ust. 3 dotyczy sytuacji spełnienia zobowiązań umownych, a skoro pozwany ich nie spełnił, to nie mogła ona mieć zastosowania.

Mając na uwadze poczynione ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną, na podstawie art. 496 k.p.c. Sąd Okręgowy utrzymał w mocy w całości wobec pozwanego M. W. (1) nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 2 kwietnia 2012 r. sygn. akt I Nc 117/12.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zarzucając wyrokowi obrazę art. 233 § 1 k.p.c. polegającą na przekroczeniu przez sąd granic swobodnej oceny dowodów i dowolne ustalenie, że pozwany nie wywiązał się z umowy o dofinansowanie projektu przez to, że nie przekazał A.R. i M.R. żądanych przez nią dokumentów w sytuacji, gdy z żądaniem takim powódka wystąpiła po upływie pięcioletniego okresu związania projektem, gdy umowa wygasła, a ponadto powódka nie zarzucała niewłaściwego wykorzystania przez pozwanego udzielonej mu pomocy.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest zasadna.

Apelujący postawił zaskarżonemu orzeczeniu jedynie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie przez sąd pierwszej instancji zasady swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło sąd do ustalenia, że pozwany nie wywiązał się z umowy o dofinansowanie projektu przez to, że nie przekazał stronie powodowej żądanych przez nią dokumentów w sytuacji, gdy powódka z takim żądaniem wystąpiła po upływie pięcioletniego okresu związania projektem, a zatem po wygaśnięciu umowy oraz nie zarzuciła pozwanemu niewłaściwego wykorzystania udzielonej mu pomocy. Aby zarzut odnoszący się do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów mógł zostać uwzględniony, nie wystarczy przedstawić alternatywny stan faktyczny, a należy podważyć prawidłowość dokonanej przez sąd oceny dowodów, wykazując przy tym, że jest ona wadliwa lub błędna. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i nie można jej podważyć, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Ramy swobodnej oceny dowodów są określone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego rozumowania oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Poprawność rozumowania sądu (sędziego) powinna być możliwa do skontrolowania (uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia: 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624; 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589; z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, LEX nr 52544; 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003, nr 5, poz. 137; 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, LEX nr 53923; 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1050/00, LEX nr 55499).

Zdaniem Sadu Apelacyjnego apelacja nie zawiera żadnych argumentów, które dawałyby sądowi ad quem podstawy do wydania orzeczenia reformatoryjnego czy kasatoryjnego, a jest jedynie wyrazem polemiki z prawidłowo poczynionymi przez sąd a quo ustaleniami, z prawidłowo i rzetelnie ocenionym materiałem dowodowym, jak i trafnymi, logicznymi wnioskami wynikającymi z ustaleń sądu. W apelacji skarżący nie podaje, na czym opiera swoje twierdzenie, że wszelkie czynności kontrolne powoda miały miejsce już po wygaśnięciu umowy, a w związku z tym, że powodowa Agencja nie miała prawa wypełniania weksla i żądania zwrotu dofinansowania, gdyż pozwany wypełnił wszelkie obowiązki wynikające z łączącej strony do 24 marca 2010 r. umowy o dofinansowanie.

Sąd Okręgowy szczegółowo i logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Z § 4 w/w umowy wynika, że powód udzielił pozwanemu dofinansowania na podstawie złożonego przez niego wniosku o dofinansowanie i na warunkach określonych w umowie pomocowej. Do wniosku o uzyskanie pomocy pozwany z dnia 15 listopada 2004 r. załączył oświadczenie, że spełnieni minimalne standardy w zakresie ochrony środowiska nie później niż po 5 latach od daty przejęcia przez niego gospodarstwa rolnego oraz, że w tym czasie spełni wymóg prowadzenia ewidencji zabiegów ochrony roślin, ukończy szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin, zakupi opryskiwacz spełniający wszystkie wymogi oraz zakupi odpowiednie pojemniki na odpady komunalne (k.45). W związku z zawartą przez strony umową z dnia 18 stycznia 2005 r. obowiązywały dwa terminy, a mianowicie 5 lat od dnia objęcia przez pozwanego gospodarstwa rolnego, który upływał w dniu 20 października 2009 r. oraz 5 lat od dnia dokonania wypłaty pozwanemu dofinansowania, który upływał w dniu 24 marca 2010 r. W terminie do 20 października 2009 r. pozwany zobowiązany był złożyć oświadczenie o spełnieniu minimalnych standardów wraz z dokumentami potwierdzającymi to, o ile były one wydawane z urzędu, a w dniu do 24 marca 2010 r. powód miał prawo dokonania kontroli dokumentów lub kontroli na miejscu w gospodarstwie rolnym, zaś pozwany miał obowiązek przechowywania całości dokumentów oraz prowadzenia gospodarstwa rolnego, niedokonywania zmian w gospodarstwie w strukturze produkcji rolnej, jeżeli prowadziłoby to do zmniejszenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego poniżej kryterium żywotności ekonomicznej.

Z materiału dowodowego wynika, że A.R. i M.R. już w styczniu 2009 r. przypomniała pozwanemu o obowiązkach wynikających z zawartej w dniu 18 stycznia 2005 r. umowy o dofinansowanie. Pozwany odebrał pismo z dnia 16 stycznia 2009 r. w dniu 22 stycznia 2009 r. (k.86 – 87 i 88) i na to pismo nie zareagował. Kolejne pismo podobnej treści (k. 89) pozwany otrzymał w dniu 5 października 2009 r. (k. 90). Również na to pismo nie zareagował i dopiero w dniu 16 października 2009 r., a wiec na 4 dni przed upływem terminu do złożenia oświadczenia § 5 ust.1 pkt 7, 8 w/w umowy pomocowej złożył oświadczenie o spełnieniu przez siebie minimalnych standardów, które do powodowej Agencji dotarło w dniu 19 października 2009 r. (k. 20 –27 odw.). Nie złożył natomiast dowodu na prowadzenie ewidencji zabiegów ochrony roślin, zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin, dowodu zakupu opryskiwacza spełniającego wszelkie wymogi i dowodu zakupu odpowiednich pojemników na odpady komunalne, które deklarował w swoim wniosku o dofinansowanie z dnia 15 listopada 2004 r. (k. 45). W dniu 19 października 2009 r. pozwany dostarczył powodowej Agencji wyliczenie żywotności ekonomicznej gospodarstwa rolnego (tzw. S.) oraz zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin z dnia 26 stycznia 2008 r. (k. 260). Pozwany we wniosku z listopada 2004 r. zobowiązał się, że ukończy szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin, a nie ich obrotu i konfekcjonowania. Należy, zatem uznać, że to zaświadczenie złożone przez pozwanego (k. 260) nie spełniało wymogów umownych, a ca za tym idzie właściwe zaświadczenie o ukończeniu kursu nie zostało złożone. Powód poddał, zatem spełnienie przez pozwanego wymogów wynikających ze złożonego przez niego wniosku oraz wymogów zawartych w umowie z dnia 18 stycznia 2005 r. kontroli decyzją z dnia 15 stycznia 2010 r. (adnotacja k. 251). W dniu 18 stycznia i 2 marca 2010 r. stwierdzono, że powód do oświadczenia nie załączył ewidencji stosowanych środków ochrony roślin, dowodu zakupu pojemników na odpady komunalne, dowodu na przeprowadzanie oprysków roślin i w ten sposób nie spełnił warunków wynikających z umowy, co stwierdzono ostatecznie w dniu 24 kwietnia 2010 r. (notatka służbowa k. 252, 253, 253 odw.). Weryfikacja polegała również na wykazaniu różnic pomiędzy oświadczeniem złożonym przez pozwanego w dniu 15 listopada 2004 r. a tym złożonym w dniu 19 października 2009 r. co zaznaczono na oświadczeniu z października 2009 r. przy pkt III 7,8,10 oraz pkt (...).

W dniu 19 stycznia 2009 r. na piśmie pod adres podany powodowi przez pozwanego wysłano pismo S03/03/04 z żądaniem uzupełnienia złożonego oświadczenia, poprzez złożenie ewidencji zabiegów ochrony roślin za lata 2008 – 2009, aktualnego przeglądu opryskiwacza, dokumentu potwierdzającego posiadanie urządzeń do zbierania odpadów komunalnych (wbrew twierdzeniom apelującego przy uprawie roślin zawsze są wytwarzane odpady komunalne, chociażby opakowania po środkach ochrony roślin) i o wyjaśnienie rozbieżności w złożonym oświadczeniu i wniosku z pkt (...),8,10 (pismo z dnia 19 stycznia 2010 r. k. 92, dowód awizacji k. 243,243 odw.). Pismo było dwukrotnie awizowane, ale pozwany nie zareagował, w związku z czym w dniach 1 i 2 marca 2010 r. podjęto próbę telefonicznego skontaktowania się z pozwanym bez wyniku. Pracownik powoda zwrócił się do zwierzchników o wyrażenie zgody na czynności kontrolne w gospodarstwie rolnym pozwanego (notatka służbowa starszego inspektora powoda S. Ł. (k.91). Uzyskawszy taką zgodę wysłano do pozwanego zawiadomienie o kontroli przez upoważnionych pracowników Agencji w gospodarstwie rolnym pozwanego w dniu 15 marca 2010 r. (pismo k. 95). Pismo to było awizowane w dniu 11 marca 2010 r. i termin do odebrania listu na poczcie upływał w dniu 18 marca 2010 r., a zatem już po wskazanym terminie czynności kontrolnych. Pozwany nie próbował odebrać tego pisma do dnia kontroli, ani po nim mimo, że listonosz nie mając wówczas jeszcze obowiązku podwójnej awizacji (od 19 marca 2010 r. weszła w życie zmiana art. 139 k.p.c. o podwójnej awizacji) dokonał jej w dniu 18 marca 2010 r., a pismo zwrócił dopiero w dniu 26 marca 2009 r. (koperta k. 98, 98 odw.). Pozwany miał, zatem możliwość dowiedzenia się o przesyłce przed datą kontroli pomimo, że z formalnego punktu widzenia miał czas na jej odebranie do 18 marca 2010 r. Pozwany jednak nie odbierał żadnych przesyłek pod tym adresem, albowiem tam nie mieszkał i nie przebywał (rozstał się z żoną, co wynika z jej pisma skierowanego do powoda w dniu 18 styczniu 2011 r. (k. 204). Pozwany nie podał jednak powodowi swojego aktualnego adresu zamieszkania lub pobytu w okresie związania umową, czyli do dnia 24 marca 2010 r., uczynił to dopiero w odwołaniu z dnia 21 stycznia 2011 r., po tym, gdy po raz pierwszy odebrał w dniu 20 stycznia 2011 r. awizowane do niego pismo z ostatecznym wezwaniem do zapłaty (k. 51, 60). Zdaniem sądu ad quem odebrał ta przesyłke po tym, gdy w dniu 18 stycznia 2011 r. przesyłkę z ostatecznym wezwaniem odebrała była zona pozwanego M. W. (2), która zawiadomiła go o awizie przy ul. (...). Nie zamierzał on, zatem odbierać korespondencji kierowanej na jedyny znany powodowi adres, pomimo, że wiedział, że przesyłki będą uznawane za doręczone, co wynikało z § 11 ust. Pozwany był zobowiązany powiadamiać powoda o zmianie adresu w okresie związania umową, czyli do 24 marca 2010 r. Pozwany nie uczynił tego na własne ryzyko. W dniu 15 marca 2010 r. upoważnieni pracownicy powoda podjęli próbę kontroli, ale pozwanego nie zastali ani na terenie gospodarstwa rolnego, ani pod znanym powodowi adresem i nie wypełniono druków kontrolnych (k. 214 – 223). W dniu 16 marca 2010 r. wysłano powodowi pod znany adres dwa egzemplarze Protokołu z czynności kontrolnych z pouczeniem o możliwości wniesienia w terminie 14 dni zastrzeżeń. Pozwany nie zareagował. W związku z powyższym powód podjął decyzje o uznaniu, że pozwany nie wypełnił do dnia 11 lutego 2010 r. minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt, kiedy to upłynął mu termin do złożenia żądanych przez powoda dokumentów i w dniu 26 kwietnia 2010 r. zawiadomiono pozwanego, że zostanie wobec niego uruchomiona procedura windykacyjna co do kwoty udzielonej mu pomocy. Pismo zostało dwukrotnie awizowane, a zatem doręczono pozwanemu to pismo z datą 13 maja 2010 r. myli się pozwany twierdząc, że w piśmie z dnia 23 kwietnia 2010 r. nadanym na poczcie w dniu 26 kwietnia 2010 r. wzywano go do złożenia dokumentów. W piśmie tym zawiadomiono go o skierowaniu jego sprawy do windykacji. Czynności kontrolne były przez powódkę podejmowane w okresie związania umową, czyli do 24 marca 2010 r. Po tej dacie powód już żadnych czynności kontrolnych nie podejmował. Pozwany miał obowiązek poinformowania powoda o zmianie adresu do dnia 24 marca 2010 r., a tego nie uczynił i wszelka korespondencja kierowana do niego, po złożeniu przez niego w dniu 19 października 2009 r. oświadczenia o spełnieniu minimalnych standardów, na wskazany w umowie adres, była awizowana. Daje to podstawę do przyjęcia, że już wówczas zmienił swój adres pobytu, ale nie powiadomił o tym powoda. Nie interesował się, zatem tym czy jego oświadczenie o spełnieniu minimalnych standardów zostanie przyjęte, czy też nie i powód będzie go sprawdzał.

Niewiarygodne jest twierdzenie pozwanego, że prowadził dokumentacje elektroniczną dotyczącą środków ochrony roślin i przechowywał ją przez 5 lat od otrzymania pomocy, albowiem pozwany wyprowadzając się z poprzedniego miejsca zamieszkania był zobowiązany podać nowy adres, ale świadomie tego nie uczynił ryzykując, że nie odbierze korespondencji od powoda. Z umowy wynikało, że powód może przeprowadzić kontrole w terminie 5 lat od wypłaty pozwanemu pomocy, czyli aż do dnia 24 marca 2010 r. Pozwany dbając o własny interes winien upewnił się, czy został rozliczony z obowiązków umownych, a nie wręcz unikać kontaktów z powodem poprzez nie podanie nowego adresu. Bez znaczenia dla sprawy są czynności podjęte przez stronę powodową po dniu 24 marca 2010 r., czyli wzywanie pozwanego do złożenia jakichkolwiek dokumentów dotyczących wygasłej już wówczas umowy. Podjęcie tych czynności stanowiło nieformalną dobrą wolę powoda do ewentualnego pozytywnego skwitowania pozwanego z realizacji przez niego umowy z dnia 18 stycznia 205 r. Dla sądu liczą się tylko te czynności, jakie powód podjął w okresie obowiązywania umowy, czyli do dnia 24 marca 2010 r.

Na podstawie zebranego materiału dowodowego i prawidłowo dokonanej oceny oraz wysnutych z tej oceny logicznych wniosków, Sąd Okręgowy w pełni był uprawnionym do stwierdzenia, że pozwany nie wykazał spełnienia przez siebie minimalnych standardów w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt, że powód podjął czynności kontrolne w okresie od złożenia przez powoda oświadczenia do dnia związania umową, czyli do dnia 24 marca 2010 r., a więc powód był w pełni uprawniony do wypełnienia weksla i żądania od pozwanego zwrotu dofinansowania wraz z odsetkami.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako niezasadną, a o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i 98 k.p.c.