Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2014 r. w Szczecinie

sprawy J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 lutego 2014 r. sygn. akt VI U 1384/13

oddala apelację.

SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 245/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2013 roku organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił J. R. prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W uzasadnieniu decyzji, powołując się na ustawę z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. Ust. z 2009 r. Nr 97, poz. 800), stwierdził, że ubezpieczony nie spełnia wymienionych w niej przesłanek do nabycia prawa do świadczenia, albowiem nie udowodnił 20 lat pracy nauczycielskiej, rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło z jego inicjatywy i wiek 55 lat osiągnął w 2006 roku.

W odwołaniu od decyzji, uprawniony domagał się jej zmiany przyznania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Podnosił, iż jego okres pracy nauczycielskiej wyniósł 20 lat i 4 miesiące, ponieważ zatrudnienie w (...) to praca nauczycielska. Utrzymywał, że w świadectwie pracy z dnia 02 września 2013 roku wyraźnie wskazano, że jego stosunek pracy został rozwiązany na wniosek ubezpieczonego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko

Wyrokiem z dnia 3 lutego 2014 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

J. R. (ur. (...)) legitymuje się okresem ubezpieczenia w wysokości 30 lat, 9 miesięcy i 12 dni. Z wnioskiem o nauczycielskie świadczenia kompensacyjne wystąpił w dniu 12 września 2013 roku. Jako nauczyciel w rozumieniu w/w ustawy przepracował 14 lat 4 miesiące i 18 dni.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione, podnosząc, że wymogi, których spełnienie warunkuje przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego określa art. 3 i 4 w/w ustawy z dnia 22 maja 2009 r. Zgodnie z tymi przepisami: prawo do świadczenia na warunkach w wysokości określonych w ustawie przysługuje nauczycielom zatrudnionym w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 (art. 3).

Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm. zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS”, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;

3) rozwiązali stosunek pracy.

2. Nauczycielom spełniającym warunki określone w ust. 1 pkt 1 i 2 świadczenie przysługuje również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.).

3. Nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył:

1) 55 lat - w latach 2009 - 2014;

2) 55 lat w przypadku kobiet i 56 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2015- 2016;

3) 55 lat w przypadku kobiet i 57 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2017- 2018;

4) 55 lat w przypadku kobiet i 58 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2019- 2020;

5) 55 lat w przypadku kobiet i 59 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2021- 2022;

6) 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2023- 2024;

7) 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2025- 2026;

8) 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2027-2028;

9) 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2029-2030;

10) 59 lat w przypadku kobiet 64 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2031-2032.

W myśl art. 2 ust. 1 cytowanej ustawy: określenie nauczyciel oznacza nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:

a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,

b) szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).

Powołany art. 2 pkt. 5 i 7 ustawy z dnia 07 września 1991 roku o systemie oświaty stanowi, że system oświaty obejmuje: młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi, realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust 3 obowiązku szkolnego obowiązku nauki (ust. 5), placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (ust. 7).

Sąd meriti wskazał, że analiza uzasadnienia projektu ustawy (druk sejmowy nr (...)) prowadzi do wniosku, że celem ustawy jest wprowadzenie przejściowego rozwiązania, adresowanego do nauczycieli, którzy obecnie mają stosunkowo długi staż pracy. Rozwiązanie to, w postaci nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, będzie nabywane w kolejnych latach przez nauczycieli. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne będzie przyznawane nauczycielom, którzy osiągnęli 30-letni staż pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej. Wiek uprawniający do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego będzie wzrastał w kolejnych latach kalendarzowych, aż osiągnie powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie ulegało zatem wątpliwości, że ustawa została skierowana do nauczycieli niespełniających warunków do uzyskania emerytury z Karty Nauczyciela, posiadających stosunkowo długi staż pracy. Temu celowi służy ust 3 art. 4 ustawy wskazujący krąg podmiotowy jej beneficjentów.

Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony J. R. do kręgu tego nie należał, albowiem wiek 55 lat ukończył w roku 2006, a nie w latach 2009 — 2014. Już to ustalenie, w ocenie Sądu pierwszej instancji, powodowało brak prawa do tego świadczenia

Organ rentowy podnosił także niespełnienie przez skarżącego przesłanki 20 lat pracy nauczycielskiej oraz rozwiązania umowy o pracę na jego wniosek.

W ocenie Sądu meriti, w zakresie rozwiązania umowy o pracę racja leżała po stronie wnioskodawcy, albowiem ze świadectwa pracy z dnia 02 września 2013 roku wynikało expresis verbis, że z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę wystąpił wnioskodawca Natomiast odnośnie warunku co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej, nie budziło wątpliwości Sądu pierwszej instancji, że praca ubezpieczonego w (...) do tego okresu nie należała. Odesłanie zawarte w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych do ustawy o systemie oświaty jest, w ocenie Sądu I instancji, fragmentaryczne i nie obejmuje pracy w (...). Mówi o tym dobitnie wykładnia historyczna art. 2 ustawy o systemie oświaty. Do dnia 22 kwietnia 2009 roku, a zatem na miesiąc przed uchwaleniem ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, zawierał on pkt 8 mówiący o Ochotniczych Hufcach Pracy jako elementach systemu oświaty. Od dnia 23 kwietnia 2009 roku już tego rozwiązania w przepisach ustawy o systemie oświaty nie było. Skoro zatem Ochotnicze Hufce Pracy przestały być elementami systemu oświaty, to żaden przepis ustawy o świadczeniach kompensacyjnych, nie pozwalał na uznanie pracy w nich jako pracy nauczycielskiej.

Mając zatem na względzie wskazane wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 kpc. orzekł jak w sentencji wyroku.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1. błędne ustalenia faktyczne polegające na przyjęciu, że praca ubezpieczonego w Ochotniczym Hufcu Pracy nie jest pracą nauczycielską w rozumieniu przepisów ustawy o systemie oświaty w sytuacji, w której w trakcie jej świadczenia przepisy tej ustawy zaliczały (...) jako element systemu oświaty,

2. błędną wykładnię art. 4 ust 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 roku o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych polegającą na przyjęciu, że ubezpieczony winien ukończyć 55 lat w latach 2009-2014 podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, iż wystarczającym jest ukończenie tego wieku przed rokiem początkowym wskazanym w tym przepisie, a więc 2009.

Wskazując na powyższe ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, przez przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów sądowych wraz z kosztami zastępstwa według norm przepisanych za obige instancje.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że przez okres 20 lat 4 miesięcy i 12 dni zatrudniony był jako nauczyciel WF, wychowawca, komendant Hufca Pracy, nauczyciel i wychowawca internatu. Ten fakt przemawiał za tym, aby okres jego pracy uznać za pracę w systemie oświaty. Nie można, bowiem w ocenie skarżącego pomijać pracy w okresie od 01 października 2002 r. do 28 września 2010 r. w Ochotniczym Hufcu Pracy i uznawać ją za niebędącą pracą nauczycielską. Praca w (...) kwalifikuje się, jako równa i tożsama z pracą pedagoga (nauczyciela), o której mowa w art. 2 pkt 1 ustawy kompensacyjnej.

Ubezpieczony podkreślił, że Sąd I instancji wskazał na obowiązywanie w ustawie o systemie oświaty regulacji zaliczającej (...) do systemu oświaty. Faktycznie uregulowanie to zostało uchylone, jednak co istotne, obowiązywało w okresie, w którym skarżący świadczył pracę. Nie można, zatem przyjmować, że pomimo uchylenia tego przepisu skarżący nie legitymuje się wymaganym okresem pracy. Państwo, bowiem nie może dyskryminować osób świadczących długoletnią pracę w placówkach (...), w których praca z młodzieżą jest o wiele bardziej wymagająca aniżeli w innych placówkach systemu oświaty. Praca wykonywana przez ubezpieczonego merytorycznie odpowiadała pracy, jaka wykonywana jest przez nauczycieli w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Skarżący był wychowawcą i komendantem hufca, realizował zadania opiekuńczo- wychowawcze, prowadził także zajęcia dydaktyczno-wychowawcze.

Skarżący wskazał, że faktycznie ukończył 55 lat w 2006 roku, niemniej jednak w okresie składania wniosku o świadczenie kompensacyjne, a więc w latach 2009-2014 posiadał legitymację do jego złożenia. W tym okresie miał już ukończone 55 lat. W ocenie skarżącego inne pojmowanie i wykładnia tego przepisu prowadzi wprost do dyskryminacji osób, które przed wejściem w życie ustawy ukończyły wymagany wiek. Państwo wprowadzając przepisy korzystne winno mieć na względzie obywateli, którzy wymagany wiek już ukończyli i winni także mieć możliwość skorzystania z dobrodziejstwa tej ustawy. Możliwość skorzystania z ustawy na warunkach zaliczających pracę w (...) w sytuacji, w której na przestrzeni wielu lat praca w takich jednostkach była zaliczania jako praca nauczycielska, zaś jednostki te zaliczano do systemu oświaty, nie powinna budzić wątpliwości.

W tych okolicznościach, uwzględniając wszystkie powyżej przedstawione przez skarżącego argumenty podniesione w niniejszej apelacji, ubezpieczony wniósł o jej uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, niepubl.). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozstrzyganej sprawy stwierdzić należy w pierwszej kolejności, iż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, a swe ustalenia oparł na należycie zgromadzonym materiale dowodowym, którego ocena nie wykraczała poza granice wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd I instancji wywiódł prawidłowe wnioski z poprawnie dokonanej analizy dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. Stąd też Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu I instancji w całości uznał i przyjął jako własne.

Sąd Odwoławczy nie stwierdził poza tym naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego, w związku z czym poparł rozważania Sądu Okręgowego również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia.

W kwestii uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego należy podkreślić, iż prawo do takiego świadczenia przysługuje nauczycielowi wykonującemu pracę w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Cytowana ustawa w art. 2 definiuje, że nauczycielem jest nauczyciel, wychowawca i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Zakres przedmiotowy obejmuje zatem trzy grupy jednostek. Pierwsza to przedszkola, druga szkoły i trzecia placówki kształcenia ustawicznego i placówki, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.

Nie ma wątpliwości, iż sporny okres zatrudnienia od dnia 1 października 2002 r. do 28 września 2010 r. nie przypadał w przedszkolu, jak też szkole. W toku procesu pozostawało zatem do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca był zatrudniony w placówce kształcenia ustawicznego albo placówce opisanej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.

Ochotnicze Hufce Pracy do 21 kwietnia 2009 roku były uznawane za jednostki systemu oświaty zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 2 ust 8 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2009, Nr 97, poz. 800 ze zm.). Z dniem 22 kwietnia 2009 r. na mocy art. 1 ust 1 pkt. c ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U z 2009 r., Nr 56, poz. 458) uchylono punkt 8 art. 2 ustawy o systemie oświaty i tym samym wykreślono zapis o Ochotniczych Hufcach Pracy. Tym samym w dniu wejścia w życie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Ochotnicze Hufce Pracy nie były już jednostką systemu oświaty. Co więcej nie są i nigdy nie były jednostką wymienioną w art. 2 ust 1 pkt c tej ustawy.

Zatrudnienie nauczyciela w placówce innej, niż wymieniona w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie powoduje uprawnienia do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

W tym stanie rzeczy wnioskodawca nie spełnia warunków opisanych w treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. O ile spełnia warunek rozwiązania stosunku pracy, to nie legitymuje się okresem 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1. ustawy o świadczeniach kompensacyjnych.

Analiza obowiązujących w tej kwestii przepisów prawa wskazuje, że do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie wystarczy sam status nauczyciela, lecz konieczne jest wykonywanie pracy w określonych przepisami prawa placówkach oświatowych. Ograniczenie tego zakresu nie może być uznane a priori za wadliwe. Pomocny w konstruowaniu tej tezy jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie SK 49/12, zgodnie z którym art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w zakresie w jakim nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego instruktorów praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w innych jednostkach niż wskazane w tym przepisie jest zgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (por. także wyrok SN z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie II UK 126/11).

Z sentencji przytoczonych orzeczeń wynika wniosek, że ograniczenie obejmuje miejsce wykonywanej pracy, a nie jej przedmiot. Jeśli osoba nie pracuje w określonej kategorii jednostek, to nie uzyskuje prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, nawet jeśli pracuje w charakterze nauczyciela. W tym wypadku wnioskodawca pracował Ochotniczym Hufcu Pracy, który nie jest jednostką wymienioną w cytowanym przepisie.

Sąd Apelacyjny podziela również w pełni rozważania Sądu Okręgowego dotyczące osiągnięcia wieku uprawniającego do uzyskania świadczenia kompensacyjnego.

Z powyższych względów, wobec niespełnienia przez ubezpieczonego przesłanek do nabycia świadczenia kompensacyjnego i prawidłowości wyroku Sądu I instancji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.