Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 lutego 2014 roku, wydanym w sprawie z powództwa D. P. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę, sygn. akt I C 522/13, Sąd Rejonowy w Zgierzu zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki D. P. kwotę 60.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty, zaś rozstrzygnięcie o kosztach procesu pozostawił referendarzowi sądowemu w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach oraz wnioskach:

W następstwie wypadku komunikacyjnego, do którego doszło w dniu 2 listopada 2004 roku w miejscowości L., śmierć poniosła córka powódki – A. M.. W czasie zdarzenia powódka miała 58 lat. Zamieszkiwała wspólnie z mężem, córką, zięciem oraz 7 letnim wnukiem. Córka powódki stanowiła dla powódki oparcie, zapewniała poczucie bezpieczeństwa tak emocjonalne jak i finansowe. Córka jeździła z matką do lekarzy, których z reguły sama opłacała. Powódka spędzała często czas wolny z córką. Mogły ze sobą o wszystkim porozmawiać. Córka powódki prowadziła sklep spożywczy i w związku z tym zaopatrywała również rodziców w zakupy spożywcze. Po śmierci córki powódka musiała zająć się formalnościami pogrzebowymi. Powódka wraz z mężem zostali ustanowieni rodziną zastępczą dla wówczas 7 – letniego wnuczka ( syna zmarłej córki). Wszelkie obowiązki związane z wychowaniem dziecka przejęła powódka. Uczęszczała z wnuczkiem do psychologa. Zięć początkowo pozostawał w więzieniu, a po wyjściu zaczął nadużywać alkoholu. Kontakt zięcia z powódką urwał się, z synem jest sporadyczny. Ojciec dziecka nie wspierał syna finansowo. Powódka zapewnia wnuczkowi zarówno wsparcie emocjonalne jak i finansowe. U powódki stwierdzono przewlekłe zaburzenia adaptacyjne. Stwierdzone zaburzenia psychiczne pozostają w związku przyczynowo – skutkowym z tragiczną śmiercią córki i są następstwem urazu psychicznego wywołanego tą śmiercią (utratą bliskiej osoby, koniecznością przejęcia na siebie dodatkowych obowiązków wynikających z opieki nad małoletnim wnukiem). Stwierdzone u powódki zaburzenia psychiczne miały wpływ na jej dalsze funkcjonowanie rodzinne i społeczne i w nieznacznym stopniu trwają do chwili obecnej. Przebyty silny uraz psychiczny uniemożliwiał powódce powrót do samopoczucia sprzed zdarzenia. Stwierdzone u powódki zaburzenia psychiczne do chwili obecnej nie wymagały bezwzględnie wsparcia psychiatrycznego ani psychologicznego. Rokowanie w tym zakresie musi być ostrożne. Trwały uszczerbek na zdrowiu powódki według opinii biegłego psychiatry wynosi 8 % .

W oparciu o takie ustalenia Sąd Rejonowy zważył, że podstawę prawną odpowiedzialności pozwanej stanowią przepisy: art. 436 k.c., art. 805 k.c., art. 822 k.c. oraz art. 19 i 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a także art. 24 § 1 k.c. i 448 k.c.

Sąd meriti wskazał, że zgodnie z dominującym w orzecznictwie stanowiskiem najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku. Tym samym zdaniem Sąd I instancji powódce na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć jej córki.

Czyniąc dalsze rozważania Sąd Rejonowy wskazał, że powódka należała do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej. Pomiędzy powódką a córką istniały silne więzy rodzinne. Córka stanowiła dla powódki wsparcie emocjonalne i finansowe. Sąd podkreślił, że stwierdzone u powódki zaburzenia psychiczne pozostają w związku przyczynowo – skutkowym z tragiczną śmiercią córki i są następstwem urazu psychicznego wywołanego tą śmiercią. Stwierdzone u powódki zaburzenia psychiczne miały wpływ na jej dalsze funkcjonowanie rodzinne i społeczne i w nieznacznym stopniu trwają do chwili obecnej. Sąd wziął także pod uwagę, że trwały uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi 8 %.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd Rejonowy uznał, że kwota 60.000 złotych jest odpowiednia do rozmiarów doznanej przez powódkę krzywdy. O odsetkach ustawowych orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c., zaś o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła strona pozwana, zaskarżając je w części zasądzającej na rzecz powódki kwotę ponad 25 000 zł. Skarżąca zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez błędną ich wykładnię polegającą na uznaniu, iż w związku ze śmiercią brata nastąpiło naruszenie dobra osobistego powoda podlegającego ochronie w ramach ustalenia odpowiedzialności pozwanej wynikającej z umowy OC mimo, że ochroną objęte są dobra osobiste poszkodowanego a nie osób bliskich;

2.  naruszenia prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego oraz dowolną a nie swobodną ocenę dowodów, polegającą na uznaniu, że cierpienia powódki, doznana przez nią szkoda niematerialna uzasadniają twierdzenie, iż odpowiednią kwotą tytułem zadośćuczynienia po śmierci córki jest kwota 60 000 zł, podczas gdy u powódki występuje tylko 8 % uszczerbek na zdrowiu, a śmierć córki nie spowodowała, iż stała się ona osobą samotną a stwierdzone zaburzenia nie wymagały wsparcia ani psychiatrycznego ani psychologicznego,

3.  naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia podstawy faktycznej wyroku polegający na niewskazaniu jaki wpływ na wysokość zasądzonej kwoty zadośćuczynienia miała opinia biegłego z zakresu psychiatrii.

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powódki kwoty 25 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 18 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Wszystkie zarzuty apelacji są chybione. Skarżąca kwestionując wysokość przyznanego powódce zadośćuczynienia błędnie formułuje swój zarzut na płaszczyźnie ustaleń faktycznych. Podważając trafność oceny Sądu I instancji co do wysokości kwoty odpowiedniej dla naprawienia doznanej przez powódkę krzywdy, skarżąca w istocie zarzuca temuż Sądowi błąd w subsumcji ustalonego stanu rzeczy pod przepis prawa materialnego. W tym zatem aspekcie, a nie w kontekście granic swobodnej oceny dowodów polegającej na przyjęciu zawyżonej kwoty zadośćuczynienia, winna być analizowana argumentacja skarżącej przywiedziona dla uzasadnienia zarzutu sformułowanego w pkt 2 treści środka odwoławczego. Niemniej jednak odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stwierdzić trzeba, że jest całkowicie chybiony. Jeśli chodzi o naruszenie tegoż przepisu to z uwagi na przyznaną sądowi swobodę w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zarzut ten mógłby być uznany za zasadny jedynie wtedy, gdyby podstawą rozstrzygnięcia uczyniono rozumowanie sprzeczne z zasadami logiki bądź wskazaniami doświadczenia życiowego. W niniejszej sprawie Sąd I instancji opierając się na opinii biegłego psychiatry oraz zeznaniach powódki w sposób prawidłowy ustalił, że na skutek bezprawnego działania sprawcy wypadku powódka doznała krzywdy, gdyż została pozbawiona więzi rodzinnej z córką. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i wyrażone przez ten Sąd oceny prawne.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia podstawy faktycznej wyroku i niewskazania jaki wpływ na wysokość zasądzonej kwoty zadośćuczynienia miała opinia biegłego z zakresu psychiatrii to zauważyć należy, że w motywach rozstrzygnięcia Sąd wskazał jakie ustalenia poczynił w oparciu o opinię biegłego psychiatry. Wbrew twierdzeniom apelacji, przy sporządzaniu uzasadnienia Sąd Rejonowy nie uchybił wymogom art. 328 § 2 k.p.c. Zauważyć trzeba, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem o uchybieniu temu przepisowi można by mówić jedynie wtedy, gdyby uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie zawierało danych pozwalających na jego kontrolę ( tak orzeczenia Sądu Najwyższego : postanowienie z dnia 21 listopada 2001 r., I CKN 185/01, Lex nr 52726, wyrok z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, Lex nr 109420 oraz wyrok z dnia 5 października 2005 r., I UK 49/05, M. Praw. 2006, nr 4, s. 214).

W rozpoznawanej sprawie treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie zawiera tego typu usterek, które uniemożliwiałyby rozpoznanie apelacji.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia prawa materialnego, a to przepisów art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Rejonowy nie naruszył żadnego ze wskazanych wyżej przepisów i dokonał ich prawidłowej wykładni.

W tym miejscu na marginesie zauważyć trzeba, że w uzasadnieniu tegoż zarzutu skarżąca powołuje się na całkowicie odmienne fakty aniżeli miały miejsce w rozpoznawanej sprawie, a mianowicie w punkcie I podpunkt 1 zarzutów apelacji mowa jest o naruszeniu dobra osobistego powoda w związku ze śmiercią brata, podczas gdy w niniejszej sprawie powódka dochodziła zasądzenia zadośćuczynienia w związku ze śmiercią córki.

Zdaniem Sądu Okręgowego wskazane błędy świadczyć mogą o mechanicznym, wręcz szablonowym sporządzeniu odwołania od wyroku Sądu I instancji. Tym niemniej jednak Sąd odwoławczy odniesie się do tak sformułowanego zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Zgodnie z art. 34 ust. 1w/w ustawy w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 roku z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną z związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Dokonana ustawą nowelizacyjną dnia 19 sierpnia 2011 roku zmiana tego przepisu polegała na zastąpieniu użytego w nim zwrotu „szkodę, której następstwem jest” zwrotem „szkodę, będącą następstwem”. Art. 34 ust. 1 ustawy w jego brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 roku, jak i w brzmieniu nadanym mu ustawą nowelizacyjną był przedmiotem wykładni w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 22 kwietnia 2005 roku (sygn. akt III CZP 99/04), a także w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 roku (sygn. akt III CZP 93/12) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że art. 34 ust. 1 ustawy nie wyłącza z zakresu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zadośćuczynienie za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Takie ograniczenie zdaniem Sądu Najwyższego wymagałoby wyraźnej podstawy prawnej. Sąd Odwoławczy w pełni podziela zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego.

Jak już wyżej wskazano za bezzasadny Sąd Okręgowy uznaje również zarzut naruszenia art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Ponownie podkreślić trzeba, że odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter pochodny w stosunku do odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku komunikacyjnego. Sprawca odpowiada m.in. za szkodę, której następstwem jest śmierć. Natomiast śmierć osoby bliskiej może prowadzić do naruszenia dobra osobistego jakim jest więź rodzinna i dawać tym samym prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Odnosząc się do z kolei do kwestii wysokości przyznanego powódce na podstawie art. 448 k.c. zadośćuczynienia, wskazać należy, iż świadczenie to ma na celu rekompensatę bólu i cierpienia powstałego wskutek naruszenia dóbr osobistych. W doktrynie i orzecznictwie wśród czynników wpływających na rozmiar szkody niemajątkowej w przypadku śmierci osoby najbliższej – a tym samym na wysokość zadośćuczynienia – wymienia się między innymi rodzaj i intensywność więzi łączącej osobę domagającą się przyznania zadośćuczynienia z bezpośrednio poszkodowanym, dramatyzm doznań członków rodziny zmarłego, poczucie osamotnienia i pustki, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, wystąpienie zaburzeń zdrowotnych (np. nerwicy, depresji), zmiany w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, stopień dostosowania się krewnych zmarłego do nowej rzeczywistości, zdolność zaakceptowania zaistniałego stanu rzeczy ( K. K., Zadośćuczynienie pieniężne dla najbliższych członków rodziny zmarłego – uwagi na tle art. 446 § 4 k.c., Przegląd Sądowy 2013/2).

Użyte w art. 448 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” już samo w sobie zawiera pojęcie niemożności ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Dlatego też, zgodnie ze stanowiskiem judykatury, przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2013 roku, sygn. akt VI ACa 91/2013, LexisNexis nr (...) ).

W realiach niniejszej sprawy nie sposób stwierdzić, że ustalone przez Sąd Rejonowy zadośćuczynienie należne powódce w kwocie 60.000 złotych jest nieadekwatne, i to w sposób rażący, do rozmiarów doznanej krzywdy. Sąd Rejonowy w motywach rozstrzygnięcia szczegółowo odniósł się do przesłanek, którymi kierował się przy ustaleniu kwoty zadośćuczynienia, wskazując dokładnie okoliczności, które zadecydowały o tym, iż za odpowiednie zadośćuczynienie uznał kwotę 60.000 złotych.

Mając powyższe na uwadze, wobec bezzasadności zarzutów sformułowanych w apelacji oraz nieujawnienia okoliczności, które winny być uwzględnione w toku postępowania drugoinstancyjnego z urzędu, Sąd Okręgowy oddalił apelację w oparciu o art. 385 k.p.c., jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.200 złotych. Na kwotę tę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika powódki w postępowaniu odwoławczym ustalone w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).