Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 13/10
POSTANOWIENIE
Dnia 18 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa W. J.
przeciwko H. C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 18 marca 2010 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2008 r. Sąd Apelacyjny – po rozpoznaniu
zażalenia pozwanego – zwolnił go częściowo od kosztów sądowych przez zwolnienie od
opłat sądowych ponad kwotę 500 zł.
Pozwany w apelacji wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu
apelacyjnym.
Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy w Ś. wniosek ten
odrzucił oraz wezwał skarżącego o uiszczenie opłaty apelacyjnej w wysokości 500 zł.
Opłata została uiszczona w terminie określonym w wezwaniu.
2
Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2009 r. Sąd Apelacyjny odrzucił apelację
pozwanego. Sąd ten stwierdził, że odrzucony wniosek nie wywołał żadnych skutków, w
związku z czym opłata apelacyjna powinna być uiszczona „w terminie 7 dni bez
dodatkowego wezwania”. Wezwanie było więc zbędne, nieprawidłowe.
Pozwany w zażaleniu domagał się uchylenia tego postanowienia zarzucając, że
wezwanie o opłatę apelacyjną było konieczne, a ponadto opłata została uiszczona w
terminie obliczonym w przedstawiony przez Sąd Apelacyjny sposób.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawą prawną odrzucenia przez Sąd Okręgowy w Ś. ponownego wniosku
pozwanego o zwolnienie od kosztów sądowych był niewątpliwie art. 107 ust. 2 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz.
1398 ze zm., dalej: „u.k.s.c.”). Tym samym Sąd Okręgowy miarodajnie potwierdził, że
ponowny wniosek oparty był na tych samych okolicznościach, które stanowiły
przesłankę częściowego nieuwzględnienia wcześniejszego wniosku. W tej sytuacji
zaktualizował się obowiązek pozwanego uiszczenia opłaty apelacyjnej w wysokości 500
zł, w granicach pierwotnego częściowego zwolnienia od opłat sądowych.
Nie można jednak podzielić stanowiska Sądu Apelacyjnego, że odrzucony
ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych nie wywołuje żadnych skutków
prawnych i należy go traktować za niebyły. Otóż wywołuje on skutek procesowy w
postaci czasowego wstrzymania obowiązku strony uiszczenia należnej opłaty od
wniesionego pisma. Przesłanki zwolnienia od kosztów sądowych bywają ocenne,
dlatego strona składająca ponowny wniosek nie może być dotknięta ryzykiem utraty
terminu do uiszczenia opłaty przed rozstrzygnięciem wniosku przez sąd.
W judykaturze przeważ pogląd, że po odmownym załatwieniu wniosku
profesjonalnego pełnomocnika strony o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie
poniesienia opłaty należnej od środka odwoławczego, przewodniczący wzywa
pełnomocnika do uiszczenia opłaty w terminie tygodniowym (por. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 4 października 2006 r., I CZ 81/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 36 oraz
z dnia 24 października 2006 r., UZP 12/06, niepubl.). Stanowisko te zaktualizowało się
jeszcze bardziej po uchyleniu z dniem 1 lipca 2009 r. przepisu art. 1302
§ 3 k.p.c., z
mocy art. 1 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571). W
obecnym stanie prawnym brak jest mianowicie przepisu, który przewidywałby
negatywne dla strony konsekwencje wniesienia przez adwokata (radcę prawnego,
3
rzecznika patentowego) nieopłaconego środka odwoławczego lub środka zaskarżenia.
Należy w związku z tym wykluczyć możliwość odrzucenia takiego środka a limine, bez
procedury naprawczej.
Nieusunięci braków albo nieopłacenie pisma procesowego będącego środkiem
odwoławczym lub środkiem zaskarżenia nie może uzasadniać zwrotu pisma, lecz jego
odrzucenie. Również stosowanie art. 1302
§ 1 k.p.c. nie jest właściwe w omawianej
sytuacji, gdyż przepis ten dotyczy zarządzenia przewodniczącego „sanowanego” przez
stronę w trybie art. 1302
§ 2 k.p.c., a taką możliwość należy wykluczyć w odniesieniu do
postanowienia sądu. Z przedstawionych przyczyn wniesienie przez profesjonalnego
pełnomocnika środka odwoławczego bez wymaganej opłaty wymaga wezwania go
przez przewodniczącego do jej uiszczenia na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. (zob.
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2010 r., IV CZ 107/09, niepubl.).
Sąd Apelacyjny w rozpoznawanej sprawie uznał, że wniosek pozwanego o
zwolnienie od kosztów sądowych „odroczył” wprawdzie obowiązek uiszczenia opłaty
apelacyjnej, ale obowiązek ten powstał po odrzuceniu wniosku, w dacie doręczenia
pełnomocnikowi odpisu postanowienia odrzucającego, bez osobnego wezwania. W
istocie jednak nie ma podstaw prawnych do różnicowania skutków oddalenia wniosku o
zwolnienie od kosztów oraz skutków jego odrzucenia. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie normuje odrębnie terminów do uiszczenia
opłat i mają w tej mierze odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego, tu: art. 130 § 1 k.p.c. bądź art. 1302
§ 1 k.p.c. Jedynie art. 1302
§ 1 i 2 k.p.c.
przewiduje liczenie 7- dniowego terminu do uiszczenia opłaty od daty doręczenia
orzeczenia. Ten jednak przepis – jak poprzednio wskazano – ma zastosowanie tylko
przy doręczeniu zarządzenia przewodniczącego, nie może być natomiast stosowany
przy doręczeniu postanowienia sądu.
Przedstawiona wykładnia ma istotne znaczenie dla praktyki orzeczniczej, ale nie
jest rozstrzygająca w rozpoznawanej sprawie. W zażaleniu trafnie bowiem pozwany
zarzucił, że doręczenie wezwania o opłatę apelacyjną oraz doręczenie odpisu
postanowienia z dnia 26 czerwca 2009 r. nastąpiło jednocześnie, w dniu 2 lipca 2009 r. i
w konsekwencji opłata została uiszczona w terminie, w dniu 6 lipca 2009 r. Należało
zatem uchylić zaskarżone postanowienie (art. 39816
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3
k.p.c.).

V CZ 13/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia