Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 marca 1996 r.
I PRN 5/96
Żądanie przywrócenia do pracy, pracownika wybranego do komisji
rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w dniu odwołania go z funkcji
członka zarządu spółki będącej pracodawcą, z którym to pracownikiem roz-
wiązano stosunek pracy z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991
r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), może być ocenione
jako sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 k.p.).
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Walerian Sanetra,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 marca 1996 r., sprawy z powództwa
Władysława S. przeciwko Zarządowi Obiektów Sportowych Spółce z o.o. w K. o
przywrócenie do pracy i wynagrodzenie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" [...] od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z dnia 29 września 1995 r.,
[...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Władysław S. w pozwie z 11 lutego 1994 r. domagał się przywrócenia do pracy w
Zarządzie Obiektów Sportowych spółka z o.o. w K. na stanowisku zastępcy dyrektora
oraz zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w wysokości
8.500.000 zł miesięcznie. Podał, że zakład pracy bezpodstawnie rozwiązał z nim 2
lutego 1994 r. umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu rzekomego ciężkiego
naruszenia obowiązków pracowniczych, nie zachowując ponadto obowiązku uzyskania
zgody komisji zakładowej NSZZ "Solidarność" jako, że 28 stycznia tegoż roku wybrany
został na członka komisji rewizyjnej.
Zakład pracy wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie wyrokiem z 15 kwietnia 1994 r. przywrócił
powoda do pracy w Zarządzie Obiektów Sportowych Spółka z o.o. w K. na poprzednich
warunkach i zasądził na jego rzecz od pozwanego kwotę 16.668.900 zł pod warunkiem
podjęcia pracy w wyniku przywrócenia.
Sąd ten ustalił, że powód od kwietnia 1993 r. zatrudniony był u pozwanego na
stanowisku zastępcy dyrektora za wynagrodzeniem 8.500.000 zł miesięcznie. Należała
do niego m.in. dystrybucja karnetów na basen i brodzik. W październiku 1993 r.
pracownicy pozwanego pracowali w godzinach pracy na prywatnej budowie powoda, o
czym dyrektor dowiedział się następnego dnia. Dnia 3 stycznia 1994 r. dyrektor
dowiedział się, że z basenu i brodziku bezpłatnie korzystają funkcjonariusze Straży
Granicznej, którzy otrzymali 80 karnetów. Pozwany udostępniał innym użytkownikom
bezpłatne korzystanie ze swego basenu i brodzika, jednakże na podstawie uchwał
Zarządu. Powód wyjaśniał, że firma "J." zwróciła się do niego o pomoc w zorganizowa-
niu obozu letniego dla dzieci, polegającą na dostarczeniu namiotów. Namioty na ten cel
udostępniła Straż Graniczna a powód zrekompensował to karnetami na basen. "J."
miała z kolei umożliwić pracownikom pozwanego korzystanie z tańszych wczasów.
Powód został wybrany 28 stycznia 1994 r. na członka trzyosobowej komisji
rewizyjnej zakładowej organizacji NSZZ "Solidarność:, o czym powiadomiono pozwa-
nego 31 stycznia 1994 r. Dnia 28 stycznia dyrektor zawiadomił organizację związkową o
zamiarze odwołania powoda ze względu na źle układającą się współpracę, a 31
stycznia zawiadomił o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o pracę.
Komisja Zakładowa w piśmie z 2 lutego sprzeciwiła się zwolnieniu powoda oraz
wskazała na jego szczególną ochronę przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Zdaniem Sądu Rejonowego uwzględnienie powództwa uzasadnia podleganie
powoda szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy, a z uwagi na rodzaj
stawianych mu zarzutów (a także fakt przekroczenia miesięcznego terminu z art. 52 § 2
k.p. w odniesieniu do zarzutu zatrudnienia pracowników na swej budowie)
nieuwzględnienie tej ochrony nie byłoby uzasadnione.
Omówiony wyrok został uchylony wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z 30 czerwca 1994 r. i sprawa została
przekazana do ponownego rozpoznania.
Sąd Wojewódzki polecił m.in. ustalenie - przy ponownym rozpoznaniu sprawy -
czy powód zatrudniony był na podstawie umowy o pracę, czy też powołania. Wyraził też
pogląd, że wynikające z art. 197 § 1 k.h. prawo spółki do odwołania członka zarządu w
każdym czasie stanowi lex specialis w stosunku do normy art. 32 ustawy o związkach
zawodowych.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie
wyrokiem z 4 maja 1995 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.550 zł z
odsetkami i oddalił powództwo w pozostałej części.
Sąd Pracy ustalił, że powód zatrudniony był na podstawie powołania. Ponieważ
powód został następnie odwołany nie mógł być skutecznie wybrany na członka komisji
rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej. Na podstawie art. 69 k.p. powodowi
przysługiwało jedynie roszczenie odszkodowawcze z powodu naruszenia przez
pozwanego przepisów kodeksu pracy, polegającego na odwołaniu równoczesnym z
rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia w sytuacji, gdyby powód nie naruszył
w sposób ciężki podstawowych obowiązków pracowniczych. Zarzut posłużenia się
pracownikami pozwanego dla celów prywatnych nie mógł być podstawą zwolnienia
wobec upływu miesięcznego terminu od powzięcia o tym wiadomości, a odejście
powoda od dotychczasowej praktyki w zakresie wydawania bezpłatnych karnetów na
basen było naganne w znacznym stopniu, jednakże nie może być uznane za ciężkie
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił rewizję powoda
od tego wyroku, wskazując jednakże na błędy w jego uzasadnieniu. Zdaniem Sądu
Wojewódzkiego powód - zatrudniony na podstawie powołania - został odwołany
uchwałą z dnia 28 stycznia 1994 r. w sposób równoznaczny z rozwiązaniem stosunku
pracy za wypowiedzeniem (art. 70 § 2 k.p.). Dlatego też skuteczny był jego wybór
(dokonany tego samego dnia) na członka komisji rewizyjnej organizacji związkowej.
W trakcie biegnącego wypowiedzenia powód został 2 lutego odwołany z na-
ruszeniem art. 70 § 3 k.p., wobec braku podstaw do zastosowania rygorów z art. 52
k.p., dlatego przysługiwało mu roszczenie o odszkodowanie.
NSZZ "Solidarność" wniósł rewizję nadzwyczajną od omówionego wyroku,
zarzucając "naruszenie prawa materialnego" i wnosząc o jego zmianę oraz o zmianę
wyroku Sądu Rejonowego w Koszalinie z 4 maja 1995 r. i przywrócenie powoda do
pracy i zasądzenie wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy.
Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną powód zatrudniony był na podsta-
wie umowy o pracę. Rozwiązanie tej umowy nastąpiło 2 lutego 1994 r. na podstawie
art. 52 k.p. z naruszeniem tego przepisu, ponieważ nie zachodziły okoliczności
uzasadniające jego zastosowanie. Ponadto w tej dacie powód był już członkiem komisji
rewizyjnej, zatem rozwiązanie umowy o pracę bez zgody zarządu zakładowej
organizacji związkowej naruszało art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesione w rewizji nadzwyczajnej zarzuty co do ustalenia podstawy zatrud-
nienia powoda w pozwanej spółce nie są pozbawione racji. W szczególności ocena
dowodów prowadząca do ustalenia, że powód był pracownikiem zatrudnionym na
podstawie powołania nie może być uznana za wszechstronną, skoro nie odnosi zeznań
świadków do treści dokumentów, przede wszystkim umowy o pracę zawartej z
powodem. Okoliczność ta nie ma jednakże pierwszoplanowego znaczenia, skoro nie
było sporne między stronami, że stosunek pracy powoda został rozwiązany 2 lutego
1994 r. (i tak przyjęto w zaskarżonym wyroku), czyli w czasie, kiedy był już członkiem
komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej. Podlegał zatem szczególnej
ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy wynikającej z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234, ze zm.). Gdyby
nawet przyjąć - zgodnie ze stanowiskiem zawartym w rewizji nadzwyczajnej - że powód
zatrudniony był na podstawie umowy o pracę, pozostawałoby do rozstrzygnięcia, czy
wybrane przez niego roszczenie o przywrócenie do pracy jest uzasadnione (art. 477
1
§
2 k.p.c.), tzn. czy jego uwzględnienie nie sprzeciwia się społeczno-gospodarczemu
przeznaczeniu tego prawa. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podziela pogląd wyrażony w uchwale z dnia 30 marca 1994 r. I PZP 40/94 (OSNCP z.
12 poz. 230) co do tego, że sądowi na podstawie art. 477
1
§ 2 k.p.c. przysługuje prawo
dokonania takiej oceny. W rozpoznawanej sprawie jest bezsporne, że powód został
wybrany do komisji rewizyjnej w dniu, w którym został odwołany z zarządu spółki i fakt
ten był znany uczestnikom zebrania związkowego (jak zeznała przewodnicząca
zakładowej organizacji związkowej). Bezsporne jest też, że powód dopuścił się
uchybień w pracy na stanowisku zastępcy dyrektora, bez względu na to, czy uchybienia
te mogą być ocenione jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracownika.
W orzecznictwie wielokrotnie podnoszono, że społeczno - gospodarczym przez-
naczeniem szczególnej ochrony działaczy związkowych przed rozwiązaniem stosunku
pracy jest ochrona ich działalności przed szykaną czy odwetem ze strony pracodawcy,
a także zapewnienie związkom zawodowym możliwości swobodnego wypełniania ich
zadań. Ochrona ta nie może być jednak rozumiana jako obrona przez zwolnieniem z
pracy osób dotąd nią nieobjętych, na których ciążą zarzuty nagannego zachowania.
Praca - jak wiadomo - jest nie tylko stosunkiem prawnym łączącym pracownika i
pracodawcę, lecz ma też wymiar społeczny. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie
prawa żądania przywrócenia do pracy sprowadza się do restytuowania stosunku pracy,
także w jego wymiarze społecznym.
W rozpoznawanej sprawie oznaczałoby to zaaprobowanie opisanych działań
organizacji związkowej zmierzających do przeciwdziałania zwolnieniu z pracy pracow-
nika, który pracując na kierowniczym stanowisku winien nienagannie wypełniać swoje
obowiązki.
W tych okolicznościach żądanie pozwu przywrócenia do pracy mogło być
uznane za nieuzasadnione jako sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznacze-
niem prawa. Nie można zatem uznać, by rażąco naruszał prawo zaskarżony wyrok, w
którym oddalono rewizję od orzeczenia zasądzającego odszkodowanie na rzecz
powoda. Tylko zarzut naruszenia prawa w stopniu rażącym uzasadniałby uchylenie
zaskarżonego wyroku (art. 417 § 1 k.p.c.).
Wobec niespełnienia tej przesłanki rewizja nadzwyczajna podlegała oddaleniu
(art. 421 § 1 k.p.c.).
========================================