Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 stycznia 1997 r.
I PKN 53/96
1. Organy samorządu załogi przedsiębiorstwa państwowego mogą zdecy-
dować, że wypracowany zysk zostanie przeznaczony na cele zbiorowe, a nie
indywidualne nagrody.
2. W razie podziału premii z "odłożonego" zysku wypracowanego w rocz-
nych okresach rozliczeniowych pracownik, który rzetelnie wykonywał pracę w
tych okresach, nie może być pozbawiony udziału w tym wynagrodzeniu (art. 80
zdanie 1 KP).
3. Wynagrodzenie jest przede wszystkim ekwiwalentem za pracę wykonaną
(art. 13, 78 i 80 KP).
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 stycznia 1997 r. sprawy z powództwa
Krzysztofa N. przeciwko Przedsiębiorstwu Handlu Zagranicznego "P." w W. o
wynagrodzenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 24 lipca 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Krzysztof N., były pracownik Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego "P." w W.,
wniósł o zasądzenie kwoty 95 000 000 starych zł tytułem nagrody z zysku za lata 1989 i
1991. Powód twierdził, że pozwany pracodawca w kwietniu 1994 r. wypłacił nagrodę z
zysku za 1991 r., a w lipcu 1994 r. za rok 1989. Powód wywodził, że były to premie
regulaminowe, a regulamin przewidywał, iż otrzymywał je pracownik po przepracowaniu
u pozwanego pełnego roku obliczeniowego, za który był dany fundusz. Powód uważał,
że skoro pracował u pozwanego w okresie od 1 września 1980 r. do 31 sierpnia 1993 r.,
to powinien otrzymać te świadczenia.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, twierdząc, że wypłacone nag-
rody nie były nagrodami z zysku za lata wskazane przez powoda lecz innymi
świadczeniami pochodzącymi z Rezerwowego Funduszu Załogi. Prawo do tych wypłat
powstało dopiero w 1994 r. i nie przysługiwało powodowi, który już nie pozostawał w
zatrudnieniu w okresie oznaczonym w protokole dodatkowym nr 1 z 1994 r.,
wskazującym pracowników uprawnionych do spornych nagród, wypłacanych z tego
Funduszu. Okoliczność, że część uruchomionego Funduszu pochodziła z zysków
wypracowanych w okresie, w którym pracował powód, nie dawała zdaniem strony
pozwanej, podstaw do udziału w podziale uruchomionego Funduszu.
Wyrokiem z dnia 11 marca 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie oddalił powództwo. Sąd Wojewódzki ustalił, że w
okresie zatrudnienia powoda wypłacano nagrody z zysku i powód je otrzymał, zgodnie z
obowiązującym regulaminem podziału nagród z zysku. Część zysku Przedsiębiorstwa w
kwocie 33 976 107 100 starych zł "zdeponowano" na Rezerwowym Funduszu Załogi.
Na podstawie uchwały nr 1/94 Ogólnego Zebrania Delegatów Samorządu Pra-
cowniczego z dnia 25 kwietnia 1994 r. z Funduszu Rezerwowego Załogi kwotę 24 000
000 000 starych zł przeznaczono na nagrody dla pracowników. Decyzja ta została
poprzedzona uchwałą [...] Rady Pracowniczej z dnia 21 kwietnia 1994 r., która
pozytywnie zaopiniowała uruchomienie nagród z zysku za 1991 r. pozostającego na
Funduszu Rezerwowym Załogi. Wypłata tych nagród nastąpiła zgodnie z regulaminem
z dnia 14 maja 1992 r. z uwzględnieniem aneksu nr 1 z dnia 20 kwietnia 1994 r.
Zgodnie z tym aneksem, uprawnionymi do nagrody z Rezerwowego Funduszu Załogi
byli pracownicy, którzy przepracowali u strony pozwanej 12 miesięcy poprzedzających
datę uruchomienia Funduszu Załogi.
Uchwałą nr 1 z dnia 3 października 1994 r. Zebranie Delegatów Samorządu Pra-
cowniczego postanowiło przeznaczyć kwotę 130 000 000 000 starych zł z Rezer-
wowego Funduszu Załogi na wypłaty nagród dla pracowników. Z załącznika nr 10 do
Porozumienia z dnia 10 grudnia 1991 r. wynikało, że prawo do tych nagród otrzymali
pracownicy pozostający w stosunku pracy w dniu 3 stycznia 1994 r. Powód nie otrzymał
omówionych nagród, gdyż nie spełniał wskazanych warunków dotyczących po-
zostawania w zatrudnieniu.
Sąd Wojewódzki uznał, że kwoty przekazane z zysku Przedsiębiorstwa na Re-
zerwowy Fundusz Załogi zmieniły swój charakter i ich późniejsza wypłata nie była
wypłatą nagród z zysku. Nagrody z zysku za poszczególne lata zostały powodowi
wypłacone. Kwoty wypłacone z Rezerwowego Funduszu Załogi nie stanowiły nagród z
zysku za lata 1991 i poprzednie, lecz były to nagrody dodatkowe wypłacone na
podstawie odrębnego tytułu. Wypłata ich była realizacją uprawnień organów samorządu
załogi przedsiębiorstwa państwowego. Organy te były uprawnione do utworzenia
Rezerwowego Funduszu Załogi na podstawie ustawy z dnia 25 września 1981 r. o
samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze zm.).
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, utworzenie Rezerwowego Funduszu Załogi z
wypracowanego zysku, bez wyraźnego wskazania na jaki cel kwota ta zostaje "za-
mrożona" i terminu jej uruchomienia, wyłącza traktowanie jej jako nagrody z zysku za
lata 1991 i poprzednie. Sąd Wojewódzki powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z
dnia 4 kwietnia 1994 r., I PZP 39/94 oraz stwierdził, że w "sprawie nie znajdują
zastosowania" uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1985 r., III PZP
35/85 i z dnia 4 kwietnia 1985 r., III PZP 41/85.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 24 lipca 1996 r. [...] oddalił rewizję
powoda. Sąd Apelacyjny uznał, że organy samorządu pracowniczego strony pozwanej
miały ustawowe prawo do utworzenia Funduszu Rezerwowego Załogi. Wypłacone z
tego Funduszu nagrody pochodziły z zysków z lat poprzednich gromadzonych na tym
Funduszu, a także z przesunięcia środków z Funduszu Prywatyzacyjnego. Sąd
Apelacyjny przyjął, że Fundusz Rezerwowy Załogi był od początku jego powstania
innym funduszem niż fundusz nagród z zysku, a zastosowanie do jego wykonania
postanowień regulaminu wypłat nagród z zysku z dnia 1 stycznia 1985 r. mogłoby
realizować zasady słuszności, gdyby powód był udziałowcem (współwłaścicielem)
pozwanego zakładu pracy. Tymczasem powód był pracownikiem, który zrealizował
uprawnienia do nagród z zysku za lata 1989-1991. Sąd Apelacyjny podniósł, że
"społeczno-gospodarczym przeznaczeniem pracowniczych nagród z zysku jako części
wynagrodzenia za pracę jest umocnienie pozytywnej motywacji do pracy na rzecz
pracodawcy". Sąd Apelacyjny podzielił przy tym stanowisko zawarte w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 4 października 1994 r., I PZP 39/94, uznające prawo organów
samorządu pracowniczego do tworzenia innych funduszów przedsiębiorstwa oraz do
określania sposobu ich przeznaczenia na inne cele niż wypłaty nagród z zysku, w tym
na cele funduszu prywatyzacyjnego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył kasacją powód, który podniósł zarzut na-
ruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie:
1) art. 65 KC w związku z art. 300 KP przez przyjęcie, że przedmiotowe wypłaty
miały być innego rodzaju świadczeniami niż nagrody z zysku, podczas gdy były one
poddane przepisom regulaminu podziału nagród z zysku, który został jedynie
zmodyfikowany aneksem nr 1 z dnia 22 maja 1994 r. Potwierdza to fakt, że nagrody te
nie zostały obciążone podatkiem dochodowym, a zgodnie z art. 52 pkt 2 ustawy z dnia
26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r., Nr 90,
poz. 416 ze zm.) jedynie określone w nim świadczenia, w tym m.in. nagrody z zysku za
okres do 31 grudnia 1991 r., były zwolnione od tego podatku. Nadto od wypłat z zysku
wypracowanego za 1989 r. nie została odprowadzona składka na rzecz ZUS. Zdaniem
skarżącego, nastąpiło to zgodnie z § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9
listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego
oraz opłacania składek na to ubezpieczenie (Dz. U. Nr 37, poz. 211 ze zm.) w związku
z § 2 ust. 1 pkt 6 uchwały nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie
kwalifikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. Nr 15, poz. 85
ze zm.) oraz § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w
sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłasza-
nia do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubez-
pieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.), według których
obowiązek odprowadzania składek od nagród z zysku powstał dopiero od 1990 r.
Zdaniem skarżącego, dowodzi to, że strona pozwana traktowała przedmiotowe wypłaty
jako nagrody z zysku za wskazane lata,
2) art. 3 i 58 KC w związku z art. 300 KP oraz art. 18 KP przez zaakceptowanie
uchwał organów samorządu załogi, retroaktywnych i naruszających prawa nabyte
powoda,
3) art. 13 i 80 KP przez przyjęcie poglądu, że uczynienie zadość roszczeniom
powoda stanowiłoby wprawdzie realizację zasady słuszności, ale w takim przypadku
należałoby go traktować jako współudziałowca. Zdaniem skarżącego, przepisy te na-
rusza także przyjęcie wykładni, iż społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nagród z
zysku jest umocnienie pozytywnej motywacji do pracy na rzecz pracodawcy,
4) przepisów ustawy z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsię-
biorstwa państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze zm.) oraz ustawy z dnia 31 stycznia
1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z
1992 r., Nr 6, poz. 27 ze zm.) przez ustalenie, iż utworzenie Rezerwowego Funduszu
Załogi i Funduszu Prywatyzacyjnego powodowało, że nie mogły być następnie z nich
wypłacone nagrody z zysku. Zdaniem skarżącego, przepisy wskazanych ustaw nie
zawierają żadnych unormowań, które zakazywałyby zmiany przeznaczenia
utworzonego, a nie rozdysponowanego funduszu.
Pozostałe zarzuty kasacyjne dotyczą naruszenia przepisów postępowania, które
mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 393 pkt 2 KPC), a w szczególności:
5) naruszenia art. 328 § 2 KPC przez brak ustaleń Sądu Apelacyjnego co do
nieodprowadzenia podatku dochodowego i składek na rzecz ZUS oraz
6) naruszenia art. 229 KPC przez pominięcie, iż strona pozwana w piśmie pro-
cesowym z dnia 10 października 1995 r. przyznała, że wypłacone kwoty były "w istocie
typowymi nagrodami z zysku za lata 1989-1991"
Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację pozwany wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja powoda jest uzasadniona przede wszystkim ze względu na naruszenie
przez zaskarżony wyrok normy art. 13 KP (w brzmieniu obowiązującym w okresie
uruchomienia spornych wypłat, tj. w 1994 r.) oraz art. 80 KP w związku z art. 18 § 2 KP,
wskutek bezzasadnego pozbawienia powoda prawa do nagród z odłożonego w czasie
zysku pochodzącego z lat 1989-1991, a przeznaczonego na wypłaty w 1994 r.
Należy zwrócić uwagę na stan prawny, który spowodował działania strony poz-
wanej, polegające na swoistym Azamrożeniu@ części zysku Przedsiębiorstwa,
wypracowanego w latach 1989-1991, a przeznaczonych na wypłaty nagród dopiero w
1994 r. W tych latach obowiązywały stronę pozwaną przepisy o opodatkowaniu wzrostu
wynagrodzeń za pracę (o tzw. Apopiwku@), w związku z czym przeznaczała na wypłatę
pracownikom uczestniczącym w wypracowaniu zysku przedsiębiorstwa tylko jego
ograniczoną wielkość. Jest przy tym niesporne, że powód wówczas zrealizował
uprawnienia do nagród z zysku. Równocześnie znaczne kwoty zysku Przedsiębiorstwa
wypracowanego w tych latach były lokowane na innych tzw. nieobligatoryjnych
funduszach przedsiębiorstwa, w szczególności na Rezerwowym Funduszu Załogi oraz
na Funduszu Prywatyzacyjnym. Praktyka taka miała swoje umocowanie w obo-
wiązujących przepisach, gdyż rada pracownicza przedsiębiorstwa państwowego jest
władna do podejmowania uchwał w sprawie podziału na fundusze wygospodarowanego
dochodu pozostającego w dyspozycji przedsiębiorstwa oraz w sprawie zasad
wykorzystania tych funduszów (art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o
samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego - Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze zm.), a
ogólne zebranie pracowników (delegatów) podejmuje uchwały w sprawie podziału
zysku przeznaczonego dla załogi (art. 10 pkt 2 tej ustawy).
Trafnie wskazano w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 paź-
dziernika 1994 r., I PZP 43/94 (OSNAPiUS 1995 nr 3 poz. 330), że regulacja ta upo-
ważnia radę pracowniczą do wydzielenia z dochodu przedsiębiorstwa części określanej
jako tzw. fundusz załogi. Jest to zysk przeznaczony dla załogi, o podziale którego
decyduje ogólne zebranie. Można dokonać podziału takiej części zysku na fundusz
mieszkaniowy, socjalny i nagrody dla pracowników. Zasady przyznawania tych nagród
wynikają z uchwalonych przez ogólne zebranie pracowników (delegatów załogi)
zakładowych regulaminów ich przyznawania. Wobec takich reguł, realizowanie różno-
rodnych form uczestnictwa załogi w zysku (zbiorowych i indywidualnych, konsum-
pcyjnych i inwestycyjnych), może powodować, że w poszczególnych formach i zakre-
sach zysku nie uczestniczą wszyscy pracownicy, którzy uczestniczyli w jego wy-
pracowaniu. Sposób korzystania z zysku załogi przeznaczonego do podziału na różne
cele określają bowiem demokratycznie podjęte uchwały ogólnego zebrania, które nie
muszą zaspokajać w równym stopniu nawet najbardziej usprawiedliwionych indy-
widualnych interesów wszystkich pracowników. Ma to w szczególności miejsce wów-
czas, gdy zysk zostaje przeznaczony i wykorzystany na realizację istotnego celu zbio-
rowego załogi, np. na fundusz prywatyzacyjny. Takie uchwały mają umocowanie
prawne w ustawowych kompetencjach organów samorządu pracowniczego przed-
siębiorstwa państwowego do tworzenia z wypracowanego zysku innych, tzw. nieo-
bligatoryjnych funduszów przedsiębiorstwa (art. 11 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o
gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych - jednolity tekst: Dz. U. z 1992 r.,
Nr 6, poz. 27 ze zm.), w szczególności dlatego, że ustawodawca nie stworzył prawnych
rygorów podziału zysku przeznaczonego dla załogi. Jednakże podkreślenia wymaga, że
poglądy te dotyczą tylko wykorzystania utworzonych funduszów zgodnie z określonym
przeznaczeniem, realizującym cele zbiorowe, np. na prywatyzację, cele mieszkaniowe,
itp. Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie oceniać należy nie samo utworzenie
Rezerwowego Funduszu Załogi (cel, któremu miał służyć), lecz sposób jego
rzeczywistego wykorzystania.
W stanie faktycznym sprawy organy samorządu załogi strony pozwanej podjęły
uchwały o wydzieleniu znacznych części wypracowanego zysku na Fundusz Re-
zerwowy i Fundusz Prywatyzacyjny Załogi i były do tego upoważnione. Należy jednak
zwrócić uwagę na założone i charakterystyczne cele utworzenia tych Funduszów. Z
uchwały Ogólnego Zebrania Delegatów Samorządu Pracowniczego podjętej w dniu 24
lipca 1992 r. w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi wynika utworzenie
Funduszu Załogi "odłożonego-rezerwowego" z przeznaczeniem na "ewentualne
podwyżki, nagrody itp". Wskazuje to na przeznaczenie tego Funduszu na pracownicze
wynagrodzenia, odłożone jedynie w czasie z uwagi na obowiązywanie przepisów o
podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Z Funduszem Prywatyzacyjnym
związane były zamierzenia utworzenia spółki pracowniczej dostępnej dla osób mają-
cych w dniu 3 stycznia 1994 r. prawa pracowników Przedsiębiorstwa (uchwała Nr 2
Ogólnego Zebrania Delegatów Samorządu Pracowniczego z dnia 3 października 1994
r. i załącznik do tej uchwały). Jednakże już uchwałą Nr 4/94 tego organu przeniesiono
zgromadzoną na Funduszu Prywatyzacyjnym kwotę 130 000 000 000 starych zł na
Fundusz Rezerwowy Załogi przeznaczony na "odłożone" w czasie wynagrodzenia.
Podjęcie działań zmierzających do uruchomienia wypłat z Funduszu Rezerwowe-
go Załogi trzeba ocenić jako związane z ogłoszeniem ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r.
o utracie mocy obowiązującej przez ustawę z dnia 22 grudnia 1990 r. o opodatkowaniu
wzrostu wynagrodzeń (Dz. U. Nr 134, poz. 648), która z dniem 31 marca 1994 r.
spowodowała ostateczną utratę działania tych przepisów. Doszło wówczas do ustalenia
aneksu nr 1 z dnia 20 kwietnia 1994 r. do regulaminu podziału nagród z zysku,
obowiązującego od dnia 14 maja 1992 r. Aneks ten wprowadzał zasadę, że w razie
uruchomienia wypłat nagród z Funduszu Rezerwowego Załogi utworzonego z zysku z
lat ubiegłych, nagradzaniem będą objęci pracownicy, którzy przepracowali u strony
pozwanej 12 miesięcy poprzedzających datę uruchomienia Funduszu Załogi. Za-
chowano przy tym uprawnienia dla pracowników, którzy nie przepracowali tego okresu,
ale spełniali warunki określone w § 5 pkt 2 zakładowego regulaminu podziału nagród z
zysku. Pozostałą część tego zakładowego aktu płacowego pozostawiono bez zmian.
Następnie w pozwanym Przedsiębiorstwie podjęto uchwały Ogólnego Zebrania
Delegatów Samorządu Pracowniczego z dnia 25 kwietnia 1994 r. dotyczącą wypłaty
nagród z podzielonego zysku za 1991 r., znajdującego się na Funduszu Rezerwowym
Załogi w wysokości 24 000 000 000 starych zł i z dnia 3 października 1994 r.
uruchamiającą wypłatę kwoty 130 000 000 000 starych zł z tego Funduszu. Sąd
Najwyższy, będąc związany stanem faktycznym ustalonym przez Sądy w toku
postępowania podkreśla te fakty dla koniecznej oceny charakteru prawnego wypłat
dokonanych przez stronę pozwaną z Funduszu Rezerwowego Załogi, pochodzącego w
znacznej części z odłożonych zysków wypracowanych w latach 1989-1991. Należy
uznać, że uruchomienie w 1994 r. przez stronę pozwaną wypłat nagród z zysku wypra-
cowanego w latach 1989-1991, który pozostawał odłożony na Funduszu Rezerwowym
Załogi do momentu utraty mocy ustawy z dnia 22 grudnia 1990 r. o opodatkowaniu
wzrostu wynagrodzeń, trzeba wiązać z przeznaczeniem tego Funduszu na
wynagrodzenia pracownicze. Pozwane Przedsiębiorstwo nie wypłaciło spornych nagród
z innych funduszów, w szczególności z Funduszu Prywatyzacyjnego. Sporne wypłaty
pochodziły z zysku wypracowanego w przeważającej części w latach 1989-1991, kiedy
powód był pracownikiem strony pozwanej. Były one dokonywane w oparciu o
postanowienia zakładowego regulaminu podziału nagród z zysku z dnia 14 maja 1992
r., który został zmodyfikowany aneksem nr 1 z dnia 20 kwietnia 1994 r. Nie może
budzić wątpliwości, że roczne nagrody wypłacone na podstawie tego regulaminu miały
charakter premii z zysku stanowiących wynagrodzenie za pracę. Premia z zysku, jako
szczególny składnik wynagrodzenia za pracę, jest związana w prawie pracy z
przesłankami warunkującymi jej nabycie lub utratę w konkretnym okresie
rozliczeniowym. Jeżeli świadczenia premiowe są wypłacane z podzielonego zysku
przeznaczonego na nagrody dla załogi za określone lata rozliczeniowe, to postanowie-
nia regulaminu podziału nagród z zysku za konkretne okresy rozliczeniowe nie mogą
wyłączyć prawa do premii tylko z tego powodu, że uruchomienie funduszy premiowych
następuje po upływie okresu zatrudnienia pracownika. W razie odłożonego podziału
premii z podzielonego zysku wypracowanego w rocznych okresach rozliczeniowych,
pracownik, który rzetelnie wykonywał pracę w tych okresach rozliczeniowych, nie może
być pozbawiony należnego mu udziału w tym wynagrodzeniu za pracę wykonaną w
okresach rozliczeniowych, za które dzielone jest wynagrodzenie (art. 80 zdanie
pierwsze KP). Nieważne jest tworzenie uprawnień premiowych wyłącznie dla
pracowników, którzy pozostawali w zatrudnieniu po upływie okresów rozliczeniowych,
gdyż premia z zysku należy się zawsze za pracę wykonaną w konkretnym okresie
rozliczeniowym. W takiej regulacji prawnej samodzielność organów samorządu
pracowniczego musi mieścić się w granicach wyznaczonych przez normy
powszechnego prawa pracy. Jeżeli działania organów samorządu bezpodstawnie poz-
bawiają pracowników prawa do wynagrodzenia za pracę wykonaną, to są one
sprzeczne z przepisami prawa pracy, także dlatego, że w razie niewykonywania pracy
pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa
pracy tak stanowią (art. 80 zdanie drugie KP). Inaczej rzecz ujmując, nie może być w
prawie pracy takiej sytuacji, że premie z odłożonego funduszu przeznaczonego na
wypłaty nagród, a pochodzącego z zysków uzyskanych w konkretnych latach
rozliczeniowych, nabyli tylko pracownicy pozostający w zatrudnieniu w innym okresie, a
nawet pracownicy, którzy mogli w ogóle nie świadczyć pracy w okresach rozli-
czeniowych, za które dzielony był fundusz przedsiębiorstwa, utworzony z podzielonego
zysku z lat ubiegłych. W takich okolicznościach, jako sprzeczne z zasadą wy-
nagradzania pracowników za pracę wykonaną (art. 80 KP oraz art. 13 KP w brzmieniu
obowiązującym w 1994 r., tj. w dacie uruchomienia spornych wypłat, w związku z art. 18
§ 2 KP), nieważne jest w odniesieniu do powoda ograniczenie kręgu uprawnionych do
wypłat nagród z Funduszu Rezerwowego Załogi, dokonane aneksem nr 1 z dnia 20
kwietnia 1994 r. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w orzecznictwie, co należy w
pełni podzielić, że pomijanie byłych pracowników przy przyznawaniu wynagrodzenia za
pracę, jedynie ze względu na ustanie ich stosunków pracy, jest sprzeczne z zasadą
nabycia prawa do wynagrodzenia za pracę wykonaną (art. 80 KP), przysługiwania
wynagrodzenia według ilości, rodzaju i jakości pracy (poprzednie brzmienie art. 13 KP
oraz art. 78 KP), a także z zasadą równego traktowania pracowników (obecnie
wyrażoną w art. 11
2
KP, a poprzednio wynikającą z zasad prawa pracy). Tych reguł nie
może ograniczać zasada samodzielności pracodawcy w kształtowaniu wynagrodzeń
pracowniczych czy zasada samodzielności organów samorządu pracowniczego w
kształtowaniu form uczestnictwa załogi w zyskach przedsiębiorstwa państwowego.
Muszą one bowiem mieścić się w ramach porządku prawnego wyznaczonego przez
podstawowe zasady prawa pracy (tak uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia
23 października 1996 r., I PRN 94/96 i wyroku z dnia 5 grudnia 1996 r., I PKN 30/96,
dotychczas nie publikowanych, oraz w uchwale pełnego składu Izby Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 października 1985 r., III PZP 33/85, OSNCP 1986
z. 5 poz. 64; uchwale z dnia 30 lipca 1986 r., III PZP 47/86, OSNCP 1987 z. 5-6 poz.
82; wyroku z dnia 18 września 1986 r., I PRN 71/86, OSNCP 1987 z. 12 poz. 208 i
uzasadnienie uchwały z dnia 20 listopada 1986 r., III PZP 71/86, OSNCP 1987 z. 12
poz. 197). W kontekście tych zasad za nieprawidłowy należy uznać pogląd Sądu
Apelacyjnego o wyłącznie motywacyjnej roli wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie
to jest przede wszystkim ekwiwalentem za pracę wykonaną i w tym aspekcie należy
oceniać charakter wypłaconych świadczeń i zasady ich ochrony.
W tej sytuacji należy uznać za przesądzoną zasadność dochodzonych przez
powoda roszczeń o wypłatę nagród z Funduszu Rezerwowego Załogi, które w istocie
były nagrodami z podzielonego w 1994 r. zysku pochodzącego z lat 1989-1991. Od-
mienne oceny Sądów obu instancji trzeba w tym zakresie uznać za naruszające wska-
zane przepisy prawa materialnego. Prowadzi to na podstawie art. 393
13
§ 1 KPC do
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi drugiej instancji. Dla ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest
bowiem jedynie uzupełnienie postępowania dowodowego dla ustalenia wysokości
roszczeń przysługujących powodowi. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Ape-
lacyjny powinien ustalić daty i wielkości uruchomionych w 1994 r. wypłat nagród z
Funduszu Rezerwowego Załogi w części pochodzącej z odłożonych zysków wypra-
cowanych i należnych za lata 1989-1991. Uzasadnione roszczenia powoda należy
ustalić według zasad zakładowego regulaminu podziału nagród z zysku z dnia 14 maja
1992 r., według brzmienia obowiązującego w datach uruchomienia wypłacanych na
jego podstawie nagród z podzielonego zysku za lata 1989-1991. Nie muszą to być takie
same wielkości nagród jakie otrzymali pracownicy strony pozwanej, korzystający z nich
na podstawie aneksu nr 1 z dnia 20 kwietnia 1994 r., albowiem w stosunku do nich
zachodzi prawdopodobieństwo uzyskania wypłat wyższych niż należne, kosztem
pracowników dotychczas bezpodstawnie pominiętych przy rozdziale spornych nagród.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================