Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 marca 1997 r.
I PKN 66/97
Prawidłowość wyznaczania na podstawie § 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie praw i obowiązków służbowych
pracowników kolejowych (jednolity tekst Dz. U. z 1993 r. Nr 98, poz. 449)
mianowanego pracownika kolejowego na inne stanowisko podlega ocenie
sądowej przez sąd pracy.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Kazimierz Jaśkowski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, po rozpoznaniu w dniu 21 marca 1997 r. sprawy z powództwa Jana R.
przeciwko Stacji Rejonowej W.-W. Polskich Kolei Państwowych o przywrócenie na
poprzednie stanowisko i wyrównanie wynagrodzenia, na skutek kasacji Ministra Spra-
wiedliwości od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 25 kwietnia 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 17 stycznia 1996 r. [...] i
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.
U z a s a d n i e n i e
Jan R. pozywając 22 grudnia 1994 r. Centralną Dyrekcję Okręgową Kolei
Państwowych domagał się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach oraz
zasądzenia odszkodowania (wyrównania różnicy poborów). Podał, że strona pozwana
31 marca 1994 r. zwolniła go z dotychczasowego stanowiska kierownika magazynu i
wyznaczyła na stanowisko ekspedytora, obniżając wynagrodzenie o 6 grup. Kwes-
tionując tę decyzję powód podniósł, że jest ona nieuzasadniona. Do pozwu dołączono
odpis postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi z dnia 13 czerwca 1994 r.,
w którym Sąd ten uznał swą niewłaściwość do rozpoznania pozwu Jana R. przeciwko
Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w sprawie przeniesienia na inne
stanowisko i przekazał sprawę do rozpoznania Dyrekcji Generalnej PKP.
Do pozwu dołączono też odpis postanowienia Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego w Warszawie z dnia 28 listopada 1994 r., którym odrzucono skargę powoda na
decyzję Naczelnego Dyrektora Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w
przedmiocie przeniesienia na inne stanowisko służbowe. Naczelny Sąd Administracyjny
uznał, że obecnie sądy pracy są właściwe w sprawach ze stosunku pracy pracowników
kolejowych, co powoduje niedopuszczalność skargi.
Centralna Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w piśmie procesowym podała,
że jednostką organizacyjną przedsiębiorstwa PKP zatrudniającą powoda "a zatem
pozwaną w niniejszej sprawie" jest Stacja Rejonowa W.-W. Stacja ta złożyła odpowiedź
na pozew, wnosząc o jego oddalenie.
Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Sąd Pracy postanowieniem z 3 lipca 1995 r.
przekazał sprawę do rozpoznania (na podstawie art. 18 § 1 KPC) Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.
Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 17 stycznia 1996 r. oddalił powództwo Jana R.
przeciwko PKP - Stacja Rejonowa W.-W. Sąd ten ustalił, że powód zatrudniony jest na
stacji W.-W. od 1 czerwca 1982 r. Jako pracownik mianowany zatrudniony był
początkowo na stanowisku kierownika referatu materiałowo-technicznego, a od 1 lipca
1992 r. wyznaczony został na stanowisko kierownika magazynu zakładowego bez
zmiany 15 grupy wynagrodzenia, do której był uprzednio zaliczony. Dnia 31 marca 1994
r. strona pozwana zwolniła powoda z tego stanowiska i z dniem 1 kwietnia 1994 r.
wyznaczyła na stanowisko ekspedytora w 9 grupie wynagrodzenia, szczebel III. Decyzję
tę podjęto w związku z nieprawidłowym wywiązywaniem się przez powoda z
przydzielonych mu obowiązków służbowych. W związku z zarzutem powoda pozwana
przedstawiła świadectwo stanu zdrowia powoda potwierdzające jego zdolność do pracy
na stanowisku ekspedytora. Sąd Wojewódzki uznał, że pozwana miała prawo, na
podstawie § 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w
sprawie praw i obowiązków służbowych pracowników kolejowych (jednolity tekst Dz. U.
z 1993 r. Nr 98, poz. 449), wyznaczyć powodowi inne stanowisko skoro brak było
przeciwwskazań lekarskich i niezależnie od oceny prawidłowości wykonywania przez
niego dotychczasowych obowiązków pracowniczych.
Sąd Wojewódzki podzielił pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego w kwestii
dopuszczalności drogi sądowej w niniejszej sprawie.
Powód wniósł rewizję od omówionego wyroku, wnosząc o jego zmianę i
uwzględnienie powództwa, lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Apelacyjny w Warszawie po rozpoznaniu tej rewizji wyrokiem z 25 kwietnia
1996 r. uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił pozew z powodu niedopuszczalności drogi
sądowej.
Wyrok ten zaskarżył kasacją Minister Sprawiedliwości. Podniósł on zarzut
rażącego naruszenia art. 3 § 2 KPC (w brzmieniu sprzed 1 lipca 1996 r.), art. 242 § 1,
262 § 1 i 298 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej
Polskiej i z powołaniem się na art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189), wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 17 stycznia 1996 r. [...] i przekazanie
sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania. Wnoszący kasację
powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 22 października
1996 r. (III AZP 3/96), w myśl którego mianowanemu pracownikowi kolejowemu w
sprawie rozwiązania stosunku pracy przysługuje odwołanie do sądu pracy, natomiast
nie przysługuje mu skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego na decyzję
kierownika jednostki nadrzędnej nad jednostką organizacyjną zatrudniającą
pracownika, wydaną na podstawie § 46 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27
grudnia 1974 r. w sprawie praw i obowiązków pracowników kolejowych (jednolity tekst:
Dz. U. z 1993 r., Nr 98, poz. 449). W świetle tego poglądu, zdaniem wnoszącego
kasację, orzeczenie Sądu Apelacyjnego i jego uzasadnienie są błędne. Natomiast Sąd
Wojewódzki - z naruszeniem obowiązującego w dacie orzekania art. 3 § 2 KPC nie
przeprowadził dowodów na okoliczność oceny pracy powoda i zasadności decyzji o
wyznaczeniu na inne stanowisko. Naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej
wnoszący kasację upatruje w pozbawieniu pracownika przysługujących mu z mocy
prawa uprawnień do przedstawienia w toku procesu swoich racji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona.
Rażąco narusza prawo pogląd wyrażony w zaskarżonym wyroku o niedopusz-
czalności drogi sądowej w rozpoznawanej sprawie. Błędne jest przyjęte przez Sąd
Apelacyjny założenie, że stosunki pracy z mianowania, nawiązane w drodze aktu
administracyjnego są stosunkami administracyjnoprawnymi, a w konsekwencji spory
powstałe na ich tle nie podlegają orzecznictwu sądów powszechnych. Sposób
nawiązania stosunku pracy nie zmienia jego charakteru jako cywilnoprawnego w ro-
zumieniu art. 1 KPC. Źródło (sposób) powstania stosunku prawnego nie jest istotnym
kryterium dla odróżnienia stosunków pracy od stosunków administracyjnoprawnych
(służby). Jak to już wielokrotnie podnoszono w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por.
np. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1991 r., I PZP 60/91, OSNCP 1992 z.
7-8 poz. 123) istotny jest stopień podporządkowania w stosunkach służby (np. żołnierzy
zawodowych), tak znaczny, że kwalifikuje je do sfery prawa administracyjnego. Stosunki
pracy mianowanych pracowników kolejowych nie charakteryzują się stopniem
podporządkowania właściwym dla stosunków administracyjnoprawnych. Mianowany
pracownik kolejowy pozostaje w stosunku pracy, jest pracownikiem właśnie a nie
funkcjonariuszem. Stąd też należy w pełni podzielić pogląd wyrażony w uchwale składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1996 r., III AZP 3/96
(OSNAPiUS 1997 nr 5 poz. 60), wyrażonym na tle przepisu § 46 ust. 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie praw i obowiązków pracowników
kolejowych (jednolity tekst; Dz. U. z 1993 r. Nr 98, poz. 449), który ma zastosowanie w
rozpoznawanej sprawie. Uchwała dotyczyła bezpośrednio rozwiązania stosunku pracy,
lecz analizowany przepis § 46 reguluje również (tak samo) odwołania pracowników
kolejowych w razie wyznaczenia na inne stanowisko. W myśl tego poglądu,
mianowanemu pracownikowi kolejowemu przysługuje odwołanie do sądu pracy w razie
rozwiązania stosunku pracy i - odpowiednio - w razie wyznaczenia na inne stanowisko.
W rozpoznawanej sprawie odmienny pogląd (prezentowany w zaskarżonym
wyroku) doprowadził do tego, że ani sąd powszechny, ani sąd administracyjny nie
uznały się za właściwe do rozpoznania odwołania powoda. Odwołanie to winno być
zatem rozpoznane merytorycznie przez sąd pracy (sąd pracy i ubezpieczeń społecz-
nych). Sąd Wojewódzki - aczkolwiek wydał orzeczenie merytoryczne oddalając po-
wództwo - przyjął nieprawidłowe założenie, że strona pozwana ma nieograniczone
prawo do wyznaczenia powodowi innego stanowiska, w szczególności niezależnie od
sposobu wykonywania dotychczasowych obowiązków, ani innych "względów meryto-
rycznych". Poglądu tego nie można zaakceptować. Z § 5 ust. 1 i 3 wymienionego wyżej
rozporządzenia wynika możliwość przeniesienia mianowanego pracownika kolejowego
na inne stanowisko, jak również obniżenia wynagrodzenia. Nie wynika z niego jednakże
- jak to przyjął Sąd Wojewódzki - dopuszczalność działań arbitralnych, niczym nie
uzasadnionych. Istnienie uzasadnienia podjętych przez pracodawcę decyzji podlega
badaniu w razie odwołania się pracownika. Uzasadnienie to obejmuje przesłanki
zarówno po stronie pracodawcy (np. organizację pracy), jak i po stronie pracownika
(jego kwalifikacje, sposób wykonywania obowiązków, stan zdrowia, stosunki rodzinne
itp.). Wszystkie te przesłanki podlegają rozważeniu i ocenie przez sąd pracy, czego nie
uczyniono w rozpoznawanej sprawie.
Sąd Najwyższy rozpoznawał sprawę na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości-
Prokuratora Generalnego, wniesionej na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca
1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta
Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu
postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189). W myśl tego przepisu w
stosunku do orzeczeń wydanych przed 1 lipca 1996 r. wskazanym podmiotom
przysługuje kasacja na podstawach i w terminach przewidzianych dla rewizji nadzwy-
czajnych. Oznacza to, że ocenie Sądu Najwyższego podlega spełnienie przesłanek z
art. 417 § 1 KPC w dawnym brzmieniu.
Jak wyżej powiedziano, zaskarżone orzeczenie narusza prawo w stopniu
rażącym w rozumieniu tego przepisu, a także narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej,
ponieważ uniemożliwia pracownikowi dochodzenie jego praw przed sądem. Uzasadnia
to uwzględnienie kasacji mimo upływu sześciomiesięcznego terminu od daty
uprawomocnienia się orzeczenia (dotychczasowy art. 421 § 2 KPC).
W związku z powyższym należało orzec jak w sentencji na podstawie art. 393
13
§
1 KPC.
========================================