Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 czerwca 1997 r.
III RN 31/97
Czasowa rejestracja samochodu w trybie § 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra
Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 kwietnia 1993 r. w sprawie rejestracji,
ewidencji i oznaczania pojazdów (Dz.U. Nr 37, poz. 164 ze zm.) nie jest możliwa
wówczas, gdy z oświadczenia wnioskodawcy wynika, że nie jest właścicielem pojazdu.
Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 1997 r. sprawy ze skargi Ryszarda S. na
decyzję Wojewody Z. z dnia 10 kwietnia 1996 r. [...] w przedmiocie odmowy wydania
pozwolenia czasowego na dopuszczenie do ruchu samochodu osobowego, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 5 listopada 1996 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego,
2. o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wojewoda Z. decyzją z dnia 10 kwietnia 1996 r. utrzymał w mocy decyzję
Kierownika Urzędu Rejonowego w K.O. z dnia 19 lutego 1996 r. dotyczącą odmowy
wydania pozwolenia na czasowe dopuszczenie do ruchu na okres jednego roku samochodu
osobowego marki Ford Escort. W uzasadnieniu swej decyzji Wojewoda stwierdził, że
wnioskodawca Ryszard S. nie załączył do swego wniosku o czasowe dopuszczenie pojazdu
do ruchu informacji o tym, czy wystąpił również z odpowiednim wnioskiem do sądu o
ustalenie prawa własności pojazdu, czego w takich wypadkach wymaga § 6 przepisów
rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 kwietnia 1993 r. w
sprawie rejestracji, ewidencji i oznaczenia pojazdów (Dz. U. Nr 37, poz. 164 w brzmieniu
określonym rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 9 czerwca
1995 r., Dz. U. Nr 68, poz. 350).
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu
wyrokiem z dnia 5 listopada 1996 r. [...] uchylił zaskarżoną przez wnioskodawcę decyzję
Wojewody Z. oraz decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w K.O. W uzasadnieniu wyroku
Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, że wykładnia gramatyczna mającego w tym
wypadku zastosowanie przepisu § 6 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia nie daje podstaw
do tego, aby rejestrację pojazdu można uzależnić od wykazania przez zainteresowanego, że z
jego inicjatywy toczy się postępowanie sądowe o ustalenie prawa własności pojazdu.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, trafne jest stanowisko skarżącego, iż z
przepisu § 6 ust. 3 powoływanego rozporządzenia nie wynika wprost jakoby warunkiem
czasowego dopuszczenia pojazdu do ruchu było toczące się postępowanie sądowe. Naczelny
Sąd Administracyjny stanął natomiast na stanowisku, że dyspozycja § 6 ust. 3 powoływanego
rozporządzenia wskazuje na możliwość dokonywania przez organ administracyjny oceny
zgłoszonego wniosku, a więc również argumentów uzasadniających termin wystąpienia do
sądu o ustalenie własności pojazdu. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w
rozpatrywanej sprawie zainteresowany umotywował swoje stanowisko podnosząc, że
wniosek o zasiedzenie będzie mógł złożyć dopiero po 12 listopada 1997 r., czego jednak
organy orzekające nie wzięły pod uwagę.
Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 29 kwietnia 1997 r. złożył rewizję
nadzwyczajną od tego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucając mu rażące
naruszenie art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) w związku z § 6 ust. 3 rozporządzenia
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 kwietnia 1993 r. w sprawie
rejestracji,ewidencji i oznaczania pojazdów, w brzmieniu określonym rozporządzeniem
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 9 czerwca 1995 r. i wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz oddalenie skargi. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
podniesiono, że zgodnie z § 3 ust. 1 i ust. 2 powoływanego rozporządzenia, osoba
wnioskująca zarejestrowanie pojazdu obowiązana jest w zasadzie przedłożyć oryginał
dowodu własności pojazdu, a także ostatni dowód rejestracyjny (jeżeli pojazd był już
zarejestrowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) lub dowód odprawy celnej
przywozowej tego pojazdu (jeżeli pojazd sprowadzony został z zagranicy). Zmiana
przepisów tego rozporządzenia wprowadzona w życie w 1995 r. umożliwiła czasowe
dopuszczenie pojazdu do ruchu także w sytuacji, gdy zachodzi konieczność ustalenia prawa
własności pojazdu na drodze postępowania sądowego (§ 6 ust. 3 powoływanego roz-
porządzenia). Zdaniem rewizji nadzwyczajnej, wykładnia gramatyczna tego przepisu
wskazuje, że osoba występująca z wnioskiem o czasowe dopuszczenie pojazdu do ruchu
powinna równocześnie wykazać, iż podjęła stosowne działania mające na celu ustalenie
prawa własności pojazdu na drodze postępowania sądowego. Natomiast nie podjęcie przez
zainteresowanego tego typu działań oznacza, że nie został spełniony warunek, od którego
uzależnione jest wydanie zezwolenia na czasowe dopuszczenie pojazdu do ruchu. Tego typu
rozwiązanie prawne ma bowiem zapobiec między innymi niekontrolowanej rejestracji
pojazdów pochodzących z nielegalnych źródeł. A w danym wypadku skarżący nie wystąpił
na drogę sądową w trybie określonym w § 6 ust. 3 powołanego rozporządzenia, natomiast
wyraźnie oświadczył, iż zamierza uzyskać prawo własności pojazdu w drodze zasiedzenia w
trybie art. 174 KC. Dlatego, zdaniem Ministra Sprawiedliwości, wyrok Naczelnego Sądu
Administracyjnego uchylający decyzję Wojewody Z. rażąco naruszył obowiązujące w tym
zakresie przepisy prawne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. W świetle przepisów rozporządzenia
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 kwietnia 1993 r. w sprawie rejestracji,
ewidencji i oznaczania pojazdów (Dz. U. Nr 37, poz. 164 ze zm.) zasadą jest, że do wniosku
o zarejestrowanie pojazdu należy załączyć między innymi także dokument pozwalający
ustalić prawo własności pojazdu (§ 3 oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia). Wprowadzenie takiego
wymogu prawnego uniemożliwia rejestrację pojazdów niewiadomego pochodzenia, w tym w
szczególności pojazdów kradzionych. W wyniku zmiany przepisów tego rozporządzenia,
która weszła w życie z dniem 6 lipca 1995 r. (Dz. U. z 1995 r., Nr 95, poz. 350), dopuszczona
została możliwość rejestracji pojazdu także w sytuacji, gdy brak jest wymaganego prawem
dowodu własności pojazdu. Przepis § 6 ust. 3 rozporządzenia stanowi, że: "W razie
konieczności ustalenia prawa własności pojazdu na drodze postępowania sądowego, organ
rejestrujący może czasowo dopuścić pojazd do ruchu, wydając jednocześnie (...) pozwolenie
czasowe ważne na okres jednego roku.”. Stosownie do treści § 6 ust. 4 rozporządzenia: "W
wypadku, gdy postępowanie sądowe, o którym mowa w ust. 3 nie zostało zakończone przed
upływem jednego roku, wnioskujący o rejestrację pojazdu może się ubiegać o przedłużenie
terminu czasowego dopuszczenia pojazdu do ruchu. Łączny okres używania pojazdu na
podstawie pozwolenia czasowego nie może jednak przekraczać trzech lat. (...)”. Wynika stąd,
że w danym wypadku pozwolenie czasowe stanowi wyjątek od zasady i może dotyczyć
sytuacji, w której: po pierwsze - określona osoba nie posiada wymaganego prawem dowodu
własności pojazdu (§ 6 ust. 3 rozporządzenia), a więc nie spełnia jednego z koniecznych wa-
runków rejestracji pojazdu (§ 3 - § 4 rozporządzenia), a mimo to ubiega się o jego rejestrację;
oraz po drugie - zakłada się, że zainteresowana osoba w zasadzie przed upływem jednego
roku od daty udzielenia pozwolenia czasowego przedstawi prawomocne orzeczenie sądu
dotyczące ustalenia prawa własności pojazdu, a ewentualna prolongata terminu czasowego
dopuszczenia pojazdu do ruchu będzie możliwa wyłącznie w wypadku, gdy postępowanie
sądowe się już toczy, ale nie zostało jeszcze zakończone. Równocześnie decyzja organu
rejestrującego ma znamiona prawne decyzji uznaniowej ("organ rejestrujący może czasowo
dopuścić pojazd do ruchu”), co oznacza, że ocena okoliczności uzasadniających w
określonych sytuacjach wydanie pozwolenia czasowego na podstawie § 6 ust. 3
rozporządzenia pozostawiona została temu organowi. Ratio legis przyjętego rozwiązania
prawnego polega na tym, aby w sytuacjach wyjątkowych, gdy wnioskujący rejestrację
pojazdu, który nie dysponuje wprawdzie dowodem własności pojazdu, ale już w chwili
zgłoszenia pojazdu do rejestracji oświadcza, że jest właścicielem pojazdu i w tym celu gotów
jest wystąpić o ustalenie prawa własności pojazdu na drodze postępowania sądowego,
umożliwić mu czasowo korzystanie z tego pojazdu. Dlatego interpretacja przepisu § 6 ust. 3 i
4 rozporządzenia, stanowiącego wyjątek od zasady, w myśl której do wniosku o rejestrację
pojazdu należy załączyć dowód własności pojazdu, powinna mieć charakter restryktywny,
tak aby uniemożliwić rejestrację i korzystanie z pojazdów bez okazania takiego dowodu
własności, chyba że wnioskujący rejestrację pojazdu do ruchu oświadcza, że jest
właścicielem tego pojazdu.
Przedstawiona interpretacja obowiązującego porządku prawnego prowadzi do
wniosku, że argumentacja przytoczona w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego jest
zasadniczo nietrafna, a kontrola sądowa przekroczyła w danym wypadku granice kontroli
legalności uznaniowej decyzji administracyjnej. W uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego przyjmuje się naprzód w sposób kategoryczny, że dyspozycja § 6 ust. 3
rozporządzenia nie daje podstaw do tego, by rejestrację pojazdu uzależnić od wykazania
przez wnioskodawcę, że wszczął postępowanie mające na celu ustalenie prawa własności
pojazdu. Tymczasem, biorąc pod uwagę, że czasowe pozwolenie może być wydane w
zasadzie na jeden rok oraz uwzględniając dyspozycję § 6 ust. 4 in principio rozporządzenia,
która zakłada, iż postępowanie sądowe w sprawie ustalenia prawa własności pojazdu w
zasadzie powinno zostać zakończone przed upływem jednego roku od chwili wydania poz-
wolenia czasowego, a także mając na uwadze wynikającą z potocznego doświadczenia i
powszechnie znaną wiedzę na temat okresu niezbędnego dla przeprowadzenia sądowego
postępowania ustalającego od momentu wniesienia powództwa aż do chwili
uprawomocnienia się orzeczenia sądowego, można racjonalnie dowodzić poglądu wręcz
przeciwnego. Jest mianowicie wielce prawdopodobne, że "zakończenie przed upływem
jednego roku” postępowania sądowego, które ma na celu ustalenie prawa własności pojazdu
zgłoszonego do rejestracji (§ 6 ust. 4 rozporządzenia), nie będzie praktycznie możliwe, jeżeli
wszczęcie takiego postępowania nie nastąpi przed lub co najmniej równocześnie ze
złożeniem wniosku o rejestrację tego pojazdu. Nie do przyjęcia jest także opinia Naczelnego
Sądu Administracyjnego wyrażona w uzasadnieniu wyroku, jakoby organ rejestrujący
powinien wziąć pod uwagę trafny - zdaniem tego Sądu - pogląd, iż w braku osoby roszczącej
pretensje do prawa własności samochodu zgłoszonego do rejestracji, jedynym sposobem
ustalenia, że wnioskujący rejestrację pojazdu jest jego właścicielem, jest złożenie przez niego
wniosku o stwierdzenie zasiedzenia i przyjęcie, że zgodnie z art. 174 KC własność
przedmiotowego pojazdu wnioskujący nabędzie w drodze zasiedzenia po upływie trzech lat
nieprzerwanego posiadania. Tego typu argumentacja wyroku jest oczywiście sprzeczna z
dyspozycją powoływanego wyżej § 6 rozporządzenia, skoro opiera się na założeniu, że
pozwolenie czasowe może zostać przyznane osobie, która wnioskując rejestrację pojazdu
oświadcza, że nie jest właścicielem pojazdu, ale ewentualnie nabędzie prawo własności
pojazdu w przyszłości w wyniku zasiedzenia.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy na podstawie art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189) w związku z art. 39315
KPC oraz art. 27 ust. 1 ustawy
z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze
zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================