Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 sierpnia 1997 r.
II UKN 83/97
Jeżeli do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450
ze zm.) ubezpieczony nie spełniał warunków do nabycia prawa do renty inwalidzkiej
według ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), to nie zachodziły przesłanki zastosowania art.
26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn,
po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 1997 r. sprawy z wniosku Krystyny F. przeciwko
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K.G. o rentę inwalidzką, na skutek
kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 15 marca 1995 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K.G., po rozpatrzeniu wniosku Krystyny
F. o przyznanie renty inwalidzkiej, decyzją z dnia 17 listopada 1994 r. odmówił
wnioskodawczyni prawa do renty inwalidzkiej. Podstawę decyzji, stosownie do jej
uzasadnienia, stanowiło ustalenie, że wnioskodawczyni nie wykazała wymaganego
pięcioletniego okresu zatrudnienia zarówno w dziesięcioleciu poprzedzającym powstanie
inwalidztwa (30 maja 1993 r.), jak i w dziesięcioleciu poprzedzającym złożenie wniosku (3
października 1994 r.).
W odwołaniu do Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu wnioskodawczyni za-
kwestionowała przyjętą przez ZUS datę powstania jej inwalidztwa. Twierdziła, że jej
inwalidztwo powstało wcześniej niż w 1993 r., o czym świadczy leczenie się przez nią w
latach siedemdziesiątych i operacja serca w dniu 18 lutego 1976 r.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z
dnia 15 marca 1995 r. oddalił odwołanie wnioskodawczyni. Wyrok ten uprawomocnił się,
gdyż wnioskodawczyni nie zaskarżyła go do Sądu drugiej instancji.
W dniu 20 lutego 1997 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł kasację od po-
wyższego wyroku, zarzucając mu: 1) rażące naruszenie prawa materialnego - art. 26 ust. 2
ustawy z dnia 17 października 1992 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.),
2) rażące naruszenie przepisów postępowania - art. 3 § 2, art. 233 § 1 i art. 316 § 1
KPC,
3) naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu kasacji Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że pomimo braku
uzasadnienia wyroku, co nie pozwala na bliższe zorientowanie się o jego przesłankach,
należy jednak przyjąć, że wyrok ten zapadł w sprawie "niedojrzałej do ostatecznego
rozstrzygnięcia". Według Rzecznika Praw Obywatelskich Sąd nie zwrócił uwagi na to, iż w
kwestionariuszu dotyczącym okresów zatrudnienia wnioskodawczyni podała, że w dniach 15
sierpnia 1981 r. i 23 kwietnia 1985 r. urodziła dzieci. W związku z tym i przyjmując, że
inwalidztwo wnioskodawczyni powstało w lutym 1976 r. zachodziłaby podstawa do
zastosowania art. 11 ust. 2 pkt 11 i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. w
związku z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. W konsekwencji, do okresów
równorzędnych z okresami zatrudnienia wnioskodawczyni podlegają zaliczeniu 6-letnie
przerwy w pracy spowodowane opieką nad dziećmi.
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 30 kwietnia 1997 r. - zwrócił się do Sądu
Wojewódzkiego we Wrocławiu o sporządzenie uzasadnienia wyroku zaskarżonego kasacją
Rzecznika Praw Obywatelskich. Z uzyskanego w ten sposób uzasadnienia zaskarżonego
wyroku wynika, że jego podstawę stanowiły następujące ustalenia.
Wnioskodawczyni z powodu stanu zdrowia wynikającego z operacji serca prze-
prowadzonej w dniu 12 marca 1976 r. i trwającej następnie rehabilitacji była inwalidką w
zakresie II grupy. W takim stanie inwalidztwa podjęła w wieku 22 lat swe pierwsze
zatrudnienie w Spółdzielni Inwalidów, które trwało od 12 czerwca 1978 r. do 14 sierpnia
1981 r. W tym czasie stan zdrowia wnioskodawczyni poprawił się i od 1980 r. odpowiadał
inwalidztwu III grupy. Drugie swe zatrudnienie wnioskodawczyni podjęła od 4 listopada
1991 r. i ten stosunek pracy trwał do 31 października 1993 r., kiedy został rozwiązany na
skutek redukcji etatów w zakładzie pracy. Od 9 listopada 1993 r. do 9 listopada 1994 r.
wnioskodawczyni pobierała zasiłek dla bezrobotnych. Od czerwca 1994 r. stan zdrowia
wnioskodawczyni uległ pogorszeniu, stanowiąc podstawę zaliczenia jej do II grupy
inwalidztwa.
W świetle tych faktów Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we
Wrocławiu uznał, że skoro stan zdrowia wnioskodawczyni podczas pierwszego jej
zatrudnienia nie uległ pogorszeniu w czasie zatrudnienia, ani też w ciągu 18 miesięcy po jego
upływie, to brak podstaw do zastosowania art. 34 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. Z
kolei oceniając sytuację związaną z drugim zatrudnieniem od 4 listopada 1991 r. i
pogorszeniem się stanu zdrowia wnioskodawczyni (z III do II grupy inwalidzkiej) w okresie
do 30 maja 1993 r. Sąd uznał, że wnioskodawczyni nie ma wymaganego 5-letniego okresu
zatrudnienia, skoro zarówno w dacie pogorszenia stanu zdrowia, jak i w dacie złożenia
wniosku miała powyżej 30 lat. Mając na uwadze wynikający z art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p.
warunek, aby pięcioletni okres zatrudnienia przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia
przed zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką albo przed okresem powstania inwalidztwa
Sąd ustalił, że w żadnym z tych dziesięcioletnich okresów wnioskodawczyni nie miała pięciu
lat zatrudnienia. W dziesięcioleciu bowiem przed powstaniem inwalidztwa wnioskodawczyni
udowodniła 1 rok 5 miesięcy i 12 dni zatrudnienia, a doliczając okresy nieskładkowe w
rozmiarze maksymalnym 1/3 okresów składkowych, tj. 5 miesięcy i 24 dni - łącznie 1 rok 11
miesięcy i 6 dni. W dziesięcioleciu zaś przed złożeniem wniosku miałaby 3 lata 5 miesięcy i
20 dni łącznie okresów składkowych i nieskładkowych (ograniczonych do 1/3 okresów
składkowych).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rzecznik Praw Obywatelskich zastrzegając się, że brak uzasadnienia wyroku nie
pozwolił mu na bliższe zorientowanie się o jego przesłankach, uznał jednakże, że Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu bezpodstawnie pominął to, że wnioskodawczyni
powinna mieć zaliczone przerwy w pracy spowodowane opieką nad dziećmi w wieku do lat 4
według z art. 11 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.
Wbrew temu zarzutowi, w świetle przedstawionego uzasadnienia wyroku nie może
być wątpliwości, że Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu
ustalił i właściwie ocenił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności
faktyczne, w tym dotyczące przerw w pracy wnioskodawczyni spowodowanych opieką nad
dziećmi.
Zarzuty kasacji wynikają z założenia, że gdyby przyjąć w ślad za opinią biegłego, że
inwalidztwo II grupy u wnioskodawczyni powstało od lutego 1976 r. i uwzględnić okresy
równorzędne z okresami zatrudnienia według art. 11 ust. 2 pkt 11 ustawy z 1982 r. o z.e.p., to
należałoby ustalić, że wnioskodawczyni spełniła warunki do przyznania świadczenia
rentowego jeszcze przed wejściem w życie ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października
1991 r. W tej sytuacji warunki nabycia przez wnioskodawczynię prawa do renty - stosownie
do art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej - podlegałyby ustaleniu według przepisów ustawy o
z.e.p.
Powyższe założenie kasacji jest jednakże błędne, gdyż w świetle nie budzących
wątpliwości ustaleń Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest oczywiste, że
wnioskodawczyni nie spełniała jednego z wymaganych warunków renty inwalidzkiej, tj.
ażeby inwalidztwo powstało w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem
zatrudnienia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (art. 32 pkt 3
ustawy o z.e.p.). Jak bowiem wynika z ustaleń opartych o opinię biegłego prof. hab. dr med.
Bogumiła H. (której kasacja nie kwestionuje, a przeciwnie, na którą się powołała)
wnioskodawczyni zatrudniła się po raz pierwszy będąc inwalidką II grupy i w czasie tego
zatrudnienia, uwzględniając również okresy równorzędne z zatrudnieniem, jej stan zdrowia
uległ poprawie do stanu inwalidztwa w grupie III, aż do czerwca 1994 r., kiedy to znowu
stała się inwalidką grupy II. Jeżeli zatem do dnia wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej z
dnia 17 października 1991 r. wnioskodawczyni nie spełniała łącznie warunków do nabycia
prawa do renty inwalidzkiej według ustawy z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., to nie zachodziły
przesłanki zastosowania art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej. W konsekwencji tego Sąd
Wojewódzki prawidłowo przy ustalaniu prawa wnioskodawczyni do renty inwalidzkiej zasto-
sował przepisy ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października 1991 r., w tym art. 4 ust. 2 tej
ustawy, który stanowi, że przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń okresy nieskładkowe
uwzględnia się w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych okresów
składkowych.
Z powyższych przyczyn kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, a więc Sąd
Najwyższy orzekł o jej oddaleniu w myśl art. 39312
KPC.
========================================