Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 października 1997 r.
II UKN 140/97
Podmiot, któremu ZUS na podstawie art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 25 lis-
topada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst : Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze zm.) wymierzył dodatkową - obok us-
tawowych odsetek - opłatę z tytułu zaległości w opłacaniu składek na ubez-
pieczenie społeczne, nie może domagać się takiej samej opłaty od ZUS w razie
nieterminowej wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 października 1997 r. sprawy z
wniosku Kazimierza C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w O. o zasiłek chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 16 stycznia
1997 r. [...]
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok i wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 21 listopada 1996 r. [...] oraz decyzję
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. z dnia 3 marca 1995 r. [...],
2) u m o r z y ł postępowanie w sprawie.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w O. decyzją z dnia 11 paździer-
nika 1994 r odmówił Kazimierzowi C. prawa do zasiłku chorobowego za okres niez-
dolności do pracy od dnia 15 października do dnia 25 listopada 1993 r. i od dnia 27
grudnia 1993 r do dnia 22 września 1994 r ze względu na zaleganie przez wniosko-
dawcę z opłatą należnych składek ubezpieczeniowych na kwotę przekraczającą
trzymiesięczną składkę. Decyzja ta wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 6 stycznia 1995 r. została uchylona, a
sprawę przekazano organowi rentowemu do ponownego rozpoznania z uzasadnie-
2
niem, że wykaz zadłużenia znajdujący się w aktach ubezpieczeniowych jest mało
czytelny i w świetle twierdzeń odwołującego się budzi poważne wątpliwości.
Oddział ZUS decyzją z dnia 3 marca 1995 r. ponownie odmówił wniosko-
dawcy prawa do zasiłku chorobowego w okresach niezdolności do pracy od dnia 15
października do dnia 25 listopada 1993 r, od dnia 27 grudnia 1993 r do dnia 22
września 1994 r oraz od dnia 14 października 1994 r do dnia 10 stycznia 1995 r.
Odwołanie wnioskodawcy oddalił Sąd Wojewódzki -Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 13 grudnia 1995 r. Orzeczenie to
uchylił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 2 kwietnia 1996 r, przekazując sprawę Sądowi pierwszej instancji do po-
nownego rozpoznania w celu wyjaśnienia zastrzeżeń, jakie wnioskodawca zgłasza
wobec opinii biegłego księgowego w sprawie zaległości składkowych zainteresowa-
nego za lata 1991-1993.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie uzu-
pełnił postępowanie dowodowe w wyznaczonym zakresie i wyrokiem z dnia 21 listo-
pada 1996 r. [...], odwołanie wnioskodawcy ponownie oddalił. W uzasadnieniu tego
orzeczenia Sąd Wojewódzki uznał w oparciu o opinię biegłego, że brak dowodu za-
płacenia składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od stycznia do marca 1992 r
powoduje ponad trzymiesięczną zaległość, która skutkuje brak uprawnienia do za-
siłku chorobowego do czasu spłaty całego zadłużenia.
Apelację wnioskodawcy od powyższego orzeczenia oddalił Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 16 stycznia
1997 r. [...]. Sąd Apelacyjny stwierdził, że wnioskodawca nie udowodnił zapłacenia
składek ubezpieczeniowych za styczeń, luty i marzec 1992 r., zwłaszcza że za do-
wód nie mogą być uznane jego adnotacje dokonywane w dokumentacji podatkowej.
Zasadne było zatem zarówno zaliczenie kwoty składek za ten okres na poczet zadłu-
żenia, jak też naliczenie odsetek i tzw. opłaty dodatkowej (również za opóźnienie w
zapłacie składek ubezpieczeniowych za lipiec i sierpień 1992 r), wymierzonej na
podstawie art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowa-
niu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze
zm.). Ponadto przy ustalaniu wysokości swoich obciążeń wnioskodawca przyjmuje
błędne założenie, że stwierdzenie niezdolności do pracy jest równoznaczne ze zwol-
nieniem z obowiązku opłacania składek. Tymczasem zgodnie z § 37 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru
3
składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz
rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz. U.
z 1993 r, Nr 68, poz. 330 ze zm.), zwolnienie z opłacania składek następuje za okre-
sy pobierania zasiłku chorobowego. Nie nabywając uprawnienia do zasiłku, nie mógł
wnioskodawca być zwolniony z obowiązku zapłacenia składki za marzec 1993 r.
Kasację od tego wyroku wniosła pełnomocnik przydzielona wnioskodawcy z
urzędu i zarzucając naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie
przepisu art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z
1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.), a także naruszenie przepisów postępowania, tj. art.
233 § 1 i 2 oraz art. 328 § 2 KPC, mające istotny wpływ na wynik postępowania, do-
magała się uchylenia zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającego go wyroku Są-
du Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 21 listopada 1996 r. i przekazania sprawy
temu Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu skargi
kasacyjnej podniesiono, że w aktach sprawy znajduje się informacja Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddział w O. z dnia 19 października 1992 r., z której jedno-
znacznie wynika, iż wnioskodawca nie zapłacił składek ubezpieczeniowych za okres
styczeń - luty oraz lipiec - sierpień 1992 r. Tymczasem wbrew temu dokumentowi i z
rażącym naruszeniem art. 16 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r., Są-
dy obu instancji wydały orzeczenia w oparciu o opinię biegłego, ograniczając się z
resztą do jej konkluzji i nie dokonując krytycznej analizy zaprezentowanego w niej
toku rozumowania. Ciężar decyzji sędziowskiej został tym samym przerzucony na
osobę, której opinia jest jedynie środkiem dowodowym, podlegającym ocenie sądu
jak każdy inny dowód.
Poza kasacją wniesioną przez pełnomocnika, szereg pism procesowych ze
szczegółowym wyliczeniem swoich wierzytelności wobec organu rentowego, skiero-
wał też do Sądu Najwyższego sam wnioskodawca.
W toku rozprawy kasacyjnej w dniu 22 maja 1997 r. pełnomocnik Centrali
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zadeklarował gotowość niezwłocznego wyjaśnie-
nia rozbieżności pomiędzy wnioskodawcą i Oddziałem ZUS w O. W tej sytuacji Sąd
Najwyższy na zgodny wniosek stron postanowił zawiesić postępowanie kasacyj-
ne(art. 39310
KPC).
W okresie zawieszenia postępowania kasacyjnego Zakład Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w O. decyzją z dnia 2 lipca 1997 r. w sprawie zasiłku chorobo-
4
wego oraz Inspektorat tegoż Oddziału w W. decyzją z dnia 25 lipca 1997 r. o przyz-
naniu zasiłku chorobowego zaspokoiły w całości roszczenia wnioskodawcy o zasiłek
wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie jego wypłaty. W decyzji z dnia 2 lipca
1997 r. napisano ponadto, że ważność tracą decyzje wydane wcześniej w tej sprawie
przez Inspektorat w W.
Po podjęciu zawieszonego postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy zwa-
żył co następuje:
Wobec uwzględnienia całości żądania wnioskodawcy nie ma już przedmiotu
sporu, a zatem zbędne stało się nie tylko wydanie wyroku w postępowaniu kasacyj-
nym, ale także całe dotychczasowe orzekanie w niniejszej sprawie. Dlatego Sąd Naj-
wyższy uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 21 listopada 1996 r.
[...], a także decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O.-Inspektoratu
w W. z dnia 3 marca 1995 r. [...] tym bardziej że uzasadnienie decyzji tegoż Oddziału
z dnia 2 lipca 1997 r. wspomina jedynie o utracie ważności przez bliżej nie określone
decyzje wydane wcześniej w tej sprawie. W następstwie tego orzeczenia Sąd Naj-
wyższy umorzył postępowanie w sprawie.
Dla powyższego rozstrzygnięcia bez znaczenia jest fakt, że w piśmie z dnia
13 września 1997 r. wnioskodawca domagał się ponadto zasądzenia od Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych tzw. opłaty dodatkowej w wysokości 100% zasiłku choro-
bowego wraz z ustawowymi odsetkami. Zgłaszanie nowych żądań jest bowiem w
postępowaniu kasacyjnym niedopuszczalne, a poza tym wnioskodawca błędnie uwa-
ża, że skoro na podstawie art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organi-
zacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.) ZUS mógł mu taką opłatę - niezależnie od ustawowych odsetek -
wymierzyć z tytułu zaległości składkowych, to zainteresowany może to teraz uczynić
wobec organu rentowego z tytułu jego zaległości w wypłacie świadczeń zasiłkowych.
Tymczasem podobna wzajemność nie występuje.
Z wyżej podanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39319
w
związku z art. 386 § 3 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================