Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 listopada 1997 r.
I PKN 349/97
1. Czternastodniowy termin na podjęcie zatrudnienia po zakończeniu
pracy za granicą (§ 4 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia
1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych
do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług zwią-
zanych z eksportem, jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.) jest
zachowany wówczas, jeżeli pracownik powrócił do pracy w tym terminie, liczo-
nym od zakończenia urlopu bezpłatnego przedłużonego o okres nie udzielo-
nego czasu wolnego od pracy (§ 10 ust. 4 tego rozporządzenia).
2. Zmiana warunków pracy i płacy może nastąpić w wyniku porozumie-
nia stron, do którego dochodzi w wyniku zaakceptowania przez pracownika
pisemnej propozycji pracodawcy podjęcia pracy na innym stanowisku z innym
wynagrodzeniem.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Mariana B. przeciwko [...] Spółce Węglowej SA Kopalni Węgla Kamiennego
"Z." w J.Z. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 3 kwietnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Marian B. domagał się w pozwie z 26 kwietnia 1996 r. zasądzenia od Kopalni
Węgla Kamiennego "Z." w J.Z. kwoty 9920 zł tytułem wynagrodzenia twierdząc, że
po zakończeniu pracy za granicą został wbrew prawu zatrudniony na innym niż przed
wyjazdem stanowisku i otrzymywał w związku z tym niższe niż powinien zarobki.
- 2 -
Następnie powód rozszerzył powództwo o wyrównanie wysokości nagrody ju-
bileuszowej i odprawy emerytalnej.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jastrzębiu Zdroju wyrokiem z dnia 29 listopada
1996 r. zasądził od [...] Spółki Węglowej SA Kopalni Węgla Kamiennego "Z." w J.Z.
na rzecz powoda kwotę 8652,25 zł z odsetkami i oddalił powództwo w pozostałej
części.
Sąd ten ustalił, że powód pracował w pozwanej Kopalni od 29 października
1980 r. do 5 marca 1989 r., ostatnio na stanowisku sztygara oddziałowego. Od 6
marca 1989 r. do 7 maja 1990 r. przebywał na urlopie w związku z pracą za granicą.
W § 4 umowy o pracę za granicą zawartej między powodem a Przedsiębiorstwem
Eksportu i Importu "K." w K. zamieszczono postanowienie, w myśl którego pracow-
nik, który zakończył pracę za granicą będzie zatrudniony przez macierzysty zakład
pracy na takim samym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem ro-
dzaju pracy oraz osobistego zaszeregowania posiadanego przed skierowaniem do
pracy za granicą, jeżeli podejmie zatrudnienie w ciągu 14 dni od dnia zakończenia
pracy za granicą, a w razie niezdolności do pracy z powodu choroby i odosobnienia
w związku z chorobą zakaźną lub z innych ważnych przyczyn niezależnych od pra-
cownika, bezzwłocznie po ustaniu tych przyczyn.
Powód po powrocie z zagranicy nie został zatrudniony na stanowisku sztygara
oddziałowego lecz na stanowisku sztygara zmianowego, na którym pracował od 8
maja 1990 r. do 16 marca 1996 r. - tj. do przejścia na emeryturę.
Sąd zasądził kwotę stanowiącą różnicę między zarobkami powoda a średnimi
zarobkami trzech sztygarów oddziałowych w okresie nie przedawnionym (1 maja
1993 r. - 16 maja 1996 r.), Sąd Rejonowy powołał się na § 3 pkt 4 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków
pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eks-
portowego i usług związanych z eksportem.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach -
Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku rozpoznawał apelacje obu stron od omówionego
wyroku i wyrokiem z dnia 3 kwietnia 1997 r. oddalił apelację powoda oraz na skutek
apelacji pozwanej zmienił wyrok Sądu I instancji i powództwo oddalił. Sąd Woje-
- 3 -
wódzki - po przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania powoda - ustalił, że powód
zakończył pracę za granicą 31 marca 1990 r., a o ponowne przyjęcie do pracy zwró-
cił się dopiero pismem z 4 maja 1990 r., a więc po upływie dłuższego niż 14 dni
okresu od zakończenia pracy za granicą. Przekroczenie tego terminu, wynikającego
zarówno z § 4 zawartej przez powoda umowy o pracę za granicą, jak i z § 3 ust. 4
powołanego przez Sąd Rejonowy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia
1974 r. skutkuje bezzasadność powództwa. Sąd uznał, że bez znaczenia dla tej
oceny jest korzystanie przez powoda po powrocie z zagranicy z tzw. urlopu dewizo-
wego, a następnie z urlopu wypoczynkowego.
Sąd Wojewódzki podniósł też, że powód podejmując pracę na stanowisku
sztygara zmianowego wyraził zgodę na nowe warunki pracy i płacy oraz nie zgłaszał
roszczeń, aż do dnia przejścia na emeryturę.
Kopalnia wypłacała powodowi wynagrodzenie należne na zajmowanym przez
niego stanowisku, a zatem wypełniła zobowiązanie z art. 80 Kodeksu pracy.
Powód wniósł kasację od omówionego wyroku podnosząc zarzut naruszenia
prawa materialnego, a w szczególności § 4 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 27 grudnia 1974 r. przez przyjęcie, iż urlop bezpłatny nie jest wymieniony wśród
przyczyn, które pozwalają na podjęcie pracy po powrocie z zagranicy z przekrocze-
niem 14-dniowego terminu i nieuwzględnienie treści § 10 pkt 4 tego rozporządzenia.
Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie może być uwzględniona, aczkolwiek podniesiony w niej zarzut
naruszenia prawa materialnego jest słuszny. Sąd Wojewódzki błędnie przyjął, że
urlop bezpłatny udzielany pracownikowi w pozwanym zakładzie pracy nie uległ prze-
dłużeniu o okres tzw. urlopu dewizowego, czyli nie udzielonego czasu wolnego od
pracy w rozumieniu § 10 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia
1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do
pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z
eksportem (jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 - poprzednio § 9 ust. 4).
- 4 -
Pogląd taki jest sprzeczny z tym przepisem, co słusznie podniesiono w kasacji. Ter-
min powrotu powoda z zagranicy oraz wykorzystywania tzw. urlopu dewizowego wy-
nika z zaświadczenia znajdującego się w aktach osobowych, na które powołał się
Sąd Wojewódzki. Warunek podjęcia zatrudnienia w ciągu czternastu dni od zakoń-
czenia pracy za granicą w rozumieniu § 4 pkt 4 wymienionego wyżej rozporządzenia
(poprzednio § 3 pkt 4) jest zachowany wówczas, jeżeli pracownik powróci do pracy w
tym terminie, liczonym od zakończenia urlopu bezpłatnego. Wyprowadzenie z treści
tego przepisu obowiązku podjęcia zatrudnienia w okresie przedłużonego urlopu
bezpłatnego musi być uznane za prowadzące do paradoksu i pozbawiające sensu
normę z § 10 ust. 4. Pracownik nie ma przecież obowiązku pracy w okresie udzielo-
nego mu przez pracodawcę urlopu bezpłatnego, nawet wówczas, jeżeli urlop ten
ulega przedłużeniu nie w drodze czynności stron stosunku pracy, a z mocy prawa.
Jedyna podstawa przytoczona w kasacji okazała się zatem słuszna, tym nie mniej
nie może to skutkować jej uwzględnienia.
Sąd Wojewódzki zaskarżone orzeczenie oparł bowiem na dwóch przesłan-
kach. Jedna - przekroczenie terminu na podjęcie pracy - okazała się niesłuszna.
Słusznie natomiast podniesiono, że powód podejmując pracę na stanowisku szty-
gara zmianowego (podpisując przyjęcie do wiadomości "angażu" opiewającego na
takie stanowisko i określającego wynagrodzenie) oraz wykonując tę pracę przez
blisko sześć lat aż do przejścia na emeryturę w istocie rzeczy zgodził się na zmianę
warunków pracy i płacy. Zmiana taka nie musi wynikać z tzw. wypowiedzenia zmie-
niającego i może być dokonana w drodze porozumienia stron, do którego dochodzi
przez zaakceptowanie przez pracownika propozycji pracodawcy. Pracownikowi nie
akceptującemu propozycji służą określone środki prawne, z których powód nie sko-
rzystał ani też w żaden inny sposób nie okazał braku zgody. To, że w razie nieprzy-
jęcia propozycji powód mógłby stracić pracę jest oczywiste, tak jak i prawo praco-
dawcy do rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem, który podjął pracę po urlopie
bezpłatnym.
Nie zmienia to jednak trafności oceny zachowania powoda dokonanej w zas-
karżonym orzeczeniu, co prowadzi do konieczności oddalenia kasacji.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy art. 393
12
KPC.
- 5 -
========================================