Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 marca 1998 r.
I PKN 552/97
Członek spółdzielni, zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o
pracę nie może powoływać się na ochronę wynikającą z art. 8 KP w związku z
art. 199 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (jednolity tekst:
Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.), gdy sam lekceważył i naruszał zasady
współżycia społecznego.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Maria Mańkowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Ryszarda W. przeciwko Spółdzielni Pracy „B.” w L. o przywrócenie do pracy i inne
roszczenia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 12 września 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Ryszard W. w pozwie przeciwko Spółdzielni Pracy „B.” w L. domagał
się uchylenia uchwały Rady Nadzorczej wykluczającej go z pozwanej Spółdzielni,
przywrócenia do pracy na stanowisko dozorcy i zasądzenia wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy. Zaprzeczył, aby w dniu 4 marca 1996 r. był w pracy nie-
trzeźwy.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, uzasadniając to tym, że 5
osób stwierdziło pozostawanie powoda pod wpływem alkoholu, natomiast powód
odmówił poddania się badaniu na zawartość alkoholu we krwi.
Wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Stalowej Woli z dnia 31 maja 1996 r.,
oddalający powództwo, uchylił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Tarnobrzegu wyrokiem z dnia 16 października 1996 r. i stwierdzając nie-
2
ważność postępowania z powodu niewłaściwości rzeczowej Sądu Rejonowego,
zniósł w całości postępowanie przed tym Sądem i sprawę przejął do rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 18 lutego 1997 r. Sąd Wojewódzki oddalił powództwo i usta-
lił, że powód Ryszard W. był członkiem i pracownikiem pozwanej Spółdzielni. Stosu-
nek pracy uległ rozwiązaniu wobec wykluczenia powoda z tej Spółdzielni z dniem 6
marca 1996 r. uchwałą Rady Nadzorczej z powodu pozostawania na stanowisku
pracy w stanie nietrzeźwości oraz naruszenia obowiązków członkowskich przez dzia-
łanie na szkodę strony pozwanej. W dniu 3 marca 1996 r. powód rozpoczął pracę
dozorcy o godzinie 18-tej, przyszedł do pracy „chwiejnym krokiem”, co wyglądało na
pozostawanie pod wpływem alkoholu. Następnego dnia przed godziną 6 rano za-
chowywał się agresywnie wobec kierowcy Nadleśnictwa w J.L., który garażował
samochód na terenie placu Spółdzielni. Sposób zachowania się powoda i jego
poruszanie wskazywało na to, że jest pod wpływem alkoholu. Prezes zarządu
pozwanej Spółdzielni B.W., który przyszedł około godziny 6-tej w celu wyjaśnienia
przyczyny tej kłótni stwierdził, iż wygląd powoda dowodzi jego stanu nietrzeźwości.
Powód z trudnością utrzymywał się na nogach, zachowywał się w sposób niezrów-
noważony, „miotał się w różne strony”, mówił w sposób trudny do zrozumienia, wy-
czuwało się od niego woń alkoholu. Taki stan powoda potwierdzili również trzej pra-
cownicy Spółdzielni, którzy przebywali w szatni. Powód odmówił propozycji Prezesa
poddania się badaniu na zawartość alkoholu we krwi twierdząc, że skończył już
pracę i idzie do domu. Sąd Wojewódzki uznał, że stosownie do art. 193 § 1 ustawy z
dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 54,
poz. 288 ze zm.) Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni, po wysłuchaniu wyjaśnień
powoda, miała podstawy do podjęcia uchwały o jego wykluczeniu ze Spółdzielni.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 12 września 1997 r. oddalił apelację powoda i uznał, że zaskarżony wy-
rok spełnia warunki art. 328 § 2 KPC, zawiera podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, to
jest ustalenie faktów, które Sąd uznał za udowodnione i wskazuje dowody, na któ-
rych się oparł oraz przyczyny odmowy wiarygodności innych dowodów. W ocenie
Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji nie uchybił zasadom zawartym w art.
233 § 1 KPC oceniając wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania,
na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd pierwszej ins-
tancji wskazał również podstawę prawną rozstrzygnięcia - art. 193 § 1 Prawa spół-
3
dzielczego, który stanowi, iż wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić, mię-
dzy innymi, z przyczyn uzasadniających według przepisów prawa pracy rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Wykluczenie to w myśl § 4
tego artykułu, o ile dotyczy członka, który był zatrudniony na podstawie spółdzielczej
umowy o pracę, pociąga za sobą skutki jakie przepisy prawa pracy wiążą z roz-
wiązaniem przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracowni-
ka. Odnośnie do tych przyczyn, to zgodnie z dyspozycją art. 193 § 1 Prawa spół-
dzielczego mają tu zastosowanie przepisy prawa pracy, a zwłaszcza art. 52 Kodeksu
pracy. Przepisy te stanowiąc podstawę rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę,
wskazują na zawinione przez niego, ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych, za które należy uznać stawienie się pracownika do pracy po spożyciu
alkoholu lub spożywanie alkoholu w miejscu pracy. Sąd Apelacyjny powołał się na
jednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie, na przykład orzeczenie z
dnia 1 czerwca 1973 r., II PR 131/73 (OSNCP 1974 z. 2 poz. 36), w którym wyrażony
został pogląd, że przebywanie w pracy w stanie nietrzeźwości jest rażącym
naruszeniem podstawowego obowiązku pracowniczego, powodującym demoralizację
innych pracowników, naruszającym w ten sposób zasady współżycia społecznego.
Obowiązek trzeźwości odnosi się szczególnie do osób, którym powierzone są
odpowiedzialne obowiązki. Do takich należy zaliczyć obowiązki dozorcy, którego
pieczy - pod nieobecność innych pracowników - powierzony jest cały zakład pracy.
Ze względu na powyższe Rada Nadzorcza działając na wniosek zarządu pozwanej
Spółdzielni miała podstawy do wykluczenia powoda ze spółdzielni. Uchwała tego
organu nie jest również dotknięta wadliwością, która stanowiłaby podstawę do jej
uchylenia, ze względu na tryb jej podjęcia. Zauważyć bowiem należy, że organ ten
działający statutowo w pełnym składzie, podejmując trafną merytorycznie uchwałę,
wykluczającą powoda ze Spółdzielni, nie uchybił przepisom art. 24 Prawa spółdziel-
czego. Powód bowiem jako jeszcze członek pozwanej Spółdzielni został zawiado-
miony o mającym się odbyć posiedzeniu Rady Nadzorczej, był obecny na tym posie-
dzeniu i złożył oświadczenie, realizując w ten sposób prawo do obrony swoich praw.
Sama zaś uchwała podjęta została bez uchybienia zasadom określonym w § 15 pkt 2
statutu Spółdzielni, zaś o jej treści wraz ze wskazaniem przyczyn wykluczenia oraz
pouczeniem o możliwości wykorzystania wewnątrzspółdzielczego postępowania od-
woławczego, powód został zawiadomiony. Ponadto Sąd Apelacyjny stwierdził, że
4
zebrany w sprawie materiał nie daje podstawy do przyjęcia, iż wykluczenie powoda
ze Spółdzielni, powodujące ustanie spółdzielczego stosunku pracy, zostało dokona-
ne z naruszeniem art. 8 KP. Rozważając wieloletnie zatrudnienie powoda w pozwa-
nej spółdzielni oraz jego skomplikowaną sytuację materialną Sąd uznał, iż pracownik,
który pozostawał w pracy w stanie nietrzeźwości, naruszył swoim zachowaniem
zasady współżycia społecznego, nie może zatem skutecznie powoływać się z tego
powodu na naruszenie tychże zasad przez zakład pracy, zwalniający go z pracy.
Powyższy wyrok zaskarżył powód w drodze kasacji, zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 52 KP w
związku z § 15 ust. 1 pkt 2 Statutu Spółdzielni przez przyjęcie, że zostały wyczerpane
przesłanki przewidziane w tych przepisach, ppkt 7 pkt 5 rozdział VI regulaminu Rady
Nadzorczej przez brak uzasadnienia uchwały z dnia 4 marca 1996 r. w sprawie
wykluczenia powoda ze Spółdzielni, art. 8 KP w związku z art. 199 Prawa spółdziel-
czego przez niezastosowanie tego przepisu mimo, iż sytuacja powoda wymagała
jego zastosowania. Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uchylenie
uchwały Spółdzielni Pracy „B.” z 6 marca 1996 r., wykluczającej go ze Spółdzielni i
przywrócenie do pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku, przy uwzględnieniu
kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. Podniesienie w kasacji jedynie zarzutu naruszenia
prawa materialnego (art. 393
1
pkt 1 KPC) oznacza, że Sąd Najwyższy rozpoznaje
kasację na podstawie stanu faktycznego, ustalonego już w sprawie, skoro kasacja
nie powołała się na naruszenie prawa procesowego, które mogłoby mieć istotny
wpływ na wynik sprawy. Analogicznie, w wyroku z dnia 6 grudnia 1996 r., II UKN
25/96 (OSNAPiUS 1997 nr 14 poz. 255) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie jest
uprawniony w postępowaniu kasacyjnym do badania zasadności ustaleń faktycznych
i oceny dowodów dokonanych przed Sądem drugiej instancji, nie może też dokony-
wać własnych ustaleń faktycznych odmiennych od przyjętych za podstawę zaskar-
żonego wyroku (art. 393
15
KPC). Przenosząc to do przedmiotowej sprawy, Sąd Naj-
wyższy - stosownie do art. 393
11
KPC - rozpoznał ją w granicach kasacji, gdyż z
urzędu miał obowiązek rozważyć tylko nieważność postępowania. W postępowaniu
5
zakończonym zaskarżonym wyrokiem nieważność taka nie zaistniała. Tym samym,
Sąd Najwyższy był uprawniony do oceny wyroku Sądu drugiej instancji jedynie w
zakresie naruszenia wskazanych w kasacji przepisów prawa materialnego.
Zgodnie z art. 193 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
(jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) wykluczenie członka Spół-
dzielni może nastąpić z przyczyn uzasadniających według przepisów prawa pracy
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Takim przepi-
sem Kodeksu pracy jest art. 52 § 1 pkt 1, który w brzmieniu obowiązującym do 2
czerwca 1996 r. stanowił, że ciężkim naruszeniem przez pracownika podstawowych
obowiązków pracowniczych jest, między innymi, stawienie się do pracy w stanie po
użyciu alkoholu lub spożywanie alkoholu w miejscu pracy, co upoważnia zakład
pracy do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Z kolei
art. 193 § 4 Prawa spółdzielczego zrównał wykluczenie członka, który był zatrudniony
na podstawie spółdzielczej umowy o pracę ze skutkami, jakie przepisy prawa pracy
wiążą z rozwiązaniem przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy
pracownika. Ustalenie zatem stanu nietrzeźwości powoda w czasie pracy na terenie
zakładu pracy pozwalało na jego wykluczenie ze spółdzielni w myśl wyżej
powołanych przepisów, gdyż bez wątpienia zarówno stawienie się pracownika do
pracy w stanie nietrzeźwości, jak i spożywanie alkoholu w czasie pracy, jest ciężkim
naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych. Powód był dozorcą i miał
obowiązek pilnowania mienia strony pozwanej, co dodatkowo zobowiązywało go do
zachowania trzeźwości, dlatego słusznie uznał Sąd drugiej instancji, że w takich
okolicznościach nie może zasadnie powoływać się na ochronę z art. 8 KP. Z ochrony
tej może korzystać tylko taki pracownik, który sam nie lekceważy i nie narusza zasad
współżycia społecznego. Wskazany w kasacji art. 199 Prawa spółdzielczego nie
stanowi samodzielnej podstawy prawnej dla roszczeń powoda, a wskazuje jedynie
na możliwość odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu pracy, w tym także
art. 8 KP.
Nietrafny jest również zarzut kasacji o naruszeniu § 15 ust. 1 pkt 2 Statutu
Spółdzielni, którego treść jest identyczna z przytoczonym wyżej art. 193 § 1 Prawa
spółdzielczego. Natomiast w uchwale [...] Rady Nadzorczej Spółdzielni Pracy „B.” w
L. z dnia 6 marca 1996 r. uzasadniono wykluczenie powoda z członkostwa Spół-
dzielni naruszeniem przepisów § 15 pkt 1 i 2 Statutu Spółdzielni, które dopuszczają
6
wykluczenie w razie ciężkiego naruszenia przez członka obowiązków członkowskich i
umyślnego działania na szkodę Spółdzielni, a także z przyczyn uzasadniających
według przepisów Kodeksu pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z
winy pracownika, jeżeli członek zatrudniony jest na podstawie spółdzielczej umowy o
pracę.
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Najwyższy uznał, że kasacja powoda nie ma
usprawiedliwionych podstaw i podlega oddaleniu na podstawie art. 393
12
KPC.
========================================