Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 kwietnia 1998 r.
I PKN 548/97
W sporze o odprawę pieniężną dochodzoną przez zarządcę komisarycz-
nego, legitymowane biernie jest przedsiębiorstwo, w którym sprawował on za-
rząd.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Zygmunta J. przeciwko Przedsiębiorstwu Sprzętu i Komunikacji „T.-K.” w likwi-
dacji w B. o odprawę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 4 września 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Pozwane Przedsiębiorstwo Sprzętu i Komunikacji „T.-K.” w likwidacji w B.,
wniosło kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Opolu z dnia 4 września 1997 r. [...], którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Brzegu z dnia 28 maja 1997 r. [...], w ten sposób, że za-
sądził na rzecz Zygmunta J. kwotę 5.500 zł z ustawowymi odsetkami od 1 grudnia
1996 r.
Powód Zygmunt J. domagał się zasądzenia od pozwanego Przedsiębiorstwa
Sprzętu i Komunikacji „T.-K.” w likwidacji w B. kwoty 5.550 zł tytułem odprawy, pod-
nosząc w uzasadnieniu, że wyłączną przyczyną rozwiązania z nim stosunku pracy na
stanowisku zarządcy komisarycznego, były zmiany organizacyjne polegające na
zaprzestaniu procesu naprawczego i wszczęciu postępowania likwidacyjnego przed-
siębiorstwa. Uchwałą Zarządu Miasta B. [...] z dnia 6 grudnia 1995 r. został on od-
wołany ze stanowiska pracownika pełniącego obowiązki dyrektora oraz zastępcy
2
dyrektora Przedsiębiorstwa Sprzętu i Komunikacji „T.-K.” w B. w związku z wyzna-
czeniem go do sprawowania zarządu komisarycznego przedsiębiorstwa (po rozwią-
zaniu stosunku pracy na zasadzie porozumienia stron). Uchwałą [...] Zarządu Miasta
z tej samej daty ustanowiono zarząd komisaryczny nad przedsiębiorstwem i wyzna-
czono powoda do jego sprawowania z dniem 6 grudnia 1995 r. z wynagrodzeniem
miesięcznym brutto 2.400 zł. Dnia 6 grudnia 1995 r. Zarząd Miasta B., reprezento-
wany przez Burmistrza Miasta, zawarł z powodem umowę o pracę na czas określony
od dnia 6 grudnia 1995 r. do dnia 31 grudnia 1996 r., na podstawie której powód zos-
tał zatrudniony na stanowisku zarządcy komisarycznego przedsiębiorstwa. W
umowie postanowiono, iż Zarząd Miasta może w każdym czasie uchylić zarząd ko-
misaryczny nad przedsiębiorstwem i odwołać osobę sprawującą zarząd, przy czym
odwołanie będzie równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Dnia 22 sierp-
nia 1996 r. Zarząd Miasta B. uchwałą [...] uchylił zarząd komisaryczny z dniem 23
sierpnia 1996 r. i postawił przedsiębiorstwo w stan likwidacji. Tego samego dnia za-
rząd Miasta B. odwołał powoda ze stanowiska zarządcy komisarycznego z dniem 23
sierpnia 1996 r. Burmistrz Miasta B. odwołał powoda ze stanowiska zarządcy komi-
sarycznego z dniem 23 sierpnia 1996 r. ze stosownym okresem wypowiedzenia
upływającym w dniu 30 listopada 1996 r.
Rozpoznając apelację powoda Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyja-
śnił, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.), pracownikowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn ekono-
micznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi lub technolo-
gicznymi, przysługuje odprawa pieniężna. Przepis ten ma zastosowanie z mocy art.
10 ustawy z 28 grudnia 1989 r. także do indywidualnych decyzji o zwolnieniu pra-
cowników, o ile wspomniane wyżej przyczyny stanowią wyłączny powód uzasadnia-
jący rozwiązanie stosunku pracy. Przepisy ustawy stosuje się przy tym także do zak-
ładów pracy w przypadku zgłoszenia ich upadłości lub likwidacji (art. 1 ust. 1 ustawy
z 28 grudnia 1989 r.). W rozpoznawanej sprawie przyczyną rozwiązania stosunku
pracy powoda było rozpoczęcie procesu likwidacyjnego. Okoliczność ta, wymieniona
w art. 1 ust. 2 ustawy z 28 grudnia 1989 r., stanowi samodzielną i dalej idącą przy-
czynę, aniżeli okoliczności wymienione w ustępie 1 tego przepisu. Przyczyna ta nie
była przy tym między stronami sporna i wykazana została stosownymi dokumentami
3
[...]. W przypadku ogłoszenia likwidacji zakładu pracy umowa o pracę zawarta na
czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy może być rozwiązana
przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem (art. 41
1
KP). Dlatego też
ustawa z 28 grudnia 1989 r. osobno kwestii tej nie reguluje, a do rozwiązanych w
tych warunkach umów terminowych, które zostały przez pracodawcę rozwiązane z
zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia przed nadejściem uzgodnionego
terminu końcowego, reguła ta ma pełne zastosowanie (por. wyrok Sądu Apelacyjne-
go w Łodzi z dnia 19 kwietnia 1996 r., III Ur 96/96, OSP 1/1997 r., poz. 23). Bez
znaczenia jest przy tym okres czasu, jaki oddzielał datę rozwiązania stosunku pracy
od daty, do której trwać miała umowa terminowa, czy też przyczyny podjęcia decyzji
o likwidacji pracodawcy. Nie ma też znaczenia przejściowy charakter stanowiska
zarządcy komisarycznego przedsiębiorstwa, wyznaczonego na podstawie przepisów
art. 65-69 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 ze zm.), gdyż na gruncie przepisów
prawa pracy zarządca taki jest pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o
pracę, pozostającym w stosunku pracy (art. 22 KP).
W kasacji podniesiony został zarzut naruszenia art. 1 ust. 2, art. 8 ust. 1 oraz
art. 10 ustawy z 28 grudnia 1989 r. w związku z przepisami art. 65, 66, 69 oraz 70
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Ponadto postawiono zarzut „naruszenia
przepisów postępowania, gdyż powód nie był pracownikiem pozwanego, przez co
pozwany nie był legitymowany biernie do udziału w sprawie”. W uzasadnieniu kasacji
argumentuje się, że w zaskarżonym wyroku pominięto „fakt rozwiązania przez
powoda stosunku pracy na zasadzie porozumienia stron z dotychczasowym zakła-
dem pracy w celu objęcia funkcji zarządcy komisarycznego”. „Powód nie był już pra-
cownikiem przedsiębiorstwa, nad którym wyznaczono zarządcę komisarycznego, a w
późniejszej perspektywie po uchyleniu zarządu komisarycznego postawionego w
stan likwidacji”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. W istocie - mimo wymienienia w pe-
titum kasacji licznych przepisów - sprowadza się ona, co wynika z jej uzasadnienia,
do postawienia zarzutu, iż pozwane przedsiębiorstwo nie pozostawało z powodem,
jako zarządcą komisarycznym w stosunku pracy, z jednoczesną sugestią, iż jego
4
pracodawcą był organ założycielski. Ponieważ powód nie był pracownikiem pozwa-
nego przedsiębiorstwa, to wobec tego w związku z rozwiązaniem z nim stosunku
pracy, nie mogła się mu od niego należeć się odprawa przewidziana w art. 8 ustawy
z 28 grudnia 1989 r. W kasacji nie podnosi się przy tym, że brak było podstaw dla
uznania, iż rozwiązanie z powodem stosunku pracy nastąpiło z innych przyczyn ani-
żeli określone w art. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r., stąd też kwestią tą w ramach
postępowania kasacyjnego, Sąd Najwyższy się nie zajmował. Sąd Najwyższy orzeka
bowiem w granicach kasacji (art. 393
11
KPC), a te wyznaczone są w szczególności
przez określone w niej podstawy (konkretne przepisy, których naruszenie się zarzu-
ca) oraz ich uzasadnienie (art. 393
3
KPC).
W myśl art. 66 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych organ zało-
życielski wyznacza i odwołuje osobę sprawującą zarząd komisaryczny. Osoba spra-
wująca zarząd komisaryczny przejmuje przy tym - poza pewnymi wyjątkami - kom-
petencje organów przedsiębiorstwa (art. 66 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach pańs-
twowych). Przepisy te prowadzą do wniosku, iż osoba sprawująca zarząd ko-
misaryczny jest pracownikiem przedsiębiorstwa, który w szczególności przejmuje
obowiązki jego dyrektora; dyrektor zostaje odwołany przez organ założycielski w ra-
zie ustanowienia zarządu komisarycznego (art. 66 ust. 2 ustawy o przedsiębiors-
twach państwowych). Wprawdzie z art. 66 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach pańs-
twowych wynika, iż zarządca komisaryczny jest „wyznaczany”, a nie powoływany,
jednakże cały kontekst regulacji postępowania naprawczego wskazuje na trafność
poglądu, że zarządca komisaryczny jest nie tylko pracownikiem zarządzanego przez
niego przedsiębiorstwa (przejmując funkcje dyrektora przedsiębiorstwa i organów
samorządu załogi), ale że nawiązanie stosunku pracy następuje w drodze powołania,
czy „wyznaczenia”, do którego mają zastosowanie przepisy o powołaniu z Kodeksu
pracy (art. 68 i nast.). Według Sądu drugiej instancji powoda ze stroną pozwaną
łączyła umowa o pracę, co nie jest słusznym stanowiskiem, lecz jednocześnie jest
bez znaczenia dla trafności przyjętego rozstrzygnięcia. Wprawdzie z powodem
zawarto umowę o pracę, ale jednocześnie nie zamieszczono w niej postanowienia, iż
stosuje się do niej przepisy Kodeksu pracy odnoszące się do stosunku pracy nawią-
zanego na podstawie powołania. Umowę tę poprzedzał przy tym akt „wyznaczenia”
na stanowisko zarządcy komisarycznego, który bądź powinien być traktowany jako
powołanie, w rozumieniu Kodeksu pracy, bądź też jako akt równoznaczny (zrówna-
ny) - z mocy art. 66 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych - z aktem po-
5
wołania. To zaś oznacza, że zawarta przez powoda umowa o zatrudnienie w cha-
rakterze zarządcy komisarycznego w istocie jedynie doprecyzowywała warunki sto-
sunku pracy nawiązanego w następstwie „wyznaczenia” powoda na stanowisko za-
rządcy komisarycznego. Niezależnie jednakże od oceny podstawy nawiązania sto-
sunku pracy z powodem - zdaniem Sądu Najwyższego - między innymi z uwagi na
okoliczność, iż powód pracę wykonywał w przedsiębiorstwie i na jego rzecz, że
przedsiębiorstwo nie stało się podmiotem podporządkowanym organowi założyciels-
kiemu (nadal do niego miała zastosowanie zasada samodzielności i samofinanso-
wania się) oraz że w istocie jego zadania nie odbiegały od powinności ciążących na
dyrektorze przedsiębiorstwa, który powszechnie jest uważany za jego pracownika,
nie ma podstaw do kwestionowania twierdzenia - przyjętego przez oba Sądy - iż po-
zostawał on w stosunku pracy z zarządzanym przez niego przedsiębiorstwem.
Warto przy tym wspomnieć, że także w przypadku likwidatora przedsiębiors-
twa państwowego - choć przesłanki dla takiej tezy są znacznie słabsze - Sąd Naj-
wyższy przyjmuje, iż z reguły jest on pracownikiem przedsiębiorstwa podlegającego
likwidacji (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1995 r., I PZP 22/95,
OSNAPiUS 1996 nr 13, poz. 180; wyrok z dnia 19 grudnia 1996 r., I PKN 31/96,
OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 271). W tym stanie rzeczy twierdzenie kasacji, iż poz-
wane przedsiębiorstwo nie było legitymowane biernie w sprawie, nie mogło się ostać.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================