Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r.
I PKN 62/98
Zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r.
w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do
nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz.
358) nie ma zastosowania w zakresie, w jakim zakładowy układ zbiorowy pracy
reguluje odmiennie, choćby mniej korzystnie dla pracowników, zasady ustala-
nia okresów pracy, od których zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej
oraz zasady jej obliczania.
Przewodniczący SSN; Walerian Sanetra, Sędziowie: SN: Barbara Wagner
(sprawozdawca), SA Alina Krusz-Stankiewicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Aleksandra F. przeciwko Zakładowi Energetycznemu Spółce Akcyjnej w K.
o nagrodę jubileuszową, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego
- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z dnia 6 października 1997 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Koszalinie z dnia 21 maja 1997 r. [...] w ten sposób, że powództwo oddalił.
U z a s a d n i e n i e
Aleksander F. wnosił o ustalenie prawa do gratyfikacji jubileuszowej za 45 lat
pracy i zasądzenie z tego tytułu od Zakładu Energetycznego SA w K. na jego rzecz
7.000 zł. Jako podstawę prawną żądania wskazał § 9 zarządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i in-
nych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i
wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Podał, że jego zatrudnienie u strony pozwanej
2
ustało 31 grudnia 1996 r. w związku z przejściem na emeryturę. W chwili rozwiązania
stosunku pracy legitymował się stażem pracy wynoszącym 44 lata i 4 dni.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że wobec ure-
gulowania problematyki nagród jubileuszowych w całości w art. art. 35 i 37 zakłado-
wego układu zbiorowego pracy, w sprawie nie mają zastosowania przepisy zarzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. Obowiązująca do
31 grudnia 1995 r. zakładowa umowa zbiorowa powoływała się na to zarządzenie w
zakresie zaliczania okresów pracy uprawniających do nagrody jubileuszowej. Prze-
widywała też możliwość uznania całego okresu za przepracowany, jeżeli pracowni-
kowi w chwili przejścia na emeryturę brakowało do pełnego okresu stanowiącego
„krotność” pięciolecia nie więcej niż 6 miesięcy. Już więc w tym czasie § 9 zarządze-
nia nie był stosowany do pracowników strony pozwanej.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie wyrokiem z dnia 21 maja 1997 r.,
sygn. akt P 161/97, zasądził na rzecz powoda kwotę 10.508,79 zł z ustawowymi od-
setkami od 1 stycznia 1997 r. nadając orzeczeniu rygor natychmiastowej wykonalno-
ści do kwoty 1.530,67 zł i oddalając wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa pro-
cesowego. Od 1 stycznia 1996 r. u strony pozwanej obowiązuje zakładowy układ
zbiorowy pracy, który w art. 4 ust. 3 odsyła w sprawach nim nie unormowanych do
postanowień ponadzakładowego układu zbiorowego pracy, przepisów kodeksu pracy
i aktów wykonawczych oraz innych przepisów obowiązujących powszechnie. Art. 37
układu zakładowego przewiduje świadczenie jakim jest nagroda jubileuszowa. Re-
gulacja zawarta w tym postanowieniu jest jednak ramowa i nie stanowi „o innych
szczegółowych kwestiach dotyczących nabycia prawa do nagrody jubileuszowej,
ustalania innych okresów uprawniających do tego świadczenia i zasad jej wypłaty”.
Art. 21 w ust. 2 ponadzakładowego układu zbiorowego pracy zawiera odesłanie do
przepisów powszechnie obowiązujących, gdy przepisy wewnątrzzakładowe nie
określają szczegółowych zasad ustalania prawa do nagrody jubileuszowej, jej obli-
czania i wypłacania. Przepisy takie można znaleźć w zarządzeniu z 23 grudnia 1989
r. Postanowienia układu nie uległy zmianie po 2 czerwca 1996 r., tj. po wejściu w
życie ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110). Dlatego też z mocy art. 11 ust. 1 tejże
ustawy zarządzenie w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawnia-
jących do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania zachowało
moc obowiązującą w odniesieniu do pracowników przemysłu energetycznego.
3
Sąd podniósł także „wątek przepisu art. 241
26
KP”. Postanowienia zakładowe-
go układu zbiorowego nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postano-
wienia układu ponadzakładowego. Fakt zarejestrowania układu zakładowego nie
przesądza jego zgodności z układem ponadzakładowym. Powołując „Nowy Kodeks
Pracy z komentarzem, W-wa 1996, s. 303” Sąd stwierdził, że „Niezależnie od wyniku
postępowania rejestracyjnego, mniej korzystne postanowienia układu zakładowego
pozostają nieważne, a pracownik w przypadku sporu może dochodzić swoich
uprawnień na drodze sądowej powołując się na treść układu ponadzakładowego”.
Zdaniem Sądu regulacja zawarta w art. 37 zakładowego układu zbiorowego pracy
jest mniej korzystna od przewidzianej w art. 21 ust. 2 układu ponadzakładowego.
Rozwiązania prawne przyjęte w obowiązującej do 31 grudnia 1995 r. zakładowej
umowie zbiorowej nie mają w rozpoznawanej sprawie znaczenia, co Sąd podkreślił „
z całą mocą”, skoro umowę tę zastąpił zakładowy układ zbiorowy pracy.
Zakład Energetyczny K. zaskarżył powyższy wyrok apelacją i podnosząc za-
rzuty naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwą interpretację art. 11 ustawy z
dnia 2 lutego 1996 r., niewłaściwe zastosowanie § 9 zarządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r., art. 241
26
KP i art. 21 ust. 2 ponadzakła-
dowego układu zbiorowego pracy oraz niewyjaśnienia wszystkich okoliczności fak-
tycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy - przez zaniechanie ustalenia zgodnej
woli stron układowych co do wykładni art. 37 układu zakładowego, wniósł o jego
zmianę i oddalenie powództwa.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyro-
kiem z dnia 6 października 1997 r. [...] oddalił apelację. Nagrody jubileuszowe nie są
świadczeniem powszechnym, lecz jeżeli „w danym zakładzie przysługują pracowni-
kom takie nagrody, to pracodawca może samodzielnie ustalić zasady ich nabywania
i wypłacania, ale może też skorzystać z przepisów regulujących nagrody jubileuszo-
we tj. z zarządzenia MPiPS z 23.12.1989 r.” Uregulowania zawarte w art. 35 i art. 37
zakładowego układu zbiorowego pracy obowiązującego u strony pozwanej oraz art.
21 pkt 2 Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Przemysłu Energetycznego nie
są pełne, wobec czego należy, na podstawie art. 4 ust. 3 układu zakładowego, sto-
sować przepisy kodeksu pracy i aktów wykonawczych do kodeksu. Dotyczy to zasad
obliczania i wypłacania nagród co regulują §§ 7, 8, 9 i 10 zarządzenia. W ocenie
Sądu błędny jest wywód apelującego, iż zasady obliczania i wypłacania nagrody są
tożsame z ustaleniem wysokości nagrody. Bez znaczenia w sprawie jest powoływa-
4
nie poprzednio obowiązującej regulacji. W miejsce mniej korzystnych postanowień
zakładowej umowy zbiorowej znalazłyby zastosowanie przepisy układu ponadzakła-
dowego, a tym samym zarządzenia z dnia 28 grudnia 1989 r. Nadto Sąd wywodził,
że wykładnia postanowień układu powinna być dokonana na piśmie. Pozwany nie
wykazał, by przed sporem strony układowe dokonały wykładni art. 37 tego układu. W
takiej sytuacji organ rozstrzygający spór jest upoważniony do dokonywania wykładni
postanowień układowych przy zastosowaniu reguł interpretacyjnych przyjętych w
wyjaśnianiu innych aktów normatywnych. „Nie ma podstaw, by sięgać do tych dy-
rektyw, które na mocy art. 65 kc powinny być brane pod uwagę w toku wykładni
oświadczeń woli.”
Zakład Energetyczny K. SA zaskarżył powyższy wyrok kasacją. Wskazując
jako jej podstawy naruszenie prawa materialnego, a to art. 11 ustawy z dnia 2 lutego
1996 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, art. 79 KP i
§ 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. - przez
niewłaściwą wykładnię a art. 241
26
KP oraz art. 21 pkt 2 Układu Zbiorowego Pracy
dla Pracowników Przemysłu Energetycznego - przez niewłaściwe zastosowanie, oraz
naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 217 § 2 KPC w zw. z art. 391 KPC
przez niedopuszczenie dowodu z przesłuchania stron układu na fakty sporne między
stronami mające dla sprawy istotne znaczenie, wniósł o uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Od 1 stycznia 1996 r. w Zakładzie
Energetycznym K. SA w K. obowiązuje zakładowy układ zbiorowy pracy, który zawie-
ra całościową regulację w zakresie nagród jubileuszowych. Zdaniem skarżącego Sąd
błędnie zinterpretował art. 11 ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. przyjmując, iż za-
rządzenie obowiązuje w każdym przypadku do czasu zawarcia nowego układu po 2
czerwca 1996 r. „Objęcie pracowników układem” nie dotyczy sytuacji polegającej
wyłącznie na zawarciu układu w przyszłości. Interpretacja art. 37 zakładowego
układu zbiorowego nie pozostaje w sprzeczności z postanowieniami układu po-
nadzakładowego. Zgodnie z delegacją zawartą w art. 21 ust. 2 Układu Zbiorowego
Pracy dla Pracowników Przemysłu Energetycznego, Zakład Energetyczny K. wpro-
wadził świadczenie w postaci nagrody jubileuszowej. Układ ponadzakładowy nie
przewiduje tego rodzaju świadczenia i nie reguluje go. Zawiera jedynie odesłanie do
powszechnie obowiązujących przepisów w sytuacji „ jeżeli zakładowa umowa zbio-
rowa nie określi zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do
nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania”. Art. 35 i 37 układu
5
zakładowego regulują przesłanki nabycia prawa do nagrody jubileuszowej odmiennie
niż czynią to §§ 7 i 9 zarządzenia. Nadto, art. 57 ust. 2 zakładowego układu zbioro-
wego pracy zawiera postanowienie, że interpretacja układu i protokołów dodatko-
wych należy do stron. Odmawiając przesłuchania stron układowych w celu ustalenia
treści układu przez nie zawartego Sąd naruszył art. 217 § 2 KPC.
W odpowiedzi na kasację Aleksander F. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie
od strony pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania kasacyjnego w wysokości
stawki minimalnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Gratyfikacja jubileuszowa jest fakultatywnym dodatkowym składnikiem wyna-
grodzenia za pracę, należnym z tytułu wieloletniej, najczęściej nieprzerwanej i nie-
nagannej, pracy w jednej branży. Regulacja wynagradzania pracowników poza tzw.
sferą budżetową, w tym także określenie składników wynagrodzenia i zasad naby-
wania do nich prawa oraz ustalania wysokości, należy do materii układowej (art. 77
1
KP, art.240 § 1 pkt 1 i § 3 KP), regulaminowej (art. 77
2
KP) oraz umownej (art.29 § 1
pkt 2 KP). Historycznie rzecz traktując gratyfikacja jubileuszowa była zawsze instytu-
cją układową (branżową). Jest nią także obecnie. Proces ujednolicania regulacji
prawnej nagrody jubileuszowej zapoczątkowało zarządzenie Nr 100 Prezesa Rady
Ministrów z dnia 17 czerwca 1959 r. w sprawie zasad ustalania okresów pracy i ciąg-
łości pracy uprawniających do nagród za wieloletnią pracę (gratyfikacji jubileuszo-
wych, M.P. Nr 58, poz. 282), którego przepisy, choć za zgodą Prezesa Rady Minis-
trów, dopuszczały jednak stosowanie odmiennych, branżowych reguł w tym zakresie
( § 6). Zasady pierwszeństwa regulacji układowej, a więc i dyferencjacji branżowej
prawa do nagrody jubileuszowej, nie podważyły późniejsze przepisy uchwały Nr 138
Rady Ministrów z dnia 22 września 1978 r. w sprawie ustalania okresów pracy i in-
nych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i
wypłacania (MP Nr 35, poz. 132). Uchylenie art. 79 KP i przepisów płacowych wyda-
nych na jego podstawie było wyrazem rysującej się od 1984 r. trwale tendencji do
decentralizacji regulacji prawnej wynagradzania za pracę. Przy wykładni przepisów o
gratyfikacji jubileuszowej ten historyczny aspekt normatywny powinien być brany pod
uwagę.
6
Do dnia 2 czerwca 1996 r., tj. do dnia wejścia w życie nowelizującej kodeks
pracy ustawy z dnia 2 lutego 1996 r., przy ustalaniu okresów pracy oraz innych
okresów, od których zależało nabycie prawa do nagrody jubileuszowej oraz przy ob-
liczaniu i wypłacaniu tej nagrody przysługującej pracownikowi na podstawie układu
zbiorowego pracy, jeżeli postanowienia układu nie zawierały odmiennych zasad w
tym zakresie, stosowało się przepisy zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów upraw-
niających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania. Warun-
kiem dopuszczalności stosowania przepisów zarządzenia było w pierwszej kolejności
to, by nagroda przysługiwała pracownikowi na mocy postanowienia układu. Samo
zarządzenie nie stanowiło podstawy prawnej kreującej prawo do tego świadczenia.
Trudno zatem przypisywać mu cechę „powszechności” w znaczeniu przyjętym w od-
niesieniu do aktów normatywnych obowiązujących bezwzględnie wobec wszystkich
zatrudnionych w ramach stosunku pracy i ich pracodawców. Po drugie, zarządzenie
miało zastosowanie do ustalania stażu zatrudnienia warunkującego nabycie prawa
do nagrody, do jej obliczania i wypłacania. Wobec tego mogło być stosowane tylko w
części - takiej, w jakiej układ nie normował tych spraw (np. jedynie co do zasad obli-
czania gratyfikacji). Po trzecie, przepisy zarządzenia należało stosować wtedy, gdy
brak było we wskazanym zakresie odmiennej regulacji układowej. Każda regulacja
układowa odmienna od zawartej w zarządzeniu wyłączała stosowanie tego aktu.
Także mniej korzystna dla pracownika. Zasada uprzywilejowania nie miała tu bowiem
zastosowania, gdyż przepisy zarządzenia nie kształtowały powszechnie treści prawa
do gratyfikacji jubileuszowej. Skoro można było w ogóle zrezygnować z wpro-
wadzenia tego składnika wynagrodzenia, to tym bardziej można było uregulować go
„odmiennie”.
Aleksander F. wniósł pozew o ustalenie prawa do gratyfikacji jubileuszowej i
jej wypłatę w dniu 12 marca 1997 r. powołując jako podstawę prawną swojego żąda-
nia § 9 zarządzenia w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawnia-
jących do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania.
Zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. wy-
dane zostało na podstawie art. 79 KP, który to przepis utracił moc obowiązującą z
dniem 2 czerwca 1996 r. Jednak zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 2 lutego 1996
r. „Obowiązujące do dnia wejścia w życie ustawy przepisy określające zasady wyna-
gradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, wy-
7
dane na podstawie art. 79 Kodeksu pracy, zachowują moc do czasu objęcia pracow-
ników, których te przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu w nich unormowanego -
postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy”.
Przepisy zarządzenia mogą być więc nadal stosowane, jednak tylko do tych pracow-
ników, do których były stosowane przed 2 czerwca 1996 r. i tylko w takim zakresie w
jakim stosowane były do tej daty. Utrata mocy obowiązującej zarządzenia wymaga w
takich razach „ objęcia” pracowników postanowieniami układu zbiorowego pracy.
Przez „objęcie pracowników postanowieniami układu zbiorowego pracy” należy ro-
zumieć zawarcie po 2 czerwca 1996 r. układu zbiorowego pracy po raz pierwszy lub
nowego układu albo dokonanie zmiany układu dotychczasowego. „Objęcie” musi
jednak prowadzić do zmiany stanu prawnego istniejącego uprzednio. Przy utrzyma-
niu gratyfikacji jubileuszowej, konieczne jest wobec tego wyraźne wyłączenie możli-
wości stosowania zarządzenia - w całości lub części - bądź wprowadzenie odmien-
nego unormowania materii stanowiącej przedmiot jego regulacji. W przeciwnym razie
zarządzenie będzie obowiązywało do tych samych pracowników i w tym samym za-
kresie nadal. W odniesieniu do pracowników, do których przepisy zarządzenia Minis-
tra Pracy i Polityki Socjalnej nie miały zastosowania przed nowelizacją kodeksu
pracy, akt ten po 2 czerwca 1996 r. nie może być, oczywiście, stosowany. Art. 11 ust.
1 ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. tej grupy zatrudnionych bowiem nie dotyczy.
Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Przemysłu Energetycznego, zawarty
13 maja 1993 r. a zarejestrowany 7 lipca 1993 r., w art. 21 ust. 1 pkt 2 stanowi, że
zakładowa umowa zbiorowa może wprowadzić „nagrodę jubileuszową, określając jej
wysokość oraz zasady ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do
tej nagrody, a także zasady jej obliczania i wypłacania”. Jeżeli układ zakładowy
przewiduje to świadczenie, lecz nie określa zasad ustalania okresów pracy i innych
okresów uprawniających do gratyfikacji, zasad jej obliczania i wypłaty - stosuje się
powszechnie obowiązujące w tym zakresie przepisy.
Zakład Energetyczny K. SA zakładowym układem zbiorowym pracy, obowią-
zującym od 1 stycznia 1996 r., wprowadził nagrodę jubileuszową (art. 35 ust. 1 lit. b) i
w art. 37 uregulował zasady nabywania do niej prawa (ust. 1 i ust. 3) oraz sposób
obliczania (ust. 2). Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi po przepraco-
waniu 20 lat. Do zakładowego stażu pracy warunkującego nabycie prawa do gratyfi-
kacji wlicza się okresy zatrudnienia w innych zakładach pracy. Prawo do kolejnych
nagród przysługuje po każdym następnym pięcioletnim okresie zatrudnienia. Nagro-
8
dę oblicza się według wzoru podanego w ust. 2 art. 37. W kontekście przytoczonych
postanowień nie może budzić zastrzeżeń teza, iż układ zbiorowy obowiązujący u
strony pozwanej zawiera pozytywną regulację dotyczącą ustalania okresów, od któ-
rych zależy nabycie prawa do gratyfikacji jubileuszowej i obliczania jej wysokości,
zatem mieszczącą się w zakresie przedmiotowym regulacji „powszechnej”. Układ nie
reguluje pozytywnie zasad wypłaty gratyfikacji. Nie musi to być jednak równoznaczne
z brakiem unormowania w tym zakresie. Pracownik nabywa prawo do nagrody jubi-
leuszowej, jak do każdej innej premii, z dniem spełnienia wszystkich układowych
przesłanek. W tym też dniu powstaje roszczenie o jej wypłatę. Tę ogólną regułę wy-
konywania zobowiązań może zmienić układ wskazując inny termin wypłaty gratyfika-
cji (np. dzień święta branżowego).
Fakt, że układ zbiorowy pracy reguluje w ogóle kwestie związane z nabyciem
prawa do gratyfikacji jubileuszowej, jej obliczaniem i wypłatą nie przesądza czy re-
gulacji tej można przypisać cechę „zasadniczości”. Rozważenia wymaga wobec tego
problem jaki stopień szczegółowości regulacji określonej materii decyduje o zasadni-
czym (lub nie) jej charakterze. Zdaniem Sądu Najwyższego, jeżeli na podstawie
układowego unormowania możliwe jest określenie czy i komu przysługuje świadcze-
nie, w jakiej wysokości i kiedy, to jest to regulacja zasadnicza.
Bez wątpienia obowiązująca u strony pozwanej układowa regulacja nagrody
jubileuszowej jest mniej szczegółowa od regulacji zawartej w zarządzeniu z dnia 23
grudnia 1989 r. Materię unormowaną w art. 37 ust. 1 układu (ustalenie okresów
pracy uprawniających do nagrody) regulują § § 2, 3, 4, 5, 6, 7 ust. 1, 9 zarządzenia.
Regulacje te są odmienne. Regulacji układowej należy, zgodnie z § 1 zarządzenia,
przyznać pierwszeństwo. Przedmiot regulacji art. 37 ust. 2 układu - sposób oblicze-
nia nagrody - unormowany jest w § 8 zarządzenia. Także odmiennie. Zasady wypłaty
gratyfikacji określają §§ 7 ust.2, 9 i 10 zarządzenia. Podzielając pogląd orzekających
w sprawie Sądów, że zakładowy układ zbiorowy dla pracowników Zakładów Energe-
tycznych K. SA w K. nie reguluje zasad wypłaty gratyfikacji jubileuszowej, znalazłyby
zastosowanie - na podstawie art. 4 ust. 3 tegoż układu - tylko dotyczące tej materii
§§ 7 ust. 2 i 10 zarządzenia.
Wbrew odmiennemu twierdzeniu obu Sądów § 9 zarządzenia dotyczy nie tylko
i nawet nie przede wszystkim zasad wypłaty nagrody jubileuszowej. Reguluje głównie
nabycie prawa do tego świadczenia, wprowadzając odstępstwo od reguły nabycia
prawa do gratyfikacji po upływie pełnych lat zatrudnienia. Zawarta w § 9 zarządzenia
9
regulacja odnosząca się do wypłaty nagrody jest wyłącznie konsekwencją
wcześniejszego ustalenia na jego podstawie prawa do tego świadczenia. Ponieważ
zakładowy układ zbiorowy pracy nie przewiduje możliwości nabycia prawa do nagro-
dy przez pracownika, który nie przepracował pełnego, uprawniającego do niej
okresu, bezprzedmiotowa jest regulacja wypłaty świadczenia w takich razach.
W konkluzji należy stwierdzić, że skoro art. 37 układu zbiorowego pracy Za-
kładu Energetycznego K. SA reguluje odmiennie, choć mniej korzystnie dla pracow-
ników, zasady ustalania okresu pracy od którego zależy nabycie prawa do gratyfika-
cji jubileuszowej oraz zasady jej obliczania, to w tym zakresie, zgodnie z § 1 zarzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. i art. 4 ust. 3
układu, przepisy tego zarządzenia nie mają zastosowania. Przy braku pozytywnej
regulacji układowej zasad wypłaty gratyfikacji znajdą - ewentualnie -zastosowanie
dotyczące tej materii przepisy zarządzenia. Jednak tylko te z nich, które dotyczą wy-
płaty nagród, do których pracownicy nabyli prawo na podstawie postanowień układu.
Sąd Najwyższy podziela pogląd strony skarżącej, że określona w art. 241
26
§ 1
KP relacja między postanowieniami zakładowego i ponadzakładowego układu
zbiorowego pracy nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Układ Zbiorowy
Pracy dla Pracowników Przemysłu Energetycznego zawarty w dniu 13 maja 1993 r.
nie przewiduje bowiem gratyfikacji jubileuszowej jako świadczenia należnego
wszystkim pracownikom zatrudnionym w tej branży, pozostawiając możliwość jej
wprowadzenia poszczególnym zakładom pracy. Odesłanie do zarządzenia z dnia 23
grudnia 1989 r. w razie braku zakładowej regulacji sposobu ustalania okresu zatrud-
nienia warunkującego nabycie prawa do nagrody, zasad jej obliczania i wypłaty nie
wyklucza regulacji odmiennej niż przewidziana w tym zarządzeniu. Nie jest więc
żadną regulacją, która podlegałaby ocenie w aspekcie jej korzystności dla pracow-
nika. Art. 21 ust. 1 pkt 2 zdanie 2 układu ponadzakładowego jest zbędnym powtó-
rzeniem § 1 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r.
Znaczenie prawne miałby tylko wtedy, gdyby wprowadzał nagrodę jubileuszową jako
powszechne świadczenie branżowe.
Sąd Najwyższy zważył nadto:
Nie jest trafny kasacyjny zarzut naruszenia przez Sąd II instancji art. 217 § 2
KPC. Treść postanowień układu zbiorowego pracy nie należy do stanu faktycznego
sprawy; nie może być przeto, zgodnie z art. 227 KPC, przedmiotem postępowania
dowodowego. Prawdą jest, że według art. 241
6
KP treść postanowień układu wyjaś-
10
niają strony. Układ zbiorowy pracy nie jest jednak, na co wskazuje treść art. 9 § 1
KP, umową zobowiązaniową prawa prywatnego. Do wykładni jego postanowień nie
mają zatem zastosowania ani wprost, ani odpowiednio ani nawet przez analogię
przepisy kodeksu cywilnego o oświadczeniach woli, w tym także art. 65 KC. Norma-
tywny charakter układu zbiorowego pracy sprawia, że jego postanowienia podlegają
wykładni wedle reguł obowiązujących przy interpretacji przepisów prawa. Wyjaśnie-
nie przez strony postanowień układowych stanowi sui generis wykładnię autentycz-
ną.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 393
15
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================