Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 lipca 1998 r.
I PKN 240/98
Ustalenie, że uzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę pozostaje w
sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, nie powinno ograniczać się
do oceny sytuacji rodzinnej i materialnej pracownika, z pominięciem uspra-
wiedliwionego interesu pracodawcy.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 1998 r. sprawy z powództwa
Anny K. przeciwko Handlowej Spółdzielni Inwalidów „R.” w P. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 23 stycznia 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z
dnia 23 stycznia 1998 r., po rozpoznaniu apelacji powódki od wyroku Sądu pierwszej
instancji oddalającego powództwo, wyrok ten zmienił i orzekł o przywróceniu powódki
do pracy w Handlowej Spółdzielni Inwalidów „R.” w P. na poprzednich warunkach.
Kasację od powyższego wyroku wniosła pozwana Spółdzielnia na podstawie
określonej w art. 393
1
pkt 1 KPC, zarzucając naruszenie art. 1 i art. 10 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) oraz art. 8 Kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
2
Rozpoznając sprawę Sądy obu instancji przyjęły zasadniczo rozbieżną ocenę
prawną roszczenia powódki o przywrócenie jej do pracy. Sąd pierwszej instancji
ustalił, że pozwana Spółdzielnia wypowiedziała powódce umowę o pracę z zacho-
waniem wymaganych w tym zakresie zasad w ustawie z dnia 16 września 1982 r.
Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 ze zm.), wyłącznie na skutek sytuacji
ekonomicznej i konieczności likwidacji placówek handlowych, połączonej ze zmniej-
szeniem zatrudnienia, w tym zlikwidowanie sklepu, w którym powódka była zatrud-
niona. W tych okolicznościach, ale także z przedstawieniem ustaleń dotyczących
sytuacji materialnej i rodzinnej powódki Sąd ten uznał, że brak jest podstaw praw-
nych do zakwestionowania dokonanego przez pozwaną Spółdzielnię wypowiedzenia
powódce umowy o pracę. Z kolei Sąd drugiej instancji na podstawie stanu faktycz-
nego ustalonego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, uzupełnionego w
tym tylko, że pozwana Spółdzielnia zatrudnia pracownicę pobierającą emeryturę [...],
wyprowadził odmienne wnioski, przyjmując, że wypowiedzenie umowy o pracę acz-
kolwiek było uzasadnione, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż
nie uwzględnia sytuacji rodzinnej i materialnej powódki jako pracownika.
Powyższa ocena zdaje się utożsamiać zasady współżycia społecznego z jed-
nostronną ochroną pracownika w opozycji do interesu prawnego pracodawcy, cho-
ciażby wyrażał się on w „uzasadnionym” wypowiedzeniu umowy o pracę. Takie zas-
tosowanie klauzuli generalnej nasuwa wątpliwość, zwłaszcza w kontekście oceny
Sądu pierwszej instancji, który uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę wyniknęło z
określonej sytuacji ekonomicznej, której zakład pracy nie może inaczej rozwiązać.
Wprawdzie Sąd drugiej instancji rozważał możliwość zatrudnienia powódki w miejsce
innego pracownika, jednakże należy zauważyć, że chodziłoby tu tylko pośrednio o
ocenę w aspekcie zasad współżycia społecznego przedmiotowej sytuacji, która po-
lega na tym, że placówka handlowa Spółdzielni, w której pracowała powódka, została
zlikwidowana. W związku z tym, nie tylko z powódką, ale ze wszystkimi pra-
cownikami zatrudnionymi w tej placówce rozwiązano umowy o pracę. Nie chodzi tu
więc wprost o ocenę w świetle zasad współżycia społecznego tego, czy Spółdzielnia
dokonała właściwego wyboru pracowników do zwolnienia z pracy, ale czy słusznie
zaproponowała nowe warunki pracy niektórym tylko zwolnionym pracownikom wobec
ograniczonej liczby miejsc pracy w innej placówce. Ocena tej sytuacji nie powinna
ograniczać się do uwzględnienia potrzeb powódki, ale powinna mieć na uwadze
3
także słuszne potrzeby zakładu pracy. Należy także mieć na uwadze szczególną
ochronę pracowników zatrudnionych na podstawie spółdzielczego stosunku pracy,
zwłaszcza, że według ustaleń Sądu pierwszej instancji, pozwana Spółdzielnia zacho-
wała zasady tej szczególnej ochrony określone w ustawie Prawo spółdzielcze.
Na tle powyższych rozważań w szczególny sposób brakuje w ocenie Sądu
Wojewódzkiego pogłębionej analizy zagadnienia dotyczącego zasad współżycia
społecznego w kontekście przepisów prawa materialnego wskazanych w rozpatry-
wanej kasacji. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd w ogóle pominął zarówno
art. 8 Kodeksu pracy, jak i przepisy ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy.
Wskazane braki w zakresie zasadniczego ustalenia Sądu drugiej instancji
oznaczają, że określona w art. 8 Kodeksu pracy klauzula generalna nie została właś-
ciwie zastosowana w jej funkcji ochrony przed nadużyciem prawa.
Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku stosow-
nie do art. 393
13
§ 1 KPC.
========================================