Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 października 1998 r.
I PKN 342/98
Pracownikowi ośrodka badawczo-rozwojowego przysługuje wynagro-
dzenie za pracowniczy projekt racjonalizatorski, jeżeli przedmiot projektu nie
był objęty planem zadań tego ośrodka.
Przewodniczący; SSN Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Jana K. przeciwko „P.” SA w W. o wynagrodzenie, na skutek kasacji powo-
da od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 marca 1998 r. [...]
1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej;
2. ząsadził od strony pozwanej na rzecz pełnomocnika powoda kwotę 440 zł –
tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu kasacyj-
nym i apelacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jan K. w pozwie przeciwko Zakładom Zmechanizowanym Sprzętu
Domowego „P.” w W. (przekształconym następnie w P. SA) wniósł o zasądzenie
kwoty 2. 449, 50 zł wraz z odsetkami za zwłokę od daty wymagalności tytułem wyna-
grodzenia za projekt racjonalizatorski pod nazwą „Wiązki przewodów elektrycznych
do pralek P 565 E i P 565 A oraz pochodnych”.
Strona pozwana nie uznała powództwa, w toku procesu wyliczyła efekty eko-
nomiczne za stosowanie tego projektu i uznała, iż powodowi przysługuje jedynie
ograniczone prawo do wynagrodzenia w wysokości 5% w kwocie 841,54 zł z odset-
kami z uwagi na § 35 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie projektów wynalaz-
czych.
2
Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wyrokiem z dnia 16 października 1997 r. za-
sądził na rzecz powoda kwotę 6.617,57 zł tytułem dalszego należnego powodowi
wynagrodzenia za zastosowanie przez pozwaną w latach 1991-1993 projektu racjo-
nalizatorskiego pod nazwą „wiązki przewodów elektrycznych do pralek P 565 E i P
565 A oraz pochodnych” i odsetek od nie wypłaconego wynagrodzenia do dnia 31
grudnia 1996 r. z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 1997 r. Sąd ustalił, że do
dnia 16 marca 1993 r., to jest do czasu połączenia OBR ze stroną pozwaną powód
był zatrudniony w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym ZSD „P.” jako główny specjalista
ds. pralnictwa i podlegał dyrektorowi OBR. Ośrodek był wówczas samodzielną jed-
nostką podlegającą Ministrowi Przemysłu i Handlu, a zadania jego regulowało poro-
zumienie o współpracy zawarte ze stroną pozwaną w dniu 1 września 1976 r.
Prace na wiązką przewodów w pralkach P 565 zostały zakończone w grudniu
1988 r., kiedy to protokolarnie odebrano od OBR zakończenie prac w tym zakresie.
Plan Ośrodka na 1991 r. obejmował opracowanie nowych projektów pralek małoga-
barytowych i opracowanie innej wersji plastycznej, nie przewidywał natomiast zadań
dotyczących modernizacji pralek małogabarytowych w zakresie wiązki przewodów,
co stanowiło przedmiot projektu racjonalizatorskiego, zgłoszonego przez powoda w
dniu 2 lutego 1991 r. Dyrektor OBR w dniu 19 lipca 1991 r. uznał, iż wobec powoda
istnieje ograniczenie wynagrodzenia z uwagi na § 35 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych, natomiast
OBR przeprowadził badania zdolności rejestrowej w celu dokonania zgłoszenia jako
wzoru użytkowego.
Zakładowa Komisja Wynalazcza w dniu 22 stycznia 1992 r. nie uznała pro-
jektu za racjonalizatorski, zarzucając mu brak cech nowości. W kwietniu 1992 r.
powód skierował do Urzędu Patentowego wniosek o uznanie zgłoszenia pracowni-
czego projektu wynalazczego dotyczącego wiązki przewodów, który wdrożony został
do produkcji i rozliczony protokołem nr 248, w którym stwierdzono, iż jest to nowa
konstrukcja materiałooszczędnej wiązki przewodów P 565 E.
Decyzją z dnia 11 stycznia 1993 r. Urząd Patentowy RP działając w trybie pos-
tępowania spornego uznał, że projekt p.t. „Wiązka przewodów elektrycznych do pra-
lek P 565 E i P 565 A oraz pochodnych” jest projektem racjonalizatorskim, w uzasad-
nieniu decyzji wskazano, iż zgłoszony projekt wprowadził istotne zmiany w stosunku
do dotychczasowego rozwiązania wiązki, zmiany te poszły w innym kierunku niż wy-
tyczne zawarte w protokole z odbioru serii próbnej z listopada 1988 r. Autor projektu
3
dokonał opracowania nowej konstrukcji wiązki z własnej inicjatywy, a nie na skutek
polecenia służbowego, czy zleconego wcześniej zadania lub też planu prac OBR.
Jednocześnie Urząd Patentowy wskazał, że skoro ZZSD P. wchłonęło OBR, to po-
wód swoje roszczenia powinien kierować do P.
Sąd ustalił ponadto, że projekt wiązki był stosowany przez stronę pozwaną od
maja 1991 r. i przyniosło to efekt oszczędnościowy przez mniejsze zużycie przewo-
dów elektrycznych przez wyeliminowanie nasuwek kątowych. Realizację projektu
rozpoczęto w dniu 17 maja 1991 r., stąd I okres obliczeniowy trwał do 1 lipca 1991 r.
do 30 czerwca 1992 r., a II okres od 1 lipca 1992 r. do 30 czerwca 1993 r.
Zdaniem Sądu, powoda nie obejmują ograniczenia przewidziane w § 35 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia 1984 r., ponieważ nie pełnił on funkcji
dyrektora OBR ani jego zastępcy, wykonał projekt z własnej inicjatywy, a nie w ra-
mach polecenia służbowego, czy zleconego wcześniej zadania lub też prac OBR. Na
podstawie opinii biegłego Sąd ustalił, że efekt ekonomiczny z tytułu zastosowania
projektu w I okresie wyniósł 20.639,96 zł, a w II okresie – 38.646,95 zł i uznał, że po-
wodowi przysługuje pełne wynagrodzenie twórcy projektu, które wynosi łącznie za
dwa okresy obliczeniowe kwotę 2.964,35 zł oraz 5.471,26 zł z tytułu odsetek za
zwłokę w wypłacie wynagrodzenia do dnia 31 grudnia 1996 r. Jednocześnie Sąd
uwzględnił potrącenie kwot już wypłaconych, to jest 707,66 zł na poczet wynagro-
dzenia oraz 1.110,38 zł z tytułu odsetek.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 26 marca 1998 r., wydanym w
wyniku rozpoznania apelacji strony pozwanej, zmienił zaskarżony wyrok w ten spo-
sób, że oddalił powództwo Jana K. Sąd doszedł do odmiennego wniosku niż Sąd
pierwszej instancji i uznał, że ustalony w sprawie stan faktyczny nie pozwala na zak-
walifikowanie projektu powoda, jako wykonanego poza planem zadań OBR. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego – zgodnie z § 35 ust. 2 pkt 2 omawianego rozporządzenia Rady
Ministrów – powodowi nie przysługuje wynagrodzenie za dokonany projekt racjonali-
zatorski, który w istocie był wynikiem wykonania jego pracowniczych obowiązków.
Pełnomocnik powoda zaskarżył kasacją powyższy wyrok, zarzucając narusze-
nie prawa materialnego - § 35 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych (Dz.U. Nr 33, poz. 178), polega-
jące na niewłaściwej interpretacji tego przepisu oraz naruszenie przepisów postępo-
wania – art. 227, 233, i 328 § 2 KPC.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna o ile chodzi o zarzut niewłaściwej wykładni przepisu § 35
ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie
projektów wynalazczych (Dz.U. Nr 33, poz. 178). Przepis ten pozbawia twórcę wyna-
grodzenia za opracowany i zastosowany pracowniczy projekt wynalazczy, gdy twórca
wykonuje prace naukowo-badawcze i rozwojowe, jeżeli przedmiot dokonanego
projektu racjonalizatorskiego objęty był planem zadań przydzielonych jednostce or-
ganizacyjnej, w której był zatrudniony. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej ins-
tancji niewadliwie ustalił, iż powód będąc pracownikiem Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego wykonywał w ramach realizacji planu postępu naukowo-technicznego
na rok 1988 prace naukowo-badawcze nad wdrożeniem do produkcji
zmodernizowanej pralki we współpracy z dawnym ZSRR. W dniu 2 listopada 1988 r.
dokonano odbioru serii próbnej pralki małogabarytowej P 565 E z oszczędnościowym
programem prania, stwierdzając jednak usterki techniczne w zakresie wiązki
przewodów. Dnia 23 grudnia 1988 r. sporządzono protokół zdawczo-odbiorczy w
zakresie odbioru zmodernizowanej pralki ze stwierdzeniem w p. II.3 protokołu wady
w zakresie montażu wiązki i zaleceniem ułatwienia tego montażu. Poleceniem
służbowym [...] dyrektora OBR z dnia 27 grudnia 1988 r. powód wraz z zespołem
oddelegowany został do opracowania konstrukcji pralki małogabarytowej. Sąd
Apelacyjny przyznał, iż nie udało się mu się dokonać uzupełniających ustaleń w
zakresie, czy plany postępu technicznego na lata 1989-1991 przewidywały dalszą
pracę nad pralką małogabarytową, które prowadził i za które odpowiadał powód.
Powyższy stan faktyczny uzasadnia ocenę Urzędu Patentowego i Sądu pierw-
szej instancji, że projekt racjonalizatorski p.t. „Wiązka przewodów elektrycznych do
pralek P 565 E i P 565 A oraz pochodnych” zgłoszony przez powoda w 1991 roku nie
został wykonany w ramach jego obowiązków służbowych, co potwierdza również
fakt, iż zagadnienie to nie zostało ujęte w planie prac OBR na rok 1991. Powodowi
przysługuje zatem wynagrodzenie za pracowniczy projekt wynalazczy w kwocie wyli-
czonej przez biegłego i przyznanej w wyroku Sądu Wojewódzkiego, ponieważ nie
zachodzą przesłanki, wykluczające jego prawo do tego wynagrodzenia na podstawie
§ 35 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie
projektów wynalazczych. W takich okolicznościach Sąd Najwyższy uznał na podsta-
5
wie art. 39315
KPC, że w sytuacji, gdy w sprawie zachodzi jedynie naruszenia prawa
materialnego, może orzec co do istoty sprawy.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================