Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 października 1998 r.
II UKN 269/98
Jeżeli niezdolność do pracy powstała w czasie trwania stosunku pracy,
to prawo do pobierania zasiłku chorobowego przysługuje przez cały czas tej
niezdolności i ulega przedłużeniu o dalsze trzy miesiące pod warunkiem prze-
widzianym w art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie: SA Beata Gudowska (spra-
wozdawca), SN Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 października 1998 r. sprawy z
wniosku ”A.” Inżynierska Spółka Akcyjna w M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w C. przy udziale zainteresowanego Zygmunta K. o zasiłek
chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 11 grudnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zygmunt K. uzyskał zwolnienie lekarskie od pracy na okres 6 miesięcy (od
dnia 23 listopada 1995 r. do dnia 30 czerwca 1996 r.), przypadających w czasie
upływającego z dniem 31 stycznia 1996 r. wypowiedzenia mu umowy o pracę w In-
żynierskiej Spółce Akcyjnej “A.”. Po tym, jak stosunek pracy uległ już rozwiązaniu,
leczący go lekarz złożył wniosek o przedłużenie okresu pobierania zasiłku o dalsze 3
miesiące. Były pracodawca odmówił jednak przyjęcia tego wniosku, w związku z
czym ubezpieczony zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w C.,
który decyzją z dnia 7 czerwca 1996 r. przedłużył wypłatę zasiłku do 270 dni.
W odwołaniu do Sądu Wojewódzkiego w Katowicach Spółka “A.” żądała
uchylenia decyzji wskazując, że przepis art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o
2
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.), zezwalający na
przedłużenie okresu zasiłkowego, nie miał zastosowania w przypadku Zygmunta K.,
albowiem zdarzenie uzasadniające nabycie przez niego prawa do dalszego zasiłku
nastąpiło po wypowiedzeniu umowy o pracę, a więc gdy nie był już pracownikiem w
pojęciu art. 2 KP.
We wniosku o oddalenie odwołania organ ubezpieczeń społecznych polemi-
zował ze stanowiskiem skarżącego podnosząc, że ocena lekarska zasadności przed-
łużenia wypłaty zasiłku chorobowego była słuszna, bo potwierdził ją lekarz kontroli
orzecznictwa, a skoro ubezpieczony nabył prawo do zasiłku będąc pracownikiem, to
także po ustaniu zatrudnienia objęty był ochroną przewidzianą przepisami ustawy z
dnia 17 grudnia 1974 r.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach po-
dzielił argumentację prawną strony skarżącej i - zmieniając decyzję Oddziału Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych - wyrokiem z dnia 29 października 1996 r. odmówił zainte-
resowanemu przedłużenia wypłaty zasiłku. Sąd Wojewódzki wywiódł, że w myśl ge-
neralnej zasady wynikającej z przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych w ra-
zie choroby i macierzyństwa, przewidziane w niej świadczenia przysługują pracowni-
kom, natomiast osobom, które przestały być pracownikami, świadczenia te przyznaje
się tylko w wypadkach wyjątkowych, wyraźnie w przepisach wskazanych, a w szcze-
gólności w przepisie art. 6 ustawy. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, nie stanowi takie-
go wyjątku przepis art. 10 ustawy odnoszący się wyłącznie do pracowników, a więc
do osób pozostających w stosunku pracy, które nadal - po upływie okresu zasiłkowe-
go - są do pracy niezdolne i rokują szybkie odzyskanie tej zdolności.
W apelacji od wyroku Sądu Wojewódzkiego, opartej na odmiennej interpretacji
zakresu podmiotowego hipotezy powołanego przepisu art. 10, organ ubezpieczeń
społecznych konsekwentnie twierdził, że prawidłowo dokonał przedłużenia okresu
pobierania przez zainteresowanego zasiłku chorobowego, do którego ten nabył
prawo jako pracownik. Stanowisko organu rentowego zaaprobował Sąd Apelacyjny w
Katowicach, czemu dał wyraz w wyroku z dnia 11 grudnia 1997 r., zmieniając orze-
czenie Sądu pierwszej instancji i oddalając odwołanie.
W kasacji, eksponującej podstawę naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię omawianego przepisu art. 10 ustawy o świadczeniach pieniężnych
w razie choroby i macierzyństwa, Spółka “A.” wniosła o uchylenie - a w istocie o
3
zmianę - wyroku Sądu Apelacyjnego i oddalenie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja, oparta na podstawie pierwszej, dotyczy nie - jak w niej wskazano -
wykładni przepisu art. 10 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i ma-
cierzyństwa, lecz jego zastosowania w sytuacji, gdy osoba pozostająca poza zatrud-
nieniem, nadal - po wyczerpaniu podstawowego okresu zasiłkowego, zapoczątkowa-
nego w czasie zatrudnienia - nie odzyskała zdolności do pracy, a dalsze leczenie lub
rehabilitacja rokują odzyskanie tej zdolności. Zarzut kasacji wypływa ze stanowiska,
że przytoczony przepis nie ma tu zastosowania dlatego, iż w dacie nabycia prawa do
dalszego zasiłku osoba do pracy niezdolna nie jest pracownikiem.
Prezentowanego w kasacji poglądu, koncentrującego się wokół kwestii, czy
osoba starająca się o przedłużenie pobierania zasiłków chorobowych jest pracowni-
kiem, nie sposób podzielić, gdyż oparty został na błędnej przesłance, a mianowicie,
że art. 10 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa sta-
nowi podstawę prawną nabycia nowego prawa do zasiłku chorobowego na okres
przekraczający sześć miesięcy, nie dłuższy niż trzy miesiące.
W tym zakresie należy zważyć, że pracownik, czyli osoba pozostająca w sto-
sunku pracy, otrzymuje za świadczoną pracę wynagrodzenie przysługujące jej także
wtedy, kiedy pracy nie świadczy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z
chorobą zakaźną (art. 92 § 1 KP w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 marca 1996
r.). Utrata tego wynagrodzenia objęta jest ryzykiem ubezpieczenia społecznego.
Przesłanką zaś nabycia prawa do świadczeń z tego ubezpieczenia w razie choroby
jest istnienie związku czasowego pomiędzy powstaniem niezdolności do pracy i po-
zostawaniem w stosunku pracy (art. 5 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych w
razie choroby i macierzyństwa). Gdy ta przesłanka zostaje spełniona, ustawa przewi-
duje wypłatę zasiłków przez cały okres niezdolności do pracy, ale - w zasadzie - nie
dłużej niż przez 6 miesięcy, i prawo do zasiłku chorobowego trwa przez czas okreś-
lony przepisem art. 8 ustawy, zwany okresem zasiłkowym.
Możliwość przedłużenia czasu pobierania zasiłku została wprowadzona do
systemu świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i ma-
cierzyństwa dekretem z dnia 1 marca 1949 r. o zmianie niektórych przepisów o
ubezpieczeniach społecznych (Dz.U. Nr 18, poz. 109) jako możliwość wypłacania go
4
ponad okres 26 tygodniowy, pod warunkiem że prowadzone leczenie rokuje przywró-
cenie ubezpieczonemu zdolności do pracy. Szczegóły zostały określone w zarządze-
niu Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 8 sierpnia 1949 r. w sprawie warunków
przedłużenia okresu pobierania zasiłku chorobowego, domowego lub szpitalnego
(Dz.U. MPiOS Nr 10, poz. 112) stanowiącym, że przedłużenie może trwać najwyżej
13 tygodni i powinno być poprzedzone oceną, że przywrócenie zdolności do pracy
nastąpi w tym czasie. Brak pozytywnego rokowania lub konieczność dłuższego le-
czenia otwierały prawo do renty inwalidzkiej.
Na gruncie ustawy obecnie obowiązującej, a zwłaszcza w zmienionej od dnia
1 marca 1995 r. treści art. 10 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i
macierzyństwa, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 3 lutego 1995
r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy Kodeks pracy (Dz.U. Nr 16, poz. 77), od-
nośny przepis brzmi: “Jeżeli po upływie okresu zasiłkowego pracownik jest nadal nie-
zdolny do pracy z powodu choroby, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzys-
kanie zdolności do pracy, wypłata zasiłku chorobowego ulega przedłużeniu - nie dłu-
żej jednak niż na okres dalszych trzech miesięcy.” Poprzednio w zmienionym frag-
mencie użyte były słowa: “wypłata zasiłku chorobowego może być przedłużona”.
Z tego wynika, po pierwsze, że w art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
chodzi tylko o przedłużenie wypłaty zasiłku, a nie o nabycie prawa do tego świadcze-
nia, i po drugie, że przedłużenie to warunkowane jest wyłącznie oceną lekarską co
do pozytywnego rokowania dla leczenia i nie zależy od woli podmiotu zobowiązane-
go do dalszej wypłaty zasiłku. Sformułowanie “ulega przedłużeniu” jest stanowczym
przesądzeniem ewentualnych wątpliwości w kierunku postulowanym przez orzecz-
nictwo Sądu Najwyższego pod rządem poprzedniego brzmienia przepisu (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1990 r., II URN 120/89, OSNCP 1991 z. 8-9,
poz.107) i sugeruje, że pracodawca tylko realizuje przedłużone prawo pracownika do
zasiłku.
Wystarczy, aby pracownik, który wyczerpał podstawowy okres zasiłkowy,
przedstawił dalsze zwolnienie lekarskie i zasiłek jest mu wypłacany nadal. Jest to ten
sam zasiłek, do którego ubezpieczony nabył prawo w pierwszym dniu zakończonego
właśnie okresu zasiłkowego, tj. wówczas, gdy spełniając wymogi art. 5 ustawy o
świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa, był pracownikiem.
Kontynuacja tego samego zasiłku, wydłużenie tylko okresu jego wypłaty, wskazuje
5
na to, że nie jest istotne, czy w dacie, od której następuje przedłużenie wypłaty zasił-
ku, osoba nadal do pracy niezdolna jest pracownikiem, bo art. 5 ust. 1 ustawy wyma-
ga takiego statusu tylko w momencie nabycia (powstania) prawa.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża więc pog-
ląd, że należy odróżnić prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia od prawa do pobie-
rania zasiłku chorobowego w razie kontynuacji niezdolności do pracy po ustaniu za-
trudnienia oraz że skoro ubezpieczenie społeczne obejmuje ryzyko pokrywania za-
siłków chorobowych przez cały okres zasiłkowy, tak przypadający w czasie trwania
stosunku pracy, jak i po jego ustaniu (bez szczegółowego uregulowania), to - lege
non distinguente - ich wypłata może być przedłużona w obydwu przypadkach o dal-
sze 3 miesiące.
Jeżeli zatem niezdolność do pracy rozpoczął się w czasie trwania stosunku
pracy, to - bez względu na trwanie tego stosunku - prawo do pobierania zasiłku
chorobowego przysługuje przez cały czas tej niezdolności, w ramach sześ-
ciomiesięcznego okresu zasiłkowego i ulega, pod warunkiem przewidzianym w art.
10 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choro-
by i macierzyństwa, przedłużeniu o dalsze trzy miesiące.
Rację miał zatem organ rentowy przyznając zainteresowanemu zasiłek cho-
robowy za okres objęty zaświadczeniem lekarskim z dnia 4 kwietnia 1996 r. w decyzji
zastępującej odmowę jego przyznania przez Spółkę “A.”, w związku z czym Sąd
Apelacyjny trafnie oddalił odwołanie od tej decyzji. Prawidłowo stwierdził również, że
w przypadku Zygmunta K. został spełniony warunek powstania niezdolności do pracy
w trakcie zatrudnienia oraz że - wobec tego - przysługuje mu zasiłek chorobowy za-
równo przez okres przewidziany w art. 8 ustawy, jak też za czas jego przedłużenia o
dalsze 3 miesiące, oczywiście po spełnieniu warunku pozytywnego rokowania po-
wrotu zdolności do pracy, nie kwestionowanym w kasacji. Słusznie w końcu Sąd
Apelacyjny dostrzegł, że realizacja wyroku Sądu Wojewódzkiego prowadziłaby do
sytuacji, w której okres zasiłkowy zapoczątkowany w czasie stosunku pracy miałby
swój koniec w dacie ustania tego stosunku, a więc wówczas, gdy osoba uprawniona
przestaje być pracownikiem, co - jak wskazał - pozostawałoby w sprzeczności z re-
gulację zawartą w art. 48 ustawy.
Uznając te argumenty - zawarte w motywach zaskarżonego kasacją wyroku -
za wyraz właściwego zastosowania omawianego przepisu, zaś podnoszone w kasa-
cji zarzuty za chybione, Sąd Najwyższy - wobec braku usprawiedliwionych podstaw -
6
orzekł na zasadzie art. 39312
KPC jak w sentencji.
========================================